Znakowanie karmy dla zwierząt domowych – podstawa prawna w produkcji petfood

Znakowanie karmy dla zwierząt to najważniejszy obowiązek producentów petfood. Obowiązek ten jest ściśle regulowany w prawie Unii Europejskiej oraz w przepisach krajowych. Karma dla zwierząt, zgodnie z prawem UE, jest klasyfikowana jako pasza. Jej jakość i bezpieczeństwo wpływają bezpośrednio na zdrowie zwierząt towarzyszących. Pośrednio oddziałują także na zdrowie publiczne. Z tego względu producenci muszą spełniać wymagania dotyczące surowców, higieny, kontroli jakości oraz oznakowania. Dotyczy to karmy dla psów, kotów oraz innych zwierząt domowych.

Nowelizacje, w tym zmiany wprowadzone rozporządzeniem 2017/2279, wpisują się w szerszy system prawa paszowego. Celem tego systemu jest ujednolicenie zasad funkcjonowania rynku petfood w całej Unii Europejskiej. Regulacje porządkują kwestie techniczne, w szczególności deklarowanie składników, dodatków i tolerancji analitycznych. Jednocześnie zwiększają transparentność etykiet oraz ułatwiają konsumentom porównywanie produktów.

System prawny regulujący produkcję karmy dla zwierząt domowych w Polsce obejmuje przepisy o jakości i bezpieczeństwie pasz. Obejmuje też zasady higieny wytwarzania, kontrole urzędowe oraz stosowanie dodatków paszowych. Reguluje ponadto wymagania związane ze znakowaniem karmy dla zwierząt i opakowaniami. Kluczową rolę pełnią rozporządzenia unijne, które stosuje się bezpośrednio. Uzupełniają je akty prawa krajowego, które określają nadzór oraz odpowiedzialność podmiotów rynku paszowego.

Zestaw tych regulacji tworzy spójne ramy prawne dla produkcji karmy dla zwierząt domowych. Ich celem jest zapewnienie, iż karma jest bezpieczna, wolna od zanieczyszczeń i prawidłowo oznakowana. Karma powinna być również wytwarzana w zakładach pod nadzorem adekwatnych organów urzędowych. Dla producentów oznacza to konieczność formalnej zgodności z przepisami. Równolegle wymagane jest wdrażanie systemów kontroli jakości i zarządzania procesami na każdym etapie. W efekcie przekłada się to na znakowanie karmy dla zwierząt w ujęciu praktycznym.

Znakowanie karmy dla zwierząt – definicje

Definicje dotyczące karmy dla zwierząt domowych wynikają przede wszystkim z przepisów prawa Unii Europejskiej, w szczególności z rozporządzenia (UE) 2018/848 oraz rozporządzenie (WE) nr 767/2009. Akty te stanowią podstawę klasyfikacji karmy dla zwierząt domowych jako paszy oraz określają zasady jej wprowadzania do obrotu.

1) Znakowanie karmy dla zwierząt – karma dla zwierząt domowych

Zgodnie z art. 2 rozporządzenia (UE) 2018/848 karma dla zwierząt domowych jest paszą w rozumieniu art. 3 pkt. 4 rozporządzenia (WE) nr 178/2002;

,,Pasza’’ oznacza substancje lub produkty – przetworzone, częściowo przetworzone lub nieprzetworzone – przeznaczone do karmienia zwierząt, w tym dodatki paszowe.

Natomiast zgodnie z art. 3 ust. 2 lit. f) rozporządzenia (WE) nr 767/2009, ,,zwierzę domowe’’ oznacza zwierzę niewykorzystywane do produkcji żywności, karmione, hodowane lub utrzymywane, ale zwykle niespożywane przez ludzi we Wspólnocie Europejskiej. W praktyce definicja ta obejmuje przede wszystkim psy, koty oraz inne zwierzęta towarzyszące człowiekowi.

