Wydanie 262, 08.11.2025

4 dni temu

Jeśli podoba się Wam nasza praca, to tutaj znajdziecie Patronite naszego projektu. Listę naszych patronów możecie znaleźć tutaj.

Dla czytelników newslettera: To wydanie najprawdopodobniej przekracza objętość narzuconą przez serwis Gmail, więc nie wyświetli się w całości w skrzynkach pocztowych w tym serwisie. Możecie rozwinąć pełną treść maila na skrzynce lub otworzyć wersję webową – wystarczy kliknąć numer wydania w mailu.

Polska

• „27 do zera. Sejm uchylił Ziobrze immunitet. Wszystko wskazuje na to, iż ścigany przez polskich prokuratorów były minister sprawiedliwości w rządzie PiS będzie czekał na Węgrzech – jako azylant polityczny – albo na zmianę władzy, albo na ułaskawienie przez Karola Nawrockiego” [OKO.press]

• „Prezydent Nawrocki nie podpisał awansów oficerskich w ABW” Dlaczego? Z jego oświadczenia wygląda na to, iż obraził się na rząd i samego premiera Tuska. [OKO.press]

• „Prezydent Karol Nawrocki zawetował w piątek kilka kolejnych ustaw. Chodzi o ustawę o Parku Narodowym Doliny Dolnej Odry, nowelę ustawy o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i nowelizację w sprawie zmian w Kodeksie spółek handlowych.” [TVN24]

• Więcej o Parku Narodowym Doliny Dolnej Odry (oraz wecie Nawrockiego) przeczytacie w pierwszym artykule z Krytyki Politycznej. Drugi jest poświęcony trwającej ciągle w Polsce suszy hydrologicznej. [Krytyka Polityczna #1], [Krytyka Polityczna #2]

• Niezgoda buduje, bóbr buduje. Co więcej, bóbr często buduje lepiej niż człowiek. Nie tylko wznosi żeremia, ale w pakiecie dostajemy również opiekę i konserwację tych hydrologicznych budowli. Dodatkowo, bóbr skupia się na mniejszych rzeczkach, przez co jego wpływ na migracje ryb jest marginalny. Uczmy się od bobrów, wspierajmy bobry, nie przeszkadzajmy bobrom. [###]

• O co naprawdę chodzi w awanturze o wywiad Rymanowskiego z prof. Cichosz [###]

• „Rośnie liczba małżeństw polsko-ukraińskich. Dla niektórych to dowód na to, iż relacje Polski z Ukrainą nie są takie złe: politycy swoje, a życie swoje.” [Krytyka Polityczna]

• „W ostatnich latach obserwujemy zmianę kierunku i natężenia emigracji z Polski. Liczba Polaków wyjeżdżających na stałe lub tymczasowo do państw Europy Zachodniej maleje, a część emigrantów decyduje się na powrót lub rezygnuje z wyjazdu.” [Obserwator Gospodarczy]

---

Wojna w Ukrainie

• Atak Rosji na Ukrainę – aktualny stan wydarzeń przedstawia Ośrodek Studiów Wschodnich: Aglomeracja pokrowska w okrążeniu operacyjnym. 1350. dzień wojny.

• „Regularnie Rosja grozi Polsce i innym państwom NATO. W lutym 2026 miną 4 lata pełnoskalowej wojny na Ukrainie. W tym odcinku skupimy się na tym jakie są wojskowe wnioski z tego konfliktu. Jak rosyjska armia walczy na Ukrainie? W jaki sposób broni się ukraińska armia? Jak może wyglądać wojna Rosja-NATO. Czy ewentualne starcie NATO vs. Rosja może być podobne do tego na linii Rosja-Ukraina? Jakie wnioski wyciąga Wojsko Polskie i siły NATO? Na te pytania odpowiedzą eksperci OSW oraz gość specjalny tego odcinka, I zastępca szefa Sztabu Generalnego Wojska Polskiego gen. Karol Dymanowski. ” [###]

