Listy grozy wylądują w skrzynkach Polaków. Znów trzeba będzie płacić więcej

Miliony polskich właścicieli domów oraz mieszkań stoi przed perspektywą otrzymania nieprzyjemnych wiadomości z urzędów gmin pod koniec bieżącego roku, które przyniosą informacje o znaczących podwyżkach podatku od nieruchomości na 2026 rok, gdy ministerstwo finansów ustaliło nowe maksymalne stawki podatku lokalnego na poziomie znacznie przewyższającym inflację oraz dynamikę wzrostu wynagrodzeń w gospodarce. Ta sytuacja oznacza, iż koszty posiadania nieruchomości w Polsce będą systematycznie rosły szybciej niż możliwości finansowe większości obywateli, co może szczególnie boleśnie dotknąć emerytów oraz osoby o stałych dochodach, które już teraz borykają się z dramatycznym wzrostem kosztów życia oraz mediów.

Fot. Warszawa w Pigułce

Nowe regulacje podatkowe wprowadzone przez resort finansów przewidują podwyższenie maksymalnych stawek podatku od nieruchomości mieszkaniowych z dotychczasowych jednego złotego dziewiętnastu groszy do jednego złotego dwudziestu pięciu groszy za metr kwadratowy powierzchni budynku, podczas gdy stawki dla gruntów pod budynkami mieszkalnymi wzrosną z siedemdziesięciu trzech groszy do siedemdziesięciu siedmiu groszy za metr kwadratowy działki. Te pozornie niewielkie podwyżki w przeliczeniu na konkretne nieruchomości mogą oznaczać dodatkowe obciążenia sięgające setek złotych rocznie, szczególnie dla właścicieli większych domów jednorodzinnych z rozległymi działkami.

Waloryzacja podatku od nieruchomości na nadchodzący rok wyniesie około pięciu procent, co stanowi znaczący wzrost w porównaniu do tegorocznej podwyżki wynoszącej około trzech i pół procenta, przy czym resort finansów tłumaczy tę accelerację wzrostów koniecznością dostosowania stawek podatkowych do zmieniających się warunków ekonomicznych oraz rosnących kosztów funkcjonowania samorządów lokalnych. Jednak tempo wzrostu podatków lokalnych znacznie przewyższa obecną stopę inflacji oraz średnie tempo wzrostu wynagrodzeń w Polsce, co oznacza realny wzrost obciążeń fiskalnych dla właścicieli nieruchomości.

Konkretne konsekwencje finansowe tych podwyżek można zilustrować na przykładzie typowego polskiego domu jednorodzinnego o powierzchni dwustu metrów kwadratowych zlokalizowanego na działce o powierzchni tysiąca metrów kwadratowych, gdzie właściciel może spodziewać się wzrostu rocznego podatku od nieruchomości o pięćdziesiąt dwa złote, co oznacza łączne obciążenie na poziomie tysiąca dwudziestu złotych rocznie. Ta kwota, choć może wydawać się umiarkowana w ujęciu rocznym, stanowi dodatkowe miesięczne obciążenie wynoszące około osiemdziesięciu pięciu złotych, co dla wielu gospodarstw domowych może oznaczać konieczność rezygnacji z części wydatków na rozrywkę, kulturę czy inne niematerialne potrzeby.

System ustalania wysokości podatku od nieruchomości w Polsce opiera się na dwupoziomowej strukturze decyzyjnej, gdzie ministerstwo finansów określa maksymalne dopuszczalne stawki na poziomie krajowym, natomiast samorządy lokalne posiadają autonomię w zakresie ustalania rzeczywistych stawek obowiązujących na ich terytorium, pod warunkiem iż nie przekroczą centralnie ustalonych limitów. Ta konstrukcja prawna ma zapewnić równowagę między potrzebami fiskalnymi państwa a lokalną autonomią samorządową, jednak w praktyce prowadzi do systematycznego wzrostu obciążeń podatkowych.