Karma dla zwierząt domowych jest zatem paszą przeznaczoną specjalnie dla tej kategorii zwierząt, zgodnie z przywołanymi przepisami prawa unijnego, co wyznacza zakres pojęciowy znakowanie karmy dla zwierząt.

2) Znakowanie karmy dla zwierząt – opakowana karma

,,Opakowana karma dla zwierząt domowych’’ oznacza pojedynczą sztukę karmy przeznaczoną do prezentacji i sprzedaży konsumentowi końcowemu, składającą się z paszy oraz opakowania, w którym została umieszczona przed wprowadzeniem do obrotu. Według art. 2 pkt. 2 rozporządzenia (UE) nr 2023/2419.

Opakowanie może osłaniać karmę:

• Całkowicie lub
• Częściowo, pod warunkiem, iż zapewnia, iż zawartość nie może zostać zmieniona bez otwarcia lub uszkodzenia opakowania.

Do kategorii opakowanej karmy dla zwierząt domowych nie zalicza się:

• Karmy pakowanej w miejscu sprzedaży na życzenie konsumenta,
• Karmy przepakowywanej lub porcjowanej bezpośrednio w miejscu sprzedaży, np. z dużych pojemników w sklepie zoologicznym.

Zgodnie z przepisami UE definicje te mają na celu jednoznaczne określenie rodzaju produktów paszowych przeznaczonych dla zwierząt domowych oraz wymagań dotyczących ich opakowania. Regulacje te służą zapewnieniu bezpieczeństwa produktów, zapobieganiu zanieczyszczeniom, utrzymaniu wysokich standardów higieny oraz transparentności wobec konsumenta.

Znakowanie karmy dla zwierząt – podstawa prawna

Produkcja karmy dla zwierząt domowych podlega rozbudowanemu systemowi regulacji prawnych Unii Europejskiej oraz przepisów krajowych. Akty te koncentrują się na zapewnieniu bezpieczeństwa pasz, jakości surowców, zasadach stosowania dodatków, higienie produkcji, etykietowaniu oraz wymaganiach dotyczących opakowań. Do kluczowych regulacji należy przede wszystkim:

Regulacje Unijne

Rozporządzenie (UE) nr 2023/2419

Określa wymagania dotyczące ekologicznego znakowania karmy dla zwierząt domowych. Aby produkt mógł zostać oznaczony unijnym logo rolnictwa ekologicznego ( ,,Eko’’), co najmniej 95% składników pochodzenia rolniczego musi pochodzić z produkcji ekologicznej. Akt ten ustanawia również zasady certyfikacji, kontroli i nadzoru nad produkcją ekologicznej karmy.

Rozporządzenie (WE) nr 767/2009

Stanowi podstawowy akt prawny regulujący wprowadzanie pasz na rynek, w tym karmy dla zwierząt domowych. Określa szczegółowe zasady dotyczące:

• etykietowania i prezentacji produktów,
• informacji kierowanych do konsumentów,
• deklaracji składników i informacji żywieniowych,
• zakazu wprowadzania w błąd.

Rozporządzenie precyzuje, jakie dane muszą obligatoryjnie znaleźć się na opakowaniu każdego produktu petfood.

Rozporządzenie (WE) nr 183/2005 w sprawie higieny pasz

Reguluje wymagania higieniczne dotyczące produkcji, przetwarzania i dystrybucji pasz. Nakłada na producentów obowiązek:

• wdrożenia systemu HACCP, (stanowiącego system analizy zagrożeń i krytycznych punktów kontroli),
• rejestracji lub zatwierdzenia zakładu działającego w branży produkcji pasz przez adekwatne organy weterynaryjne.

Rozporządzenie (WE) nr 1069/2009 oraz rozporządzenie wykonawcze (UE) nr 142/2011

Określają zasady postępowania z ubocznymi produktami pochodzenia zwierzęcego (UPPZ) wykorzystywanymi m.in. w produkcji karmy dla zwierząt domowych. Regulują w szczególności:

• klasyfilkację kategorii surowców,
• zasady transportu, przechowywania i przetwarzania,
• wymagania dotyczące bezpieczeństwa mikrobiologicznego.

