Zapowiedź sesji PE: W cieniu rozmów o Ukrainie debata o obronności

Podczas gdy przywódcy państw i rządów rozmawiają o amerykańskim planie pokojowym dla Ukrainy, w strasburskim „zaciszu” europosłowie głosować będą w najbliższych dniach nad nowym unijnym programem dla przemysłu obronnego i przyjmą ostateczny kształt budżetu na przyszły rok.

Niczym zima polskich drogowców Donald Trump zaskoczył wszystkich publikacją swojego planu dla Ukrainy – perspektywy pokoju nie znajdują się więc w zatwierdzonym w ubiegłym tygodniu programie rozpoczynającej się dzisiaj sesji.

Może się wydawać, iż druga już w tym miesiącu sesja plenarna PE będzie należała do tych bardziej „nudnych” – nie ma ani żadnych wniosków o odwołanie Komisji Europejskiej, ani gości w postaci szefów państw lub rządów.

Nie znaczy to, iż Europarlament nie będzie w ciągu najbliższych czterech dni zajmować się ciekawymi i budzącymi spory tematami. Na tapecie są między innymi Węgry i naruszanie przez tamtejsze władze unijnych wartości, program na rzecz europejskiego przemysłu obronnego oraz ostateczne głosowanie nad unijnym budżetem na przyszły rok, który w ostatnich miesiącach był przedmiotem kontrowersji.

Z punktu widzenia Polski najważniejszy będzie jednak temat ostatnich naruszeń przestrzeni powietrznej państw UE, przy okazji którego wypłynie prawdopodobnie także kwestia ostatniego wybuchu na linii kolejowej w Polsce.

Program przemysłu obronnego

Jutro (25 listopada) europosłowie będą debatować i głosować nad uzgodnionym nieformalnie z Radą UE pierwszym w historii europejski program przemysłu obronnego (EDIP). „Program ma na celu wzmocnienie europejskiej bazy technologiczno-przemysłowej w dziedzinie obronności oraz zwiększenie europejskich zdolności obronnych”, pisze PE.

Europosłowie opowiedzą się za zasadą „kupuj europejskie”. Chodzi o to, aby promować przede wszystkim produkcję europejską zamiast pozyskiwania sprzętu bądź części z USA czy Azji. Jak miałoby to wyglądać w praktyce? Według propozycji produkty obronne będą mogły uzyskać finansowanie, jeżeli koszt komponentów pochodzących z państw trzecich niebędących członkami UE nie przekroczy 35 proc. całkowitego kosztu komponentów do danego sprzętu.

Program ustanowi również ramy prawne dla europejskich projektów obronnych będących przedmiotem wspólnego zainteresowania oraz instrument wsparcia dla Ukrainy (USI). Z budżetu EDIP wynoszącego 1,5 mld euro 300 mln euro zostanie przeznaczonych na USI, aby pomóc w modernizacji przemysłu obronnego Ukrainy i ułatwić jego integrację z przemysłem europejskim.

Podwaliny pod wsparcie dla rozwoju unijnego przemysłu obronnego położyła jeszcze Komisja Europejska Jeana-Claude’a Junckera poprzez powołanie pod koniec 2017 r. programu stałej współpracy strukturalnej w dziedzinie obrony i bezpieczeństwa PESCO oraz poprzez inicjatywę stworzenia Europejskiego Funduszu Obronnego (EDF). EDIP, czyli program przewidujący konkretne finansowanie przemysłu zbrojeniowego, jest kolejnym krokiem w tym kierunku.

Europol z nowymi uprawnieniami

Także jutro europosłowie mają głosować nad wzmocnieniem mandatu Europolu. Chodzi konkretnie o zwalczanie przemytu migrantów i handlu ludźmi. Debata w tej sprawie ma odbyć się dzisiaj po południu.

Wstępnie uzgodniona z Radą UE zmiana przewiduje utworzenie w ramach Europolu Europejskiego Centrum ds. Zwalczania Przemytu Migrantów (ECAMS). Aby było to możliwe, Europol otrzyma dodatkowy budżet w wysokości 50 mln euro na lata 2025–2027 oraz 50 dodatkowych pracowników.

Drony, balony i wybuch na kolei

Na środę zaplanowano debatę na temat zagrożeń dla przestrzeni powietrznej UE i infrastruktury krytycznej ze strony Rosji i Białorusi.

Bodźcem do ponownego poruszenia tej kwestii stało się zamknięcie przez Litwę pod koniec ubiegłego miesiąca przejść granicznych z Białorusią po wykryciu przez władze balonów przemytniczych dryfujących z Białorusi do przestrzeni powietrznej Litwy.

„Według urzędników balony te stanowiły zagrożenie dla lotnictwa cywilnego i są częścią ciągłej operacji hybrydowej koordynowanej przez białoruski rząd dyktatora Aleksandra Łukaszenki”, wskazuje PE.

