Wydanie 98, 16.09.2022

2 lat temu

Szkoła się rozpoczęła, ale mamy nadzieję, iż mimo wszystko znajdziecie czas na podróż dookoła świata z Tygodnikiem Neuropa.

Kiedyś w tym miejscu pisaliśmy o stronie Patronite naszego projektu. Listę naszych patronów możecie znaleźć tutaj. Jednak w obecnej sytuacji chyba ważniejsza jest pomoc poszkodowanym przez rosyjską inwazję. Polski rząd przygotował stronę zawierającą listę organizacji, którym można wpłacać pieniądze na pomoc Ukrainie.

Dla czytelników newslettera: To wydanie najprawdopodobniej przekracza objętość narzuconą przez serwis Gmail, więc nie wyświetli się w całości w skrzynkach pocztowych w tym serwisie. Możecie rozwinąć pełną treść maila na skrzynce lub otworzyć wersję webową - wystarczy kliknąć numer wydania w mailu.

Polska

• W najnowszym odcinku Nasłuchu do Andrzeja Bobińskiego oraz Wojciecha Szackiego dołączyła Joanna Sawicka, żeby porozmawiać o Platformie Obywatelskiej. O nastrojach panujących, o porządkach, które zaprowadził nowy-stary szef Donald Tusk i o planach na przyszłość. A przede wszystkim o nadziei Platformy na zwycięstwo. A jak wiemy, Rebelia jest zbudowana na nadziei.

• „Lekcja etyki to nie antykatecheza, ani lekcja religii dla ateistów. Uczymy się jak być rozumiejącym obywatelem, który potrafi sprawdzać opinie i fałszywe informacje. Krytycznie oglądamy reklamy i zastanawiamy się, jak na nas wpływają. Etyka uczy wychodzenia z naszych baniek” Polecamy wywiad z nauczycielem etyki jaki Maria Hawranek przeprowadziła dla [OKO.press].

• Czy Niemcy nam zapłacą reparacje za polskich Żydów, którzy zginęli w pogromie w Jedwabnem? Takie można mieć wrażenie czytając raport dotyczący reparacji wojennych przedstawiony 1 września na Zamku Królewskim w Warszawie. [TokFM]

• „Odwołany z funkcji prezesa TVP Jacek Kurski realizował misję mediów publicznych na opak. I robił to nie tyle bez wstydu, co z dumą. Teraz czeka na rekompensatę.” Kalina Błażejowska opisuje kulisy odwołania Jacka Kurskiego. Za to Mikołaj Lizut w audycji radia TokFM przedstawia nowego prezesa TVP. [Tygodnik Powszechny]

---

Wojna w Ukrainie

• Atak Rosji na Ukrainę – aktualny stan wydarzeń przedstawia Konflikty.pl.

• Ukraina prze do przodu. Jak pewnie wiecie odzyskała bardzo dużo terenu w regionie Charkowskim. Prezydent Zełeński odwiedził właśnie wyzwolony Izium żeby podziękować żołnierzom i pokazać, iż Ukraina wróciła na stałe. Serwis The Kyiv Independent zebrał kilka filmików na których możecie zobaczyć lokalną ludność witającą z euforią (a czasami ze łzami w oczach) ukraińskich żołnierzy. [BBC]

Odzyskanie terenów okupowanych przez Rosję niestety będzie wiązało się z odkrywaniem kolejnych zbrodni popełnianych na ludności cywilnej. W miejscowości Izium szef policj ogłosił, iż znaleziono masową mogiłe z ponad 400 ciałami. [The Guardian]

Rosjanie nie mogąc militarnie zatrzymać ukraińskiej ofensywy postanowili zaatakować cele cywilne. Rakiety spadł na infrastrukturę elektryczną, wodną czy ciepłowniczą. Jedna z rakiet uderzyła choćby w tamę w miejscowości Krzywy Róg co spowodowało zalanie zamieszkanych terenów oraz ewakuację ludzi. Radio Free Europe przypomina mało znany fakt z drugiej wojny światowej gdy Stalin nakazał wysadzenie tamy w Zaporożu. [Radio Free Europe]

Ukraina w powszechnym obrazie postrzegana była jako kraj skorumpowany, słaby, rządzony przez oligarchów i dla ich interesu. Pokazem słabości był rok 2014 i utrata własnych terytoriów na rzecz separatystów oraz Rosji. Jednak 8 lat później, w 6 miesięcy po inwazji Rosyjskiej Ukraina przez cały czas stoi i trzyma się sztywno. Co się adekwatnie stało w tym kraju przez te 8 lat, iż po zmasowanym ataku rosyjskim Ukraina się nie zawaliła?

