Wydanie 255, 20.09.2025

3 tygodni temu

Jeśli podoba się Wam nasza praca, to tutaj znajdziecie Patronite naszego projektu. Listę naszych patronów możecie znaleźć tutaj.

Dla czytelników newslettera: To wydanie najprawdopodobniej przekracza objętość narzuconą przez serwis Gmail, więc nie wyświetli się w całości w skrzynkach pocztowych w tym serwisie. Możecie rozwinąć pełną treść maila na skrzynce lub otworzyć wersję webową – wystarczy kliknąć numer wydania w mailu.

Polska

„W tym odcinku podsumowujemy wydarzenia ostatnich dni. Jak wygląda dziś nasze bezpieczeństwo? Czy NATO zdało egzamin? Jak rosyjskie drony nad Polską zostały zestrzelone i co nam to mówi o skuteczności Sojuszu? Na te i inne pytania odpowiada Justyna Gotkowska, wicedyrektorka OSW.” [###]

Z okazji ubiegłotygodniowego wtargnięcia dronów w polską przestrzeń powietrzną krąży w internecie wiele półprawd i mitów, na czele z pytanie „skąd wiemy kto wysłał te drony”? Ekspert OSW, Jace Jarociński, tłumaczy co i skąd wiemy, jaka jest doktryna działania obrony przeciwlotniczej oraz o rosyjskich narracjach, które mimo, iż są sprzeczne, bywają powtarzane w internecie zdecydowanie częściej niż byśmy sobie tego życzyli. [###]

„Niewiele wystaw muzealnych w najnowszej historii wywołało więcej emocji niż prezentowana w gdańskim Ratuszu Głównego Miasta ekspozycja «Nasi chłopcy. Mieszkańcy Pomorza Gdańskiego w armii III Rzeszy». O kontrowersjach, pamięci i odcieniach szarości rozmawiamy z kuratorem wystawy – doktorem Andrzejem Hoją z Centrum Badań Historycznych PAN oraz Muzeum Gdańska.” [Konflikty]
„Prezydent Warszawy skapitulował w sprawie nocnego zakazu sprzedaży alkoholu. Nie przekonał radnych własnej partii do »prohibicji« pomiędzy 23:00 a szóstą rano. Rada miasta opowiedziała się za pilotażem w dwóch dzielnicach – choć i to jest niepewne” Najwyraźniej KO nie zna granic zawodzenia swoich wyborców. [OKO.press], [Krytyka Polityczna]
„Minister sprawiedliwości odwołał 25 prezesów i wiceprezesów sądów w Polsce. To neo-sędziowie, którzy awansowali za czasów PiS i sędziowie, którzy podpisali listy do nielegalnej neo-KRS” Kto został odwołany i dokładnie w jaki sposób dowiecie się ze szczegółowego tekstu [OKO.press].
„Od kilku tygodni obserwujemy wymianę ciosów między Jarosławem Kaczyńskim i Sławomirem Mentzenem. Dlaczego prawdopodobni przyszli koalicjanci okładają się nawzajem na oczach opinii publicznej? ” [###]

„Serwis Zrzutka.pl zablokował zbiórkę pieniędzy organizowaną przez Stowarzyszenie Dziennikarzy Polskich dla byłego zastępcy szefa Telewizyjnej Agencji Informacyjnej Samuela Pereiry, skazanego prawomocnym wyrokiem za zniesławienie Aleksandry Brejzy, matki polityka PO Krzysztofa Brejzy.” [Press]
„Rosyjskie drony w Polsce wywołały dużo dyskusji na temat bezpieczeństwa regionu. W tym odcinku chcemy zwrócić na nietypowy aspekt myślenia o obronności, a mianowicie na system rurociągów. Mówią o tym Agata Łoskot-Strachota, Jacek Tarociński i Piotr Szymański. ” [###]

Wojna w Ukrainie

Atak Rosji na Ukrainę – aktualny stan wydarzeń przedstawia Ośrodek Studiów Wschodnich: Śmierć 24 cywilów w obwodzie donieckim. 1301. dzień wojny.
„Ukraina: reforma sądów mimo problemów z większością parlamentarną” Jak się ma reforma do niedawnych protestów i jak zapatruje się na nią klasa polityczna Ukrainy? [Ośrodek Studiów Wschodnich]
Ukraińska kompania dronowa celująca w rosyjskie rafinerię i infrastrukturę przesyłową ropy naftowej trwa i przynosi wymierne efekty. Straty w mocach przerobowych rosyjskich rafinerii według konserwatywnych szacunków przekraczają 20%. Pojawiają się lokalne problemy z zaopatrzeniem, a fakt, iż kolejne dni przynoszą kolejne uderzenia, sprawia, iż zagrożony może być niemały wycinek wpływów budżetowych Rosji. [###]

