Mała Synagoga w Płocku zmienia właściciela. Nieruchomość zakupił samorząd województwa mazowieckiego

Bożnica w Płocku zmienia właściciela. Samorząd województwa mazowieckiego zakupił nieruchomość przy ul. Kwiatka 7 z przeznaczeniem na potrzeby Muzeum Mazowieckiego. W znajdującej się na działce synagodze mieści się Muzeum Żydów Mazowieckich.

Samorząd Mazowsza zakupił nieruchomość przy ul. Kwiatka 7 w Płocku. Na działce znajduje się zabytkowa dawna synagoga – zwana Małą Synagogą lub bożnicą. To XIX-wieczny trzykondygnacyjny, murowany budynek w stylu klasycystycznym. Płocka bożnica jest jedną z nielicznych zachowanych na Mazowszu i jedyną w regionie płockim.

– Przez 10 lat Stowarzyszenie Synagoga Płocka udostępniało nam budynek w drodze użyczenia. Teraz, gdy staje się on własnością Samorządu Województwa Mazowieckiego, otwierają się przed nami nowe możliwości. Dzięki temu będziemy mogli jeszcze pełniej opowiadać o historii i kulturze Żydów Mazowsza, służąc zarówno lokalnej społeczności, jak i odwiedzającym – podkreśla marszałek Adam Struzik.

Od 2013 r. działa tu Muzeum Żydów Mazowieckich, będące oddziałem Muzeum Mazowieckiego w Płocku. Muzeum opowiada historię płockiej i mazowieckiej społeczności żydowskiej – od XI wieku aż po czasy współczesne. Zgromadzono tu liczne dokumenty, fotografie i relacje, ukazujące życie narodu, który przed wojną stanowił prawie 30 proc. mieszkańców miasta. Muzeum Żydów Mazowieckich to nie tylko przestrzeń wystawiennicza, ale również istotny ośrodek kulturalno-edukacyjny. W jego murach realizowane są koncerty kameralne, wykłady, spektakle teatralne, projekcje filmowe oraz wystawy czasowe, przybliżające historię i dziedzictwo żydowskie szerokiemu gronu odbiorców.

– Z euforią rozpoczynamy nowy rozdział w historii tego wyjątkowego budynku. Przez lata Stowarzyszenie Synagoga Płocka otaczało go troską i opieką. Dzięki ich pracy synagoga zyskała drugie życie. Stała się miejscem pamięci i edukacji – zaznacza Leonard Sobieraj, dyrektor Muzeum Mazowieckiego w Płocku. – Samorząd Mazowsza, który od lat konsekwentnie wspiera ochronę zabytków Płocka i całego regionu, zapewni ramy finansowe i organizacyjne placówce. Umożliwi to kolejne inwestycje, rozwijanie ekspozycji oraz poszerzanie działalności edukacyjnej i kulturalnej – dodaje.

Mała Synagoga w Płocku

Dawna synagoga przy ul. Kwiatka 7 w Płocku to miejsce o wyjątkowej historii – przez ponad dwa stulecia zmieniało swoje przeznaczenie, zachowując jednocześnie pamięć o żydowskich mieszkańcach miasta i regionu. Budowa synagogi rozpoczęła się w 1810 r. i mimo licznych trudności, w tym sporu z władzami kościelnymi oraz problemów konstrukcyjnych wynikających z położenia części budynku na dawnej fosie miejskiej – została ukończona około 1820 r.

Obiekt wzniesiono w stylu klasycystycznym, na planie prostokąta. W jego bocznych pomieszczeniach mieściły się niegdyś szkoła religijna, siedziba gminy żydowskiej oraz mieszkanie rabina. W połowie XIX w. synagoga otrzymała elewację, którą zachowała do dziś. Podczas II wojny światowej wnętrze budynku zostało doszczętnie zdewastowane przez niemieckich okupantów. Po wojnie synagoga nie wróciła już do funkcji religijnych – od 1949 r. działała tu spółdzielnia krawiecko-dziewiarska.

W 1962 r. obiekt wpisano do rejestru zabytków. Po 1990 r., po latach zaniedbań, budynek odzyskało miasto Płock, a następnie dzięki staraniom Stowarzyszenia Synagoga Płocka rozpoczął się proces jego rewitalizacji i adaptacji na cele muzealne. W 2013 r. w dawnej bożnicy otwarto Muzeum Żydów Mazowieckich. Działa ono jako oddział Muzeum Mazowieckiego w Płocku, jednostki organizacyjnej Samorządu Województwa Mazowieckiego.

Multimedialna wystawa stała opowiada historię osadnictwa żydowskiego na ziemiach polskich – od jego początków aż po współczesne odrodzenie kultury żydowskiej w Polsce. Ekspozycja została podzielona na trzy strefy tematyczne: przedsionek poświęcony dziejom Żydów na Mazowszu, salę główną prezentującą elementy kultury żydowskiej (m.in. kuchnię, muzykę, święta, zwyczaje i architekturę) oraz część poświęconą Zagładzie, opartą na książce „Kartki z pożogi” Symchy Gutermana i archiwalnych fotografiach.

Wyjątkowym eksponatem muzeum jest aron ha-kodesz – szafa ołtarzowa zwana „świętą arką”, pochodząca z pierwszej połowy XIX wieku, która powróciła do wnętrza dawnej synagogi. Dopełnieniem wystawy jest multimedialne widowisko wyświetlane w oknach sali głównej Małej Synagogi.

Fot. Archiwum Muzeum Mazowieckie w Płocku