Łukasz Przybylski - uczestnik trzech powstań narodowych

Historia Łukasza Przybylskiego – powstańca styczniowego, listopadowego i wielkopolskiego, była wielokrotnie powtarzana w kolejnych artykułach. Trzech wielkopolskich genealogów postanowiło sprawdzić, czy faktycznie ponad 100-letni Przybylski brał udział w boju o Wielkopolskę.

Niepodległość była okupiona krwią i katorgą naszych ojców, którzy nie godzili się na rządy zaborców. Wiedli życie na ziemi, która skalana była panowaniem obcych, gdzie język ojczysty był tłamszony a zaborca wcielał do swoich armii młodych mężczyzn, którzy niejednokrotnie musieli bić się nie dość, iż nie za własną sprawę to jeszcze przeciw braciom – Polakom z innego zaboru. Lata niewoli nie zdusiły jednak ducha narodu i nasi ojcowie zrywali się do nierównej walki, by zrzucić znienawidzone pęta. Powstania listopadowe, Wiosny Ludów i styczniowe poniosły klęskę, ale Wielkopolskie było zwycięskie.

Skończyły się mroczne lata niewoli, II Rzeczpospolita, choć młoda i uboga, mogła sama stanowić o sobie. Zachłyśnięta wolnością, nie zapomniała o tych, którzy o tę wolność walczyli, nie zapomniała o weteranach, których w roku 1918 żyło jeszcze około 4,5 tysiąca.

Nie sposób o każdym z tych walecznych pisać, ale przed setną rocznicą niepodległości [przyp.red. - artykuł z 1918 r.] pragniemy przywołać pamięć chociaż o jednym z nich, o weteranie Łukaszu Przybylskim, który całym swoim długim życiem dowiódł, jak głęboko kochał Ojczyznę.

Kalendarium obrazujące życie pułkownika Łukasza Przybylskiego.

1814 – urodzony w Poznaniu[i] ( prawdopodobnie miało być w Xięstwie Poznańskim),

1830 – kadet Szkoły Podchorążych Piechoty w Warszawie[ii],

28/29.11.1830 – powstanie listopadowe, pod wodzą Piotra Wysockiego[iii],[iv],[v], Przybylski znalazł się na ulicach stolicy w ogniu walk z przybyłymi ze wschodu oddziałami rosyj­skimi gen. Iwana Paskiewicza,

1831 – młodzieniec 16-letni walczy pod dowództwem księcia Masalskiego [Massalski],


fot. szukajwarchiwach.pl
19-26.02.1831 – bitwa pod Grochowem[vi],[vii], ugodzony został kulą nieprzyjaciela w nogę [prawdopodobnie leczy ranę w warszawskim szpitalu], po jednej z kolejnych bitew dostaje się do niewoli rosyjskiej,

1831-1856 – wywieziony w głąb Rosji, wcielony na 25 lat do wojska carskiego[viii],


1856–1863 – powrócił do Królestwa Polskiego, nieznane są szczegóły z tego okresu życia,

22.01.1863 – wybucha powstanie styczniowe, Przybylski niezwłocznie do niego przystępuje przyjmując obowiązki dowódcy oddziału i toczy szereg potyczek z Rosjanami[ix].Nie wiadomo jaki stopień wojskowy wówczas posiadał,

24.02.1863 – bierze udział w walkach pod Małogoszczem. Była to jedna z największych bitew powstania – opisana w powieści S. Żeromskiego Wierna rzeka[x],

30.7.1863 – bitwa pod Radzyminem, dostaje się do rosyjskiej niewoli[xi],

1863-1867 – zakuty w kajdany, gnany etapami pieszo wraz z innymi współwięźniami aż do guberni irkuckiej. Trzy lata przymusowej pracy w syberyjskich kopalniach odbywał będąc przykutym do taczki tak w dzień, jak i w nocy,

1867–1917 – przez cały czas przebywa na Syberii uznany za buntownika …nie zezwolono na powrót do ojczyzny, uznając go przez cały czas za „wywrotowy i niebezpieczny element”[xii],

1917 – rewolucje w Rosji: lutowa – upadek caratu i wprowadzenie liberalno-demokratycznej republiki i październikowa – zbrojny przewrót wojskowy i przejęcie władzy przez partię bolszewików. Przewroty umożliwiają zesłańcowi powrót do Ojczyzny, przebywa Sybir i Rosję, dociera do Bobrujska,