Ai Weiwei, światowej sławy współczesny artysta, otworzył swoją nową wystawę w Kijowie. Jak możecie się domyślić jest ona poświęcona wojnie w Ukrainie. The Art Newspaper opisuje jak przed otwarciem wystawy odwiedził on żołnierzy na charkowskim froncie a Kyiv Independent ma dla Was wywiad z którego dowiecie się więcej zarówno o samej wystawie i dziełach jakie na nią stworzył oraz tym co go zmotywowało podjęcia tego tematu. [The Art Newspaper], [###]

„Wołyń 1943 – temat, o którym od lat mówi się po cichu, a prawda wciąż budzi emocje i kontrowersje. Kim naprawdę był Stepan Bandera? Dla jednych bohater walki o niepodległość Ukrainy, dla innych symbol krwawego ludobójstwa. Dlaczego Rzeź Wołyńska wciąż dzieli Polaków i Ukraińców? I czemu współcześni Ukraińcy często o niej… nie wiedzą? W tym odcinku: odkrywamy ukrytą prawdę o Wołyniu 1943,analizujemy genezy banderyzmu,mówimy o radzieckiej manipulacji historią, pokazujemy, skąd biorą się dzisiejsze zgrzyty Polska–Ukraina.” [###]

Europa

Ursula von der Leyen przedstawiła propozycję 19. pakietu sankcji. Poza dalszym uszczelnianiem systemu zawiera on kompletne odejście od zakupów rosyjskiego LNG od końca 2026 roku. Jest to o rok wcześniej niż w poprzednich pakietach sankcji. Przewodnicząca Komisji Europejskiej wezwała państwa do sprawnego poparcia sankcji. [Komisja Europejska], [Reuters]
„W dzisiejszym odcinku Marcin Mazurek, główny ekonomista mBanku, opowiada o umowie handlowej z Mercosurem. O jej zaletach, które w publicznych dyskusjach podkreśla Komisja Europejska i niebezpieczeństwach, na które wskazują rolnicy z Francji czy Polski. Rozmowę prowadzi Hanna Cichy.” [###]

Co tam na Wyspach Brytyjskich?
- Głośna sprawa szpiegostwa dla Chin została porzucona przez prokuraturę zaraz przed tym jak miała trafić do sądu. [The Guardian]
- Kto ewentualnie może przejąć stery brytyjskiej Partii Pracy? The Guardian przedstawia sylwetkę jednego z głównych kandydatów na stanowisko lidera partii i premiera. [The Guardian]
- Nowa lewicowa partia (która formalnie jeszcze nie ma nazwy) walczy z ostrym sporem dwójki liderów. [BBC]
- Donald Trump odwiedził Londyn, co z tego wynika? [CNN]
„Nowym premierem Francji został Sébastien Lecornu — dotychczasowy minister sił zbrojnych, człowiek odpowiedzialny za odbudowę francuskiego przemysłu obronnego. Jego nominacja zbiega się z falą masowych protestów i ostrym sporem o budżet, a jednocześnie z planami podwojenia wydatków na obronność do 64 mld euro rocznie już w 2027 roku.” [###]

Nie było twardej reakcji NATO na wlot rosyjskich dronów do Polski to teraz rosyjskie myśliwce wleciały do Estonii. Twardej reakcji przez cały czas brak, Estonia wnioskuje o konsultacje w ramach artykułu 4 ale raczej nie zrobi to wrażenia na Moskwie. [Euronews]
„Odwilż na linii Białoruś–USA? W co gra Trump? Czy uda mu się odwrócić Łukaszenkę? Co na to Kreml?” Tydzień temu mieliśmy dla Was analizę PISM na ten temat a teraz prezentujemy materiały [Ośrodka Studiów Wschodnich]. [###]

