Wydanie 245, 11.07.2025

1 tydzień temu

Miłego weekendu.

Jeśli podoba się Wam nasza praca, to tutaj znajdziecie Patronite naszego projektu. Listę naszych patronów możecie znaleźć tutaj.

Dla czytelników newslettera: To wydanie najprawdopodobniej przekracza objętość narzuconą przez serwis Gmail, więc nie wyświetli się w całości w skrzynkach pocztowych w tym serwisie. Możecie rozwinąć pełną treść maila na skrzynce lub otworzyć wersję webową – wystarczy kliknąć numer wydania w mailu.

Polska

„Ujawniamy: prokuratorzy związani z Ziobrą chcą rozliczyć Prokuratora Krajowego Korneluka i jego ludzi. Rozliczać chce związane z Ziobrą stowarzyszenie prokuratorów Ad Vocem. Chcą powołać specjalny, ekspresowy sąd dla Korneluka i jego ludzi. Projekt ustawy w tej sprawie może trafić do Sejmu. To próba zastraszenia prokuratorów, którzy prowadzą rozliczenia władzy PiS” [OKO.press]
„Gdańska prokuratura odmówiła wszczęcia śledztwa w sprawie kilku wątków z zawiadomień dotyczących kawalerki przejętej przez Karola Nawrockiego — dowiedział się Onet. Chodzi m.in. o narażenie Jerzego Ż. na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu i wyłudzenie poświadczenia nieprawdy w akcie notarialnym. Śledczy wcześniej podjęli jednak śledztwo w innym wątku.” [Onet]
„Nie wystarczy nie zaostrzać ustawy antyaborcyjnej, by odróżniać się od politycznych przeciwników. W czasie rządowej ciszy wokół liberalizacji przepisów coraz głośniej wybrzmiewają głosy fundamentalistów, którzy zaciągają zastępy prokuratorów, by ścigać szpitale za legalne przerywanie ciąż. Niestety robią to zgodnie z prawem.” [Krytyka Polityczna]
„– Mord rytualny to fakt, a dajmy na to Auschwitz z komorami gazowymi to niestety fake. I kto o tym mówi, ten zostaje oskarżany o straszne rzeczy, odsądzany od czci i wiary – powiedział europoseł Grzegorz Braun na antenie Radia Wnet. Dziennikarz przerwał rozmowę” Zanim ktoś pochwali dziennikarza to należy zwrócić uwagę, iż zaprosił on Grzegorza Brauna do dyskusji o mordzie Żydów w Jedwabnem z okazji rocznicy tej tragedii. A jeżeli będziecie widzieli komentarze prawicowych polityków, iż w końcu Braun pokazał prawdziwą twarz to Histmag ma artykuł z 2015 roku o tym jak Braun kwestionował liczbę ofiar zabitych w KL Auschwitz. Prawdziwa twarz Brauna jest znana od dawna, trzeba tylko chcieć ją zobaczyć. [OKO.press], [Histmag]
Kącik bojówkowo-migracyjny
- „W Słubicach nie ma obozów ani migrantów szturmujących granicę. A jednak grupa działaczy Ruchu Obrony Granic dzień w dzień pilnuje mostów, filmuje patrole i snuje opowieści o »wojnie hybrydowej«. Tymczasem mieszkańcy czują się zakładnikami wielkiej polityki. Reportaż z polsko-niemieckiego pogranicza, na którym narasta frustracja, napięcie i dezinformacja.” [Krytyka Polityczna]
- „Obrońcy granicy w Zgorzelcu: »Europa ginie. Jak widzę kebaba, to dostaję awersji«. Darek z Częstochowy: Ja nie mówię o używaniu broni, no ale przecież do jasnej cholery, po coś ci strażnicy mają broń. Nie trzeba strzelać bezpośrednio, ale można ich jakoś nastraszyć. Bo oni czują się tu zbyt bezpiecznie. Przyjeżdżają i śmieją się z nas” [OKO.press]
- „Polska będzie miała problemy z migrantami. Ale winny temu będzie nie polityczny islam, hojna pomoc socjalna czy otwarte granice w strefie Schengen – tylko sami Polacy.” [Krytyka Polityczna]
„Rzeczniczka generalna Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej Juliane Kokott uznała w czwartek w wydanej opinii, iż Komisja Europejska niesłusznie potrąciła Polsce ponad 68 mln euro z tytułu okresowej kary pieniężnej za niewstrzymanie wydobycia w kopalni Turów. Zdaniem rzeczniczki, zawarta w 2022 r. ugoda polsko-czeska doprowadziła do wygaśnięcia tzw. środków tymczasowych z mocą wsteczną, a tym samym także kary.” [Onet]
„Lasy Państwowe rozpoczęły kampanię »walki z dezinformacją« przyrodniczą. Czy państwowa instytucja w ten sposób »atakuje chochoła« i szykuje amunicję przeciw organizacjom obywatelskim?” [OKO.press]
Była susza, teraz pada deszcz. Czy to sprawi, iż stosunki wodne się wyrównają? Niekoniecznie. Problem jest dużo głębszy, bardziej systemowy, a nasz kraj, mimo tego, iż świat i klimat się zmienia, prowadzi gospodarkę wodną w podobnym kierunku od czasów pewnie Eugeniusza Kwiatkowskiego. Wolne Rzeki opowiadają o problemach systemowych i o tym jak je naprawiać. Tylko wtedy susze ale i wezbrania będą odpowiednio mniej dotkliwe. [###]