W ostatnich miesiącach państwa UE odnotowały serię incydentów związanych z naruszeniem przestrzeni powietrznej i obecnością dronów w pobliżu infrastruktury krytycznej. Jedna z ostatnich takich sytuacji miała miejsce w Brukseli, gdzie drony sparaliżowały na początku miesiąca działalność lotnisk i wymusiły opóźnienia lotów.

Podczas debaty, w której weźmie też udział reprezentacja Komisji Europejskiej, pojawi się prawdopodobnie także temat niedawnego wybuchu w miejscowości Mika w pobliżu Garwolina, na linii Kolei Mazowieckich Warszawa Zachodnia – Dęblin, którą polski premier Donald Tusk określił jako „bezprecedensowy akt sabotażu”.

„Zagrożenia dla naszego bezpieczeństwa są realne i nasilają się. Europa musi pilnie zwiększyć potencjał ochrony naszego nieba i infrastruktury. (…) Razem jesteśmy silniejsi”, napisała przewodnicząca Komisji Europejskiej Ursula von der Leyen na platformie X, odnosząc się do incydentu pod Garwolinem.

Europosłowie dopięli swego ws. budżetu

W środę odbędzie się ostateczne głosowanie Parlamentu Europejskiego nad przyszłorocznym budżetem UE. W toku negocjacji doszło do spięć między Radą UE a europosłami. Unijne państwa chciały bowiem cięć w części programów zarządzanych centralnie (np. Horyzont Europa czy Erasmus+), na co – podobnie jak to było w poprzednich perspektywach budżetowych – nie chciał się zgodzić Parlament Europejski.

Ostatecznie w toku negocjacji międzyinstytucjonalnych europosłom udało się wywalczyć dodatkowe środki na badania naukowe, poprawę konkurencyjności oraz bezpieczeństwo. Zgodnie z wstępnym porozumieniem między Radą UE a PE łączny poziom zobowiązań na przyszły rok ma wynieść 192,7 mld euro, a płatności 190 mld euro.

Parlament Europejski zagwarantował 372,7 mln euro na wspomniane najważniejsze programy, w tym 105 mln euro na promocję europejskich produktów rolnych.

Dodatkowe środki obejmują m.in.:

• 20 mln euro na program Horyzont Europa, finansujący badania naukowe i innowacje,
• 23,5 mln euro na rozwój sieci transportowych i energetycznych,
• 10 mln euro na ochronę ludności i działania w ramach inicjatywy RescEU,
• po 10 mln euro na program LIFE, (odpowiadający za działania klimatyczne), zarządzanie granicami oraz mobilność wojskową,
• 3 mln euro na program Erasmus+,
• 60 mln euro na politykę sąsiedztwa wobec państw południa i wschodu,
• 35 mln euro na pomoc humanitarną.

Jeśli europosłowie przegłosują wstępną wersję budżetu, to po środowym głosowaniu przewodnicząca Parlamentu Europejskiego Roberta Metsola oficjalnie ten budżet podpisze, nadając mu moc obowiązującą.

Również warto obserwować:

• Dzisiaj po południu europosłowie mają debatować nad sprawozdaniem w sprawie wniosku dotyczącego decyzji Rady w sprawie stwierdzenia, zgodnie z art. 7 ust. 1 Traktatu o Unii Europejskiej, istnienia wyraźnego ryzyka poważnego naruszenia przez Węgry wartości, na których opiera się UE.
• Jutro PE przyjmie ostateczny kształt nowych przepisów o bezpieczeństwie zabawek, które mają poprawić ochronę zdrowia i rozwoju dzieci. Nowe rozporządzenie rozszerza między innymi dotychczasowy zakazy dotyczące najbardziej szkodliwych substancji chemicznych w zabawkach na substancje zaburzające funkcjonowanie układu hormonalnego, PFAS i bisfenole.
• W środę europosłowie mają głosować nad sprawozdaniem wzywającym do przyspieszenia wdrożenia unijnego Aktu o usługach cyfrowych (DSA) i Aktu o sztucznej inteligencji (AI Act), przy jednoczesnym wyeliminowaniu luk prawnych w celu zapewnienia bezpieczeństwa usług internetowych dla nieletnich.
• Także w środę odbędzie się głosowanie nad rezolucją, wzywającą Komisję Europejską do pociągnięcia platform e-handlu, takich jak Shein, AliExpress i Temu, do odpowiedzialności za naruszanie przepisów UE i sprzedaż nielegalnych produktów. Bodźcem stał się skandal związany z platformą Shein we Francji, gdzie znaleziono nielegalne produkty zawierające pornografię dziecięcą.
• Tego samego dnia europosłowie mają też głosować nad rezolucją, w której postępią militaryzację Arktyki, restrukturyzację sił zbrojnych Rosji oraz zainteresowanie Chin tym regionem. Podkreślą też potrzebę opracowania strategii UE na rzecz tego, aby region arktyczny przez cały czas podlegał zasadom prawa międzynarodowego.