Akcja Bałtycka zaobrączkowała 2 mln ptaków. 65 lat badań nad migracjami w Polsce

Miniony weekend był ważnym wydarzeniem dla polskiej ornitologii. Program Badania i Monitoringu Ptaków Wędrownych Akcja Bałtycka obchodził 65-lecie działalności, co stało się okazją do podsumowań oraz przedstawienia nowych kierunków prac na przyszłość.

Najstarszy projekt nauki obywatelskiej w Polsce

We wrześniu 1960 r. grupa studentów z Uniwersytetu Warszawskiego założyła obóz badawczy na mierzei jeziora Ptasi Raj koło Górek Wschodnich w Gdańsku. Pierwszym zaobrączkowanym ptakiem był rudzik. Informacje o tym wydarzeniu zapisano w 32-kartkowycm zeszycie szkolnym, który dziś ma wartość archiwalną. W ten sposób rozpoczęła się działalność Akcji Bałtyckiej, która należy do jednych z najdłużej działających programów monitoringu ptaków wędrownych na świecie.

Obecnie centrum działalności Akcji zlokalizowane jest w Stacji Badania Wędrówek Ptaków Uniwersytetu Gdańskiego, a prace terenowe prowadzone są w trzech placówkach: w Dąbkowicach koło Darłowa, Kuźnicy na Mierzei Helskiej oraz Siekierkach koło Krynicy Morskiej. Oprócz ornitologów, w strukturach Akcji Bałtyckiej, działają kolejne pokolenia studentów oraz tysiące wolontariuszy.

Złapane, zaobrączkowane, monitorowane

Kierownik Akcji Bałtyckiej, dr Jarosław K. Nowakowski, poinformował w rozmowie z PAP, iż liczba zaobrączkowanych ptaków sięga prawie 2 mln. Wszystkie zostały schwytane w specjalne sieci, zmierzone, zaobrączkowane i wypuszczone bezpiecznie na wolność. Obserwacje prowadzone są dwa razy do roku, na wiosnę i jesienią, a baza zgromadzonej wiedzy ornitologicznej wciąż rośnie.

Program dostarczył dotąd ponad 10 tys. tzw. odpowiedzi powrotnych (ang. recoveries) z różnych zakątków świata, a pośród schwytanych ptaków działaczom Akcji udało się zidentyfikować 15 gatunków, które nigdy nie były wcześniej widziane w Polsce. Zaledwie osiem miesięcy temu po raz pierwszy w kraju stwierdzono obecność pokrzewki kaspijskej (Curruca mystacea) – gatunku migrującego z obszaru Południowo-Zachodniej Azji do Afryki Północnej.

Akcja Bałtycka na rzecz przyrody

Monitoring prowadzony w ramach Akcji Bałtyckiej jest istotnym źródłem danych o zmianach liczebności ptaków oraz terminach migracji. Wyniki wykorzystywane są m.in. do analiz wpływu zmian klimatycznych na dynamikę populacji. W ramach projektu Co powiedziały nam ptaki przez 60 lat badań? – ornitologia w służbie ochrony środowiska i klimatu podsumowano dotychczasowe obserwacje i przedstawiono je w szerokim kontekście zmian środowiskowych.

Obserwujemy, iż pod wpływem zmian w środowisku zmienia się budowa skrzydła i wielkość ciała niektórych gatunków, a to już ewolucja złapana na gorącym uczynku – wskazuje dr Jarosław K. Nowakowski.

Akcja Bałtycka jest fenomenem na skalę światową, a z jej doświadczeń i wypracowanych technik korzystają m.in. ornitolodzy w Południowej Afryce, Etiopii, Egipcie, Jordanii oraz Meksyku. Rozwój współpracy międzynarodowej i zagraniczne pobyty studyjne otworzyły drzwi do obserwacji o znaczeniu globalnym. Warto dodać, iż w ciągu minionych dekad zaplecze techniczne Akcji wzbogaciło się o nowoczesny sprzęt w postaci geolokatorów oraz narzędzia do badań genetycznych.

Z okazji 65-lecia Akcji w miniony weekend w Jastarni zorganizowano zjazd, na którym zaprezentowane zostały najważniejsze dokonania i wnioski z obserwacji ornitologicznych nad polskim morzem. W programie konferencji, w której udział wzięło ponad 90 ornitologów, wśród prezentowanych tematów znalazły się m.in.: problem szklanych pułapek, kierunki przelotu ptaków przez Polskę oraz ekstremalne strategie migracyjne niektórych gatunków.