„Ludzie, majątek, a na końcu ewentualnie zwierzęta – według takiej hierarchii odbywa się dziś ewakuacja w sytuacjach kryzysowych. »Brak ujęcia zwierząt w zorganizowanej ewakuacji powoduje, iż lądują w otchłani, w luce prawnej« – mówi Aśka Wydrych z Fundacji Czarna Owca Pana Kota.” [OKO.press]
„Marek Jakubiak – król chłopskiego rozumu” Jutuber Koroluk przygotował materiał o kolejnym polityku, który próbował wrócić na pierwsze strony gazet w czasie ostatniej kampanii prezydenckiej. [###]

„Trybunał Sprawiedliwości UE orzekł, iż Polska ma zapłacić 8,3 mln euro kary za opóźnienia we wdrożeniu unijnych przepisów dotyczących praw autorskich w niektórych transmisjach internetowych.” Rząd PiSu zawinił a oberwie się pewnie obecnemu rządowi. [Wirtualne Media]

Wojna w Ukrainie

Atak Rosji na Ukrainę – aktualny stan wydarzeń przedstawia Ośrodek Studiów Wschodnich: „Szahedy” uderzają w ukraińskie centra rekrutacji. 1231. dzień wojny
„Prezydent Donald Trump po raz pierwszy od powrotu na stanowisko prezydenta wyśle broń do Kijowa w ramach prezydenckich uprawnień często wykorzystywanych przez jego poprzednika, podały w czwartek dwa źródła zaznajomione z decyzją, co sugeruje nowe zainteresowanie prezydenta obroną Ukrainy.” Uwierzymy jak zobaczymy. [Reuters]
„W dzisiejszym odcinku Tomasz Zając pyta Elżbietę Kacę o skuteczność unijnych sankcji na Rosję. Jak działa system nakładania sankcji w UE i czy można go uczynić efektywniejszym? Jaka jest rola Stanów Zjednoczonych w egzekwowaniu sankcji i czy bez ich udziału działałyby one równie mocno? Między innymi o tym dowiecie się z tego odcinka!” [###]

„Władimir Putin podjął decyzję o pełnoskalowej inwazji na Ukrainę, łamiąc przy tym liczne dokumenty i postanowienia. To nie pierwszy raz, gdy rosyjski przywódca działa na szkodę międzynarodowego porządku. O tym, jak działa Putin, jak łamał traktaty i inne ustalenia i dlaczego zachodni przywódcy mu ufali, mówi Witold Rodkiewicz.” [###]

„Morze Czarne ma najważniejsze znaczenie dla bezpieczeństwa i gospodarki Ukrainy. Zmniejszenie zdolności operacyjnych Rosji na tym akwenie jest jak dotąd jednym z najważniejszych ukraińskich osiągnięć militarnych, ale Rosja przez cały czas będzie podejmować siłowe i dyplomatyczne próby uzyskania kontroli nad Morzem Czarnym. Tym samym niezbędne będzie dalsze wsparcie Ukrainy w rozwoju jej umiejętności utrzymania drożności morskich szlaków handlowych, m.in. poprzez ich rozminowywanie oraz wspieranie ukraińskiej gospodarki, także w postaci ułatwień w transporcie produktów drogą lądową.” [Polski Instytut Spraw Międzynarodowych]
„W pierwszym tego rodzaju orzeczeniu w Ukrainie, Sąd Rejonowy w Kijowie oficjalnie uznał parę osób tej samej płci za rodzinę, wyznaczając potencjalny prawny punkt zwrotny dla praw osób LGBTQ+ w tym kraju. Decyzja została ogłoszona 3 lipca przez organizację praw człowieka Insight LGBTQ.” W Polsce były podobnego typu orzeczeczenia wiele lat temu ale niestety nie przełożyło się to na wprowadzenie związków partnerskich czy pełnej równości małżeńskiej. Trzymamy kciuki żeby w Ukrainie było inaczej. [United24 Media]

