Autor wstępów ma wolne. Zapraszamy do lektury Tygodnika.
Kiedyś w tym miejscu pisaliśmy o stronie Patronite naszego projektu. Listę naszych patronów możecie znaleźć tutaj. Jednak w obecnej sytuacji chyba ważniejsza jest pomoc poszkodowanym przez rosyjską inwazję. Polski rząd przygotował stronęzawierającą listę organizacji, którym można wpłacać pieniądze na pomoc Ukrainie.
Dla czytelników newslettera: To wydanie najprawdopodobniej przekracza objętość narzuconą przez serwis Gmail, więc nie wyświetli się w całości w skrzynkach pocztowych w tym serwisie. Możecie rozwinąć pełną treść maila na skrzynce lub otworzyć wersję webową - wystarczy kliknąć numer wydania w mailu.
Polska
Jeśli myśleliście, iż smog szkodzi zdrowiu, to ojciec prezydenta Dudy (profesor Akademii Górniczo Hutniczej w Krakowie) by się z wami nie zgodził. Czy ma rację, przekonacie się z artykułu OKO.press (spoiler alert: nie ma). [OKO.press]
„Europejski Trybunał Praw Człowieka przychylił się do skargi Doroty »Dody« Rabczewskiej na wyrok skazujący ją na grzywnę za wypowiedź w wywiadzie, iż Biblię »spisał jakiś napruty winem i palący jakieś zioła«. Według ETPC karanie piosenkarki za te słowa naruszyło swobodę wypowiedzi.” Serwis WirtualneMedia pisze więcej zarówno o samej sprawie jak i niedawnym wyroku. [WirtualneMedia]
Przedstawiciele komisji śledczej Parlamentu Europejskiego do spraw Pegasusa i innych programów szpiegujących odwiedzili Polskę i po wielu spotkaniach ogłosili, iż według nich jest to kolejny przejaw kryzysu praworządności w naszym kraju. Z kim się dokładnie spotkali i o czym rozmawiali, dowiecie się z materiału TVN24. [TVN24]
„W dzisiejszym odcinku Ryszard Łuczyn i Wojciech Szacki zastanawiają się, czy Jacek Kurski zostanie ministrem cyfryzacji i jakie mogą być konsekwencje owej nominacji dla biznesu, cyberbezpieczeństwa, cyfryzacji i sceny politycznej. Rozmowę prowadzi Andrzej Bobiński.”
Wybory we Włoszech
Co ma wspólnego Adolf Hitler i świnka Peppa? Obydwie postacie budzą ogromne zainteresowanie członków partii Bracia Włosi. Ta skrajnie prawicowa partia najpewniej wygra niedzielne wybory we Włoszech. Wybraliśmy kilka artykułów, które przybliżą wam te wybory jak i partię, która je wygra.
Kto startuje w tych wyborach? Jak będą przebiegać? Euronews przygotował ściągawkę z najważniejszych informacji. [Euronews]
Jak nowy, prawicowy, rząd będzie kształtował politykę Włoch? Think tank Centre for European Reform przygotował analizę, która wskazuje, gdzie pani Meloni będzie starała się zejść ze ścieżki wytyczonej przez Mario Draghiego, a gdzie (przynajmniej początkowo) będzie się jej trzymać. [Centre for European Reform]
Jeśli interesuje was osoba Giorgi Meloni, to polecamy artykuł z Tygodnika Powszechnego. Porusza on oczywiście kwestie polityczne, ale skupia się na tym, kim jest i skąd się wzięła przywódczyni skrajnie prawicowej partii Bracia Włosi. [Tygodnik Powszechny]
Gdybyście ciągle mieli wątpliwości co do tego, czy Bracia Włosi są skrajnie prawicową partią, to The Guardian donosi, iż jeden z kandydatów tej partii został zawieszony, gdy wyszło na jaw, jak w internecie chwalił Adolfa Hitlera. O tym, jak partia ta chce walczyć z różnymi rodzaju „dewiacjami” (co ostatnio dotyczy też świnki Peppy), dowiecie się z artykułu Krytyki Politycznej. [Krytyka Polityczna], [The Guardian]
Reportaż serwisu New Lines opisuje, jak na przestrzeni ostatnich lat rosyjscy agenci wpływu w Europie dostawali instrukcje działania z Moskwy. Przez „rosyjskich agentów wpływu” mamy oczywiście na myśli skrajnie prawicowe partie polityczne. Chociaż artykuł jest z marca i nie odnosi się wyłącznie do partii włoskich, to jednak warto go przypomnieć. [New Lines Magazine]
Czy media włoskie mają problem z rosyjską propagandą? Wojna w Ukrainie pokazała, iż odpowiedź na to pytanie jest twierdząca. [Foreign Policy]
Co oznacza decyzja o częściowej (chociaż tak naprawdę tylko w nazwie) mobilizacji w Rosji? Ośrodek Studiów Wschodnich przygotował krótki materiał mający na celu opisanie tego, jak ta decyzja może wpłynąć na wojnę w Ukrainie.
