Gm. Tereszpol: Dwór w Panasówce wraca do życia [ZDJĘCIA]

Dwór został wpisany do rejestru zabytków w 1972 roku. To budynek klasycystyczny, wzniesiony prawdopodobnie na początku XIX wieku. Powstał na planie wydłużonego prostokąta z asymetrycznie umieszczonym portykiem kolumnowym. W decyzji konserwatorskiej zwrócono także uwagę na zadrzewiony teren znajdujący się przed dworem. O wpisaniu obiektu do rejestru zdecydował Mieczysław Kurzątkowski – ówczesny wojewódzki konserwator zabytków.Świadek historiiDwór w Panasówce to jednak nie tylko cenny zabytek architektury. To prawdopodobnie również świadek ważnych wydarzeń historycznych. 3 września 1863 roku w jego sąsiedztwie rozegrała się słynna bitwa pod Panasówką – jedna z najważniejszych batalii powstania styczniowego. Liczący kilkuset partyzantów oddział Marcina „Lelewela” Borelowskiego oraz kilkusetosobowa partia Kajetana „Ćwieka” Cieszkowskiego starły się wówczas z ponad 3-tysięcznym wojskiem rosyjskim. Zginęło 35 powstańców, a 106 zostało rannych, podczas gdy straty po stronie rosyjskiej wyniosły 360 żołnierzy (zabitych i rannych). Wzgórze Polak – miejsce, gdzie dziś stoi pomnik powstańców – oraz dwór w Panasówce znajdują się w bezpośrednim sąsiedztwie pola bitwy, uznawanego za jedno z miejsc chwały polskiego oręża.Na początku XX wieku dwór kupiła rodzina Karpińskich. Po II wojnie światowej majątek przekazano Gminnej Spółdzielni, a następnie przejęła go Spółdzielnia Kółek Rolniczych. W budynku mieściło się wówczas m.in. biuro i magazyn. Później obiekt przez pewien czas stał opuszczony, aż trafił w ręce prywatne.Dwór zatracił blaskW 2017 roku władze gminy rozpoczęły rozmowy z właścicielem na temat możliwości przejęcia zabytku przez gminę. Rozważano m.in. zamianę gruntów oraz równolegle prowadzono rozmowy z Ministerstwem Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz ówczesnym ministrem Piotrem Glińskim w sprawie ewentualnego dofinansowania prac renowacyjnych. Aby mogły się one rozpocząć, rada gminy musiała podjąć uchwałę intencyjną dotyczącą nabycia obiektu. Wówczas radni nie wyrazili zgody, argumentując decyzję koniecznością realizacji innych, pilniejszych potrzeb gminy.Przez kolejne lata dwór ulegał degradacji. Dopiero na początku 2025 roku właściciel wystąpił z propozycją nieodpłatnego przekazania obiektu gminie. Akt notarialny podpisano 9 lipca br. Od tego momentu gmina Tereszpol stała się prawnym właścicielem zabytku i rozpoczęła działania zmierzające do przywrócenia mu dawnej świetności.Nowy rozdział w tej chwili realizowane są prace porządkowe w obiekcie i jego otoczeniu, prowadzone w porozumieniu z konserwatorem zabytków. Zlecono również wykonanie dokumentacji technicznej wymiany pokrycia dachowego, a rada gminy zabezpieczyła środki finansowe na ten cel.– Dworek w Panasówce to wyjątkowe miejsce, jedyny zabytek na terenie naszej gminy, a zarazem istotny świadek historii regionu. Przez wiele lat obiekt pozostawał w rękach prywatnych i niestety systematycznie niszczał. Dlatego decyzja o jego przejęciu przez gminę była dla mnie jednym z priorytetów. Nie mogliśmy pozwolić, by tak cenny element naszego dziedzictwa bezpowrotnie zniknął – mówi Jacek Pawluk, wójt gminy Tereszpol. Dodaje, iż budynek objęty jest ochroną konserwatora zabytków, co nakłada na samorząd określone obowiązki, ale jednocześnie daje szansę na pozyskanie środków z programów wspierających ochronę dziedzictwa kulturowego. – Chcemy, by dworek odzyskał dawny blask i służył lokalnej społeczności oraz coraz liczniej odwiedzającym nas turystom, jako miejsce spotkań, edukacji i promocji historii gminy Tereszpol. Wierzę, iż wspólnymi siłami uda nam się przywrócić mu należne miejsce na mapie Roztocza – dodaje.