Europa

„Komisarz KE do spraw wymiaru sprawiedliwości podkreśliła potrzebę powiązania funduszy UE z trwałymi i niezależnymi krajowymi systemami sądowniczymi, podczas gdy Komisja Europejska przedstawiła we wtorek swoją roczną ocenę praworządności w państwach członkowskich.” [Euractiv]
Ursula von der Leyen nie została odwołana przez Parlament Europejski co było pewne od momentu kiedy wniosek o takie głosowanie został złożony. Jednak dyskusja w PE obnażyła niezadowolenie centrowych i lewicowych środowisk z jej rządów. Co dokładnie zarzuca jej skrajna prawica, która popierała ten wniosek a z czego są niezadowoleni ci, którzy mimo wszystko głosowali za jej poparciem pisze The Guardian. [The Guardian], [Euronews]
Zastanawiacie się jak tam regulacje UE dotyczące ograniczenia emisji? No cóż, dzięki poparciu centroprawicowej partii EPP to eurosceptyczna skrajnie prawicowa frakcja PfE zajmie się przygotowaniem raportu i rekomendacji dotyczących nowego prawa klimatycznego. Super. [Euronews]
„Brytyjski premier Keir Starmer i prezydent Francji Emmanuel Macron ogłosili w czwartek zaostrzenie kontroli migracji, kończąc wizytę dyplomatyczną umowami dotyczącymi obrony, współpracy nuklearnej i planami wsparcia Ukrainy w przypadku zawieszenia broni.” [Reuters]
„Srebrenica czci pamięć 8 tysięcy bośniackich Muzułmanów, zamordowanych przed trzydziestu laty przez Serbów. Czego uczy, a czego nas nie uczy to największe ludobójstwo popełnione w Europie po II wojnie światowej?” [###]

„W wyniku awarii systemu elektroenergetycznego 4 lipca około południa w Czechach czasowo nie dostarczano prądu do około miliona (a więc jednej szóstej ogółu) miejsc jego poboru. Blackout dotknął sześć z 14 regionów, w tym Pragę i trzy graniczące z Polską kraje – liberecki, hradecki i ołomuniecki. Produkcję musiały wstrzymać m.in. Škoda Auto w środkowych Czechach i rafineria grupy Orlen w Litvínovie (kraj ustecki).” OSW ma analizę polityczno gospodarczą czeskiego blackoutu a z Wysokiego Napięcia dowiecie się bardziej technicznych przyczyn tego zdarzenia. [Ośrodek Studiów Wschodnich], [Wysokie Napięcie]
„W dzisiejszym odcinku opowiemy o roku działalności Pétera Magyara. Kim jest były polityk Fideszu? Czy stanowi zagrożenie dla Orbána? W podcaście Ilona Gizińska.” [###]

„Intensyfikuje się prekampania wyborcza przed planowanymi na wiosnę 2026 r. wyborami parlamentarnymi na Węgrzech. Część partii dotychczasowej opozycji zmienia taktykę działań politycznych, rezygnując z wyścigu wyborczego, a lider sondaży opinii publicznej – partia Szacunek i Wolność (Tisztelet és Szabadság, TISZA) – próbuje poszerzyć swój elektorat o węgierską diasporę w Rumunii.” [Instytut Europy Środkowej]
„8 lipca Rada do Spraw Gospodarczych i Finansowych UE (ECOFIN) zaaprobowała dołączenie Bułgarii do strefy euro od 1 stycznia 2026 r. Wcześniejsze raporty Komisji Europejskiej i Europejskiego Banku Centralnego potwierdziły, iż Sofia spełnia wszystkie kryteria konwergencji oraz wykazuje się stabilnością cen, finansów publicznych, stóp procentowych i kursu wymiany walut. (...) Przystąpienie do ostatniego etapu unii gospodarczo-walutowej to kolejny (po akcesji 1 stycznia br. do strefy Schengen) przejaw pogłębiania integracji Sofii ze strukturami UE.” [Ośrodek Studiów Wschodnich]
„Po odzyskaniu po ponad 30 latach pełnej kontroli nad Górskim Karabachem i otaczającymi go prowincjami Azerbejdżan przystąpił do realizacji tzw. Planu Wielkiego Powrotu – odbudowy terenów zniszczonych wskutek konfliktu z Armenią. Ze względu na autorytarny sposób sprawowania rządów i przez cały czas niezakończone rozmowy pokojowe z Armenią władzom Azerbejdżanu trudno jest jednak przekonać społeczność międzynarodową do wsparcia finansowego odbudowy. Gotowe na to są głównie kraje o podobnie niedemokratycznym charakterze rządów.” [Polski Instytut Spraw Międzynarodowych]

Bliski i Środkowy Wschód

Prezydent Turcji Recep Tayyip Erdoğan spotkał się w poniedziałek z parlamentarzystami prokurdyjskiej partii DEM, aby omówić kolejne kroki po tym, jak bojownicy PKK zgodzili się zakończyć trwającą od dziesięcioleci rebelię. DEM, trzecia co do wielkości partia w Turcji, odegrała kluczową rolę w zawarciu porozumienia pokojowego między rządem a uwięzionym założycielem PKK Abdullahem Öcalanem. Na mocy tego porozumienia, kurdyjska grupa bojowa ma niebawem rozpocząć składanie broni. [France24]
„Tureckie władze cenzurują internet, a upolityczniony wymiar sprawiedliwości je wspiera. Do tego typu działań dochodzi najczęściej w warunkach wzmożonej krytyki pod adresem władz. Ostatnio miała miejsce fala blokad będąca próbą wyciszenia antyrządowych protestów po aresztowaniu opozycyjnego burmistrza Stambułu Ekrema İmamoğlu. Dlaczego władze w Turcji blokują wpisy w mediach społecznościowych? Jak cenzura internetu wpływa na nastroje społeczne? O sytuacji w Turcji opowiada Zuzanna Krzyżanowska, ekspertka Ośrodka Studiów wschodnich.” [###]