Doszło do wymiany pomiędzy Rosją a Ukrainą w wyniku której uwolniono około 200 obrońców kombinatu Azowstal. Chociaż byli oni w niewoli długo, to starano się, żeby opinia publiczna o nich nie zapomniała – chociażby kilka dni temu minister z kancelarii Andrzeja Dudy spotkał się z delegacją z Ukrainy, której częścią były żony i matki obrońców Azowstalu. [The Guardian], [Oficjalna strona Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej]
W Parlamencie Europejskim zwiększa się poparcie dla zakazu systemu rozpoznającego twarze na nagraniach z monitoringu w miejscach publicznych. Zakaz w PE jest popierany przez liberałów, zielonych oraz socjaldemokratów. [Politico]
Serbska policja zatrzymała ponad 64 przeciwników marszu EuroPride, który odbył się w Belgradzie pomimo rządowego zakazu. W starciu z kontrmanifestantami dziesięciu policjantów zostało rannych. [The Guardian]
Niemcy, Hiszpania oraz Portugalia są w konflikcie z Francją w kwestii przebiegu gazociągu z Półwyspu Iberyjskiego do północnej Europy. Byłby on użyty do dalszego przesyłu gazu z północnej Afryki oraz ośmiu gazoportów., a w dłuższej perspektywie zielonego wodoru. Sprzeciw Francji na przeprowadzenie gazociągu MidCat przez jej terytorium doprowadziło do rozważania poprowadzenia go na około tego kraju. [Politico]
Do tej pory Rosja była gwarantem stabilności na Kaukazie. Zaognienie konfliktu pomiędzy Armenią i Azerbejdżanem oraz anemiczne reakcja Rosji pokazały, iż tym gwarantem już nim nie jest. Wygląda na to, iż Stany Zjednoczone – przynajmniej częściowo – chcą zająć to miejsce. Nancy Pelosi odbyła wizytę w Armenii, potępiła atak Azerbejdżanu i otworzyła drogę do rozmów o obronnym wsparciu tego kraju przez Stany Zjednoczone. [Reuters]
Jeśli interesuje was historia konfliktu między Armenią a Azerbejdżanem to polecamy odcinek podcastu Jagielski Story ze stajni Tygodnika Powszechnego. Był on nagrany w zeszłym tygodniu, zanim doszło do rozejmu, więc jeżeli chodzi o aktualne wydarzenia, to nie jest to najlepsze źródło wiedzy. jeżeli jednak chcecie się dowiedzieć, dlaczego te państwa ze sobą walczą i dlaczego Armenia jest w (obecnie już martwym) sojuszu z Rosją, to dowiecie się tego z tej audycji.
