99 mln euro na pomoc dla rolników w kryzysie – Polska pominięta?

Komisja Europejska w lutym 2025 r. poinformowała o przyznaniu 98,6 mln euro z rezerwy rolnej na pomoc dla rolników z Hiszpanii, Chorwacji, Cypru, Łotwy i Węgier. Wsparcie to ma pomóc rolnikom z tych pięciu krajów, którzy doświadczyli strat w produkcji rolnej, a w konsekwencji utraty dochodów w związku z klęskami wynikającymi z niekorzystnych zjawisk klimatycznych i klęsk żywiołowych, które miały miejsce od wiosny 2024 r.

Dzięki przyznanemu wsparciu, rolnicy będą mogli częściowo zrekompensować poniesione straty w produkcji oraz dochodach. Podjęta inicjatywa, jak podkreśla komunikat KE, świadczy o solidarności Unii Europejskiej z poszkodowanymi i może zostać uzupełniona dodatkowym wsparciem – do 200 proc. – z funduszy krajowych.

Pomoc dla rolników – ogólny kontekst

Produkcja rolna, ponieważ zależy od wielu czynników, np. zasobów naturalnych, warunków klimatycznych czy zmian zachodzących na rynku, jest obarczona dużym ryzykiem. Dlatego coraz ważniejsza staje się gotowość do reagowania na wypadek zagrożeń związanych z klimatem i zarządzanie kryzysowe, przy jednoczesnym zapewnieniu, iż działania będą szybkie i ukierunkowane.

Obserwowane coraz częściej niekorzystne warunki pogodowe, poważne zakłócenia równowagi rynkowej lub rozprzestrzenianie się chorób zwierząt i agrofagów mogą prowadzić do strat w zbiorach lub innych zakłóceń na rynku.

Jak poinformowała KE, ma ona świadomość występowania niekorzystnych zjawisk pogodowych, które siały spustoszenie w całej UE w 2024 r. Niekorzystne warunki klimatyczne dotknęły również w 2024 r. Polskę. Jednak w opinii KE najpoważniejsze zdarzenia związane z kataklizmami miały miejsce w pięciu państwach członkowskich, tj. w Chorwacji i Hiszpanii oraz na Cyprze, Łotwie i Węgrzech.

Warunki klimatyczne w krajach, do których kierowane jest wsparcie

Rolnicy w krajach, do których KE kieruje dodatkowe wsparcie z rezerwy rolnej, doświadczyli w 2024 r. takich niekorzystnych warunków klimatycznych, jak:

• Chorwacja – ekstremalne upały i susza;
• Cypr – niedobór opadów i wysokie temperatury;
• Hiszpania – deficyt deszczu, susza, silne burze, ekstremalne upały i powodzie w regionie Walencji;
• Łotwa – rekordowo niskie temperatury zimą, wiosenne przymrozki i ulewne letnie opady deszczu;
• Węgry – ekstremalne upały i susza.

Rolnicy z wspomnianych wyżej państw doświadczyli znacznych szkód i ponieśli straty w takich sektorach/rynkach, jak:

• Cypr – zboża, oliwki oraz owoce i warzywa;
• Hiszpania – owoce i warzywa, wina, oliwki i zwierzęta gospodarskie;
• Łotwa – zboża, rzepak, owoce i warzywa, głównie ziemniaki;
• Węgry i Chorwacja – kukurydzę, słonecznik, soję, buraki cukrowe, owoce, ziemniaki i produkcję wina.

Rezerwa rolna w ramach Wspólnej Polityki Rolnej

W ramach Wspólnej Polityki Rolnej (WPR) na lata 2023-2027, obowiązującej od 1 stycznia 2023 r., ustanowiono rezerwę rolną z rocznym przydziałem wynoszącym co najmniej 450 mln euro na przeciwdziałanie zakłóceniom rynku lub nadzwyczajnym zdarzeniom mającym wpływ na produkcję. Zgodnie z obowiązującymi przepisami KE musi co trzy lata składać Parlamentowi Europejskiemu i Radzie sprawozdanie z przeznaczania środków kryzysowych.

Niemniej jednak, ze względu na rosnącą częstotliwość niekorzystnych zjawisk klimatycznych, KE podkreśla potrzebę wzmocnienia narzędzi zarządzania ryzykiem i zachęcania do ich szerszego stosowania w całej UE. Komisja zachęca również, w perspektywie średnioterminowej, do wydatkowania środków w celu wyeliminowania przyczyn leżących u podstaw niekorzystnych zjawisk klimatycznych oraz zwiększenia odporności gospodarstw rolnych.

Pomoc unijnym rolnikom

Państwa członkowskie pozytywnie zaopiniowały wniosek KE o uruchomienie bezpośredniego wsparcia dla rolników z pięciu krajów, którzy w 2024 r. doświadczyli skutków wyjątkowo niekorzystnych zjawisk klimatycznych i klęsk żywiołowych.

KE przekaże w ramach wsparcia: 6,7 mln euro Chorwacji, 3,5 mln euro Cyprowi, 68 mln euro Hiszpanii, 4,2 mln euro Łotwie i 16,2 mln euro Węgrom.

Po zatwierdzeniu wniosek KE zostanie opublikowany w Dzienniku Urzędowym UE i wejdzie w życie następnego dnia, aby pięć zainteresowanych państw członkowskich mogło go niezwłocznie wdrożyć. Następnie adekwatne krajowe instytucje będą musiały wypłacić rolnikom przyznaną pomoc (do dnia 30 września 2025 r.)

UE zwiększa odporność sektora rolnego w obliczu kryzysów

Jak wskazuje KE w swoim komunikacie, w latach 2023-2024, przyjęła 63 nadzwyczajne środki w celu wsparcia rolników i producentów rolnych dotkniętych stratami w produkcji, obniżeniem cen, wyższymi kosztami działalności lub zakłóceniami w łańcuchu dostaw.

W ostatnich latach UE, wykazując solidarność z rolnikami, przekazała wsparcie dla unijnego sektora rolnego, które obejmowało m.in.:

• około 450 mln euro na szczególne środki wspierające sektor produkcji wina i umożliwiające destylację w sytuacji kryzysowej, m.in. w celu radzenia sobie ze skutkami pandemii COVID-19, sankcjami handlowymi i niedawnymi zakłóceniami równowagi rynkowej;
• pakiet wsparcia w wysokości 500 mln euro w marcu 2022 r. dla producentów najbardziej dotkniętych poważnymi konsekwencjami wojny w Ukrainie;
• 156 mln euro dla rolników w Bułgarii, na Węgrzech, w Polsce, Rumunii i na Słowacji, którzy najbardziej ucierpieli w wyniku zwiększonego importu zbóż i nasion oleistych z Ukrainy;
• rekompensaty finansowe dla rolników, którzy zostali objęci kontrolą sanitarną i środkami zapobiegawczymi w celu zwalczania ognisk ptasiej grypy;
• 330 mln euro w lipcu 2023 r. dla unijnych rolników z 22 krajów, którzy borykają się ze szczególnymi problemami w różnych sektorach rolnictwa, takimi jak wyższe koszty produkcji i skutki ekstremalnych zjawisk pogodowych.

Zdj. główne: Bob Brewer / Unsplash