„W czerwcu upłynęły dwa lata rządów ministra finansów i skarbu Mehmeta Şimşeka, za pomocą którego turecka gospodarka powoli wychodzi z wieloletniego kryzysu charakteryzującego się deprecjacją liry, wysoką inflacją oraz zależnością od finansowania zewnętrznego.” [Ośrodek Studiów Wschodnich]
Po kilku tygodniach przerwy na nagłówki wraca Jemen. Tamtejsi rebelianci Huti, zaatakowali dwa statki żeglugi międzynarodowej, w wyniku czego zginęło 3 marynarzy, a kolejni zostali ranni. Najwyraźniej w oczach rebeliantów atak USA na Iran oznacza porozumienie ze Stanami Zjednoczonymi o zaprzestaniu ataków na statki handlowe, ze niebyłe. Huti wystrzelili także pocisk w kierunku Izraela. Nie wyrządził on żadnych szkód, jednak sprowokował Izraelską odpowiedź. Lotnictwo izraelskie zaatakowało porty w Al‑Hudajda, As‑Salif i Ras Isa oraz elektrownię w Ras Kasib. Zaatakowano także porwany jeszcze w listopadzie 2023 roku, zbudowany w Gdyni okręt Galaxy Leader, który służyć miał jako baza radaru, używanego do namierzania jednostek cywilnych, następnie atakowanych przez Hutich. [Konflikty #1], [Konflikty #2], [AP News]
Ciągle nie ma rozejmu związanego z działalnością Izraela w Gazie chociaż prezydent Netanjahu deklaruje, iż jest otwarty na propozycje rozejmu jeżeli tylko zostaną spełnione pewne oczekiwania dotyczące demilitaryzacji. [France24]
„Izraelskie ataki w Strefie Gazy zabiły co najmniej 82 osoby od świtu, według Ministerstwa Zdrowia Gazy, w obliczu trwających rozmów o zawieszeniu broni i krytyki planów przymusowego przeniesienia Palestyńczyków do Rafah.” [Al-Dżazira]
„Unia Europejska i Izrael osiągnęły porozumienie w sprawie dopuszczenia większej ilości pomocy humanitarnej do Strefy Gazy, poinformowała w czwartek szefowa unijnej dyplomacji Kaja Kallas, zapowiadając, iż dostawy rozpoczną się w »najbliższych dniach«.” Mieliśmy pisać o impasie w negocjacjach a Politico choćby donosiło o groźbie częściowego zawieszenia umów pomiędzy UE a Izraelem. [Euractiv], [Politico]
„Ponad 100 osób transpłciowych (...) przebywających w irańskich więzieniach zaginęło i/lub zostało uznanych za zmarłych w wyniku izraelskiego nalotu, powiedział The New York Times prawnik zajmujący się prawami człowieka w regionie. Ukierunkowany atak zniszczył pod koniec czerwca część Evin, teherańskiego więzienia znanego z okrutnego łamania praw człowieka i przetrzymywania więźniów politycznych. Według doniesień, »oddział transpłciowy« został zniszczony podczas ataku.” [Erin In The Morning]
Izraelskie siły zbrojne wyślą powołania do służby do ponad 50 tysięcy członków ortodoksyjnych grup religijnych. Wokół powołania Haredich (jak nazywani są ultraortodoksi) toczy się od długiego czasu spór polityczny. Po ostatnim wyroku sądu najwyższego, potwierdzającego, iż ortodoksi również powinni odbywać służbę wojskową, rozesłano pierwsza część powołań. Wielu z Heredich uchyla się od służby i ta liczba najpewniej jeszcze wzrośnie. Jednak jak podają władze Izraela dwie kompanie złożone z jednostek ortodoksów operują w Strefie Gazy. [Jerusalem Post]