Bliski i Środkowy Wschód
13 września w Iranie za niewłaściwie noszony hidżab (nakrycie głowy kobiet – obowiązkowe w tym kraju) zatrzymana została 22 letnia Mahsa Amini. Tego samego dnia trafiła do szpitala, a niedługo później zmarła, najprawdopodobniej w skutek pobicia przez policję obyczajową. W odpowiedzi wybuchły masowe protesty. Kobiety demonstracyjnie nie noszą hidżabu. W wyniku interwencji służb zginęło już przynajmniej 30 osób. W odpowiedzi na protesty reżim w Teheranie wyłącza internet, a także napuszcza na protestujące swoich zwolenników. [Puls Lewantu]
Libańskie placówki bankowe mają zostać zamknięte do odwołania. Jak tłumaczą banki, wynika to z braku możliwości zapewnienia środków bezpieczeństwa. Decyzja została podjęta po tym, jak kolejna osoba wzięła zakładników w banku w celu wypłacenia dewiz z własnego konta (informowaliśmy o tym w ostatnim numerze). [BBC]
Stosunki z Syrią normalizuje również Hamas. Palestyńczycy zerwali je ponad dekadę temu w odpowiedzi na brutalne tłumienie protestów arabskiej wiosny przez reżim Baszara al-Asada. Mediującym między stronami był Iran wspierający zarówno Syrię jak i Hamas. [Al-Monitor]
Pierwsze spotkanie twarzą w twarz oficjeli z Turcji i Izraela miało miejsce podczas trwającego Zgromadzenie Ogólnego Organizacji Narodów Zjednoczonych. Izrael podniósł temat czterech uprowadzonych w Strefie Gazy obywateli Izraela, najprawdopodobniej przetrzymywanych przez Hamas. [DW]
Azja
Wspominaliśmy tydzień temu o spotkaniu Putina i Xi Jinpinga w Samarkandzie. Mało jednak miejsca poświęciliśmy okazji, z jakiej doszło do tego spotkania. Ośrodek Studiów Wschodnich przygotował podcast tłumaczący, czym dokładnie jest Szanghajska Organizacja Współpracy oraz co można wywnioskować z ostatniego szczytu.
Kanał Po prostu Wschód przygotował podcast także związany ze szczytem w Samarkandzie. Piotr Pogorzelski w rozmowie z dr. Michałem Lubiną skupi się jednak na tym, jak w wyniku tego szczytu zmienią się stosunki między Chinami a Rosją i jaki to będzie miało wpływ na wojnę w Ukrainie.
„Od 14 września obserwowaliśmy ostre starcia między siłami Kirgistanu i Tadżykistanu niemal na całej długości granicy. W tym odcinku opowiemy, o co chodzi w konflikcie Kirgistan-Tadżykistan. Jak reagują na niego Rosja i Chiny? Jakie są przewidywania na przyszłość? Na te i inne pytania odpowiada Krzysztof Strachota.”
„Gotabaya Rajapaksa wrócił na Sri Lankę. Nie jest to wydarzenie bez znaczenia, bowiem rodzina Rajapaksów już raz oddała władzę, również nie do końca dobrowolnie. I już raz do tej władzy wróciła. Czy tym razem będzie podobnie? I czy po powrocie do kraju Gotabayi Rajapaksy Sri Lankę czeka zapowiadany już przez nowe władze reset?” [Nowa Europa Wschodnia]
Czy Uganda będzie miała reklamę na koszulkach zawodników Manchesteru United? Na razie toczą się rozmowy, a więcej o tym oraz innych ciekawych newsach dotyczących tego regionu dowiecie się z podcastu Podróż bez Paszportu. Żałujemy, iż gość odcinka prof. Andrzej Polus mówi przez tylko 10 minut, ponieważ tematów związanych z samą Ugandą jest na co najmniej półgodzinną audycję.
Film Królowa Wojownik przedstawia historię wojowniczek walczących za królestwo Dahomeju od XVII do XIX wieku. Jak to często bywa z historiami przedstawionymi na srebrnym ekranie, dość luźno podchodzą one do materiału źródłowego. W Smithsonian Magazine możecie przeczytać prawdziwą historię, na której została oparta fabuła filmu. Premiera w Polsce w listopadzie. [Smithsonian Magazine]
Wielokrotnie pisaliśmy już o trudnej sytuacji w Nikaragui związanej z autorytarnymi rządami prezydenta Ortegi. Serwis Outriders przygotował podcast, w którym opisuje bieżącą sytuację oraz daje głos mieszkańcom tego kraju, którzy w obawie przed represjami musieli uciec.
