Zielone obligacje, ESG i regulacje – jakie obowiązki prawne czekają emitentów w Polsce i UE

Rynek finansowy przechodzi zieloną rewolucję. W ostatnich latach obserwujemy dynamiczny rozwój instrumentów finansowych wspierających zrównoważony rozwój, wśród których szczególne miejsce zajmują zielone obligacje. Te specyficzne papiery dłużne stają się coraz popularniejszym narzędziem pozyskiwania kapitału na inwestycje proekologiczne, jednocześnie odpowiadając na rosnące oczekiwania inwestorów zainteresowanych lokowaniem środków w projekty o pozytywnym wpływie na środowisko.

Wraz z rozwojem tego segmentu rynku, ewoluują również regulacje prawne na poziomie krajowym i unijnym. Emitenci zielonych obligacji stają przed wyzwaniem dostosowania się do złożonych wymagań dotyczących raportowania ESG, weryfikacji zgodności z taksonomią oraz spełnienia kryteriów transparentności. Niespełnienie tych obowiązków może skutkować nie tylko konsekwencjami prawnymi, ale również utratą zaufania inwestorów i uszczerbkiem na reputacji.

W niniejszym artykule przybliżymy najważniejsze aspekty prawne związane z emisją zielonych obligacji w kontekście krajowym i europejskim, wskazując na najważniejsze wyzwania stojące przed emitentami oraz rekomendowane strategie ich przezwyciężania.

Czym są zielone obligacje i dlaczego zyskują na popularności?

Zielone obligacje (ang. green bonds) to instrumenty dłużne, których celem jest finansowanie lub refinansowanie projektów mających pozytywny wpływ na środowisko naturalne. Mogą to być inwestycje w odnawialne źródła energii, efektywność energetyczną, zrównoważone gospodarowanie zasobami wodnymi, zieloną infrastrukturę czy transport niskoemisyjny.

Popularność tych instrumentów rośnie z roku na rok. Według danych Climate Bonds Initiative, globalna emisja zielonych obligacji w 2022 roku przekroczyła 500 miliardów dolarów. W Polsce pierwsza emisja zielonych obligacji skarbowych miała miejsce w 2016 roku, a od tego czasu w rynek weszło wielu emitentów korporacyjnych.

Rosnące zainteresowanie tego typu papierami wartościowymi wynika z kilku czynników: zwiększającej się świadomości ekologicznej inwestorów, presji regulacyjnej związanej z polityką klimatyczną UE oraz potencjalnych korzyści wizerunkowych dla emitentów. Dodatkowo, zielone obligacje często cieszą się wyższym popytem, co może prowadzić do korzystniejszych warunków emisji.

Jakie standardy regulują emisję zielonych obligacji w UE?

Kluczowym aktem prawnym regulującym emisję zielonych obligacji na poziomie unijnym jest European Green Bond Standard (EUGBS). Ten dobrowolny standard, przyjęty przez Komisję Europejską, ustanawia jednolite ramy dla emitentów obligacji ekologicznych. EUGBS jest ściśle powiązany z unijną taksonomią zrównoważonego finansowania, która definiuje, jakie działalności gospodarcze można uznać za zrównoważone środowiskowo.

Oprócz regulacji unijnych, na rynku funkcjonują również międzynarodowe standardy, takie jak Green Bond Principles (GBP) opracowane przez International Capital Market Association (ICMA). Zasady te określają cztery najważniejsze komponenty zielonych obligacji: wykorzystanie wpływów z emisji, proces oceny i selekcji projektów, zarządzanie wpływami oraz raportowanie.

Emitenci muszą także uwzględniać wymogi wynikające z Rozporządzenia SFDR (Sustainable Finance Disclosure Regulation) oraz Rozporządzenia w sprawie taksonomii, które nakładają obowiązki informacyjne związane z aspektami zrównoważonego rozwoju.

Jak wygląda proces emisji zielonych obligacji zgodny z wymogami prawnymi?