Amnesty International opublikowała w czwartek raport, w którym twierdzi, iż kontrowersyjny system dystrybucji pomocy dla Gazy, wspierany przez Izrael i USA, to w praktyce wykorzystanie głodu jako broni. Minister spraw zagranicznych Izraela potępił raport Amnesty, mówiąc, iż organizacja „połączyła siły z Hamasem i w pełni przyjęła wszystkie jego kłamstwa propagandowe”. Ministerstwo Zdrowia Gazy twierdzi, iż ponad 500 Palestyńczyków zostało zabitych w centrach dystrybucji pomocy koncesjonowanych przez Izrael lub w ich pobliżu w ciągu ostatniego miesiąca. Centra są strzeżone przez prywatnych kontraktorów i znajdują się w pobliżu izraelskich pozycji wojskowych. W ostatnich tygodniach kilkukrotnie doszło do ostrzelania szukających pomocy ludzi, pod pretekstem wrogiego zachowania wobec żołnierzy. Jednak wypowiedzi służących w Gazie wojskowych izraelskich, udzielane pod warunkiem anonimowości, świadczą o tym, iż zasady użycia broni zdecydowanie sprzyjają powstawaniu sytuacji, w których otwierają oni ogień do Palestyńczyków. Jeden z żołnierzy wypowiedział się przed kamerami Sky News. [AP News], [Sky News]
W marcu w Syrii doszło do krwawo stłumionej rebelii Alawitów (grupy, z której wywodził się obalony dyktator Baszar al-Asad, która miał aspory wpływ na władzę w Syrii i dostęp do jej zasobów), gdzie w wyniku ataków odwetowych zginęło łącznie ponad 1500 z nich, głównie cywilów. Reuters przeprowadził śledztwo, z którego wynika, iż siły dokonujące zbrodni na Alawitach, kierowane były, poprzez długi łańcuch dowódców, z Damaszku, przez człowieka z otoczenia prezydenta Ahmada asz-Szary. [Reuters]
W niepewnej sytuacji są w Syrii również Druzowie. Mimo zapowiedzi z Damaszku, iż każda grupa etniczna jest zaproszona do tworzenia nowej, wolnej Syrii, to dochodziło do ataków na Druzów przez sunnickie grupy zbrojne, nierzadko powiązane z ugrupowaniem, które przewodziło rebelii, która obaliła Baszara al-Asada. Dodatkowo, napięciom nie pomaga fakt, iż Izrael głośno mówi o opiece nad Druzami co tym bardziej wzbudzać może do nich wrogość od strony bojówek sunnickich. Wyłania się z tego obraz Syrii, której władza centralna nie kontroluje swoich niedawnych towarzyszy broni, a dawne podziały i wyrządzone krzywdy są przez cały czas bardzo silne. BBC przedstawia reportaż o panującej w tej chwili wśród Druzów niepewności co do dalszych ich losów . [BBC]
Amerykański wysłannik do Libanu, Tom Barrack, powiedział, iż jest zadowolony z odpowiedzi rządu libańskiego na propozycję rozbrojenia zbrojnej części Hezbollahu i dodał, iż Waszyngton jest gotowy pomóc Libanowi wyjść z długotrwałego kryzysu politycznego i gospodarczego. Barrack oświadczył, iż zarówno strona amerykańska jak i libańska są zdeterminowane, aby „osiągnąć porozumienie”. Barrack wskazywał na konieczność zmian, a za przykład, mający potwierdzać, iż region dynamicznie kroczy do przodu podał Syrię. [ABC News]
Arabia Saudyjska wykonała w zeszłym roku 345 egzekucji, co jest najwyższą liczbą odnotowaną przez Amnesty International w ciągu ponad trzech dekad. W ciągu pierwszych sześciu miesięcy tego roku stracono 180 osób, co wskazuje, iż ubiegłoroczny rekord może zostać pobity. W tym roku około dwie trzecie straconych zostało skazanych za przestępstwa narkotykowe. [AP News]
Badanie DNA kości mężczyzny, który żył 4500 lat temu w Dolinie Nilu, rzuciło nowe światło na rozwój starożytnej cywilizacji egipskiej. Analiza jego szkieletu pokazuje, iż miał 60 lat i prawdopodobnie pracował jako garncarz, ale także, iż jedna piąta jego DNA pochodziła od przodków żyjących 1500 km dalej w innej wielkiej cywilizacji tamtych czasów, w Mezopotamii czyli na terenie współczesnego Iraku. Odkrycia te nadają nowy sens poglądowi, iż pismo i rolnictwo powstały dzięki wymianie ludzi i idei między tymi dwoma starożytnymi światami. [BBC]