„Rumuński skrajnie prawicowy były kandydat na prezydenta Calin Georgescu został oskarżony o próbę zorganizowania zamachu stanu po unieważnieniu pierwszej tury wyborów prezydenckich w grudniu ubiegłego roku.” Dlaczego zamachy stanu zawsze chcą organizować ci, których najbardziej o to można podejrzewać. Ciekawe. [BBC]
Jak rosyjski wywiad dokonywał zamachów w Europie z pomocą wybuchających paczek? Możecie się tego dowiedzieć z materiału przygotowanego przez międzynarodowy zespół dziennikarski, które z pomocą ciekawych ujęć wizualnych przedstawi całą historię osób zamieszanych w te zamachy. jeżeli wolicie przeczytać sam tekst bez fajerwerków graficznych to na portalu Square znajdziecie go w skróconej formie. [Frontstory], [VSquare]
W poprzednią niedzielę propalestyńskie protesty przerwały ostatni etap wyścigu kolarskiego La Vuelta a España w Madrycie. Tego samego dnia skomentował to premier Pedro Sánchez i prawica go oskarża o wspieranie takich protestów czy wręcz zachęcanie do blokowania La Vuelty. Polity bardziej lewicowi od premiera też nie szczędzą mu słów krytyki. Euronews przyglądnął się temu co adekwatnie się stało i co powiedział premier. [Euronews]
„W ciągu ostatnich 35 lat liczba ludności Kaukazu Południowego zwiększyła się z ok. 15,7 mln do ok. 17,2 mln. Za wzrost ten odpowiada wyłącznie Azerbejdżan, w którym do połowy ubiegłej dekady utrzymywał się relatywnie wysoki współczynnik dzietności. W dwóch pozostałych państwach regionu liczba mieszkańców spadła (...).” Wiemy, iż uwielbiacie materiały demograficzne od OSW więc śpieszymy z kolejnym. [Ośrodek Studiów Wschodnich]
„Nadawcy publiczni z Francji i Australii potwierdzili udział w przyszłorocznej Eurowizji. Tym samym wzrosła liczba krajów, które zadeklarowały swój udział w konkursie niezależnie od tego, czy wystąpi w nim Izrael. Do grona państw grożących bojkotem wydarzenia po Islandii czy Holandii, dołączyła ostatnio Hiszpania.” Niektóre państwa zbojkotują Eurowizję jak Izrael weźmie udział a inne gdy zostanie wykluczony. Co by się nie stało to będzie awantura. [Wirtualne Media]