Proces emisji zielonych obligacji jest bardziej złożony niż w przypadku standardowych papierów dłużnych. Pierwszym krokiem jest opracowanie Green Bond Framework – dokumentu określającego zasady emisji, kryteria wyboru projektów, sposób zarządzania środkami oraz metodologię raportowania. Framework ten powinien być zgodny z obowiązującymi standardami (EUGBS lub GBP).

Następnie emitent powinien uzyskać niezależną opinię zewnętrzną (tzw. Second Party Opinion), potwierdzającą zgodność frameworku z przyjętymi standardami. Weryfikacji tej dokonują wyspecjalizowane podmioty, takie jak agencje ratingowe czy firmy audytorskie.

Po emisji obligacji emitent ma obowiązek regularnego raportowania o wykorzystaniu pozyskanych środków oraz o wpływie finansowanych projektów na środowisko. Raporty te również powinny podlegać zewnętrznej weryfikacji.

W tym złożonym procesie warto skorzystać z profesjonalnego wsparcia prawnego. Kancelaria Kopeć Zaborowski Adwokaci i Radcowie Prawni oferuje kompleksowe doradztwo w zakresie emisji zielonych obligacji, zapewniając zgodność z aktualnym stanem prawnym oraz minimalizację ryzyka regulacyjnego.

Jakie obowiązki informacyjne ciążą na emitentach zielonych obligacji?

Emitenci zielonych obligacji podlegają rozszerzonym obowiązkom informacyjnym w porównaniu do standardowych emisji. Przede wszystkim muszą oni publikować raporty z alokacji środków, wskazujące na jakie projekty zostały przeznaczone fundusze pozyskane z emisji. Raportowanie powinno być regularne (najczęściej roczne) i trwać do momentu całkowitej alokacji środków.

Drugim kluczowym elementem jest raportowanie o wpływie środowiskowym (impact reporting), które obejmuje informacje o osiągniętych efektach ekologicznych, takich jak redukcja emisji CO2, oszczędność energii czy wody. Raporty te powinny zawierać mierzalne wskaźniki, zgodne z metodologiami uznanymi w danym sektorze.

Dodatkowo, w przypadku obligacji emitowanych zgodnie z EUGBS, emitenci muszą przedstawiać informacje o zgodności finansowanych projektów z taksonomią UE, co wymaga szczegółowej analizy technicznych kryteriów kwalifikacji.

Czy greenwashing stanowi zagrożenie dla emitentów zielonych obligacji?

Greenwashing, czyli praktyka wprowadzania w błąd co do rzeczywistego wpływu środowiskowego projektu lub produktu, stanowi istotne ryzyko dla emitentów zielonych obligacji. Ustawodawcy i regulatorzy coraz bardziej koncentrują się na przeciwdziałaniu temu zjawisku, wprowadzając bardziej rygorystyczne wymogi weryfikacyjne.

Konsekwencje greenwashingu mogą być poważne, od kar finansowych po postępowania sądowe wszczynane przez inwestorów czujących się oszukanymi. Dodatkowo, utrata reputacji może znacząco wpłynąć na zdolność emitenta do pozyskiwania kapitału w przyszłości.

Aby uniknąć zarzutów o greenwashing, emitenci powinni zapewnić pełną transparentność procesu emisji, rygorystycznie przestrzegać przyjętych standardów oraz poddawać swoje działania niezależnej weryfikacji przez uznane podmioty zewnętrzne.

W jaki sposób taksonomia UE wpływa na rynek zielonych obligacji?

Taksonomia UE to system klasyfikacji określający, które działalności gospodarcze można uznać za zrównoważone środowiskowo. Dla emitentów zielonych obligacji oznacza to konieczność weryfikacji, czy finansowane projekty spełniają techniczne kryteria kwalifikacji określone w taksonomii.

Obligacje emitowane zgodnie z EUGBS muszą być w pełni zgodne z taksonomią, co oznacza, iż wszystkie finansowane projekty muszą spełniać określone w niej kryteria. Jest to znacznie bardziej rygorystyczne podejście niż w przypadku dobrowolnych standardów rynkowych.