Azja

„Południowokoreański sąd zatwierdził w czwartek ponowne aresztowanie byłego prezydenta Yoon Suk Yeola pod zarzutami związanymi z krótkim wprowadzeniem przez niego stanu wojennego w grudniu, akceptując zarzut specjalnego prokuratora, iż jest ryzyko, iż będzie on niszczył dowody.” [AP News]
W 2023 przedstawiliśmy Wam odcinek podcastu MetaQazaqstan: Kazachski Punkt Widzenia o tym jak w Kazachstanie nieśpiesznie zmienia się alfabet z cyrylicy na łaciński. Zmiana jest bardzo powolna i ciągle trwa dlatego The Dyplomat napisał w tym roku o tym artykuł, tym razem skupiając się wyraźnie na tym jak ta trwającą zmiana jest przedstawiana w Rosji. [The Diplomat], [###]

„Posunięcie najwyższego organu wyborczego Indii, Komisji Wyborczej Indii (ECI), polegające na ponownym sprawdzeniu dokumentów prawie 80 milionów wyborców w celu wyeliminowania »nielegalnych imigrantów z zagranicy«, wywołało powszechne obawy o masowe pozbawienie praw wyborczych i deportacje w największej demokracji na świecie.” Nie wiecie o co chodzi? Otóż całkiem przypadkiem ludzie, którzy mogą zostać uznani za nielegalnych migrantów to muzułmanie a to jest po prostu kolejny etap tworzenia homogenicznego hinduskiego społeczeństwa przez premiera Modiego. [Al-Dżazira]
„Międzynarodowy Trybunał ds. Zbrodni w Bangladeszu (ICT) oskarżył byłą premier Sheikh Hasinę i dwóch wysokich rangą urzędników o zbrodnie przeciwko ludzkości związane ze śmiertelnym stłumieniem protestów podczas zeszłorocznego lipcowego powstania.” [Al-Dżazira]
„Sędziowie Międzynarodowego Trybunału Karnego (MTK) wydali nakazy aresztowania dwóch przywódców Talibów. Fundamentalistyczne ugrupowanie islamistyczne przejęło władzę w Afganistanie w 2021 roku.” [OKO.press]
„Rozpoczęta sukcesami w ostatniej odsłonie konfrontacji Indie–Pakistan promocja chińskiego uzbrojenia wkroczyła w nowy etap. Jest nim oczernianie samolotów bojowych Dassault Rafale. Strona francuska mówi o zorganizowanej kampanii oczerniającej największy w ostatnich latach przebój przemysłu zbrojeniowego znad Sekwany. Pekin odrzuca zarzuty.” [Konflikty]

Afryka

W czasie antyrządowych protestów w Kenii zginęło już 31 osób w tym tygodniu a prezydent wzywa służby porządkowe do strzelania do protestujących. Chociaż mówi o strzelaniu w nogi to jego słowa na pewno nie uspokoją nastrojów w kraju. The Guardian opisuje co w tej chwili dzieje się w tym kraju i przypomina genezę protestów. [The Guardian]
Na spotkaniu z prezydentem Liberii Donald Trump postanowił pochwalić jego zdolności językowe ale wyszło dość niezręcznie ponieważ język angielski jest językiem urzędowym tego kraju. Warto też przypomnieć, iż państwo to zostało założone przez niewolników uwolnionych ze Stanów Zjednoczonych. [The Guardian]
„Linia kolejowa Tanzania-Zambia opisuje historię zimnej wojny. Rozpoczęta za rządów Mao linia kolejowa była pierwszym krokiem Chin w kierunku realizacji ogromnych projektów, które w tej chwili finansują w całej Afryce.” O historii zimnej wojny w Afryce jak i samej linii kolejowej pomiędzy Tanzanią i Zambią przeczytacie w artykule New Lines Magazine, do którego dołączona jest obszerna galeria zdjęć. [New Lines Magazine]

Ameryka Łacińska

Donald Trump ogłosił 50% cła na towary z Brazylii a jedną z przyczyn tego ruchu jest rzekome prześladowanie byłego prezydenta Brazylii Jaira Bolsonaro. Przypominamy, iż jest on oskarżony o próbę organizacji przewrotu po przegranych wyborach a jego zwolennicy wdarli się do budynków rządowych. Americas Quarterly ma dla Was reakcje kilka ekspertów na to posunięcie Trumpa oraz na reakcję brazylijskiego rządu. [Americas Quarterly]
W Rio de Janeiro odbyło się spotkanie państw grupy BRICS. Mogliście się o tym dowiedzieć ponieważ Donald Trump zagroził, iż na państwa związane z BRICS mogą zostać nałożone dodatkowe 10% cła, o czym pisze Reuters. Ale co adekwatnie wydarzyło się na tym szczycie? Think tank The Atlantic Council pisze właśnie o tym. [Reuters], [The Atlantic Council]
Tydzień temu prezydent Kolumbii zdawał się oskarżać administrację Stanów Zjednoczonych o co najmniej przymykanie oczu na próbę zamachu na niego a w tym tygodniu w liście do Donalda Trumpa się z tego wycofuje. [AP News]
Chociaż władze Kolumbii odniosły wiele sukcesów kończąc wiele z konfliktów jakie prowadziły z różnymi grupami zbrojnymi to jednak nie udało im się wprowadzić pełnego spokoju. Al-Dżazira przedstawia reportaż o tym jak niektóre z pozostały bojówek wykorzystują dzieci do walki bardzo często je wprost porywając z domów. [Al-Dżazira]
W Chile odbędą się w tym roku wybory prezydenckie i lewicowa koalicja przeprowadziła prawybory żeby wyłonić osobę, która będzie ich reprezentować. Ku wielkiemu zaskoczeniu prawybory wygrała Jeannette Jara z Komunistycznej Partii Chile. Kim jest i dlaczego to właśnie ona zebrał ponad 60% głosów w tych prawyborach pisze [Americas Quarterly].