Rozporządzenie (WE) nr 1831/2003

Dotyczy dodatków paszowych – określa warunki ich stosowania, procedury autoryzacji oraz wymagania dotyczące bezpieczeństwa i skuteczności.

Dyrektywa (UE) 2022/32/WE

Ustanawia maksymalne dopuszczalne poziomy substancji niepożądanych w paszach, takich jak metale ciężkie, dioksyny czy mykotoksyny.

Rozporządzenie (UE) 2022/1616

Reguluje stosowanie materiałów z recyklingu przeznaczonych do kontaktu z żywnością, w tym recyklatu PET. Ma istotne znaczenie dla producentów karmy stosujących opakowania z materiałów pochodzących z recyklingu, zwłaszcza w kontekście zgodności materiałowej.

Rozporządzenie (WE) nr 853/2004

Dotyczy zasad higieny produktów pochodzenia zwierzęcego przeznaczonych dla ludzi. Ma znaczenie pośrednie dla sektora petfood, ponieważ wiele ubocznych produktów pochodzenia zwierzęcego wykorzystywanych w karmach powstaje w zakładach objętych tymi przepisami.

Regulacje krajowe

Ustawa z dnia 22 lipca 2006 r. o paszach

Jest podstawowym krajowym aktem prawnym regulującym:

• wymagania wobec producentów, importerów i dystrybutorów pasz,
• zasady kontroli nad produkcją i obrotem karmą dla zwierząt domowych,
• odpowiedzialność za naruszenie przepisów.

Ustawa ustanawia nadzór Państwowej Inspekcji Weterynaryjnej nad sektorem paszowym, a tym samym określa ramy egzekwowania obowiązków.

Ustawa z dnia 16 grudnia 2005 r. o produktach pochodzenia zwierzęcego

Reguluje zasady postępowania z surowcami pochodzenia zwierzęcego, w tym z ubocznymi produktami pochodzenia zwierzęcego wykorzystywanymi w produkcji karmy dla zwierząt domowych.

• Wytyczne branże i praktyka rynkowa

Na podstawie powyższych regulacji opracowywane są również wytyczne branżowe, w szczególności:

• Kodeks Dobrej Praktyki Znakowania FEDIAF,
• Wytyczne żywieniowe FEDIAF.

Dokumenty te uzupełniają przepisy prawa, określając zalecenia dotyczące składu karmy, jej wartości odżywczej oraz sposobu prezentowania informacji konsumentom, a więc pełnią funkcję doprecyzowującą standardy rynkowe.

Znakowanie karmy dla zwierząt – wymogi etykiety

(wg Rozporządzenia (WE) nr 767/2009, wytycznych FEDIAF) oraz nadzór Państwowej Inspekcji Weterynaryjnej

Etykiety na karmę dla zwierząt domowych stanowią jedno z najważniejszych narzędzi komunikacji między producentem a konsumentem, a jednocześnie najważniejszy element systemu bezpieczeństwa pasz. Ich podstawowym celem jest dostarczenie jasnych, rzetelnych i niewprowadzających w błąd informacji o produkcie oraz zapewnienie bezpieczeństwa żywienia zwierząt.

Wymagania dotyczące etykietowania wynikają bezpośrednio z Rozporządzeniem (WE) nr 767/2009 oraz Kodeksem Dobrej Praktyki Znakowania FEDIAF (2018), a ich przestrzeganie podlega urzędowemu nadzorowi Państwowej Inspekcji Weterynaryjnej.