Taksonomia wprowadza także pojęcie „znaczącego przyczyniania się” do celów środowiskowych oraz zasadę „nie czyń poważnych szkód” (Do No Significant Harm – DNSH), które muszą być uwzględniane przy kwalifikacji projektów jako zrównoważonych.

Dla emitentów oznacza to konieczność przeprowadzenia szczegółowej analizy technicznych aspektów finansowanych projektów, co często wymaga współpracy interdyscyplinarnych zespołów ekspertów.

Jakie są konsekwencje nieprzestrzegania wymagań regulacyjnych?

Nieprzestrzeganie wymagań regulacyjnych związanych z emisją zielonych obligacji może prowadzić do różnorodnych konsekwencji. W przypadku obligacji emitowanych zgodnie z EUGBS, naruszenie standardów może skutkować utratą statusu europejskiej zielonej obligacji, co wiąże się z obowiązkiem poinformowania o tym inwestorów.

Emitenci mogą również narazić się na odpowiedzialność cywilną wobec inwestorów, jeżeli informacje przedstawione w dokumentacji emisyjnej okażą się nieprawdziwe lub wprowadzające w błąd. W niektórych przypadkach możliwe są także sankcje administracyjne nakładane przez organy nadzoru.

Poza formalnymi konsekwencjami, nieprzestrzeganie standardów może prowadzić do utraty zaufania inwestorów i pogorszenia warunków finansowania w przyszłości. Dlatego tak istotne jest dokładne przestrzeganie wymagań regulacyjnych i zapewnienie transparentności na każdym etapie procesu emisji.

Jak wygląda rynek zielonych obligacji w Polsce na tle UE?

Polski rynek zielonych obligacji, choć wciąż mniejszy niż w krajach Europy Zachodniej, systematycznie się rozwija. Przełomowym momentem była emisja pierwszych na świecie zielonych obligacji skarbowych przez Polskę w 2016 roku. Od tego czasu obserwujemy rosnące zainteresowanie tym instrumentem zarówno wśród emitentów publicznych, jak i prywatnych.

Na polskim rynku zielone obligacje emitowały m.in. Bank Ochrony Środowiska, PKO Bank Hipoteczny oraz spółki z sektora energetycznego. Emisje te najczęściej następują zgodnie z międzynarodowymi standardami GBP, choć wraz z rozwojem regulacji unijnych można spodziewać się rosnącego zainteresowania EUGBS.

W porównaniu do rozwiniętych rynków zachodnioeuropejskich, polski rynek zielonych obligacji charakteryzuje się mniejszą płynnością oraz węższym gronem emitentów i inwestorów. Jednocześnie eksperci przewidują dynamiczny rozwój tego segmentu w najbliższych latach, napędzany przez transformację energetyczną oraz rosnące zapotrzebowanie na finansowanie zielonych inwestycji.

Jakie praktyczne wyzwania napotykają emitenci zielonych obligacji?

Emitenci zielonych obligacji stają przed szeregiem praktycznych wyzwań. Pierwszym z nich jest złożoność regulacyjna – konieczność poruszania się w gąszczu przepisów krajowych, unijnych i standardów międzynarodowych wymaga specjalistycznej wiedzy prawnej.

Kolejnym wyzwaniem są wysokie koszty emisji. Proces przygotowania i emisji zielonych obligacji jest droższy niż w przypadku standardowych papierów dłużnych ze względu na konieczność opracowania frameworku, uzyskania niezależnych opinii oraz prowadzenia regularnego raportowania.

Emitenci muszą również zmierzyć się z wyzwaniami organizacyjnymi, takimi jak konieczność koordynacji pracy różnych działów (finansowego, prawnego, środowiskowego) oraz utworzenia efektywnych systemów monitorowania i raportowania wykorzystania środków oraz wpływu środowiskowego.

Dodatkowym wyzwaniem jest zmienność regulacji – standardy dotyczące zrównoważonego finansowania wciąż ewoluują, co wymaga od emitentów stałego monitorowania zmian prawnych i odpowiedniego dostosowywania swoich praktyk.