Ameryka Północna

„Policja w Kanadzie aresztowała i oskarżyła cztery osoby, w tym czynnych wojskowych, którzy według niej »planowali utworzenie antyrządowej bojówki« i »siłowe przejęcie ziemi« w prowincji Quebec. Ilość materiałów przejętych przez policję, w tym materiałów wybuchowych i karabinów szturmowych, jest największym składem broni, jaki kiedykolwiek zabezpieczono w ramach śledztwa w sprawie terroryzmu.” [The Guardian]
Nowy tydzień nowe szaleństwo z cłami Trumpa. O tych nałożonych na Brazylię już pisaliśmy ale jest ich więcej, także cła nałożone na Kanadę czy Unię Europejską. Lista jest oczywiście dłuższa i The Guardian stara się przedstawić ją najzwięźlej jak to tylko możliwe. [The Guardian]
„Wielka, piękna ustawa Trumpa: niższe podatki, więcej na granicę i konfrontację z Chinami” Chociaż już pisaliśmy o przegłosowanej właśnie ustawie Trumpa to zarówno OSW jak i PISM opublikował analizę tego co można w niej znaleźć. [Ośrodek Studiów Wschodnich], [Polski Instytut Spraw Międzynarodowych]
Elon Musk niezadowolony z tego jak został wyrzucony z Białego Domu przez Donalda Trumpa postanowił założyć własną partię. Co z tego wyjdzie? Dziennikarze WIRED też się nad tym zastanawiają. [WIRED]
Donald Trump wybiera się do Teksasu w związku z powodzią, która zabiła tam co najmniej 120 osób. Oczywiście nie szczędzi republikańskim władzom stanowym pochwał za świetną relację na tragedię, chociaż już sami mieszkańcy i cześć służb ma sporo zarzutów o czym pisze The Guardian. Za to Reuters zwraca uwagę, iż kontrast pomiędzy reakcją na powódź w Teksasie a pożarami w demokratycznej Kalifornii pokazuje instrumentalne traktowanie tragedii przez obecną administrację. [The Guardian], [Reuters]
The New York Times ma tekst o wojnie wewnętrznej jaka toczy się w Kartelu Sinaloa oraz zmasowanym ataku jaki przeprowadzają na grupę przestępczą władze Stanów Zjednoczony i Meksyku. Jak to może wpłynąć na globalny świat przestępczy dowiecie się z artykułu. [The New York Times]
„Diecezja San Bernardino jest pierwszą w kraju, która formalnie zniosła obowiązek uczestnictwa katolików we mszy świętej w odpowiedzi na zatrzymania imigrantów na terenie kościoła.” jeżeli zastanawialiście się jak tam powszechna akceptacja łapanek urządzanych przez służby migracyjne w Stanach Zjednoczonych. [NPR]

Oceania

„Australia i Wielka Brytania mogą stanąć w obliczu kolejnych miesięcy niepewności co do przyszłości umowy Aukus, w związku z oczekiwaniami, iż szybki przegląd umowy w sprawie atomowych okrętów podwodnych przez administrację Trumpa znacznie przekroczy początkowo wyznaczone 30-dni.” [The Guardian]

Ekonomia i gospodarka

Rozwój energetyki odnawialnej jest trendem, którego żadne buńczuczne zapowiedzi krajowych polityków nie zatrzymają. Po 8 latach rządów mocnej prawicy i adekwatnie braku większych zmian w wykonaniu rządzącej od 1,5 roku koalicji za czerwiec więcej energii elektrycznej wyprodukowały w Polsce źródła odnawialne niż źródła węglowe (wliczając w to węgiel brunatny i kamienny). Za cały rok oczywiście jeszcze to węgiel będzie górą, jednak trendy, mimo negatywnych uwarunkowań politycznych pozostają niezmienne. [Forum Energii]
Powyżej opisany trend będzie w kolejnych latach przyspieszał, Starzejąca się flota elektrowni węglowych, nowo oddawane bloki gazowe, kolejne GW magazynów energii, a także powstawanie kolejnych farm wiatrowych na morzu mocno ograniczy rolę węgla w energetyce. Grupa ORLEN, we współpracy z firmą Northland Power, rozpoczęła instalację największych w Europie turbin wiatrowych na morzu, z których każda ma moc 15 MW. Pierwsza turbina została już zainstalowana w polskich wodach Morza Bałtyckiego, co symbolicznie rozpoczyna nową erę dla polskiej gospodarki – erę morskiej energetyki wiatrowej. Łączna moc turbin ma sięgnąć 1,2 GW i dostarczy energię na ląd już w 2026 roku. [Gopodarka Morska]
Sukcesy polskiej energetyki jednak bolą wrogów ojczyzny. Widzimy to chociażby w potężnej fali dezinformacji, która krąży wokół projektów wiatrowych. „Bartosz Fedurek, prezes PGE Baltica, w rozmowie z dziennikarzami WysokieNapiecie.pl ujawnia, iż ilość dezinformacji wokół morskich farm wiatrowych w polskiej części Bałtyku, którą wychwytuje PGE, znacząco wzrosła. Wymienia i wyjaśnia najczęstsze z mitów, które pojawiają się nie tylko w mediach społecznościowych, ale choćby u polskich naukowców. Tłumaczy też kto i dlaczego może stać za tą dezinformacją.” [###]