---

Europa

• Ursula von der Leyen wygłosiła coroczne orędzie o stanie Unii Europejskiej. Poruszyła w nim wiele tematów i artykuł serwisu Euronews przygotował listę 6 najważniejszych wniosków jakie można wyciągnąć z tego przemówienia. [Euronews]

• Szwecji już nie ma. A przynajmniej nie ma już dotychczasowej centrolewicowej większości w szwedzkim parlamencie. Pomimo lepszego wyniku rządzącej do tej pory Socialdemokraterna, straty jej mniejszych koalicjantów okazały się zbyt duże. Kolejnym zaskoczeniem jest, iż drugi najlepszy wynik uzyskała postfaszystowska Sverigedemokraterna wyprzedzając liberalną-konserwatywną Moderaternę. [OKO.press]

• Komisja Europejska chce zaproponować obcięcie środków finansowych dla Węgier z powodu korupcji. Parlament Europejski przegłosował uchwałę, w której uznaje Węgry za „autokrację wyborczą”. Europarlamentarzyści skrytykowali również instytucje unijne, które pozwoliły na degradację demokracji na Węgrzech. Rezolucja nie ma mocy prawnej. Więcej o kryzysie demokracji możecie przeczytać w Pomocniku Neuropejskim o wyborach na Węgrzech. [Euronews], [Pomocnik Neuropejski: Wybory na Węgrzech]

• Grecy pozazdrościli Polsce afery Pegazusa i postanowili rozpętać własną. U nas temat nielegalnego podsłuchiwania opozycji, dziennikarzy i prawników przycichł a w Grecji w tej chwili nie chodzi z pierwszych stron gazet. Więcej o tym znajdziecie w [Politico].

• Wywiad amerykański poinformował o tym, iż według jego wiedzy Rosja od 2014 roku wydała ponad 300 milionów dolarów na wpływanie na zagraniczne wybory. Na razie szczegóły są kwestią rozmów między środowiskami wywiadowczymi zainteresowanych państw ale i bez tego artykuł CNN zawiera sporo ciekawych informacji. [CNN]

• Anglicy mają nowego króla a w poniedziałek będą mieć pogrzeb królowej. The Guardian pisze, iż w związku z pogrzebem tysiące operacji, badań lekarskich i zabiegów zostało odwołanych co tylko pogłębia kryzys związany z wydłużającymi się kolejkami w służbie zdrowia. Jakie będą polityczne konsekwencje śmierci Elżbiety II? Polski Instytut Spraw Międzynarodowych przygotował, krótką notkę wyszczególniającą wszystko co w tym momencie można przewidzieć. [Polski Instytut Spraw Międzynarodowych], [The Guardian]

• Znowu nastąpiła eskalacja konfliktu między Armenią i Azerbejdżanem. Reuters informuje o rozejmie między tymi państwami ale trudno myśleć iż napięcia między państwami zniknęły. jeżeli was interesuje jak wyglądał początek ostatnich starć oraz jak różniły się narracje obydwu państw to polecamy filmik Ośrodka Studiów Wschodnich nagrany kilka dni temu. [Reuters]

Komisja Europejska przedstawiła projekt dyrektywy zakazującej z korzystania z produktów pochodzących z pracy przymusowej. W dokumencie nie wymieniono sektorów, w których najczęściej dochodzi do wykorzystywania pracy przymusowej, ale według ekspertów chodzi głównie o rolnictwo, górnictwo oraz branżę tekstylną. Według danych Międzynarodowej Organizacji Pracy ok. 27,6 mln ludzi wykonywało pracę przymusową na całym świecie. [Euroactiv]

---

Bliski i Środkowy Wschód

• Turecki minister spraw zagranicznych, Mevlüt Çavuşoğlu, ponawia użycie groźby weta dla dołączenia do NATO Szwecji i Finlandii. Wskazuje on, iż te państwa nie podjęły żadnych konkretnych kroków w zobowiązanych obszarach wpływających na tureckie bezpieczeństwo narodowe. [Al-Monitor]