Bliski i Środkowy Wschód

„Osadnictwo w przypadku Izraela jest współcześnie kojarzone głównie z osiedlami żydowskimi na Zachodnim Brzegu i Wzgórzach Golan, a w perspektywie historycznej – na Synaju i w Strefie Gazy. Jego natura leży często w kwestiach ideologicznych, narodowo-religijnym zrywie ku przybliżeniu nadejścia Mesjasza, ale również w pobudkach ekonomicznych. Literatura poświęca również dużo miejsca osadnictwu żydowskiemu w Palestynie w okresie przedpaństwowym, kiedy w brytyjskim mandacie tworzono moszawy i kibuce. W nich wykuwano ideał »nowego Żyda«, pracującego fizycznie rolnika i wojownika jednocześnie. Miały one zarazem wyznaczać granice przyszłego państwa żydowskiego. Natomiast w okresie od 1948 roku do lat 70. osadnictwo sprzężono z polityką bezpieczeństwa państwa – osiedla jako wyznaczenie rubieży państwa i umocnienie jego żydowskiego charakteru.” Historyczną perspektywę izraelskiego osadnictwa w początkach jego państwowości świetnie przedstawiają Konflikty. [Konflikty]
„Skutki wtorkowego uderzenia izraelskiego lotnictwa na stolicę Kataru wciąż nie są znane. Nie wiadomo, czy udało się zabić któregokolwiek z pięciu głównych przywódców Hamasu. Wiadomo za to, iż operacja «Pisgat ha-Esz» (szczyt ognia) zmieniła kształt bliskowschodniej architektury bezpieczeństwa. A najnowsze doniesienia wskazują, iż choćby w samym Izraelu może ona mieć długofalowe skutki.” [Konflikty]
„Posty o milionowych zasięgach i urzędniczka ONZ mówią nam o 680 tys. ofiar śmiertelnych w Strefie Gazy. Nie mówią nic o źródłach tego szacunku. »To w ogóle nie jest poważna praca« – mówi nam specjalista, prof. Michael Spagat” To, iż ofiar jest mniej nie umniejsza tragedii ale cytując artykuł „Nie warto banalizować tych dramatycznych zdarzeń przy pomocy głęboko nierzetelnych i niewiarygodnych badań.” [OKO.press]
Niezależna Międzynarodowa Komisja Śledcza ONZ ds. Okupowanych Terytoriów Palestyńskich w opublikowanym właśnie raporcie stwierdziła, iż Izrael dopuścił się ludobójstwa na Palestyńczykach w Strefie Gazy. Komisja wzywa Izrael i wszystkie państwa do wypełnienia zobowiązań prawnych wynikających z prawa międzynarodowego, aby położyć kres ludobójstwu i ukarać osoby za nie odpowiedzialne. Artykuł od Reutersa opisuje w jaki sposób przygotowano raport, a także na jakich podstawach stwierdza się w nim ludobójstwo. [Wysoki Komisarz ONZ ds. Praw Człowieka], [Reuters]
„Trwa kolejna faza izraelskiej operacji w mieście Gaza, pełniącym funkcję stolicy całej strefy. Kierunek ataku nie jest zaskoczeniem. Przygotowania do zajęcia całości miasta trwały od miesiąca, obejmowały nie tylko walki z bojówkami Hamasu, ale również próby przemieszczenia ludności na południe. Według szacunków Cahalu w mieście przebywać miało około miliona mieszkańców, z których ewakuowało się około 400 tysięcy. Według danych ONZ z wtorku liczba ta ma być bliższa 220 tysiącom.” [Konflikty]
Izrael zamknął jedyne przejście graniczne między Zachodnim Brzegiem a Jordanią po tym, jak kierowca dostarczający pomoc z Jordanii do Strefy Gazy zabił dwóch izraelskich żołnierzy. [DW]
Spora część państw Zachodu nie uznaje państwowości Palestyny. Niektóre państwa zapowiadały jednak zmianę swojego stanowiska w tej kwestii już w tym roku. Jak wygląda w tej chwili sytuacja i jakie stanowiska są komunikowane przez kolejne rządy? Temat opisuje Deutsche Welle. [DW]
Rada Bezpieczeństwa ONZ nie zablokuje powrotu sankcji na Iran, które zostaną przywrócone z początkiem przyszłego miesiąca. Sankcje są nakładane przez UK, Francję i Niemcy związane z brakiem przestrzegania uzgodnień z porozumienia jądrowego z 2015 roku. [AP News]
„15 września sąd w Ankarze zdecydował o odroczeniu do 24 października br. postępowania w sprawie kongresu generalnego Republikańskiej Partii Ludowej (CHP). Największa siła opozycyjna obawiała się postanowienia o usunięciu ze stanowiska przewodniczącego Özgüra Özela i przywróceniu Kemala Kılıçdaroğlu. Samo postępowanie CHP uznaje za motywowaną politycznie próbę wpłynięcia na scenę polityczną środkami sądowymi.” [Ośrodek Studiów Wschodnich]
Arabia Saudyjska podpisała nowy pakt obronny z Pakistanem, który zakłada pomoc w przypadku ataku na członka paktu przez państwo trzecie. Pakistan zakomunikował, iż oznacza to również możliwość użycia broni jądrowej do obrony sojusznika. Chociaż od lat wiadomo o pokaźnym saudyjskim wsparciu finansowym pakistańskiego projektu jądrowego, a o arsenale żartowano, iż jest w części saudyjski, a jedynie przechowywany jest w Pakistanie, to jednak jest to pierwsza taka deklaracja wzięcia Saudów pod nuklearny parasol w historii. Chociaż układ podpisano zaraz po izraelskim ataku na Katar, to jako główny powód podpisanie go analitycy wskazują na Iran. [DW], [The Washington Post]
„Podczas wojny domowej w Syrii setki dzieci zostało porwanych przez państwo i umieszczonych w sierocińcach. Organizacja charytatywna SOS International pomogła w ich zniknięciu, współpracując z wywiadem wojskowym w celu złamania ich rodziców. SOS udało się utrzymać swoją współudział w tajemnicy – aż do upadku reżimu.” [The Observer]