• „Ukraiński system energetyczny przed kolejną wojenną zimą. Jaka jest nowa taktyka Rosji?” Polecamy wywiad OKO.press z ukraińską ekspertką Marine Abramian. [OKO.press]

• „Wznowiona presja sankcyjna ze strony USA, Wielkiej Brytanii i UE zmniejszy zdolności Rosji do finansowania działań wojennych, ponieważ uderza w sektory ropy i gazu, które przez cały czas generują ok. 25% jej dochodów budżetowych. Sankcje podkreślają determinację USA, by skłonić Rosję do zakończenia inwazji na Ukrainę.” PISM przygotował analizę zeszłotygodniowych sankcji. [Polski Instytut Spraw Międzynarodowych]

• Areszt Kudryckiego – próba zastraszenia przedstawicieli aparatu państwa na Ukrainie [Ośrodek Studiów Wschodnich]

Europa

• „Rosyjska pełnoskalowa agresja Rosji na Ukrainę oraz izolacjonistyczne tendencje administracji Donalda Trumpa zmusiły europejskich przywódców do zwrócenia większej uwagi na kwestie bezpieczeństwa. W tym wyjątkowym odcinku rozmawiamy z Aleksandrą Kozioł, autorką najnowszego raportu PISM, o wyzwaniach i perspektywach budowania wspólnego rynku sektora zbrojeniowego w Unii Europejskiej.” Raport możecie ściągnąć ze strony PISM a rozmowy posłuchać m.in w serwisie Spotify. [Polski Instytut Spraw Międzynarodowych], [###]

• „W odróżnieniu od pierwszej kadencji Donalda Trumpa, kiedy jego osobista niechęć do kanclerz Angeli Merkel powodowała liczne napięcia w relacjach z Niemcami, w tej chwili władze USA przyjęły bardziej pragmatyczny kurs. Jednocześnie rząd Friedricha Merza, aby podtrzymać więź transatlantycką, prowadzi politykę ustępstw w wybranych kwestiach, m.in. w polityce handlowej, gdzie mierzy się z presją wynikającą z protekcjonistycznego podejścia amerykańskiej administracji.” [Polski Instytut Spraw Międzynarodowych]

• „Stany Zjednoczone 29 października br. zapowiedziały wstrzymanie rotacji stacjonującej w Rumunii brygady należącej do 101 dywizji powietrznodesantowej, której komponenty rozmieszczone są także w Bułgarii, Słowacji i Węgrzech.” Wspominaliśmy o tej decyzji tydzień temu ale teraz mamy dla Was analizę [Polskiego Instytutu Spraw Międzynarodowych].

• „W odpowiedzi na sugestię prezydenta USA o możliwym powrocie do testów jądrowych prezydent Rosji polecił opracowanie planu przygotowań do prób tego typu, co wpisuje się w kampanię zastraszania nuklearnego państw NATO.” [Polski Instytut Spraw Międzynarodowych], [Reuters]

• „5 listopada łotewski parlament (Saeima) pod naciskiem opinii publicznej i prezydenta zdecydował o wstrzymaniu dalszego procedowania ustawy dotyczącej wycofania się z konwencji stambulskiej (o zapobieganiu i zwalczaniu przemocy wobec kobiet i przemocy domowej; Łotwa ratyfikowała ją w 2023 r). Sprawę odłożono na kolejną kadencję parlamentu – wybory mają się odbyć jesienią 2026 r.” [Ośrodek Studiów Wschodnich]

• „Zdaniem Greenpeace i kancelarii prawnej Frank Bold zgoda rządu Słowacji na zabicie choćby do 350 niedźwiedzi jest sprzeczna z unijnym prawem wymagającym Strategicznej Oceny Oddziaływania na Środowisko. Nie uwzględnia też transgranicznego charakteru populacji” [OKO.press]