• W Libanie doszło do drugiego już wzięcia zakładników w banku w celu wypłacenia zgromadzonych na koncie środków. Uzbrojona kobieta zapewniła, iż nie chce nikogo skrzywdzić, a jedynie podjąć środki jej siostry aby opłacić jej rachunki medyczne. Kobieta otrzymała środki i opuściła bank. Nie jest jasne, czy została aresztowana. Liban znajduje się w ogromnym kryzysie walutowym i podejmowanie oszczędności zgromadzonych w obcych walutach jest bardzo mocno ograniczone. [BBC]

• W Jemenie trwa rozejm między głównymi walczącymi stronami, jednak nie oznacza to, iż w kraju jest bezpiecznie. W leżącej na południu kraju prowincji Abjan doszło do ataku terrorystycznego w którym zginęło 21 osób. Atak został prawdopodobnie przeprowadzony przez lokalny oddział al-Kaidy. [Al-Monitor]

• Izraelskie partie złożyły ostateczne listy wyborcze przed zaplanowanymi na pierwszego listopada wyborami parlamentarnymi. Na ten moment sondaże wskazują, iż piąte w ciągu czterech lat wybory mogą po raz kolejny nie dać warunków do stabilnej większości żadnej ze stron konfliktu politycznego. [Reuters]

---

Azja

• Czy świat powinien uznać opozycyjny rząd jedności narodowej w Mjanmie? Chociaż wiele pisaliśmy o samym przewrocie z 2021 roku oraz tym co wyczyniała potem junta wojskowa, to zbyt mało mówiło się o tym co robią siły opozycyjne w tym kraju. [The Diplomat]

• Przywódca Chin, Xi Jinping, odbywa właśnie pierwszą wizytę zagraniczną od czasu wybuchu pandemii koronawirusa. Planuje spotkać się z Władimirem Putinem na szczycie państw Azji centralnej, które odbędzie się w Uzbekistanie. Jednak pierwsze zatrzymał się w Kazachstanie żeby spotkać się przywódcą tego państwa co wywołało pewne zdziwienie, gdyż ukazuje, iż Rosja nie jest absolutnym priorytetem dla polityki zagranicznej Chin. Jak będzie wyglądać regionalna polityka Chin stara się odpowiedzieć [CNN].

• Kazachstan jest dzisiaj bacznie obserwowany. Poza wizytą przewodniczącego Xi, zmianą nazwy stolicy i goszczeniem kongresu Zwierzchników Światowych i Tradycyjnych Religii świat bacznie obserwuje jego postawę wobec Rosji. Kazachstan ma liczną mniejszość rosyjską, potężną granicę z Rosją oraz jest gospodarczo z Rosją związany. Jaki pogląd na obecną inwazję na Ukrainę ma kazachskie społeczeństwo? Co myślą o współpracy z wielkim sąsiadem z północy? Prosto z Kazachstanu Ludwika Włodek. [Nowa Europa Wschodnia]

• Po raz pierwszy drony należące do Chińskiej Armii Ludowo-Wyzwoleńczej przekroczyły linię wyznaczającą środek cieśniny Tajwańskiej. Według eksperta wykorzystanie dronów w zadaniach rekonansowych wokół Tajwanu jest stosunkowo nowym zjawiskiem. [Radio Free Asia]

• Po ponad 20 latach od zaprojektowania i 13 lat od położenia stępki, do służby wchodzi INS Vikrant – pierwszy indyjski lotniskowiec krajowej produkcji. Ukończenie projektu to bez dwóch zdań spory sukces Indusów, jak również odpowiedź na Chińskie zbrojenia. [Konflikty.pl]

---

Afryka

• Afrykańskie kraje wyrażają mieszane reakcje na śmierć Elżbiety II. Podczas gdy w mediach pojawiło się mnóstwo hołdów dla królowej, nie zabrakło również bardziej krytycznych uwag. [Le Monde]

• William Ruto jest oficjalnie prezydentem Kenii. Jedną z jego pierwszych decyzji jest zniesienie dopłat do benzyny. Prezydent twierdzi, iż subsydia były kosztowne i podatne na nadużycia, w tym powodowały sztuczne niedobory. [Al-Dżazira]

• W ciągu ostatniego tygodnia w wyniku powodzi w Sudanie zginęło co najmniej 20 osób. Oznacza to, iż w trakcie sezonu deszczowego, który rozpoczął się w maju, w tym kraju w powodziach umarło 134 osoby. Według ONZ dotkniętych powodziami jest co najmniej 286400 osób, a 16900 zostało zniszczonych. [Africa News]