Analiza polityki podatkowej prowadzonej przez polskie gminy w ostatnich latach wskazuje na wyraźny trend polegający na maksymalizacji dochodów z podatku od nieruchomości poprzez stosowanie najwyższych dopuszczalnych stawek. Podczas gdy w 2022 roku maksymalne stawki podatkowe stosowało jedynie osiem z osiemnastu miast wojewódzkich, w bieżącym roku liczba ta wzrosła do czternastu, co świadczy o rosnącej presji fiskalnej na samorządy oraz ich dążeniu do maksymalizacji lokalnych dochodów podatkowych w obliczu rosnących kosztów funkcjonowania oraz ograniczonych transferów z budżetu państwa.

Pozostałe cztery miasta wojewódzkie, które w tej chwili stosują stawki podatku od nieruchomości poniżej maksymalnych limitów ministerialnych, to Zielona Góra, Gorzów Wielkopolski, Rzeszów oraz Opole, jednak nie ma gwarancji, iż ta względna umiarkowaność podatkowa zostanie utrzymana w przyszłym roku. W nadchodzących miesiącach radni miejskich w tych ośrodkach będą podejmować najważniejsze uchwały dotyczące wysokości lokalnych stawek podatkowych na 2026 rok, przy czym presja fiskalna oraz rosnące koszty funkcjonowania samorządów mogą skłonić ich do znaczących podwyżek przekraczających choćby pięcioprocentowy wzrost przewidziany na poziomie centralnym.

Sytuacja właścicieli nieruchomości staje się jeszcze bardziej dramatyczna w kontekście ogólnego wzrostu kosztów utrzymania mieszkań oraz domów, który w pierwszej połowie bieżącego roku osiągnął poziom dziesięciu i siedmiu dziesiątych procenta w porównaniu do analogicznego okresu roku poprzedniego. Ten wzrost kosztów mieszkaniowych znacznie przewyższa oficjalną stopę inflacji oszacowaną przez Główny Urząd Statystyczny na poziomie czterech i pół procenta, co oznacza, iż sektor mieszkaniowy doświadcza inflacji znacznie wyższej niż średnia krajowa.

Najbardziej dotkliwe dla budżetów polskich gospodarstw domowych okazały się dramatyczne podwyżki cen nośników energii, gdzie ceny gazu wzrosły o dwadzieścia cztery i sześć dziesiątych procenta, energia elektryczna podrożała o dziewiętnaście i sześć dziesiątych procenta, natomiast inne nośniki energii, takie jak węgiel czy biomasa, odnotowały wzrost cen o trzynaście procent. Te spektakularne podwyżki cen energii bezpośrednio przekładają się na koszty utrzymania nieruchomości oraz mogą stanowić znaczące obciążenie dla rodzinnych budżetów, szczególnie w okresie grzewczym.

Dodatkowo właściciele nieruchomości muszą zmierzyć się z rosnącymi kosztami podstawowych usług komunalnych, gdzie opłaty za zaopatrzenie w wodę oraz wywóz śmieci wzrosły średnio o dziesięć i dziewięć dziesiątych procenta, natomiast koszty odprowadzania ścieków podrożały o osiem i dziewięć dziesiątych procenta. Jedynie opłaty za energię cieplną oraz opłaty na rzecz właścicieli nieruchomości wzrosły w tempie niższym od wskaźnika inflacji, wynosząc odpowiednio trzy i sześć dziesiątych procenta oraz cztery i cztery dziesiąte procenta.

Kumulacja wszystkich tych podwyżek oznacza, iż łączne koszty posiadania oraz utrzymania nieruchomości w Polsce rosną w tempie znacznie przekraczającym możliwości finansowe większości polskich gospodarstw domowych, szczególnie tych o stałych dochodach, takich jak emeryci czy pracownicy sektora publicznego. Ta sytuacja może prowadzić do sytuacji, w której posiadanie własnego mieszkania czy domu stanie się luksusem dostępnym jedynie dla najzamożniejszych obywateli, podczas gdy klasa średnia będzie zmuszona do rezygnacji z marzeń o własnej nieruchomości.

