1 rok temu
W ramach walki z globalnym ociepleniem w organach UE realizowane są prace w sprawie warunków wycofania lub ograniczenia użycia na terenie UE fluorowanych gazów cieplarnianych – m.in. stosowanego w niektórych pompach ciepła wodorofluorowęglowodorów (HFC).
F-gazy są aktualnie wykorzystywane powszechnie jako substancje chłodnicze m.in. w lodówkach, klimatyzacjach czy pompach ciepła.
Według danych Polskiej Organizacji Rozwoju Technologii Pomp Ciepła (PORTPC) w 2022 roku w Polsce niemal co trzecie urządzenie ze sprzedanych do ogrzewania pomieszczeń było pompą ciepła, a ich rynek wzrósł o 130%. Plan RePowerEU przewiduje zainstalowanie dodatkowych 20 mln nowych pomp ciepła w UE do 2026 r. i prawie 60 mln do 2030 r.
Jak wycofanie f-gazów może wpłynąć na rynek?
Część polityków przekonuje, iż planowane zmiany sprawią, iż sprzedaż i używanie pomp ciepła będą nielegalne. Czy to prawda?
Wspomniane prace mają uchylić rozporządzenie w sprawie fluorowanych gazów cieplarnianych[1] i zastąpienia go nowym prawem. Projekt tych zmian został sporządzony w kwietniu, ale zeszłego roku. Aktualne zainteresowanie tematem wynika z kolei z przegłosowanych 30 marca 2023 poprawek do wspomnianego wyżej projektu
Czego dotyczą poprawki w zakresie pomp ciepła?
- zwiększenia ilości kontyngentów na wprowadzanie do obrotu wodorofluorowęglowodorów na lata 2027 – 2029, przy jednoczesnym zmniejszeniu ilości tych kontyngentów od roku 2039 r., a od 2050 r. wprowadzenie całkowitego zakazu wprowadzania HFC, czego wcześniejsza wersja rozporządzenia nie przewidywała,
- stopniowej instalacji systemów wykrywania wycieków, w tym w pompach ciepła w budynkach mieszkalnych,
od 2027 roku ma obowiązywać zakaz wprowadzania na rynek UE wskazanych w załączniku IV do rozporzązenia produktów po określonej tam dacie, np. pokojowych i innych samodzielnych urządzeń klimatyzacyjnych i pomp ciepła typu plug-in, zawierających fluorowane gazy cieplarniane o GWP równym 150 lub większym. Wyjątkiem ma być wprowadzanie do obrotu części wymaganych do naprawy i serwisowania istniejących urządzeń przez okres do 10 lat od terminów zakazów wprowadzania do obrotu takich urządzeń. Będzie to możliwe pod warunkiem, iż naprawa lub serwisowanie nie powodują zwiększenia wydajności urządzenia, ilości gazów fluorowanych zawartych w urządzeniu ani zastosowanych gazów fluorowanych.
Z projektu rozporządzenia oraz aktualnych poprawek nie wynika więc zakaz produkcji, sprzedaży czy serwisowania pomp ciepła. Zakaz wprowadzania na rynek UE nowych urządzeń do obrotu będzie dotyczył jedynie tych urządzeń z załącznika IV do rozporządzenia.
Według dostępnych danych okres żywotności pomp ciepła wynosi około 25-30 lat. Pompy aktualnie zamontowane, które używają w swoich układach HFC będą mogły być serwisowane (wymieniany w nich czynnik chłodniczy) adekwatnie przez cały okres swojej żywotności.
Dodatkowo rozporządzenie przewiduje, iż Komisja może zwolnić z wymogu dotyczącego kontyngentów wodorofluorowęglowodory do użycia w szczególnych zastosowaniach lub szczególne kategorie produktów czy urządzeń.
We wniosku musi zostać wykazane, że:
- w przypadku tych szczególnych zastosowań, produktów lub urządzeń nie są dostępne rozwiązania alternatywne lub nie można ich stosować ze względów technicznych lub bezpieczeństwa oraz
- nie można zapewnić wystarczających dostaw wodorofluorowęglowodorów bez poniesienia nieproporcjonalnych kosztów. Zwolnienie będzie obowiązywać maksymalnie 4 lata. Podobne zwolnienie będzie można uzyskać również od zakazu wprowadzania określonych w załączniku IV do rozporządzenia urządzeń.
Dodane do projektu poprawki wskazują również na obowiązki Komisji w zakresie monitorowania wpływu ograniczenia kontyngentów na rynek pomp ciepła:
“…Komisja (…) ocenia wpływ zmniejszenia kontyngentów HFC na unijny rynek pomp ciepła (…).
Komisja przyjmuje akty delegowane (…) i zezwolenia na ograniczoną ilość dodatkowych kontyngentów na wprowadzanie HFC do obrotu w Unii, które mają być stosowane w pompach ciepła, do 2029 r., o ile z oceny, o której mowa w akapicie pierwszym, wynika, iż stopniowe zmniejszenie kontyngentów HFC określone w załączniku VII powoduje zakłócenia na unijnym rynku pomp ciepła w stopniu zagrażającym osiągnięciu celów RePowerEU w zakresie wprowadzania pomp ciepłała.
Sama Komisja w omawianych poprawkach wskazuje również, że:
Całkowite wycofanie HFC nie później niż do 2050 r. powinno być zgodne i komplementarne z unijnymi ambicjami dotyczącymi efektywności energetycznej określonymi m.in. w (…) planie RePowerEU, włącznie z upowszechnieniem zastosowań w zakresie odzysku ciepła odpadowego o niewielkim wpływie na klimat, np. pomp ciepła.
Chociaż sektor pomp ciepła rozpoczął inwestycje w substancje alternatywne dla HFC, szybkie zastąpienie produkcji pomp ciepła bazujących na HFC naturalnymi alternatywami i dostarczenie na rynek ilości pomp ciepła określonych w RePowerEU może okazać się trudne. Komisja powinna zatem ściśle monitorować rozwój sytuacji na rynku i zapewnić dodatkową ilość kontyngentów HFC dla sektora pomp ciepła, o ile wycofanie kontyngentów HFC określone w załączniku VII spowoduje zakłócenia na unijnym rynku pomp ciepła w stopniu zagrażającym osiągnięciu celów RePowerEU dotyczących instalowania tych pomp.
Jak natomiast wskazuje PORTPC, spodziewane zmiany nie dotyczą pomp ciepła z syntetycznymi czynnikami chłodniczymi, a ograniczenia w z zakresie serwisowania, które zaproponowano w związku z nowelizacją rozporządzenia, dotyczą innych grup urządzeń chłodniczych niż pompy ciepła lub czynników chłodniczych, które nie są stosowane w pompach ciepła sprzedawanych w Polsce.
Aktualnie brak jeszcze ostatecznej wersji prawa, które ma wejść w życie – śledzimy prace organów UE w tym przedmiocie i będziemy Państwa na bieżąco informować.
[1] 517/2014 PE i Rady