Azja

W zeszłym tygodniu Nepal stał się trzecim krajem Azji Południowej w ciągu trzech lat, w którym rząd upadł pod ciężarem masowych protestów. Analitycy natychmiast przystąpili do analizy intryg politycznych stojących za rezygnacją premiera KP Sharmy Oli i mianowaniem tymczasowej przywódczyni. Jednak skupianie się wyłącznie na politycznych aspektach tych kryzysów pomija szerszy obraz: rozpacz gospodarcza napędzała to powstanie, podobnie jak miało to miejsce w Bangladeszu w 2024 roku i na Sri Lance w 2022 roku. Czy jest to sytuacja, która może powtórzyć się w sąsiednich państwach? [Atlantic Council]
Tajskie siły bezpieczeństwa starły się w środę z demonstrantami z Kambodży w spornym obszarze przygranicznym, zagrażając kruchemu rozejmowi osiągniętemu w lipcu po pięciu dniach walk zbrojnych. Oficjalne oświadczenia Kambodży mówią, iż 28 osób zostało rannych w pobliżu wioski Prey Chan w prowincji Banteay Meanchey. Władze Tajlandii określiły ten sam obszar jako Ban Nong Ya Kaeo w tajlandzkiej prowincji Sa Kaeo. [AP News]
Jeśli jesteście ciekawi jak działa chiński internetowy nadzór i propaganda to polecamy tekst serwisu WIRED. W oparciu o niedawne wycieki danych z chińskich korporacji nakreślają oni prawdopodobny obraz sytuacji w Chinach. Możecie być zaskoczeni jak bardzo jest ona podobna do funkcjonowania firm nowych technologii na Zachodzie. [WIRED]
Pamiętacie może sektę Moona (oficjalnie w Polsce pod nazwą Ruch pod Wezwaniem Ducha Świętego dla Zjednoczenia Chrześcijaństwa Światowego)? 82-letnia wdowa po założycielu ruchu, panu Moonie, jest oskarżona o korupcję w śledztwie przeciwko byłemu prezydentowi Yoon Suk Yeolowi i jego żonie. Styk koreańskiej polityki i religii jest mocno nieoczywisty, a Yoon nie jest pierwszym prezydentem oskarżanym o związki z sektami. Dla chcących bardziej zgłębić temat zadziwiającej popularności wszelakich sekt w Korei Południowej polecamy odcinek Działu Zagranicznego sprzed pięciu lat, właśnie w tym temacie. [###]

Afryka

„Wyparcie bojówek, tzw. Sił Szybkiego Wsparcia (RSF), z centralnej części Sudanu, w tym ze stołecznej aglomeracji Chartumu, umożliwiło rozpoczęcie odbudowy zniszczonej infrastruktury. Do swoich domów wróciły już ponad 2 mln mieszkańców. Wsparcie tego procesu leży w interesie UE, ponieważ sprzyja przywróceniu stabilności, w tym migracyjnej, w jej bliskim sąsiedztwie.” [Polski Instytut Spraw Międzynarodowych]
Wydawało się, iż w prowincji Cabo Delgado w północnym Mozambiku udało się zdusić niepokoje, jednak razem z falą powrotów cywilów, wróciły również grupy rebelianckie. Jak z nimi walczyć? Mozambik zaprasza do pogłębienia współpracy Rwandę, która mimo słabszego ostatnio PRu, przez cały czas dysponuje sprawnymi siłami zbrojnymi. Ostatnie rozmowy między prezydentami obu państw otwierają drogę Rwandzie do założenia stałych baz wojskowych w północnym Mozambiku. Taka pomoc jednak swoje kosztuje, a Rwanda najpewniej liczy na zyski z eksploatacji miejscowych złóż, m.in. węglowodorów. [Konflikty]
Największy ruch opozycyjny w Sudanie Południowym zaapelował do swoich zwolenników o mobilizację w obronie kraju kilka dni po tym, jak wieloletni lider opozycji Riek Machar został oskarżony i zawieszony w pełnieniu funkcji Pierwszego Wiceprezydenta. Macharowi postawiono szereg zarzutów, w tym morderstwo, terroryzm i zbrodnie przeciwko ludzkości. Niestety sytuacja w Sudanie Południowym daleka jest od stabilności, a tocząca się w sąsiednim Sudanie wojna domowa tym bardziej utrudnia funkcjonowanie kraju. [AP News]
W 2020 roku na farmie prezydenta RPA Cyrila Ramaphosy skradziono 580 tysięcy dolarów, które ukryte były w kanapie. Ich kradzież zgłoszono 2 lata później. Nasuwa się tutaj wiele pytań natury korupcyjnej. Na ten moment jednak, rozpoczyna się proces 3 osób oskarżonych o dokonanie kradzieży. [AP News]