• „Chiny i Gruzja ponownie zacieśniają stosunki. Władze obu państw podpisały szereg umów rozszerzających zakres dwustronnej współpracy. To kolejna oznaka zbliżenia Gruzji z Chinami przy jednoczesnym pogarszaniu się jej stosunków z Zachodem.” [Polski Instytut Spraw Międzynarodowych]

• Węgry otrzymały wyproszone przez Viktora Orbana roczne zwolnienie z sankcji na zakup ropy naftowej i gazu z Rosji od sankcjonowanych rosyjskich firm. Orban argumentował, iż Węgry mają mocno ograniczone możliwości sprowadzania ropy i gazu z innych kierunków. W praktyce, ściągnięcie odpowiedniej ilości ropy na Węgry jest możliwe również przez ropociąg z Chorwacji. Jednak rosyjska ropa jest tańsza i można na niej więcej zarobić. Co więcej, nie widać węgierskich działań nakierowanych na dywersyfikację dostaw mimo tego, iż wojna w Ukrainie, przez którą biegnie zasilający węgierskie rafinerie ropociąg, trwa już od ponad 3,5 roku. [BBC]

• Kącik Serbski

  • Od roku w Serbii realizowane są dobrze zorganizowane protesty, które swoim zasięgiem objęły cały kraj i nie są ograniczone do wąskich grup społecznych czy jedynie wielkich miast. 1 listopada dziesiątki tysięcy osób uczciło w Nowym Sadzie szesnastoma minutami ciszy, szesnaście ofiar katastrofy budowlanej na niedługo wcześniej oddanym po remoncie dworcu kolejowym. Zawalenie się dworca, elementu flagowego projektu infrastrukturalnego przelało wtedy czarę goryczy gdzie kleptokracja i korupcja kosztowały życie kilkunastu osób. Niektórzy z protestujących w Nowym Sadzie zjawili się tam po przejściu kilkuset kilometrów, z regionów tradycyjnie niezbyt zaangażowanych w serbskie sprawy, jak muzułmański Nowi Pazar. Protesty koncentrują się wokół ulepszenia działania państwa i temu aby instytucje ponownie zaczęły służyć obywatelom. Dylemat protestujących jest jednak jasny: pomimo utrzymującej się frekwencji protestów, Vučić pozostaje na stanowisku, z zadowoleniem ignorując protestujących, nazywając ich „tchórzami i nędznikami”, podczas gdy sam kieruje aparatem państwowym w dużej mierze kontrolowanym przez swoją partię. W obliczu takiej niewzruszoności studenci zastanawiają się, co dalej – i nie zawsze się ze sobą zgadzają. [Balkan Insight], [The Guardian]

    

  • Na pytanie: „Co dalej?” serbscy protestujący, którzy w głównej mierze są studentami, nie mają jasnej odpowiedzi. Ani potrzeba przedterminowych wyborów, ani kierunek polityki nie są ze sobą zgodne. Część z nich patrzy w stronę UE, część ma bardziej nacjonalistyczne nastawienie, a inni zastanawiają się, czy choćby wygranie wyborów nie spowoduje, iż ruch wpadnie w zastawione przez obecne władze pułapki. Stopień zawłaszczenia państwa przez obóz rządzący jest doprawdy wyjątkowy i samo wygranie wyborach może nie wystarczyć, aby ten stan odwrócić. [Le Monde], [Balkan Insight]

  • Dodatkowo, poza presją wewnętrzną, Aleksandar Vučić musi się mierzyć z problemami zewnętrznymi. w tej chwili najbardziej palącym problemem są amerykańskie sankcje na Gazprom Nieft, które po serii dziewięciu miesięcznych odroczeń weszły w życie i odcięły od ropy naftowej, a także od systemu płatności serbskiego monopolistę naftowego NIS (którego głównym udziałowcem jest właśnie Gazprom) i jego rafinerie. w tej chwili Serbia korzysta ze zgromadzonych zapasów, prezydent Serbii mówi o trudnej sytuacji i próbuje znaleźć wyjście z sytuacji. Jednym z wyjść jest wykupienie bądź nacjonalizacja rafinerii, jednak nacjonalizacji sprzeciwia się Vučić. Jak informuje w mediach serbski prezydent, Rosjanie mają szukać partnera do przejęcia spółki NIS i wyjścia z tej trudnej sytuacji. [Reuters]