Czy nowy prezydent Kolumbii chce zalegalizować kokainę? Na odbywającym się w tym tygodniu Zgromadzeniu Ogólnym ONZ wezwał do zakończenia „War on drugs” – promowanej przez Stany Zjednoczone polityki antynarkotykowej. Co dokładnie proponuje Gustavo Petro? Czy w regionie ma sojuszników dla swoich pomysłów? Tego wszystkiego dowiecie się z artykułu [CNN].
Pozycja napoju Yerba Mate w Argentynie jest szczególna. Znajdujący się w potężnych problemach gospodarczych kraj do paczek żywnościowych dla najuboższych dokłada yerbę uznając, iż jest to produkt pierwszej potrzeby. W tym samym czasie, mimo tak wielkiej roli tego produktu, pracownicy zatrudniani przy zbiorach pracują w bardzo słabych warunkach. Skąd się to wzięło, jak wygląda plantacja yerby oraz która z marek tego produktu związana jest z polonią? A także czy sektor przechodzi zmiany i czy wpłyną one na warunki pracy osób zbierających ją na plantacjach? O tym wszystkim opowiada Paweł Piwowar ze sklepu DobreZiele.pl.
Ameryka Północna
W Portoryko po raz kolejny uderzyła tropikalna burza. Znowu większość kraju jest bez prądu i znowu pomoc dla tego terytorium zależnego Stanów Zjednoczonych idzie zbyt wolno. W artykule MSNBC znajdziecie informacje o zniszczeniach wywołanych przez ostatnią katastrofę. Co ciekawsze, artykuł ten opisuje działania portorykańskiej megagwiazdy (niektóre z jego teledysków mają ponad 1 mld wyświetleń w serwisie YouTube) muzyki reggaetón – znanego jako Bad Bunny – który stara się przybliżyć hiszpańskojęzycznemu światu trudną sytuację Portoryko. [MSNBC]
Pisaliśmy o spadających zakażeniach małpią ospą w krajach takich jak Stany Zjednoczone. jeżeli jesteście ciekawi, kto został oddelegowany do walki z tym kryzysem epidemiologicznym i co to nam mówi o zmianach, jakie zachodzą w agencjach rządowych w tym państwie, to polecamy artykuł [The New Republic].
Kłopotów Trumpa ciąg dalszy. Prokuratorka generalna stanu Nowy Jork złożyła w środę obszerny pozew przeciwko byłemu prezydentowi Donaldowi Trumpowi, trzem jego dorosłym dzieciom oraz Trump Organization. Zarzuca im udział w szeroko zakrojonym i trwającym ponad dekadę oszustwie, które były prezydent wykorzystał do wzbogacenia się. [CNN]
Tydzień temu pisaliśmy o tym, jak republikańscy politycy transportują migrantów do stanów rządzonych przez demokratów. Pojawiły się podejrzenia, iż gubernator stanu Floryda – Ron DeSantis – w ramach takiej akcji mógł złamać federalne prawo dotyczące przemytu ludzi. [NPR]
Przewoźnik Air Canada ogłosił, iż kupi 30 samolotów elektrycznych. Zasilane z baterii maszyny mają mieć zasięg co najmniej 200 km. Samoloty mają wejść do służby w 2028 roku. [Reuters]
Senat Stanów Zjednoczonych przegłosował ratyfikację poprawki do Protokołu montrealskiego, który ma doprowadzić do wycofania fluorowęglowodorów. Te gazy są głównie używane w systemach ogrzewania, wentylacji, klimatyzacji oraz chłodzenia. Wprowadzenie w życie tej poprawki na całym świecie może ograniczyć globalne ocieplenie choćby o 0,5 °C do końca wieku. [The Washington Post]
Oceania
Na odbywającym się w tym tygodniu Zgromadzeniu Ogólnym ONZ poruszany był nie tylko problem wojny w Ukrainie czy nierówności społecznych. Dużo mówiło się też o katastrofie klimatycznej. Właśnie o tym wypowiadali się przywódcy małych wyspiarskich państw z Pacyfiku. Dla tych państw walka z katastrofą klimatyczną to kwestia życia lub śmierci. [AP News]
Ponad 200 wielorybów zostało wyrzuconych na zachodni brzeg Tasmanii. Według oficjalnych doniesień jedynie połowa z nich pozostało żywa. w tej chwili trwa akcja ratunkowa. [Al-Dżazira]