Ameryka Łacińska

Czy polityka celna Stanów Zjednoczonych wpłynie mocno na państwa Ameryki Łacińskiej? Według eksperta Americas Quarterly poza Meksykiem (który ma mocne więzi gospodarcze ze Stanami Zjednoczonymi) reszta regionu nie odczuje mocnych skutków. [Americas Quarterly]
„Prezydent Stanów Zjednoczonych Donald Trump oświadczył, iż siły amerykańskie przeprowadziły trzeci atak na statek, który według niego zajmował się »nielegalnym handlem narkotykami«, zabijając co najmniej trzech mężczyzn znajdujących się na pokładzie.” O ataku pisze Al-Dżazira a The Guardian informuje o ćwiczeniach wenezuelskiego wojska. [Al-Dżazira], [The Guardian]
Właśnie skazany były prezydent Bolsonaro ogłosił, iż właśnie wykryto u niego raka skóry o czym pisze AP News. Tak jak pisaliśmy Donald Trump jest bardzo niezadowolony z tego, iż jego kolega został skazany i z tego powodu Stany Zjednoczone wytoczyły cały szereg sankcji wobec administracji brazylijskiej. Właśnie z tego powodu dziesięcioletnia córka brazylijskiego ministra zdrowia miała cofniętą wizę do Stanów Zjednoczonych. O działaniu Waszyngtonu i długiej historii rodziny ministra zdrowia w Stanach Zjednoczonych pisze The Guardian. [AP News], [The Guardian]
Jeśli jesteście ciekawi jak kartele transportowały narkotyki Do Europy to The Guardian ma artykuł o pseudo łodziach podwodnych, które były do tego wykorzystywane. [The Guardian]

Ameryka Północna

Jak zwykle Donald Trump nie próżnował ze swoją administracją. Podsumowanie najważniejszych newsów z ostatnich dni znajdziecie w tym tekście The Guardian. [The Guardian]
Mogliście pewnie widzieć groteskowe memy jakie administracja Stanów Zjednoczonych wrzuca na swoje social media chwaląc się zatrzymaniami czy deportacjami migrantów. NPR przygotował interesujący opis tego co można na tych obrazkach zobaczyć i co mówi nam to o ludziach, którzy je wrzucają. Na marginesie tego tekstu można też się dowiedzieć, iż administracja odmawia komentowania artykułów jeżeli wcześniej nie dostaną pełnych danych ekspertów, którzy są cytowani w artykule. Po uzyskaniu tych danych szuka pretekstów żeby ich zdyskredytować. [NPR]
Prawica całe lata narzekała na „cancel culture” a teraz prezydent Trump z pomocą swojej administracji zmusił koncern Disney to zdjęcia z anteny wieczornego programu telewizyjnego komika, który zalazł mu za skórę. Pretekstem są kłamstwa jakie Jimmy Kimmel miał mówić w sprawie morderstwa Charliego Kirka ale jak przeczytać co komik powiedział to jasno widać, iż są one bez sensu. Zresztą z innych wypowiedzi można mieć wrażenie, iż Trumpa niezbyt Kirk obchodzi. [The Present Age], [The Guardian]
„Po tym, jak z powodzeniem wykorzystał swoją oficjalną pozycję, aby wycisnąć miliony dolarów z CBS i ABC, Trump zwrócił teraz swoją uwagę na gazetę The New York Times. Lub, jak napisał na Truth Social: »The New York Times zbyt długo mógł swobodnie kłamać, oczerniać i zniesławiać mnie, ale to się kończy, TERAZ!«.” Chociaż sędzia zdążył już odrzucić pozew Trumpa (o czym pisze CNN) to polecamy tekst Public Notice, który szczegółowo analizuje przeszłe i obecne działania Trumpa. [Public Notice], [CNN]
„Meta ogłosiła we wtorek, iż powoła komitet polityczny skupiający się na Kalifornii, aby wspierać kandydatów na szczeblu stanowym opowiadających się za łagodniejszymi regulacjami w zakresie technologii, w szczególności sztucznej inteligencji.” Bo jak wiadomo, korporacje mają za mały wpływ na politykę Stanów Zjednoczonych. [Reuters]
„Departament Obrony zaostrzył wymagania dotyczące cyberbezpieczeństwa dla dostawców usług w chmurze. Zmiany te nastąpiły po tym, jak ProPublica ujawniła, iż zatrudnianie przez firmę Microsoft inżynierów z Chin narażało poufne dane rządowe na ataki hakerskie.” [ProPublica]
Sądy odmawiają administracji Trumpa prawa do deportowania Wenezuelczyków czy Gwatemalskich dzieci, którzy przebywają w Stanach Zjednoczonych ale ten dzielnie walczy i liczy, iż może konserwatywny Sąd Najwyższy stanie po jego stronie. [The Guardian #1], [The Guardian #2]