Jakie są prognozy dla rynku zielonych obligacji w kontekście zaostrzających się regulacji?

Prognozy dla rynku zielonych obligacji pozostają optymistyczne mimo zaostrzających się regulacji. Szacuje się, iż globalny rynek tych instrumentów będzie rósł w tempie dwucyfrowym w najbliższych latach, napędzany przez ambitne cele klimatyczne oraz rosnące zainteresowanie inwestorów zrównoważonymi inwestycjami.

Zaostrzające się regulacje, choć zwiększają obciążenia administracyjne dla emitentów, jednocześnie przyczyniają się do większej standaryzacji i wiarygodności rynku. European Green Bond Standard, mimo iż w tej chwili dobrowolny, prawdopodobnie stanie się wiodącym standardem na rynku europejskim, wyznaczając wysokie standardy jakości dla zielonych obligacji.

Eksperci przewidują również rosnącą segmentację rynku, z wyraźnym podziałem na obligacje w pełni zgodne z taksonomią UE oraz te spełniające mniej rygorystyczne standardy międzynarodowe. To może prowadzić do różnic w wycenie instrumentów, z premiami cenowymi dla obligacji spełniających najwyższe standardy.

Jednocześnie można oczekiwać dalszego rozwoju innych instrumentów zrównoważonego finansowania, takich jak obligacje społeczne, zrównoważone czy powiązane ze zrównoważonym rozwojem (sustainability-linked bonds).

Jak przygotować się do emisji zielonych obligacji zgodnie z najnowszymi wymogami?

Przygotowanie do emisji zielonych obligacji powinno rozpocząć się od dokładnej analizy planowanych projektów pod kątem ich zgodności z obowiązującymi standardami i taksonomią UE. najważniejsze jest określenie, które z projektów kwalifikują się jako „zielone” i jakie wskaźniki środowiskowe będą wykorzystywane do mierzenia ich wpływu.

Następnym krokiem jest opracowanie szczegółowego Green Bond Framework, który powinien obejmować wszystkie cztery komponenty wymagane przez GBP lub EUGBS. Framework ten musi być dostosowany do specyfiki emitenta i planowanych projektów, jednocześnie spełniając wymogi regulacyjne.

Istotnym elementem przygotowań jest również stworzenie wewnętrznych procedur i systemów monitorowania wykorzystania środków oraz gromadzenia danych niezbędnych do raportowania o wpływie środowiskowym. Wymaga to często współpracy różnych działów i może wiązać się z koniecznością wprowadzenia nowych narzędzi informatycznych.

Na każdym etapie procesu warto korzystać z profesjonalnego doradztwa prawnego. Eksperci z kancelarii Kopeć Zaborowski Adwokaci i Radcowie Prawni posiadają specjalistyczną wiedzę w zakresie zrównoważonego finansowania i mogą zapewnić kompleksowe wsparcie w procesie emisji zielonych obligacji, minimalizując ryzyko prawne i regulacyjne.

Bibliografia:

• Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2020/852 z dnia 18 czerwca 2020 r. w sprawie ustanowienia ram ułatwiających zrównoważone inwestycje (Rozporządzenie w sprawie taksonomii)
• Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/2088 z dnia 27 listopada 2019 r. w sprawie ujawniania informacji związanych ze zrównoważonym rozwojem w sektorze usług finansowych (SFDR)
• European Green Bond Standard – Technical Expert Group on Sustainable Finance, 2019
• Green Bond Principles – International Capital Market Association (ICMA), aktualizacja 2021
• Climate Bonds Initiative, „Green Bond Market Summary 2022”
• Ministerstwo Finansów, „Zielone obligacje w Polsce – doświadczenia i perspektywy”, 2021

Autor: r.pr. Joanna Chmielińska, Partner, Szef Działu Prawa dla Biznesu

E-mail: [email protected]

tel.: +48 22 501 56 10

Zobacz profil na LinkedIn