Innowacje energetyczne zwalniają: miliardy na badania i rozwój są zagrożone

Globalny przegląd innowacji energetycznych

Raport The State of Energy Innovation to pierwsze tak szerokie opracowanie IEA analizujące światowe trendy w dziedzinie innowacji technologii energetycznych. Oparty został na analizie ponad 150 przykładów innowacji oraz ankiecie przeprowadzonej wśród blisko 300 ekspertów z 34 krajów.

Z dokumentu wynika, iż innowacje odegrały kluczową rolę w politykach energetycznych i przemysłowych państw. Przykłady historyczne pokazują ich wpływ: inwestycje publiczne w B+R w latach 70. (0,1% PKB) przyczyniły się do rozwoju energetyki jądrowej i zmniejszyły zależność od importu surowców. Technologie ładowania i akumulatorów ograniczyły import ropy w Chinach, a innowacje związane z łupkami przekształciły USA z importera w eksportera energii.

Wzrost wydatków na B+R, ale z oznakami spowolnienia

Nakłady na B+R w sektorze energetycznym rosły w ostatnich latach w tempie 6% rocznie. Największą aktywność wykazywały branże motoryzacyjna i odnawialnych źródeł energii. Jednak wstępne dane za 2024 rok sugerują, iż tempo to może spadać, zwłaszcza w krajach rozwiniętych.

Sektory takie jak cementowy i stalowy inwestują relatywnie mniej – odpowiednio o 20% i 70% mniej niż branża OZE i motoryzacyjna. W lotnictwie i żegludze udział wydatków na B+R w przychodach spadł w ciągu ostatniej dekady.

Inwestycje prywatne i ich zmienność

Finansowanie przez fundusze venture capital (VC) w latach 2015–2022 wzrosło sześciokrotnie, osiągając poziom równy wszystkim publicznym nakładom na B+R w energetyce. Pozwoliło to na wsparcie około 1800 start-upów. Mimo iż nie wszystkie z nich odniosą sukces, choćby niewielka część może znacząco wpłynąć na światowy system energetyczny do 2030 r.

Niestety, trend ten odwrócił się w 2023 i 2024 roku – finansowanie VC spadło o ponad 20% z powodu zaostrzenia warunków finansowych. Wyjątkiem był sektor sztucznej inteligencji, który przyciągał kapitał i może też odciągać środki od projektów energetycznych.

Patenty i różnice regionalne

Od 2021 roku liderem pod względem liczby patentów energetycznych są Chiny, wyprzedzając Japonię i USA. Ponad 95% chińskich zgłoszeń dotyczy technologii niskoemisyjnych. Od 2000 roku liczba patentów w tym obszarze rośnie globalnie 4,5 razy szybciej niż w przypadku technologii paliw kopalnych.

Regiony różnią się podejściem: Chiny koncentrują się na technologiach masowej produkcji, jak baterie i elektrolizery (90% VC i 50% patentów), Europa bardziej na dużych projektach inżynieryjnych, a USA utrzymują zróżnicowane portfolio obejmujące zarówno technologie konwencjonalne, jak i odnawialne.

Wyzwania projektów demonstracyjnych

Do 2030 roku na projekty demonstracyjne technologii energetycznych przeznaczono około 60 mld dolarów. Większość z nich znajduje się jednak w fazie planowania – nie osiągnęła jeszcze ostatecznej decyzji inwestycyjnej. Inflacja i niepewność polityczna opóźniają ich realizację. Co istotne, 95% finansowania skoncentrowane jest w Ameryce Północnej, Europie i Chinach.

Sektory o pilnej potrzebie innowacji, jak przemysł ciężki i transport dalekodystansowy, odpowiadają jedynie za 17% całości finansowania.

Potrzeba skoordynowanych działań i większego wsparcia publicznego

IEA podkreśla, iż obecny poziom publicznych wydatków na B+R w krajach członkowskich wynosi nieco ponad 0,04% PKB. To mniej niż połowa poziomu z lat 80., mimo nowych wyzwań klimatycznych i bezpieczeństwa energetycznego.

Wśród zaleceń raportu znajdują się: zwiększenie nakładów publicznych na B+R, wsparcie twórców technologii w czasie cykli koniunkturalnych oraz zacieśnienie współpracy międzynarodowej. IEA ostrzega, iż przyszłość innowacji energetycznych zadecyduje o odporności gospodarek i realizacji celów klimatycznych.

Źródło: Międzynarodowa Agencja Energetyczna – The State of Energy Innovation