Oceania

„Czy sukces kavy jest dla Vanuatu problemem? Tradycyjny wywar z rośliny o adekwatnościach uspokajających w ciągu kilku lat stał się największym towarem eksportowym Vanuatu. Dlaczego jednak oprócz korzyści ten niespodziewany sukces niesie za sobą równie wiele problemów?” [###]

Ekonomia i gospodarka

„Podatek katastralny – wielki nieobecny polityki mieszkaniowej w Polsce? Jakie nadzieje karmi, jakie lęki podsyca? Czy jego wprowadzenie to atak na święte prawo własności? Odpowiedzi szukamy z Adamem Czerniakiem z SGH w najnowszym odcinku podcastu GRAPE | Tłoczone z danych.” [###]

Czy górnictwo węgla kamiennego czeka w końcu restrukturyzacja? Jest to temat wiecznie spóźniony, na którym cierpią najbardziej ekonomiczne zakłady w branży. Rząd przyjął projekt nowelizacji ustawy o wydobyciu węgla kamiennego. Umożliwia on samodzielną likwidację kopalń przez spółki górnicze, wprowadza pakiet świadczeń osłonowych dla pracowników i ogranicza dopłaty do funkcjonowania kopalń Czy dojdzie do skutku? Górnictwo jest w tak okropnej sytuacji finansowej, iż cośw temacie musi się ruszyć. [Business Insider]
Czy jest możliwe zbudowanie farmy PV w Europie bez udziału Chińczyków? Tak, ale jest to trudne. Władze krajowe i unijne próbują jednak różnych podejść do tematu, a celem średnio i długoterminowym jest ograniczenie zależności od chin, które w tej chwili jest np. w kwestii paneli niemal całkowite. [Wysokie Napięcie]
11 września Trybunał Sprawiedliwości UE (TSUE) stwierdził nieważność decyzji Komisji Europejskiej (KE) z marca 2017 r. zatwierdzającej udzielenie przez Węgry pomocy publicznej na rozbudowę elektrowni atomowej w Paks, którą Budapeszt realizuje wspólnie z Rosatomem. To kolejny problem projektu realizowanego w rosyjskiej technologii i na rosyjskiej linii kredytowej. [Ośrodek Studiów Wschodnich]
„Google stoi w obliczu nowego pozwu, w którym firma jest oskarżana o nielegalne wykorzystywanie treści wydawców wiadomości do tworzenia podsumowań opartych na sztucznej inteligencji, które szkodzą ich działalności.” Wydawcy różnych treści narzekają, iż od kiedy wyszukiwarka Google wprowadziła podsumowania AI to mniej osób odwiedza ich strony. [TechCrunch]
Jak Meta reklamuje swoje serwisy społecznościowe mężczyznom w średnim wieku? Jeden taki użytkownik donosi, iż jest spamowany zdjęciami młodych dziewczynek (niektórych w wieku tylko 13 lat) w szkolnych mundurkach. Hmmm... trudno uwierzyć, iż Meta nie wie co robi. [The Guardian]

Nauka i technologia

„Kilka tygodni temu w Helsinkach minął rok, od kiedy na tamtejszych drogach nikt nie zginął. istotną częścią polityki fińskiej stolicy odnoszącej się do bezpieczeństwa ruchu było ograniczenie prędkości do 30 km/h. Jednak to nie jedyny element systemu. Być może choćby nie najważniejszy, bowiem liczba tragicznych wypadków malała tam znacząco na długo przed wprowadzeniem ograniczenia. Średnia roczna liczba ofiar z ostatnich 15 lat wynosi około 5.” [###]