Samorządy lokalne znajdują się w trudnej sytuacji, gdzie z jednej strony muszą zapewnić odpowiednie dochody budżetowe umożliwiające finansowanie lokalnych inwestycji oraz usług publicznych, z drugiej strony są świadome społecznych kosztów wysokich podatków lokalnych oraz ich wpływu na jakość życia mieszkańców. Rosnące koszty funkcjonowania gmin, od wynagrodzeń pracowników samorządowych po inwestycje infrastrukturalne, zmuszają radnych do poszukiwania dodatkowych źródeł dochodów, przy czym podatek od nieruchomości stanowi jedną z najważniejszych oraz najbardziej przewidywalnych pozycji w budżetach lokalnych.

Proces ustalania wysokości podatku od nieruchomości na poziomie gminnym często staje się przedmiotem intensywnych debat politycznych oraz społecznych, gdzie przedstawiciele różnych opcji politycznych prezentują odmienne wizje dotyczące optymalnego poziomu opodatkowania nieruchomości. Radni reprezentujący interesy właścicieli nieruchomości zwykle opowiadają się za utrzymaniem możliwie najniższych stawek, podczas gdy zwolennicy rozwoju infrastruktury lokalnej argumentują potrzebę zwiększenia dochodów gminnych umożliwiających finansowanie ambitnych projektów inwestycyjnych.

Długoterminowe konsekwencje systematycznego wzrostu podatków od nieruchomości mogą obejmować zmiany w strukturze własności mieszkaniowej w Polsce, gdzie rosnące koszty posiadania nieruchomości mogą zniechęcać młodych ludzi do inwestowania w mieszkania na własność, skłaniając ich do długoterminowego wynajmu lub odraczania decyzji o zakupie pierwszego mieszkania. Ta tendencja może mieć dalekosięgne skutki dla polskiego rynku nieruchomości oraz demografii miast, gdzie zmniejszająca się dostępność mieszkań na własność może prowadzić do większej mobilności przestrzennej ludności.

Właściciele nieruchomości komercyjnych, takich jak biurowce, sklepy czy magazyny, również odczują wpływ podwyżek podatku od nieruchomości, przy czym w ich przypadku stawki podatkowe są znacznie wyższe niż dla nieruchomości mieszkaniowych, co oznacza proporcjonalnie większe obciążenia finansowe. Te dodatkowe koszty mogą być przerzucane na najemców lokali komercyjnych w formie wyższych czynszów, co może prowadzić do wzrostu cen towarów oraz usług oferowanych przez przedsiębiorstwa wynajmujące powierzchnie komercyjne.

Perspektywa dalszych podwyżek podatków lokalnych w kolejnych latach pozostaje wysoce prawdopodobna ze względu na strukturalne problemy finansowe polskich samorządów, rosnące koszty inwestycji infrastrukturalnych oraz konieczność dostosowania wynagrodzeń pracowników sektora publicznego do inflacji oraz wzrostu kosztów życia. Właściciele nieruchomości powinni przygotować się na systematyczny wzrost tych obciążeń oraz uwzględnić je w swoich długoterminowych planach finansowych.

Możliwości obrony przed rosnącymi podatkami od nieruchomości są ograniczone dla indywidualnych właścicieli, jednak zbiorowe działania mieszkańców oraz organizacji właścicieli mogą wpływać na decyzje radnych poprzez aktywne uczestnictwo w lokalnym życiu politycznym, lobbowanie za umiarkowaną polityką podatkową oraz prezentowanie alternatywnych źródeł dochodów gminnych. Edukacja obywatelska dotycząca mechanizmów ustalania podatków lokalnych może przyczynić się do zwiększenia społecznej kontroli nad decyzjami podejmowanymi przez samorządy oraz większej transparentności procesów budżetowych na poziomie lokalnym.