Masowa wymiana w 2026 roku. Urzędy szykują się na oblężenie

2,8 miliona Polaków straci ważność dowodów osobistych w ciągu najbliższych 12 miesięcy. To może być powtórka z 2017 roku, gdy kilometrowe kolejki paraliżowały urzędy w całym kraju. Bez ważnego dokumentu nie załatwisz choćby najprostszych spraw. A kary potrafią boleć.

Fot. Shutterstock

Za kilka miesięcy zacznie się wielka wymiana dokumentów tożsamości w polskich urzędach. Około 2,8 miliona obywateli będzie musiało wymienić swoje dowody osobiste, które stracą ważność w 2026 roku. Ministerstwo Cyfryzacji już ostrzega – skala problemu może przypominać 2017 rok, gdy podobna sytuacja sparaliżowała pracę urzędów.

Historia zaczyna się w 2015 roku, kiedy rząd zdecydował o zniesieniu dowodów bezterminowych. Od stycznia 2015 choćby seniorzy po 65. roku życia zaczęli dostawać dokumenty ważne tylko 10 lat. Wszystkie dowody wydane w 2016 roku tracą więc ważność dokładnie dekadę później – właśnie w 2026 roku.

Jak wyglądały kolejki w 2017 roku

Sytuacja sprzed kilku lat pokazuje, czego możemy się spodziewać. W 2017 roku ponad 5 milionów Polaków musiało wymienić swoje dokumenty tożsamości. Urzędy dosłownie pękały w szwach. Kolejki ustawiały się od samego rana, szczególnie w ostatnich miesiącach roku, gdy zbliżał się termin utraty ważności.

Ministerstwo Cyfryzacji podało wtedy dane, które budzą niepokój – milion osób posługiwało się nieważnymi dowodami osobistymi, ryzykując wysokie kary finansowe. Wielu obywateli po prostu zostawiło wymianę na ostatnią chwilę i nie zdążyło przed upływem terminu.

Teraz czeka nas podobny scenariusz, choć w nieco mniejszej skali. Zamiast 5 milionów będzie „tylko” 2,8 miliona dokumentów do wymiany. Ale to wciąż ogromne wyzwanie logistyczne dla polskich urzędów.

Co to oznacza dla ciebie

Jeśli twój dowód osobisty został wydany w 2016 roku, masz problem na horyzoncie. Sprawdź dokładną datę ważności swojego dokumentu – znajdziesz ją na pierwszej stronie. Bez ważnego dowodu nie załatwisz podstawowych spraw: nie odbierzesz paczki na poczcie, nie wykonasz operacji bankowej, nie wyjedziesz za granicę.

Kluczowa jest wizyta w urzędzie z wyprzedzeniem. Wniosek o nowy dokument trzeba złożyć co najmniej 30 dni przed upływem ważności starego. Tyle może potrwać wydanie nowego dowodu. jeżeli zostawisz sprawę na ostatnią chwilę, możesz pozostać bez ważnego dokumentu przez kilka tygodni.

To nie tylko niewygoda. To realne ryzyko prawne i finansowe. Każdy pełnoletni obywatel mieszkający w Polsce ma obowiązek posiadania ważnego dowodu osobistego. Kto tego nie dopełni, naraża się na poważne konsekwencje.

Kary potrafią boleć

Zgodnie z ustawą z 6 sierpnia 2010 roku o dowodach osobistych, uchylanie się od obowiązku posiadania lub wymiany nieważnego dokumentu może kosztować bardzo drogo. Kodeks wykroczeń przewiduje karę ograniczenia wolności do jednego miesiąca lub grzywnę do 5000 złotych.

To znacznie surowsze konsekwencje niż przy innych dokumentach. Sądy zwykle orzekają kary finansowe, ale ich wysokość potrafi być dotkliwa. Posługiwanie się nieważnym dowodem również rodzi problemy – banki czy urzędy mogą odmówić przyjęcia takiego dokumentu. W czasie kontroli drogowej funkcjonariusze potraktują nieważny dowód jako brak dokumentu tożsamości.

Procedura wymiany jest prostsza niż myślisz

Proces wymienił się na lepsze w ostatnich latach. Nie trzeba już wypełniać papierowych formularzy – urzędnik wszystko robi w systemie komputerowym. Wystarczy przynieść stary dowód i aktualne zdjęcie wykonane nie wcześniej niż 6 miesięcy temu.

Wniosek można złożyć w dowolnym urzędzie gminy w całej Polsce, niezależnie od miejsca zameldowania. To duże ułatwienie dla osób zamieszkałych gdzie indziej niż są zameldowane. Można też złożyć wniosek przez internet na obywatel.gov.pl, ale wizyta w urzędzie i tak będzie konieczna w ciągu 30 dni – trzeba złożyć odciski palców i wzór podpisu.

Dobra wiadomość – wymiana dowodu osobistego jest bezpłatna. Jedynym kosztem może być opłata za zdjęcie w zakładzie fotograficznym. Chyba iż skorzystasz z nowej funkcji w aplikacji mObywatel.

