3 godzin temu
W jaskini położonej w pobliżu wioski Kjøpsvik na północy Norwegii naukowcy natknęli się na najstarsze dotąd znane w europejskiej części Arktyki zbiorowisko szczątków zwierząt. Odkrycie to, zdaniem badaczy, wzbogaci naszą wiedzę o przebiegu epoki lodowcowej i pozwoli lepiej zrozumieć proces adaptacji fauny do zmian klimatu.
Unikalny ślad pradawnego ekosystemu
Szczegóły przełomowego odkrycia dokonanego w jaskini Arne Qvamgrotta, będącej częścią systemu jaskiń Storsteinhola, opublikowano 4 sierpnia br. w czasopiśmie PNAS. Jedna z autorek badania, Sanne Boessenkool z Uniwersytetu w Oslo, wyjaśnia, iż w jaskini odkryto szczątki zwierząt związanych z przybrzeżnym ekosystemem, obejmującym zarówno gatunki lądowe, jak i morskie. Ich wiek szacuje się na około 75 tys. lat, co jest rzadkością, ponieważ w archiwach paleontologicznych dominują szczątki młodsze niż 10 tys. lat.
Mamy bardzo kilka dowodów na to, jak wyglądało życie w Arktyce w tamtym czasie – przyznaje Boessenkool. Współautor badania, Sam Walker z Bournemouth University, dodaje, iż takie znaleziska dają unikalny wgląd w zaginiony arktyczny świat.
Badacze zidentyfikowali łącznie 33 gatunki glacjalne, w tym 23 taksony należące do ptaków, 13 taksonów ssaków oraz 10 ryb. Część z nich nigdy wcześniej nie została stwierdzona na obszarze Fennoskandii, co dodatkowo podnosi rangę odkrycia.
Wśród ptaków rozpoznano m.in. alki, kaczki, kruki, myszołowy, zięby, żurawie, a choćby górskie pardwy. Szczątki znalezionych ssaków należą do zajęcy, niedźwiedzia polarnego, lisa arktycznego, wilka szarego, a także gatunków morskich: płetwala błękitnego, morświna, morsa i fok. Naukowców zaskoczyło także odkrycie kości obrożników – niewielkich gryzoni z rodziny karczowników, które w Europie już wyginęły.
Epoka lodowcowa pod lupą
Zdaniem zespołu badawczego tak duża różnorodność gatunków w jednym miejscu wskazuje, iż przed 75 tys. lat obszar ten był wolny od lodu. Obecność szczątków ryb słodkowodnych świadczy o istnieniu w okolicy rzek i jezior. Autorzy badania wskazują, iż był to cieplejszy okres w obrębie ostatniego zlodowacenia – czas, gdy fauna mogła korzystać z łagodniejszego klimatu.
Okres sprzyjających warunków nie trwał jednak długo. Lodowce powróciły, a wiele gatunków zwierząt nie zdołało przemieścić się w cieplejsze rejony. W rezultacie wiele z nich wyginęło.
Epoka lodowcowa, trwająca od ok. 118 tys. do 11,7 tys. lat temu, dokonała w świecie fauny prawdziwej czystki. Ekstremalne wahania klimatu powodowały narastanie i cofanie się lodowców, zmiany poziomu morza i zasięgu morskiego lodu. W cieplejszych fazach hipopotamy i lwy pojawiały się choćby na terenie dzisiejszej Wielkiej Brytanii, w chłodniejszych północna część Europy stawała się niemal całkowicie niegościnna.
Dlaczego to odkrycie jest ważne?
Sam Walker podkreśla, iż najnowsze badania dowodzą, jak trudno było gatunkom przystosowanym do arktycznego chłodu sprostać zmianom klimatycznym. Jego zdaniem wnioski te mogą mieć najważniejsze znaczenie dla oceny odporności współczesnej fauny Arktyki na obecne, jeszcze szybsze zmiany środowiskowe. Fragmentacja ekosystemów dodatkowo utrudnia migrację do obszarów o bardziej sprzyjających warunkach.
Trzeba pamiętać, iż wówczas była to zmiana w kierunku chłodniejszego klimatu, a nie ocieplenie, z jakim mamy do czynienia dziś – dodaje Sanne Boessenkool. Jeśli gatunkom przystosowanym do zimna tak trudno było poradzić sobie z ochłodzeniem, tym większe problemy mogą mieć one w tej chwili z adaptacją do ocieplenia.
Paradoksalnie, w okresie globalnego ocieplenia klimatu, epoka lodowcowa może być dla naukowców kluczem do lepszego zrozumienia zmian ekologicznych, które nas jeszcze czekają.
W artykule korzystałam z:
S.J. Walker,A. Boilard,M. Henriksen,E. Lord,M. Robu,J. Buylaert,L.M.T. Beijersbergen,L.S. Halvorsen,A.M. Cintrón-Santiago,E.K. Onshuus,C.A. Cockerill,G. Ujvari,L. Palcsu,M. Temovski,J. Maccali,H. Linge,J. Olsen,S. Aksnes,A. Bertheussen, […] & S. Boessenkool, A 75,000-y-old Scandinavian Arctic cave deposit reveals past faunal diversity and paleoenvironment, Proc. Natl. Acad. Sci. U.S.A. 122 (32) e2415008122, https://doi.org/10.1073/pnas.2415008122 (2025)