• Ponad pięćdziesięciu ministrów zebrało się w Dakarze na Konferencji Afrykańskich Ministrów Środowiska (AMCEN). Jednym z jej głównych tematów są plastiki oraz uwalnianie szkodliwych substancji w wyniku spalania odpadów. Zanieczyszczenia w powietrzu mają odpowiadać za od 600 tysięcy do 1 mln śmierci w Afryce rocznie. [Voice of America]

• „Erytrejczyk Biniam Girmay był jedną z największych gwiazd tegorocznego Giro d’Italia. Ale to wyjątek od reguły: pierwsi czarnoskórzy kolarze z Afryki pojawili się na Tour de France dopiero w 2015 r., w ostatniej edycji znów nie było żadnego. Skąd ten brak zawodników osiągających dobre wyniki na innych wyścigach i czy sytuację zmienią mistrzostwa świata odbywające się za trzy lata w Rwandzie? O wyzwaniach dla kolarzy z Afryki Subsaharyjskiej opowiada Marta Wiśniewska, redaktorka portalu NaSzosie.pl.”

Ameryka Łacińska

• „Druga co do wielkości puszcza na kontynencie Ameryki Południowej jest wycinana na potęgę – jest to jedno z najszybszych współcześnie procesów wylesiania na kuli ziemskiej. Kto i dlaczego wycina paragwajskie lasy? O tym opowiada Wojciech Ganczarek, dokumentalista od wielu lat mieszkający w Ameryce Południowej. (…) Dlaczego Paragwaj pozostaje jednym z najbiedniejszych państw swojego kontynentu, choć jest czołowym eksporterem soi i mięsa?”

• Prezydenci Kolumbii i Wenezueli ogłosili, iż 26 września, po wieloletnim zamknięciu, wznowione zostaną loty komercyjne między oboma narodami, a transport towarowy zostanie dopuszczony przez ich wspólną granicę. O ociepleniu stosunków między tymi krajami pisze [Al-Dżazira].

• Nicolás Maduro rządzi Wenezuelą już prawie dziesięć lat. Za rządów jego poprzednika Hugo Cháveza, kraj ten pełnił aktywną rolę w polityce międzynarodowej. Serwis Global Americans stara się odpowiedzieć jak wygląda polityka zagraniczna prezydenta Maduro i jak wypada ona na tle osiągnięć Cháveza. [Global Americans]

• „Meksyk i Stany Zjednoczone planują wykorzystać ogromne inwestycje administracji Bidena w produkcję półprzewodników, aby przyspieszyć integrację swoich łańcuchów dostaw i współpracować nad rozszerzeniem produkcji pojazdów elektrycznych poprzez upaństwowiony meksykański przemysł litowy, powiedzieli w poniedziałek urzędnicy z obu krajów.” [AP News]

Ameryka Północna

• W zeszłym tygodniu pisaliśmy o rekordowych temperaturach odnotowanych w zachodniej części Stanów Zjednoczonych. Przy takich temperaturach normalne są pożary lasów. To co jest niespodziewane to możliwy sposób wygaszenia tych pożarów. Pacyficzny tajfun rozpocznie reakcję łańcuchową, która zaowocuje opadami deszczu w rejonie zachodniej Ameryki Północnej. O tym jak to będzie wyglądało przeczytacie w [The Washington Post].

• Społeczność chasydzkich żydów w Nowym Jorku prowadzi sieć prywatnych szkół dla dzieci z tej społeczności. W 2019 sprawdzono jak ich uczniowie radzą sobie z testami z matematyki i czytania po angielsku. Wszyscy nie zdali. Najgorsze wyniki uzyskali chłopcy, którzy wszyscy uczą się oddzielnie od dziewcząt. Problemem nie jest brak finansowania, szkoły dla chłopców w ciągu ostatnich czterech lat uzyskały ponad 1 mld dolarów publicznego dofinansowania. Problemem jest sam zamysł takich szkół. Skupione przede wszystkim na nauce żydowskiego prawa, religii oraz tradycji pozostawiają kilka miejsca na naukę matematyki i angielskiego. Na historię czy pozostałe przedmioty ścisłe czasu nie ma wcale. Według szacunków NYT w tych szkołach uczy się około 50 tysięcy chłopców. [The New York Times]

• Nowa ultrakonserwatywna większość w Sądzie Najwyższym Stanów Zjednoczonych podważa rolę nauki w kształtowaniu polityki publicznej. Uczeni obawiają się, iż rezultaty mogą być katastrofalne dla zdrowia publicznego, sprawiedliwości i samej demokracji. Nature pokazuje jak choćby w sporach, które wydają się być wyłącznie prawne, argumenty naukowe mogą mieć zastosowanie ale są odrzucane. [Nature]