Znakowanie karmy dla zwierząt – tylna etykieta

Informacje znajdujące się głównie na tylnej etykiecie opakowania jest w znacznej części wymogiem prawnym. Tylna etykieta nie jest elementem marketingowym – stanowi integralną część dokumentacji produktu, zapewniającą jego identyfikowalność, prawidłowe stosowanie oraz pełną transparentność składu. Jest ona jednym z podstawowych obszarów kontroli prowadzonych przez Inspekcję Weterynaryjną w ramach nadzoru nad produkcją i obrotem paszami.

Informacje o identyfikowalności (traceability)

Zgodnie z obowiązującymi przepisami etykieta musi umożliwiać pełną identyfikalność produktu. W tym celu należy podać:

• numer partii produkcyjnej,
• numer zatwierdzenia lub rejestracji zakładu produkcyjnego,
• datę minimalnej trwałości (,, Best Before’’),
• nazwę i pełny adres podmiotu odpowiedzialnego za etykietowanie (feed business operator),
• dane kontaktowe umożliwiające uzyskanie dodatkowych informacji (np. telefon, e-mail, strona internetowa).

Jeżeli numer partii, data minimalnej trwałości lub numer rejestracyjny nie są widoczne bezpośrednio na etykiecie, dopuszcza się komunikat informacyjny, np.:

,,Szczegóły dotyczące numeru partii, daty minimalnej trwałości oraz numeru rejestracyjnego producenta znajdują się na odwrocie opakowania’’.

Znaczenie tych danych

• Numer zatwierdzenia lub rejestracji zakładu wynika z Rozporządzenia (WE) nr 183/2005 i potwierdza, iż zakład spełnia wymagania higieny pasz oraz podlega nadzorowi adekwatnego organu weterynaryjnego.
• Numer partii umożliwia identyfikację konkretnej serii produkcyjnej i jest najważniejszy w przypadku kontroli urzędowych, badań bezpieczeństwa lub działań naprawczych, w tym wycofań z rynku.
  
  

Charakter karmy

Etykieta musi jednoznacznie określać charakter paszy jako:

• Complete feed (karma pełnoporcjowa) – pokrywająca wszystkie potrzeby żywieniowe zwierzęcia,
• Complementary feed (karma uzupełniająca) – wymagająca stosowania razem z innymi paszami.

Informacja ta jest obowiązkowa zgodnie z art. 17 Rozporządzenia (WE) nr 767/2009. Jej brak lub niewłaściwe użycie stanowi naruszenie prawa paszowego i może skutkować decyzjami administracyjnymi wydawanymi przez Inspekcję Weterynaryjną.

Deklaracja analityczna (,,Analytical Constituents’’)

Każda karma musi zawierać deklarację analityczną obejmującą co najmniej:

• białko surowe,
• tłuszcz surowy,
• włókno surowe,
• popiół surowy,
• wilgotność – w przypadku karm zawierających powyżej 14% wody.

W przypadku karm wilgotnych lub surowych deklarowane wartości muszą być potwierdzone analizą produktu (,,substantiated’’), co podlega weryfikacji podczas kontroli urzędowych.

Skład produktu (,,Composition’’)

Składniki muszą być wymienione w kolejności malejącej według masy w momencie ich użycia w produkcji. o ile dany składnik jest wyróżniany w nazwie produktu, grafice lub hasłach na opakowaniu, obowiązuje zasada QUID, wymagająca podania jego procentowego udziału.

Dopuszcza się grupowanie składników według kategorii zgodnie z wytycznymi FEDIAF, pod warunkiem zachowania przejrzystości i zrozumiałości dla konsumenta.

Dodatki paszowe (Additives’’)

Dodatki paszowe muszą być zadeklarowane z podaniem:

• kategorii funkcjonalnej,
• nazwy dodatku,
• ilości liczbowych – w przypadku dodatków żywieniowych, takich jak witaminy i pierwiastki śladowe.

Stosowanie dodatków jest dozwolone wyłącznie zgodnie z Rozporządzeniem (WE) nr 1831/2003. Ich prawidłowa deklaracja jest jednym z istotnych elementów kontroli prowadzonych przez Inspekcję Weterynaryjną.