  • To jak poważna jest sytuacja serbskiego rządu pokazują ich ostatnie działania. Jednym z nich jest zatwierdzenie swoistej specustawy, która przyspieszy realizację inwestycji zięcia Donalda Trumpa, czyli Jareda Kushnera. Mowa o przebudowie na hotel budynku dawnego sztabu generalnego jugosłowiańskiej armii, który został zbombardowany przez NATO w 1999 roku i do tej pory stoi w centrum miasta, w uszkodzonej formie, jako swoisty pomnik. Jednak gdy rodzina Trumpa chce budować hotele to takie drobnostki jak historyczne pomniki doznanych krzywd nie są przeszkodą. [Balkan Insight]

  • Kolejnym ruchem serbskiej administracji jest wznowienie eksportu amunicji do UE. Jak zapewnia sam prezydent, po nabyciu można zrobić z amunicją co tylko się chce, co jest wyraźną aluzją do tego, iż nie ma nic przeciwko aby ta amunicja trafiła do Ukrainy i była wykorzystana w wojnie przeciwko Rosji. [Euronews]

  • Jak zatem pod taką presją trzyma się Vučić. Stopień zawłaszczenia państwa zdecydowanie mu pomaga skutecznie trwać przy władzy. Jak długo? Nie wiadomo. Jednak jak pokazało śledztwo dziennikarskie świetnego portalu śledczego KRIK, w prowokowanie protestujących studentów, bądź wiece poparcia dla władzy zaangażowani są bandyci z wyrokami za m.in. morderstwa i pobicia. Polecamy serdecznie pracę redakcji KRIK, która pracując w trudnych warunkach, ciągle padając ofiarą ataków hakerskich, inwigilacji i kolejnych pozwów nie boi się z imienia i nazwiska wskazać bandziorów wspierających władzę. Sytuacja im nie sprzyja a dziennikarstwo śledcze jakiego nie mamę Polsce. Chociaż tekst jest po serbsku to powszechnie dostępne narzędzia do maszynowego tłumaczenia radzą sobie z tekstem dobrze. [KRIK]

Bliski i Środkowy Wschód

• Izrael przetrzymuje dziesiątki Palestyńczyków z Gazy w izolacji w podziemnym więzieniu, gdzie nigdy nie widzą światła dziennego. Więzienie Rakefet zostało otwarte na początku lat 80. XX wieku, aby przetrzymywać garstkę najgroźniejszych przedstawicieli zorganizowanej przestępczości w Izraelu, ale zostało zamknięte kilka lat później z powodu panujących tam nieludzkich warunków. Skrajnie prawicowy minister bezpieczeństwa, Itamar Ben-Gvir, nakazał jego ponowne uruchomienie po atakach z 7 października 2023 roku. [The Guardian]

• Służba zdrowia w Strefie Gazy poinformowały w sobotę, iż w wojnie izraelsko-hamasowskiej zginęło dotychczas ponad 69 000 Palestyńczyków. Izrael i Hamas zakończyły właśnie kolejną wymianę ciał w ramach kruchego porozumienia o zawieszeniu broni. Najnowszy wzrost liczby ofiar śmiertelnych przypisuje się odnalezieniu większej liczby ciał spod gruzów w zdewastowanej strefie od czasu rozpoczęcia zawieszenia broni, a także zidentyfikowaniu wcześniej niezidentyfikowanych ciał. Dotyczy to również Palestyńczyków zabitych w atakach na terytorium od czasu wejścia w życie rozejmu, które – jak twierdzi Izrael – mają na celu wyeliminowanie pozostałych bojowników Hamasu. [AP News]

