Wydanie przez organ decyzji wyklucza skuteczne wniesienie skargi na przewlekłość postępowania

Stan faktyczny

Wójt Gminy S. na wniosek Prokuratury Rejonowej w G. wszczął postępowanie w sprawie wymeldowania M.S. z miejsca pobytu stałego. M.S. złożył wyjaśnienia, wskazując na brak przesłanek do wymeldowania, przedłożył dowody świadczące o zamieszkiwaniu pod wskazanym adresem i wniósł o wydanie decyzji odmownej. Ponieważ postępowanie nie zostało zakończone po upływie 30 dni od wszczęcia, M.S. wniósł skargę na przewlekłe prowadzenie postępowania przez Wójta Gmina S. W odpowiedzi na skargę Organ wyjaśnił, iż sprawa była skomplikowana, a czynności w postępowaniu administracyjnym trwały 37 dni. Organ dwukrotnie przedłużał postępowanie, o czym informował strony, a przed końcowym terminem wskazanym w zawiadomieniu o przedłużeniu postępowania wydał decyzję kończącą postępowanie w sprawie. Decyzja ta została doręczona skarżącemu, po uprzednim awizowaniu, dwa dni po nadaniu przez niego skargi.

Termin na załatwienie sprawy

WSA w Warszawie oddalił skargę. W uzasadnieniu wskazano, iż przewlekłe prowadzenie postępowania obejmuje opieszałe, niesprawne i nieskuteczne działanie organu, w sytuacji gdy sprawa mogła być załatwiona w terminie krótszym, jak również nieuzasadnione przedłużanie terminu załatwienia sprawy w trybie art. 36 KPA. Co do zasady organy administracji publicznej zobowiązane są załatwiać sprawy bez zbędnej zwłoki. Załatwienie sprawy wymagającej postępowania wyjaśniającego powinno nastąpić nie później niż w ciągu miesiąca, a sprawy szczególnie skomplikowanej – nie później niż w ciągu 2 miesięcy od dnia wszczęcia postępowania, natomiast w postępowaniu odwoławczym – w ciągu miesiąca od dnia otrzymania odwołania. Ocena, czy postępowanie trwa dłużej niż to konieczne, musi być dokonywana na podstawie szczegółowej analizy stanu faktycznego sprawy, charakteru dokonywanych przez organ czynności, jak również przerw w postępowaniu, wynikających z przyczyn niezależnych od organu. W postępowaniu sądowym wszczętym skargą na przewlekłe prowadzenie postępowania kognicja sądu administracyjnego ogranicza się zatem do badania, czy organ miał wynikający z przepisów prawa obowiązek wydania aktu lub podjęcia czynności i czy dokonał tego w terminie ustawowym, określonym zgodnie z art. 35 KPA, ewentualnie przedłużonym przez organ na zasadach określonych w art. 36 KPA lub w innym terminie wynikającym z przepisów prawa materialnego.

Stanowisko WSA

W ocenie Sądu koncentracja materiału dowodowego oraz szybkość podejmowanych przez Organ czynności nie budzą wątpliwości oraz zastrzeżeń. Z akt administracyjnych postępowania wynika, iż zostało ono wszczęte na wniosek Prokuratury Rejonowej w G., która wskazała na niemożność ustalenia miejsca pobytu M.S. W toku prowadzonego postępowania Organ przeprowadził czynności dowodowe z przesłuchania skarżącego, jego żony E.S. oraz świadków zamieszkałych w ich sąsiedztwie, co pozwoliło na stwierdzenie, iż M.S. nie opuścił miejsca stałego pobytu. W konsekwencji Wójt Gminy S. orzekł o odmowie wymeldowania skarżącego z miejsca pobytu stałego. W tej sprawie M.S. złożył skargę już po wydaniu decyzji przez Wójta Gminy S., dlatego Sąd uznał, iż skarga jest bezzasadna. W uzasadnieniu wyroku podkreślono, iż zasadniczym celem skargi na przewlekłe prowadzenie postępowania administracyjnego jest dyscyplinowanie organu administracji, dlatego strona może ją wnieść jedynie przed zakończeniem postępowania.