• „Administracja prezydenta Joe Bidena zawarła w czwartek wstępne porozumienie, aby zapobiec strajkowi na kolei, który mógłby spowodować spustoszenie w amerykańskiej gospodarce, ale członkowie związków zawodowych rozgniewani ciężkimi warunkami pracy muszą jeszcze ratyfikować porozumienie.” [Reuters]

• Republikański gubernator amerykańskiego stanu Teksas wysyła autobus z migrantami do stanów rządzonych przez demokratów od kwietnia. W tym tygodniu postanowił, iż autobus z nimi zatrzyma się nie na głównym dworcu autobusowym Waszyngtonu, ale przed posiadłością wiceprezydentki Kamali Harris, która znajduje się w tym mieście. CNN więcej pisze o tej sprawie jak i narastającym konflikcie między Demokratami a Republikanami w temacie tego jak radzić sobie z migracją. [CNN]

Oceania

• W wydaniu 59 pisaliśmy pierwsze o Oranga Tamariki, nowozelandzkiej państwowej organizacji mającej za cel pomoc dzieciom i jej problemach z finansami. Kłopoty najwyraźniej się nie skończyły, ponieważ tym razem to ministerstwo skarbu skrytykowało sposób wydawania pieniędzy. [Radio New Zealand]

Ekonomia i gospodarka

• Europejska Komisarz ds. Kompetencji Margrethe Vestager odniosła kolejne zwycięstwo w swojej wojnie z koncernem Google. Jeden z najwyższych sądów Unii Europejskiej orzekł, iż grzywna nałożona na serwis była uzasadniona. Artykuł Politico mówi więcej zarówno o tej sprawie jak i przedstawia cały pejzaż działań pani Komisarz, która chce ukrócić samowładztwo wielkich koncernów cyfrowych. [Politico]

• Najnowsze badanie przeprowadzone przez naukowców z Uniwersytetu Oksfordzkiego wykazało, iż szybsza transformacja energetyczna jest tańsza od wolnej lub żadnej. Kompletna transformacja do 2050 może zaoszczędzić co najmniej 12 bilionów dolarów w porównaniu do scenariusza z utrzymaniem obecnego poziomu zużycia paliw kopalnych. [University of Oxford]

• Ethereum, druga największa kryptowaluta zmieniła model operacji zmniejszając zużycie energii choćby o 99,9%. Zmiana „The Merge” jak ją nazywa założyciel kryptowaluty polega na przejściu z systemu Proof-of-Work na Proof-of-Stake. Do tej pory Ethereum zużywało porównywalną ilość energii do Chile. [BBC]
  

Nauka i Technologia

• Małpia ospa spowodowała mniej zgonów na świecie niż przewidywano opierając się na danych historycznych. Właśnie z tego powodu naukowcy muszą przemyśleć co tak naprawdę wiedzą o tej chorobie, o czym pisze Nature. Za to AP News informuje o tym, iż chociaż na Zachodzie spada liczba zakażeń tą chorobą to i tak kraje z Afryki mają problem z zakupem szczepionek. [Nature], [AP News]

• Organy fundujący badania i wydawcy magazynów naukowych coraz częściej proszą badaczy o uwzględnienie roli płci w eksperymentach z zakresu biologii – wymóg ten jest kontrowersyjny i czasami trudny do spełnienia. Nature pisze o historii tego wymogu oraz zadziwiających wręcz komplikacjach naukowych, które z niego mogą wyniknąć. [Nature]

• Przed Kongresem USA zeznawał były dyrektor ds. bezpieczeństwa Twittera, Peiter Zatko. Według niego platforma nie chroni użytkowników, wprowadza w błąd opinię publiczną. Standardy bezpieczeństwa Twittera mają być opóźnione o 10 lat względem obecnych standardów, a w samej firmie mieli działać agenci obcych wywiadów. [CyberDefense24]

Idee, Kultura, Społeczeństwo

• Czy prawa autorskie obejmują projekty budynków? Oczywiście, iż tak. Czy egzekucja tego prawa jest prosta? Oczywiście, iż nie. Kanał ARTiculations zrobił krótki przegląd tego tematu, z którego dowiecie się dlaczego nie można robić zdjęć wieży Eiffla po zmroku oraz dlaczego w Chinach kopiuje się budynki, które choćby nie zostały jeszcze ukończone.