Ekonomia i gospodarka
„Windfall Tax, czyli podatek od zysków nadzwyczajnych jest nie tylko coraz szerzej dyskutowanym, ale również coraz częściej stosowanym mechanizmem radzenia sobie z wielowymiarowym kryzysem gospodarczym. Czym jest windfall tax? Jest to podatek nakładany na firmy odnotowujące bardzo duże zyski, które jednak nie wynikają z przyjętych przez te przedsiębiorstwa modeli biznesowych, innowacji, czy inwestycji. (…) Windfall tax w Europie w ostatnim czasie wprowadziły Węgry, Włochy, Hiszpania i Wielka Brytania. Czy takie podatki są jednak sprawiedliwe? I czy zyski spadające z nieba są zasłużone?”
Prawie dwa lata temu, w wydaniu 5., pisaliśmy o planowanej fuzji dwóch ogromnych wydawnictw książkowych w USA. Teraz postępowanie sądowe mające ten proces zablokować zostało zakończone, a sędzia niedługo wyda decyzję. Jakie argumenty przedstawiały wydawnictwa i jaka może być decyzja sądu, pisze Brookings Institution. Z artykułu dowiecie się, w jaki sposób można tę sprawę porównać do innych wielkich fuzji z rynku amerykańskiego. [Brookings Institution]
TikTok zdominował chiński rynek e-commerce. Douyin (bo tak ta aplikacja nazywa się w Chinach), chociaż nie jest pierwszym serwisem społecznościowym który poszedł w tym kierunku ani największym sklepem internetowym na rynku, zdaje się jednak prześcigać konkurencje. Rest of World opisuje drogę TikToka na szczyt i zastanawia się czy podobne sukces jest możliwy na innych rynkach. jeżeli czytając o reklamie różnorakich produktów w formie wideo macie skojarzenie z telezakupami w telewizji, to nie jesteście sami. [Rest of World]
Sieci elektroenergetyczne stają się wąskim gardłem transformacji energetycznej. Operatorzy sieci wydali przez ostatnie 7 lat odmowę przyłączenia 30 GW mocy odnawialnych, a obecna sieć wydaje się zbliżać do granic wysycenia. Inwestycje w rozbudowę sieci, choć trwają, to nie są współmierne do skali potrzeb. Jak zatem uzdrowić polskie sieci? Jakie rozwiązania rynkowe oraz regulacyjne mogą przywrócić im drożność? Artykuł portalu wysokie napięcie o raporcie Fundacji ClientEarth „Sieci – Wąskie gardło polskiej transformacji energetycznej”. [Wysokie Napięcie]
Nauka i Technologia
Teleskop Jamesa Webba przybliżył nam kolejny niezwykły obraz kosmosu. Tym razem możemy dzięki niemu zobaczyć błyszczące pierścienie Neptuna. [Scientific American]
Według Międzyrządowego Zespołu ds. Zmian Klimatu do końca wieku średnia roczna prędkość wiatru na świecie może spaść o 10%. Według naukowców taki spadek przełożyłby się na 30% spadek mocy generowanej przez elektrownie wiatrowe. [Yale Enviroment 360]
Pierwsze ogólnoświatowe szacunki dotyczące liczby dorosłych żółwi morskich sprzedanych na czarnym rynku sugerują, iż w latach 1990-2020 nielegalnie pozyskano 1,1 mln tych gadów. Jednak kłusownictwo gwałtownie spada, a większość populacji na świecie ma się dobrze. [Nature]
Wiedzieliście, iż świetliki świecą i mrugają w harmonii z innymi? Badania terenowe sugerują nowe wyjaśnienie zsynchronizowanego migania wśród świetlików i potwierdzają, iż nowa forma „chimerycznej” synchronizacji występuje naturalnie. [Quanta Magazine]
Cylinder O'Neilla jest zaproponowanym w 1976 roku przez amerykańskiego fizyka Gerarda K. O'Neilla habitatem kosmicznym. Jest całkowicie sztuczny i ma być alternatywą dla budowanych na obcych planetach i księżycach baz kosmicznych. Jakie są jego zalety? Jak adekwatnie miałby wyglądać i jak go zbudować? Jakie komplikacje rodzi jego niesamowita struktura? Na te wszystkie pytania odpowiada materiał od niezawodnego SciFuna.