Zrób zdjęcie telefonem i zaoszczędź

Od września 2025 roku aplikacja mObywatel oferuje nowe narzędzie, które eliminuje konieczność wizyty u fotografa. Można samodzielnie wykonać zdjęcie do dowodu osobistego własnym telefonem bezpośrednio w aplikacji.

System działa bardzo intuicyjnie. Po uruchomieniu funkcji na ekranie pojawia się owal wyznaczający obszar, w którym powinna znaleźć się twarz. Widoczne są też linie pomocnicze wskazujące adekwatną wysokość oczu. Gdy ustawienie twarzy jest prawidłowe, owal zmienia kolor na zielony – to sygnał do wykonania zdjęcia.

Aplikacja automatycznie analizuje fotografię i sprawdza, czy spełnia podstawowe wymagania urzędowe. jeżeli wykryje błędy – na przykład nieprawidłowe kadrowanie czy złe ustawienie głowy – wyświetla wskazówki, jak poprawić zdjęcie. Trzeba tylko zadbać o jasne, jednolite tło, ponieważ tego aplikacja sama nie weryfikuje.

Ostateczne zatwierdzenie zdjęcia przez cały czas należy do urzędnika podczas rozpatrywania wniosku, ale nowe narzędzie minimalizuje ryzyko odrzucenia wniosku z powodu złej fotografii. To oszczędność czasu i pieniędzy – nie trzeba jechać do fotografa ani szukać fotobudki przy urzędzie.

E-dowód to coś więcej niż plastikowa karta

Wszystkie dowody wydawane od 4 marca 2019 roku zawierają warstwę elektroniczną. To nie tylko dokument tożsamości, ale pełnoprawne narzędzie do załatwiania spraw online. E-dowód umożliwia elektroniczne uwierzytelnianie w systemach e-usług administracji, podpisywanie dokumentów podpisem osobistym oraz korzystanie z automatycznych bramek granicznych na lotniskach.

W warstwie elektronicznej znajdują się specjalne certyfikaty wydawane przez Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji. Dzięki nim można załatwiać sprawy urzędowe przez internet bez konieczności osobistej wizyty. Ważna informacja – po wymianie dowodu stare certyfikaty tracą ważność, więc trzeba będzie zaktualizować dane we wszystkich systemach, w których z nich korzystałeś.

Jak uniknąć dramatycznych kolejek

Doświadczenia z 2017 roku pokazują jasno – lata masowej wymiany dowodów to koszmar organizacyjny. Szczególnie w grudniu, gdy zbliża się ostateczny termin, urzędy są oblegane przez dziesiątki osób dziennie.

Aby uniknąć problemów w 2026 roku, działaj z dużym wyprzedzeniem. Najgorsza sytuacja będzie prawdopodobnie w pierwszym kwartale roku, gdy koncentruje się największa liczba dowodów tracących ważność. Ministerstwo Cyfryzacji planuje różne działania usprawniające proces, ale skala wyzwania jest ogromna.

Możesz wymienić dowód choćby wtedy, gdy pozostało istotny – na przykład gdy chcesz mieć najnowszą wersję dokumentu z pełną funkcjonalnością elektroniczną. To pozwala rozłożyć obciążenie urzędów w czasie i uniknąć szturmu w ostatniej chwili. Nic nie stoi na przeszkodzie, żeby wymienić dokument już teraz, kilka miesięcy przed upływem jego ważności.

Nie ryzykuj podczas zagranicznych podróży

Szczególnie ostrożne powinny być osoby planujące wyjazdy zagraniczne w 2026 roku. Dowód osobisty wystarcza do podróżowania po krajach Unii Europejskiej i strefy Schengen, ale tylko wtedy, gdy jest ważny. Nieważny dokument może skutkować odmową wejścia na pokład samolotu, problemami na granicy lub kłopotami z powrotem do Polski.

Jeśli twój dowód traci ważność w lutym, a wyjazd planujesz na marzec, lepiej wymień dokument wcześniej. Proces wydawania trwa do 30 dni, więc trzeba to uwzględnić w planach. Niektóre linie lotnicze nie akceptują dokumentów, którym kończy się ważność w trakcie podróży, więc warto mieć świeży dowód z długim terminem ważności.

Sprawdź termin już dziś

Nie czekaj do ostatniej chwili. Wyjmij teraz swój dowód osobisty i sprawdź datę ważności na pierwszej stronie dokumentu. jeżeli został wydany w 2016 roku, masz maksymalnie kilka miesięcy na załatwienie sprawy. Im szybciej to zrobisz, tym mniejsze ryzyko kolejek i problemów organizacyjnych.

Przygotuj się odpowiednio – pobierz aplikację mObywatel i przetestuj funkcję robienia zdjęć do dowodu lub zrób aktualne zdjęcie u fotografa. Zapoznaj się z możliwością składania wniosku online przez obywatel.gov.pl, choć pamiętaj, iż wizyta w urzędzie przez cały czas będzie konieczna do złożenia odcisków palców.

Zaplanuj wizytę w urzędzie z wyprzedzeniem, najlepiej w godzinach najmniejszego natłoku – zwykle środek tygodnia rano jest najlepszym wyborem. Pamiętaj, iż wymiana dowodu to nie tylko formalność – to obowiązek, za którego niedopełnienie grożą realne konsekwencje finansowe i prawne.