1917–1918 – słów kilka o gen.Dowbor–Muśnickim – „Gdy w Rosji wybuchła rewolucja lutowa oddał się do dyspozycji Naczelnego Polskiego Komitetu Wojskowego w Rosji, który mianował go w ostatnich dniach lipca 1917 dowódcą I Korpusu Polskiego w Rosji. Gen. Dowbor–Muśnicki ogłosił neutralność wobec walk wewnętrznych w porewolucyjnej Rosji. Jednak kiedy I Korpus został zaatakowany przez oddziały Gwardii Czerwonej na początku lutego 1918 przystąpił do walki, odniósł kilka zwycięstw, z których najważniejsze to zdobycie Bobrujska i osadzenie się w jego twierdzy. W pokoju brzeskim bolszewicka Rosja odstąpiła zdobyty przez Polaków Bobrujsk Niemcom. Dowbor–Muśnicki nie uzyskawszy poparcia od Rady Regencyjnej został zmuszony do złożenia broni Niemcom. Po tym wydarzeniu, powrócił do Polski i zamieszkał w Staszowie pod Sandomierzem. W dniu 6 stycznia 1919 otrzymał wezwanie od Naczelnej Rady Ludowej do objęcia dowództwa nad powstaniem wielkopolskim. Muśnicki udał się najpierw do Warszawy, gdzie odbył rozmowę z Józefem Piłsudskim, który potwierdził nominację NRL, a następnie do Poznania, gdzie przybył 8 stycznia[xiii],

Kalendarium obrazujące życie pułkownika Łukasza Przybylskiego.

1814 – urodzony w Poznaniu[i] ( prawdopodobnie miało być w Xięstwie Poznańskim),

1830 – kadet Szkoły Podchorążych Piechoty w Warszawie[ii],

28/29.11.1830 – powstanie listopadowe, pod wodzą Piotra Wysockiego[iii],[iv],[v], Przybylski znalazł się na ulicach stolicy w ogniu walk z przybyłymi ze wschodu oddziałami rosyj­skimi gen. Iwana Paskiewicza,

1831 – młodzieniec 16-letni walczy pod dowództwem księcia Masalskiego [Massalski],
19-26.02.1831 – bitwa pod Grochowem[vi],[vii], ugodzony został kulą nieprzyjaciela w nogę [prawdopodobnie leczy ranę w warszawskim szpitalu], po jednej z kolejnych bitew dostaje się do niewoli rosyjskiej,

1831-1856 – wywieziony w głąb Rosji, wcielony na 25 lat do wojska carskiego[viii],


1856–1863 – powrócił do Królestwa Polskiego, nieznane są szczegóły z tego okresu życia,

22.01.1863 – wybucha powstanie styczniowe, Przybylski niezwłocznie do niego przystępuje przyjmując obowiązki dowódcy oddziału i toczy szereg potyczek z Rosjanami[ix].Nie wiadomo jaki stopień wojskowy wówczas posiadał,

24.02.1863 – bierze udział w walkach pod Małogoszczem. Była to jedna z największych bitew powstania – opisana w powieści S. Żeromskiego Wierna rzeka[x],

30.7.1863 – bitwa pod Radzyminem, dostaje się do rosyjskiej niewoli[xi],

1863-1867 – zakuty w kajdany, gnany etapami pieszo wraz z innymi współwięźniami aż do guberni irkuckiej. Trzy lata przymusowej pracy w syberyjskich kopalniach odbywał będąc przykutym do taczki tak w dzień, jak i w nocy,

1867–1917 – przez cały czas przebywa na Syberii uznany za buntownika …nie zezwolono na powrót do ojczyzny, uznając go przez cały czas za „wywrotowy i niebezpieczny element”[xii],

1917 – rewolucje w Rosji: lutowa – upadek caratu i wprowadzenie liberalno-demokratycznej republiki i październikowa – zbrojny przewrót wojskowy i przejęcie władzy przez partię bolszewików. Przewroty umożliwiają zesłańcowi powrót do Ojczyzny, przebywa Sybir i Rosję, dociera do Bobrujska,