Robotyzacja naszego życia i otoczenia postępuje ale można mieć wrażenie, iż nie idzie to tak, jak w przeszłości przewidywano. Aby te pozytywne wizje spełniać, kolejne pokolenia naukowców pracują nad autonomicznością, zdolnością do pracy w rzeczywistych warunkach oraz niezawodnością robotów. A czym tak adekwatnie jest robot? Otóż definicja nie jest jednoznaczna. O robotach, ich rozwoju, odbiorze i możliwościach opowiada w Radiu Naukowym prof. Cezary Zieliński, szef Instytutu Automatyk i Informatyki Stosowanej Politechniki Warszawskiej.
Idee, Kultura, Społeczeństwo
Wiele osób w Polsce może myśleć, iż język ukraiński i rosyjski to praktycznie to samo. Może część z Was to zaskoczy, ale słownictwo języka ukraińskiego pokrywa się w większej części z polskim słownictwem niż rosyjskim. Jaka jest historia obydwu języków? Kiedy i dlaczego zaczęły narastać różnice między nimi?
W przyszłym roku na serwis Apple+ ma trafić film szpiegowski „Argylle” z m.in Henrym Cavillem i Duą Lipą. Budżet produkcji wynosi 200 mln dolarów. Nie zwracalibyśmy Waszej uwagi na to, gdyby nie fakt, iż książka, na podstawie której powstaje film, jeszcze nie została wydana. Z kolei o Autorce powieści, dla której „Argylle” to debiut literacki, wiadomo niewiele. [The Hollywood Reporter]
„(…) nowe pokolenie widzów zorientowało się, iż większość ich ulubionych aktorów i aktorek jest dziećmi lub krewnymi… innych aktorów lub aktorek, ewentualnie reżyserów i producentów. Jak podejść do tego zjawiska i czy rzeczywiście w Hollywood rządzi nepotyzm?” [Zwierz Popkulturalny]
Przez cały okres trwania ludzkości sztuka starała się przedstawić otaczającą nas rzeczywistość a tu nagle sto lat temu artyści zaczęli malować kwadraty, linie bądź plamy bez ładu składu i sensu. Jaki jest cel sztuki abstrakcyjnej? Dlaczego abstrakcyjne dzieła sztuki osiągają takie zawrotne ceny na aukcjach?
Liberalizm zrobił zawrotną karierę stając się jedną z najpopularniejszych doktryn politycznych. Jaki był jego początek, a także jakie relacje łączyły go z wolnym rynkiem? Odpowiedź możecie znaleźć w wywiadzie Tomasza Sawczuka z Heleną Rosenblatt. [Kultura Liberalna]
Drogi czytelniku, dziękujemy, iż jesteś z nami. Uważasz, iż więcej osób powinno przeczytać ten numer lub chcesz podziękować nam za tworzenie go?
Udostępnij ten post w swoich mediach społecznościowych lub bezpośrednio swoim znajomym.
1 rok temu