Zarzuty skargi kasacyjnej

M.S. dowodził, iż skuteczne wniesienie skargi jest możliwe również po wydaniu przez organ administracyjny decyzji merytorycznej. Z art. 53 § 2b ustawy z 30.8.2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 259; dalej: PostAdmU) wynika, iż skargę można złożyć w każdym czasie po wniesieniu ponaglenia do adekwatnego organu. Skarga została wniesiona dwa dni przed odebraniem przez M.S. decyzji. Skarżący twierdził, iż merytoryczne zakończenie sprawy nastąpiło w dniu doręczenia mu decyzji, a nie w dniu jej wydania; dopiero bowiem w momencie doręczenia decyzji organ administracyjny staje się tą decyzją związany i nie może jej zmienić. M.S. wskazał również, iż sprawa o wymeldowanie mogła być rozpoznana niezwłocznie, w oparciu o dowody załączone do wniosku i samą treść żądania wszczęcia postępowania administracyjnego, lub też na podstawie informacji znanych organowi z urzędu lub możliwych do ustalenia na podstawie danych posiadanych przez organ.

NSA: Co kończy stan przewlekłości?

NSA uchylił zaskarżony wyrok i odrzucił skargę. W uzasadnieniu wyjaśniono, iż przedmiotem skargi, o której mowa w art. 3 § 2 pkt. 8 w zw. z art. 53 ust. 2a oraz art. 149 PostAdmU, jest m.in. przewlekłe prowadzenie postępowania w sprawach załatwianych w drodze decyzji administracyjnej. Pod pojęciem przewlekłości należy rozumieć stan, w którym postępowanie jest prowadzone dłużej niż jest to niezbędne do załatwienia sprawy. Natomiast zdarzeniem prawnym, które kończy stan przewlekłości, jest załatwienie sprawy przez organ, co następuje z reguły przez wydanie decyzji – art. 104 § 1 KPA. Wbrew twierdzeniom zawartym w skardze kasacyjnej, momentem tym nie jest doręczenie decyzji (zob. wyrok NSA z 24.5.2022 r., II GSK 1979/18, Legalis). Określenie w art. 107 § 1 pkt. 2 KPA daty wydania decyzji jako niezbędnego elementu jej treści ma przeciwdziałać sytuacji, w której za datę wydania decyzji należałoby uznać datę doręczenia jej stronie lub stronom. Bez daty w postępowaniach administracyjnych, w których uczestniczy wiele stron, powstałaby konieczność przyjęcia kilku różnych dat wydania decyzji, w praktyce nie jest bowiem możliwe doręczenie stronom decyzji w tym samym czasie. Uznanie sprawy za załatwioną w kilku różnych datach pozostawałoby w sprzeczności z racjonalnym interpretowaniem prawa.

NSA stwierdził, iż w dniu wniesienia skargi sprawa wymeldowania skarżącego została już załatwiona wydaniem decyzji rozstrzygającej sprawę co do istoty. Nie można więc uznać, iż istniał przedmiot postępowania w postaci przewlekłości postępowania administracyjnego, a w konsekwencji skarga podlegała odrzuceniu jako niedopuszczalna. W uzasadnieniu wyroku podkreślono, iż art. 53 § 2b PostAdmU, zgodnie z którym skargę na przewlekłe prowadzenie postępowania można wnieść w każdym czasie po wniesieniu ponaglenia do adekwatnego organu, nie może być interpretowany w oderwaniu od pozostałych regulacji prawnych. Zawarty w tym przepisie zwrot „w każdym czasie” należy odczytywać w kontekście przedmiotu skargi na przewlekłe prowadzenie postępowania. Skoro stan przewlekłości kończy się wraz z załatwieniem sprawy przez organ, to skarga nie może dotyczyć przedmiotu, który nie istnieje już w chwili jej wniesienia.