1917–1918 – słów kilka o gen.Dowbor–Muśnickim – „Gdy w Rosji wybuchła rewolucja lutowa oddał się do dyspozycji Naczelnego Polskiego Komitetu Wojskowego w Rosji, który mianował go w ostatnich dniach lipca 1917 dowódcą I Korpusu Polskiego w Rosji. Gen. Dowbor–Muśnicki ogłosił neutralność wobec walk wewnętrznych w porewolucyjnej Rosji. Jednak kiedy I Korpus został zaatakowany przez oddziały Gwardii Czerwonej na początku lutego 1918 przystąpił do walki, odniósł kilka zwycięstw, z których najważniejsze to zdobycie Bobrujska i osadzenie się w jego twierdzy. W pokoju brzeskim bolszewicka Rosja odstąpiła zdobyty przez Polaków Bobrujsk Niemcom. Dowbor–Muśnicki nie uzyskawszy poparcia od Rady Regencyjnej został zmuszony do złożenia broni Niemcom. Po tym wydarzeniu, powrócił do Polski i zamieszkał w Staszowie pod Sandomierzem. W dniu 6 stycznia 1919 otrzymał wezwanie od Naczelnej Rady Ludowej do objęcia dowództwa nad powstaniem wielkopolskim. Muśnicki udał się najpierw do Warszawy, gdzie odbył rozmowę z Józefem Piłsudskim, który potwierdził nominację NRL, a następnie do Poznania, gdzie przybył 8 stycznia[xiii],

1918 – Przybylski w swej wędrówce do Ojczyzny trafił do Bobrujska w czasie, kiedy stacjonował tam I Korpus Polski, jednak jego losy z tego okresu nie są znane.

T. Lachowicz, opierając swoje wiadomości na artykule: A. Górskiego O symbolu żołnierstwa polskiego: Łukaszu Przybylskim słów kilkoro z 1930 roku, pisze[xiv]: W Bobrujsku Przybylski zetknął się z ułanami formującego się tam [?] Korpusu Polskiego dowodzonego przez gen. Dowbora-Muśnickiego. (…) Natychmiast postanowił, iż on również będzie ułanem. … Niestety, nie wiemy jakie były jego dalsze losy w korpusie gen. Dowbora-Muśnickiego…

03.03.1918 – podpisanie traktatu brzeskiego i rozwiązanie Korpusu Polskiego. Potem Przybylski wraca z pozostałymi żołnierzami do Ojczyzny[xv] i osiada w Warszawie – być może w Domu Opieki, był przecież bez środków do życia[xvi],

27.12.1918 – w Poznaniu wybucha Powstanie Wielkopolskie,

08.01.1919 – do Poznania przybywa gen. Józef Dowbor–Muśnicki,

11.01.1919 – podpisano poznański układ polityczno-wojskowy[xvii],

17.01.1919 –ogłoszono pobór do Armii Wielkopolskiej – roczniki 1897, 1898 i 1899,

22.01.1919 –w Warszawie obchodzono 56. rocznicę wybuchu powstania styczniowego, w uroczystościach bierze udział Łukasz Przybylski[xviii],[xix] choć nie posiada jeszcze munduru weterana. Ogłoszono wówczas pierwsze awanse weteranów powstań narodowych,

16.02.1919 – podpisaniem rozejmu w Trewirze oficjalnie zakończyło się Powstanie Wielkopolskie, co nie oznacza zakończenia potyczek z Niemcami,

02.1919 –Łukasz Przybylski złożył podanie do Naczelnika Państwa o mundur weterana[xx],

07.03.1919 – pismo Kancelarii Cywilnej w sprawie munduru[xxi],

18.03.1919 – monit Łukasza Przybylskiego o decyzję dotyczącą munduru weterana. Przedstawia się jako weteran 1831 i 1863 roku, prosząc o przesłanie odpowiedzi na adres: Warszawa, Krakowskie Przedmieście nr 62. Pod tym adresem mieściło się Warszawskie Towarzystwo Dobroczynności, którego Łukasz Przybylski musiał być podopiecznym[xxii],