Instrukcja stosowania i przechowania

Etykieta powinna zawierać:

• instrukcję stosowania (,,Feeding Guide’’) – z zalecanymi dziennymi porcjami dostosowanymi do masy ciała, wieku i poziomu aktywności zwierzęcia,
• warunki przechowywania,
• datę minimalnej trwałości powiązaną z numerem partii produkcyjnej.

Celem tych informacji jest zapewnienie bezpiecznego i prawidłowego stosowania karmy.

Oświadczenia i treści marketingowe

Informacje umieszczone na froncie opakowania, takie jak hasła marketingowe, deklaracje żywieniowe czy odniesienie do adekwatności produktu, muszą mieć uzasadnienie. Zgodnie z Rozporządzeniem 767/2009 i wytycznymi FEDIAF, szczegółowe wyjaśnienia takich deklaracji powinny być dostępne na tylnej etykiecie lub w oficjalnych materiałach producenta.

Przykłady deklaracji wymagających uzasadnienia:

• ,,wspiera zdrowie stawów’’,
• ,,bogata w kurczaka’’,
• ,,bez zbóż’’
  
  

Znakowanie karmy dla zwierząt – nadzór

Państwowa Inspekcja Weterynaryjna sprawuje nadzór nad całym łańcuchem produkcji i dystrybucji karmy dla zwierząt – od zatwierdzania i rejestracji zakładów, przez kontrolę surowców i procesów produkcyjnych, aż po ocenę schematy oznakowania produktów gotowych. Prawidłowo przygotowana etykieta jest dowodem spełnienia wymagań prawa paszowego i jednym z kluczowych elementów oceny zgodności produktu z obowiązującymi przepisami.

Dlaczego regulacje w produkcji petfood są tak restrykcyjne?

Choć karma dla zwierząt nie jest żywnością dla ludzi, jej bezpieczeństwo ma ogromne znaczenie – znakowanie karmy dla zwierząt jest jednym z elementów, które to bezpieczeństwo mają realnie wspierać. Surowce, proces technologiczny i sposób przechowywania wpływają na zdrowie zwierząt, a także mogą stanowić zagrożenie biologiczne, jeżeli są niewłaściwie przygotowane.

Dlaczego unijne i krajowe przepisy tworzą szczegółowy system, który ma zagwarantować, iż petfood jest:

• Bezpieczny,
• Wolny od zanieczyszczań,
• Właściwie oznakowany,
• Produkowany w kontrolowanych warunkach.
  
  

Jak wspieramy przedsiębiorstwa z sektora rolno-spożywczego?

Kancelaria Prokurent od lat doradza firmom z branży rolno-spożywczej, w tym podmiotom z sektora paszowego i petfood. Radca prawny Piotr Włodawiec ma ponad 14 lat doświadczenia w obsłudze tej branży.

W czym możemy pomóc:

(Radca prawny – Piotr Włodawiec, Adwokat – Magdalena Woźniak)

• Regulacje prawa paszowego i znakowanie karmy dla zwierząt
• Inwestycje i rozwój przedsiębiorstwa petfood
• Zarządzanie ryzykiem i spory gospodarcze

Jeśli działają Państwo w branży petfood i chcą ograniczyć ryzyka związane z etykietą i wymaganiami formalnymi — zapraszamy do kontaktu.

Eksperci przygotowujący artykuł:

Mikołaj Piotr Łaski – Radca prawny
Aniela Kufel– studentka

Piotr Włodawiec
Branżowy Radca prawny / Starszy Partner
[email protected]

Skontaktuj się z nami

Chcesz dowiedzieć się, jakie działania będą najlepsze w Twojej sytuacji?
Wypełnij krótki formularz kontaktowy poniżej — odezwiemy się i bezpłatnie przedstawimy możliwe scenariusze działania oraz zakres wsparcia.