„Badacze zajmujący się bezpieczeństwem wykorzystali ChatGPT jako wspólnika do wykradzenia poufnych danych ze skrzynek pocztowych Gmaila bez powiadamiania użytkowników. Wykorzystana luka została zamknięta przez OpenAI, ale jest to dobry przykład nowych zagrożeń związanych z używaniem agendowej sztucznej inteligencji.” [The Verge]
„Antarktyda to masa lodu, której stopienie spowoduje olbrzymi wzrost poziomu morza. Nie dziwi więc, iż jest ważnym obiektem zainteresowania naukowców próbujących przewidzieć konsekwencje zmiany klimatu – glacjologów, geologów czy klimatologów. Dzięki dynamicznemu rozwojowi metod badawczych, w ostatnich dekadach poznaliśmy ją dużo lepiej. Co wiemy o zmianach na Antarktydzie na początku XXI wieku i w odległej przeszłości i co możemy na tej podstawie powiedzieć o jej przyszłości?” [Nauka o Klimacie]
Od jak dawna ludzie przeprowadzają operacje nosa? Jesteśmy pewni, iż Wasz szacunek jest błędny i dalece nie doceniacie historii operacji plastycznych. Polecamy ten odcinek podcastu Short Wave, który dość szczegółowo opisuje jak i kiedy pierwsze dokonywano takich zabiegów. [###]

Dla wielu z Was, przemijające właśnie lato było ledwo zauważalne, deszczowe i zimne. Jednak zdecydowanie nie jest to prawda dla całego terenu kraju. Niestety poziomy wód gruntowych, a także tysiąclecie błędów w gospodarowaniu nimi sprawia, iż niektóre odcinki rzek, jak Łukawica, wypływająca z Lasów Janowskich na pograniczu województw podkarpackiego i lubelskiego, nie toczy żadnej wody. Nie ma przepływu w jej dolnym odcinku, pozostały jedynie kałuże, które pozostały w zagłębieniach koryta. O dramacie hydrologicznym i trwającej ciągle suszy, patoretencji i jednej sile w polskiej przyrodzie,która nam pomaga, a mianowicie o bobrze opowiada kanał Wolne Rzeki. [###]

Skoro już jesteśmy przy roku bez lata, to czy słyszeliście o realiach roku 1816? Wtedy to dopiero nie było lata. O tym jak wyglądał rok 1816, o konsekwencjach braku lata i o tym co spowodowało tę sytuację opowiada Dawid Myśliwiec z kanału Uwaga Naukowy Bełkot. [###]

„Stwierdzenie, iż wojna rosyjsko-ukraińska jest poligonem doświadczalnym, na którym powstają koncepcje wojny przyszłości, jest truizmem. To samo można powiedzieć o konfliktach na Bliskim Wschodzie toczonych przez Izrael z Hamasem, Iranem i jego sojusznikami. Tempo rozwoju systemów bezzałogowych i taktyki ich użycia jest bardzo szybkie, nie wiadomo, co przyniosą kolejne miesiące. Stawia to siły zbrojne niezaangażowane w pełnoskalowe konflikty przed licznymi wyzwaniami. Najważniejszym z nich wydaje się pytanie, w którą stronę pójść.” [Konflikty]

Idee, kultura, społeczeństwo

Archeolog prowadzący wykopaliska w Egipcie ma do „ogarnięcia” ogrom wiedzy, bo historia starożytnego Egiptu obejmuje, bagatela, ponad 3000 lat. Pierwsze piramidy dla Egipcjan z czasów Kleopatry były starożytnym zabytkiem sprzed ponad 2000 lat! – To jest historia onieśmielająca, ale i bardzo zachęcająca – zauważa gość odcinka, prof. Karol Myśliwiec, wybitny polski archeolog i egiptolog. [###]

Kontynuując historię nazimu autorstwa Miłosza Szymańskiego, dochodzimy do I wojny światowej. O Niemieckich śmiałych decyzjach, ryzyku, porażce i tworzeniu mitu spisku, który tłumaczyć miał przyczyny porażki. [###]

Wiele kultur dookoła świata stara się przewidzieć przyszłość, czy poznać swój los. Wróży się z przeróżnych przedmiotów, z dłoni itd. A czy słyszeliście o funkcjonującej w Kamerunie metodzie wróżenia z pająka? Na pajęczo-wróżbiarską wyprawę zaprasza [Aeon].
Czy wizja pogrzebu w trumnie, która opisywałaby wasze życie wydaje się dla Was ciekawa? Nauczyciel pogrzebany w trumnie przedstawiającej budynek szkoły, rolnik w trumnie o kształcie warzywa, które uprawiał, a może programista zamknięty w klawiaturze? Poznajcie tradycyjne trumny Abebuo z Ghany. [AP News]

Idź do oryginalnego materiału