• Izraelskie wojsko przeprowadziło falę nalotów w południowym Libanie by, jak podaje strona izraelska, zapobiec ponownemu zbrojeniu się Hezbollahu, a cele były obiektami wojskowymi. Izraelskie samoloty bojowe zaatakowały w czwartek miasta Kfar Dounine, Tayr Debba i Zawtar al-Sharqiya, w około godzinę po wydaniu ostrzeżeń i wezwań do ewakuacji. Do ataków doszło pomimo podpisania prawie rok temu porozumienia o zawieszeniu broni między Hezbollahem a Izraelem. [The Guardian]

• Za zgodą wojsk izraelskich i pod ich nadzorem BBC odwiedziło Strefę Gazy. Materiały filmowy i zdjęcia pokazują ogromna skalę zniszczeń, które są konsekwencją 2 lat wojny i brutalnych działań izraelskich. Warto zajrzeć do środka. [BBC]

• Stany Zjednoczone i Izrael oskarżyły Iran o planowanie zamachu na ambasadora Izraela w Meksyku. Izrael poinformował, iż władze Meksyku podjęły interwencję, aby udaremnić próbę zabójstwa ambasador Einat Kranz-Neiger. Iran odrzucił te oskarżenia, nazywając je „wielkim kłamstwem” mającym na celu pogorszenie stosunków z Meksykiem. [DW]

• „Administracja Donalda Trumpa skłania się ku sprzedaży Arabii Saudyjskiej wielozadaniowych samolotów bojowych F-35 Lightning II. jeżeli transakcja dojdzie do skutku, będzie to przełom w amerykańskim podejściu do uzbrajania państw Bliskiego Wschodu. (...) Sprawie nadano już oficjalny bieg w Departamencie Obrony, ale do oficjalnego zielonego światła jeszcze daleka droga.(...) w tej chwili Waszyngton dba o utrzymanie przewagi jakościowej izraelskich sił powietrznych i od lat konsekwentnie odmawia sprzedaży F-35 potencjalnym przeciwnikom Izraela.” [Konflikty]

• W Iraku będą miały wybory parlamentarne. Głosowanie rozpocznie się w niedzielę od głosowania wśród członków sił bezpieczeństwa i osób przesiedlonych zamieszkałych w obozach, główny dzień głosowania przypada na wtorek. Wybory realizowane są w obliczu obaw o kolejną wojnę między Izraelem a Iranem oraz potencjalne ataki Izraela lub USA na wspierane przez Iran grupy w Iraku. Bagdad dąży do utrzymania delikatnej równowagi w relacjach z Teheranem i Waszyngtonem w obliczu rosnącej presji ze strony administracji Trumpa dotyczącej obecności grup zbrojnych powiązanych z Iranem. [AP News]

Azja

• „W zeszłym tygodniu miało miejsce spotkanie Donald Trump – Xi Jinping. Co ustalili przywódcy obu państw? Jak dziś wyglądają relacje USA-Chiny? Czy te spotkanie może być historycznym i stworzyć podwaliny pod grupę G2, która będzie rządzić światem? Wreszcie: co z kwestią metali ziem rzadkich? I jak to wszystko wpłynie na Europę? Na te i inne pytania odpowiadają wicedyrektor OSW Jakub Jakóbowski i ekspert OSW Andrzej Kohut.” [Ośrodek Studiów Wschodnich], [###]

• „Fujian, trzeci z chińskich lotniskowców, podniósł banderę 5 listopada. Ceremonia odbyła się w bazie w Sanyi na Hajnanie, która jest też portem macierzystym lotniskowca Shandong. Uroczystość przeprowadzono z pełną pompą, na pokład okrętu zawitał sam Xi Jinping. Dalej było już jednak dziwnie, w sieci krążyły zdjęcia z wydarzenia, ale oficjalne media poinformowały o wszystkim dopiero po dwóch dniach. Jest to tym bardziej zaskakujące, iż przyjęcie do służby Shandonga w grudniu 2019 roku było transmitowane na żywo.” [Konflikty]