07.1919 – Łukasz Przybylski przybywa po raz pierwszy do poznańskiego2,

16.07.1919 – w Poznaniu Łukasz Przybylski w towarzystwie gen. Dowbora–Muśnickiego uczestniczy w uroczystych obchodach rocznicy bitwy pod Grunwaldem zorganizowanych przez I Pułk Strzelców Wielkopolskich[xxiii]. Trudno uwierzyć, aby generał mając obok siebie czcigodnego weterana podkreślił jego udział w powstaniach 1831 i 1863 a pominął udział w powstaniu wielkopolskim,

17.07.1919 – w mundurze podporucznika Łukasz Przybylski odwiedził redakcję Kuriera Poznańskiego. Podczas tej wizyty opowiadał o swym udziale w 1831 r. w Powstaniu Listopadowym, gdzie w bitwie pod Grochowem został ranny w nogę, potem w 1863 r. w Powstaniu Styczniowym[xxiv]. Oznajmia, iż gotów jest: „walczyć za wspólną sprawę, gdyby na to przyszło, choćby i z bronią w ręku”6. Z prasowych anonsów dowiadujemy się, iż jest to pierwsza wizyta Łukasza Przybylskiego w Poznaniu i na ziemi wielkopolskiej,


27.07.1919 – w Poznaniu, zgodnie z decyzją prezesa wielkopolskich weteranów p. Jana Mikołajczaka, wykonano pamiątkową fotografię z Łukaszem Przybylskim. Do fotografii „stawiło się razem 69, bez różnicy stanu, zarówno z Poznania jak i z Księstwa. …” Weteranów do wspólnej fotografii prowadził pułkownik Niemojewski ze Śliwnik w towarzystwie podporucznika Przybylskiego. Liczba „69” świadczy o tym, iż na fotografii nie było Powstańców Wielkopolskich, tylko sami Powstańcy Styczniowi i ich sztandar[xxv]. Z tego samego numeru Kuriera Poznańskiego dowiadujemy się o bardzo trudnej sytuacji materialnej Łukasza Przybylskiego, nie stać go było na zakup rogatywki – otrzymał ją od Poznaniaków w prezencie, a i cygara nie miał za co kupić,

02.08.1919 –Ustawa o stałej pensji dla weteranów powstania 1831 i 1863 r.[xxvi]. W celu weryfikacji weteranów powołano specjalną komisję. Na liście pod poz. 1830 do „pensji” został również zakwalifikowany Łukasz Przybylski[xxvii],

18.12.1919 –Ustawa o przyznaniu stopni i praw oficerskich weteranom z roku 1831, 1848 i 1863[xxviii]. Szeregowi żołnierze weterani otrzymali awanse do stopnia podporucznika, weterani wylegitymowani z wyższych stopni wojskowych, otrzymali odpowiednio wyższe stopnie oficerskie. To prawdopodobnie wówczas podporucznik Łukasz Przybylski został awansowany do stopnia pułkownika. Brak źródeł wskazujących inny przebieg awansu,

1920 – zamieszkał w Lipnie u swego przypadkowo odnalezionego kuzyna[xxix],. Według źródła wcześniej mieszkał w schronisku dla weteranów we Włocławku[xxx] [?] na co brak potwierdzenia,

17.02.1922 – zmarł w Lipnie1,

21.02.1922 – pochowany został na miejscowym cmentarzu w Lipnie. Odszedł cicho „wielki” człowiek, który w 1831 i 1863 r. walczył o wolną Ojczyznę[xxxi]. Jego pogrzeb opisany został w czasopiśmie Młodzież[xxxii], gdzie czytamy: „…Kiedy ostatnio bracia na Śląsku wołali pomocy od swej macierzy, idzie i tam, by dać świadectwo że: „do krwi ostatniej kropli z żył, bronić będziemy ducha…”[ nie znaleziono w żadnych źródłach potwierdzenia udziału na Śląsku ]

26.03.1932 – uroczyste odsłonięcie i poświęcenie pomnika ufundowanego ze składek przez Społeczeństwo Lipna[xxxiii]. Na płycie nagrobnej inskrypcja[xxxiv]:

Łukasz Przybylski

pułkownik

weteran walk

1831 r i 1863 r

o niepodległość Polski

*1814 r +1822 r

Pokażmy światu

Przez chwalebne blizny

Co może miłość

Chwały i Ojczyzny

Ufundowano ze składek

1932

Sybir
za:
https://www.moremaiorum.pl/

Zdjęcia do artykułu :