Nowe wytyczne Komisji Europejskiej dotyczące Funduszu na rzecz Sprawiedliwej Transformacji Klimatycznej
Komisja Europejska przedstawiła nowe wytyczne, które mają pomóc państwom członkowskim UE w skutecznym wdrożeniu Funduszu na rzecz Sprawiedliwej Transformacji Klimatycznej (Social Climate Fund, SCF) oraz w opracowaniu Krajowych Planów Klimatycznych (SCPs).
Cel Funduszu i zakres wsparcia
Fundusz, który rozpocznie działalność w 2026 roku i zgromadzi ponad 86 mld euro, ma zapewnić sprawiedliwą transformację w kierunku zielonej gospodarki. Jego zadaniem jest wsparcie gospodarstw domowych znajdujących się w trudnej sytuacji oraz małych przedsiębiorstw w przejściu na czystą energię i transport. Środki SCF będą pochodzić z dochodów z nowego systemu handlu emisjami dla paliw wykorzystywanych w budynkach, transporcie drogowym i innych sektorach (ETS2).
Główne zasady wdrażania SCF
- Przewidywalność: Plany Klimatyczne określają wartość wypłat dla poszczególnych działań i inwestycji. Płatności następują po osiągnięciu kamieni milowych i celów.
- Płatności za wyniki: Środki z Funduszu będą wypłacane tylko po pełnym osiągnięciu założonych celów.
- Uproszczone struktury wdrożeniowe: Państwa członkowskie mogą korzystać z istniejących struktur wykorzystywanych w ramach polityki spójności i Funduszu Odbudowy (RRF), co przyspiesza realizację.
- Włączające zarządzanie: W proces przygotowania planów mają być zaangażowane władze lokalne i regionalne, partnerzy społeczni oraz organizacje społeczne.
- Transparentność i odpowiedzialność: Wszystkie działania i beneficjenci będą monitorowani w jednolitym systemie cyfrowym, zapewniającym przejrzystość wykorzystania środków.
- Ochrona interesów finansowych UE: Państwa członkowskie muszą wdrożyć mechanizmy zapobiegające nadużyciom, korupcji i podwójnemu finansowaniu.
Proces wdrożenia i kolejne kroki
Aby uzyskać wsparcie z Funduszu, państwa członkowskie muszą wdrożyć ETS2 do prawa krajowego oraz przedłożyć Krajowe Plany Klimatyczne do zatwierdzenia przez Komisję Europejską. Po złożeniu planu Komisja ma do pięciu miesięcy na jego ocenę. Wypłaty będą możliwe od 31 lipca 2026 roku, pod warunkiem realizacji zatwierdzonych działań i osiągnięcia wyznaczonych celów.
Zakres inwestycji i wsparcia
Fundusz będzie działał w latach 2026–2032, a jego budżet ma wynieść co najmniej 86,7 mld euro (w tym wkład państw członkowskich na poziomie minimum 25% kosztów planów). Wsparcie obejmie m.in. poprawę efektywności energetycznej, termomodernizację budynków, czyste systemy ogrzewania i chłodzenia (np. pompy ciepła), integrację OZE (np. panele fotowoltaiczne) oraz nisko- i zeroemisyjny transport, w tym transport publiczny.
Stan przygotowań państw członkowskich
Komisja Europejska współpracuje z państwami członkowskimi przy przygotowaniu planów i apeluje o ich szybkie składanie. Do tej pory dwa kraje (Szwecja i Łotwa) formalnie złożyły swoje plany, a ponad połowa państw przekazała wersje robocze. Od 2023 roku Komisja prowadzi regularne konsultacje oraz udostępnia wytyczne i wsparcie techniczne.
Wypowiedzi przedstawicieli Komisji Europejskiej
Fundusz na rzecz Sprawiedliwej Transformacji Klimatycznej zapewni realne wsparcie obywatelom w całej Europie, by przejście na zieloną gospodarkę było sprawiedliwe. Pomoże najbardziej wrażliwym gospodarstwom domowym i małym firmom, na przykład poprzez wsparcie rachunków za energię i koszty transportu. Dzisiejsze wytyczne dają państwom członkowskim jasność, jak skutecznie wdrażać Fundusz. Władze krajowe powinny ściśle współpracować z samorządami, partnerami społecznymi i organizacjami społecznymi, aby wsparcie trafiało do tych, którzy najbardziej tego potrzebują. Zachęcam państwa członkowskie do szybkiego finalizowania i składania Krajowych Planów Klimatycznych, aby środki mogły być udostępnione obywatelom.
Dodatkowe informacje
- Wytyczne dotyczące wdrażania SCF
- Rozporządzenie ws. Funduszu na rzecz Sprawiedliwej Transformacji Klimatycznej
Źródło: Komisja Europejska