• Japonia poinformowała, iż wznowiła eksport owoców morza do Chin. Przez ostatnie dwa lata trwał zakaz eksportu związany z tym, iż Japonia wypuszczała do oceanu w pewnym stopniu radioaktywną wodę, która powstała i została zgromadzona w wyniku usuwania skutków awarii elektrowni w Fukushimie. [AP News]

• Indie po odzyskaniu niepodległości miały stać się państwem równych szans. Prawie 80 lat później nic nie wskazuje, by miało się to udać. Dlaczego kastowość wciąż tyle znaczy w indyjskiej polityce? [Krytyka Polityczna]

• Kazachstan ma przystąpić do porozumień abrahamowych, tj serii umów o normalizacji stosunków między państwami muzułmańskimi i Izraelem. Nie jest to przełom ale w myśl środkowoazjatyckiej sztuki dyplomacji, cóż szkodzi dołączyć. Dodatkowo polepszają stosunki z Donaldem Trumpem, który ich do porozumień zaprosił. [Atlantic Council]

• Rozmowy pokojowe w Stambule między Pakistanem a Afganistanem utknęły w piątek w martwym punkcie, dzień po tym, jak obie strony oskarżyły się wzajemnie o narastające starcia graniczne. Informacja o przestoju w rozmowach, przekazana przez pakistańskiego ministra informacji Attaullaha Tarara, pojawiła się po tym, jak afgański urzędnik poinformował, iż czterech afgańskich cywilów zginęło, a pięciu zostało rannych w starciach między siłami pakistańskimi i afgańskimi wzdłuż wspólnej granicy. Incydent miał miejsce podczas trwających negocjacji pokojowych. [AP News]

Afryka

• Siły Szybkiego Wsparcia (SSW, strona sudańskiej wojny domowej) przystały do amerykańskiej propozycji zawieszenia broni. Dzieje się to tuż po tym gdy SSW zdobyły po brutalnym oblężeniu największe miasto Darfuru Północnego Al-Faszir, a następnie dokonały tam serii masakr i egzekucji. Druga strona wojny domowej, tj sudańska armia, jak nieoficjalnie dowiedziały się media, ma zgodzić się na zawieszenie broni pod warunkiem, iż SSW wycofają się z terenów cywilnych i złoży broń/rozbroi się. [AP News]

• Sudan to kraj wiecznej wojny, jak mówi tytuł polecanego tutaj odcinka podcastu Za Rubieżą. Sudan wyjątkowo nie miał szczęścia po II wojnie światowej. Jeszcze zanim uzyskał niepodległość, z powodu narysowanych przez kolonizatorów granic zmierzyć się musiał z pierwszą wojną domową. Następne dekady to na zmianę wojny domowe, w które mieszali się aktorzy zewnętrzni oraz kolejne zamachy stanu. I nie inaczej jest również obecnie. Jednak dzisiejsza wojna domowa ma jasne źródła w przeszłości tego kraju, a ta, nie napawa optymizmem w kontekście szybkiego zakończenia walk. [###]

• Konrad Gadera, dziennikarz często polecanego tutaj portalu Konflikty opowiada o sytuacji w Mali. O blokadzie dostaw paliw w wykonaniu ugrupowań islamistycznych, o siłach rosyjskich w kraju i o rządach wojskowej junty. [###]

• Tydzień temu poleciliśmy historię Somalii, a teraz zabieramy Was w kolejne meandry historii, tym razem historii najnowszej. Pierwszy materiał mówi o Rodezji, klejnocie Afryki. Państwie, którego nie ma już dziś na mapie, które również dzień niepodległości obchodziło 11 listopada, a gdyby przetrwało do dzisiaj, to w tym roku świętowałoby swoje 60 urodziny. Historia zatem nieodległa. Od prywatnej niemalże kolonii, przez osadnictwo białych, dekolonializm, konflikty i niełatwe dzieje państwa, które Rodezję na mapie świata zastąpiło. Wyszło średnio, jednak co musiałoby nastąpić aby wyszło lepiej? [###]