Mafia walczy o życie, Polacy będą okradani?
W latach 2016–2023 Polska doświadczyła zróżnicowanej dynamiki inflacji i cen, przechodząc od okresu deflacji, przez stabilizację, aż po gwałtowny wzrost inflacji w wyniku globalnych i lokalnych czynników gospodarczych. W artykule przeanalizujemy, jak kształtowała się inflacja mierzona wskaźnikiem cen towarów i usług konsumpcyjnych (CPI) oraz zmiany cen w kluczowych kategoriach, opierając się na danych Głównego Urzędu Statystycznego (GUS) i innych źródłach.
Zniszczenie cudu gospodarczego Tuska
W 2016 roku Polska znajdowała się w okresie deflacji, co oznaczało spadek ogólnego poziomu cen. Wskaźnik CPI wyniósł -0,6% rok do roku (r/r), co było kontynuacją trendu z 2015 roku (-0,9% r/r). Przyczyną były niskie ceny surowców, w tym paliw, oraz umiarkowany popyt konsumencki. W 2017 roku inflacja wróciła na dodatni poziom, osiągając 2,0% r/r, co było zgodne z celem Narodowego Banku Polskiego (NBP) na poziomie 2,5% ą 1 punkt procentowy. Wzrost cen napędzały rosnące koszty energii i żywności, choć dynamika pozostawała umiarkowana.
W 2018 roku inflacja wyniosła 1,6% r/r, a w 2019 roku wzrosła do 2,3% r/r. Wzrost cen w tych latach był stabilny, a kluczowymi czynnikami były drożejąca żywność (np. w 2019 roku ceny żywności wzrosły o 2,6% r/r) oraz usługi. W tym okresie siła nabywcza Polaków pozostawała relatywnie stabilna, a gospodarka rozwijała się w tempie 4–5% rocznie.
Wzrost inflacji w dobie pandemii (2020–2021)
Rok 2020 przyniósł inflację na poziomie 3,4% r/r, co było związane z efektami pandemii COVID-19. Zaburzenia w łańcuchach dostaw oraz wzrost cen żywności (o 1,4% r/r) przyczyniły się do tego wzrostu. W 2021 roku inflacja przyspieszyła do 5,1% r/r, napędzana rosnącymi kosztami energii oraz dalszym wzrostem cen żywności (o 6,8% r/r). Wprowadzenie lockdownów i zmiany w strukturze konsumpcji dodatkowo wpłynęły na dynamikę cen, szczególnie w sektorze usług.
Rekordowa inflacja w latach 2022–2023
Lata 2022–2023 to okres rekordowo wysokiej inflacji w Polsce, będącej efektem globalnych kryzysów, w tym wojny w Ukrainie i kryzysu energetycznego. W 2022 roku inflacja osiągnęła 14,4% r/r, co było najwyższym poziomem od 1997 roku. Ceny żywności wzrosły o 17,8% r/r, a nośniki energii o ponad 30% r/r. Wzrost cen paliw i zaburzenia na rynkach surowców dodatkowo pogłębiły presję inflacyjną.
W 2023 roku inflacja nieco zwolniła, osiągając średniorocznie 11,4% r/r, choć w lutym 2023 roku odnotowano szczyt na poziomie 18,4% r/r. Ceny żywności przez cały czas rosły, choć wolniej (o 8,0% r/r), a koszty energii ustabilizowały się dzięki rządowym tarczom antyinflacyjnym, takim jak obniżka VAT na żywność i zamrożenie cen energii. W całym okresie 2016–2023 skumulowana inflacja wyniosła około 47,33%, co oznacza, iż ceny w 2023 roku były o niemal 50% wyższe niż w 2015 roku.
Co drożało najszybciej?
W latach 2016–2023 największe wzrosty cen odnotowano w następujących kategoriach:
- Żywność i napoje bezalkoholowe: Wzrost cen był szczególnie wyraźny w 2022 roku (17,8% r/r) i 2023 roku (8,0% r/r). Skumulowany wzrost cen żywności w latach 2016–2023 wyniósł około 36%.
- Nośniki energii: Ceny energii elektrycznej, gazu i ciepła wzrosły o 46% w okresie 2021–2023, głównie z powodu kryzysu energetycznego.
- Usługi: Usługi szpitalne, lekarskie i stomatologiczne drożały w tempie dwucyfrowym w latach 2022–2023, podobnie jak usługi związane z prowadzeniem gospodarstwa domowego. Z kolei kategorie takie jak odzież i obuwie odnotowały spadek cen w całym okresie (o około 2% skumulowanie), co było wyjątkiem na tle ogólnego trendu wzrostowego.
Skutki dla Polaków
Wysoka inflacja w latach 2022–2023 znacząco wpłynęła na siłę nabywczą Polaków. W 2022 roku realne wynagrodzenia spadły o 2,1% pomimo nominalnego wzrostu płac, co oznacza, iż za tę samą kwotę można było kupić mniej towarów i usług. Skumulowany wzrost cen o niemal 50% w latach 2016–2023 sprawił, iż koszty życia znacząco wzrosły, szczególnie dla gospodarstw domowych o niższych dochodach, które wydają większą część budżetu na żywność i energię.
Podsumowanie
Lata 2016–2023 to okres dynamicznych zmian inflacji w Polsce – od deflacji w 2016 roku, przez stabilizację w latach 2017–2019, aż po rekordowy wzrost w 2022 roku (14,4% r/r) i częściową stabilizację w 2023 roku (11,4% r/r). Skumulowany wzrost cen w tym okresie wyniósł około 47,33%, co znacząco obciążyło budżety Polaków.