„Grupa Orlen razem z Northland Power rozpoczęły montaż największych w Europie turbin wiatrowych o mocy 15 MW. Pierwszy wiatrak stanął już w polskiej części Morza Bałtyckiego. Wieża turbiny ma ponad 120 metrów wysokości. Cała konstrukcja, razem z fundamentami, sięga 250 metrów.” [Globenergia]
„Linda Yaccarino ogłosiła w środę, iż ustępuje ze stanowiska dyrektora generalnego serwisu społecznościowego X Elona Muska po dwóch latach pełnienia tej funkcji.” Czy ma to związek z tym jak czatbot powiązany z Twitterem (obecnie zwanym też X) zaczął nagle być ultra wulgarny i obraźliwy? Nie wiemy ale zbieżność obydwu wydarzeń jest ciekawa. Chociaż większość skupia się na antysemickich treściach wyprodukowanych przez czatbota to pisał on też dość nieprzyjemne rzeczy o Pani Yaccarino. [CNBC], [WIRED]

Nauka i technologia

„Naukowcy opisali białka, które według nich są jednymi z najstarszych, jakie kiedykolwiek zsekwencjonowano. Dwa zespoły, które przeanalizowały cząsteczki wymarłych krewnych nosorożców i innych dużych ssaków, cofnęły rekord najstarszego genetyczny zapisu kopalnego do ponad 20 milionów lat temu.” [Nature]
„Dzięki kilku decyzjom politycznym, prywatne firmy są coraz bliżej rozpoczęcia na wielką skalę górnictwa głębinowego. Zwolennicy tej metody twierdzą, iż radykalnie przyspieszy ona zieloną transformację, ale przeciwnicy odpowiadają, iż zniszczy dno oceanów.” [###]

„Naukowcy tworzą coraz bardziej wyrafinowane mini organy w laboratorium – a teraz mogą one wyhodować własne naczynia krwionośne. Struktury, które naśladują serce, wątrobę, płuca i jelita, są jednymi z najbardziej złożonych modeli rozwoju człowieka, jakie kiedykolwiek stworzono i zawierają populacje komórek i struktury niespotykane wcześniej w tych modelach.” [Nature]
Czy czatboty oparte na dużych modelach językowych wspomagają pracę programistów tak jak to jest często reklamowane? Ostatnie badanie wskazuje, iż niekoniecznie to może być prawda. To jest pierwsze takie doniesienie więc należy podchodzić z rezerwą a badane były specyficzne grupy programistów i nie oznacza to, iż nie ma przypadków gdzie takie narzędzia mogą być przydatne. [Marcus on AI]
„Przejście od łowiecko-zbierackiego stylu życia do hodowli zwierząt gospodarskich wywołało niektóre z pierwszych poważnych chorób odzwierzęcych (...). Analiza starożytnych ludzkich szczątków wykazała, iż DNA odzwierzęcych patogenów, w tym tych wywołujących trąd i dżumę, było obecne tylko w szczątkach, które miały około 6500 lat lub mniej, mniej więcej w tym czasie, gdy ludzie zaczęli żyć w osiadłych społecznościach w bliskim sąsiedztwie zwierząt gospodarskich i koni.” [Nature]
Radio Naukowe poza swoimi standardowymi odcinkami ma też wakacyjną serię materiałów skierowanych do dzieci. Właśnie zaczął się tegoroczny sezon tego dziecięcego programu i uważamy, może zainteresować także dorosłych bo w sumie może ciekawić wam po co drzewom żywica albo czy bakterie mogą zachorować? [###]

Idee, kultura, społeczeństwo

Jakie jest najlepiej zaprojektowane miasto na świecie? Niewykluczone, iż jest to 50-tysięczne miasto Houten w Holandii, nieopodal Utrechtu. Miasto jest zwarte, każdy ma blisko park, a transport jest zorientowany na dominującą rolę rowerów i poruszania się pieszo przy sprytnym ograniczeniu roli samochodów. Jak zatem wygląda ta urbanistyczna perełka? [###]

Dlaczego Polacy zburzyli zamek na Wawelu? (Kamil Janicki o historii) [###]
„Lata panowania jakie sprawował w Polsce ostatni król Stanisław August Poniatowski budzą do dziś wśród historyków wiele kontrowersji. Czy król Stanisław August Poniatowski zdradził Polskę? Czy I Rzeczpospolita mogła zachować suwerenność, czy Rzeczpospolita i państwa ościenne skazane były na konflikt? Dlaczego Rzeczpospolita upadła? Upadek Polski był spowodowany Liberum Veto, czy bardziej błędami Stanisława Augusta? Historia bez cenzury – jaki wpływ na panowanie króla miał jego wcześniejszy romans z Katarzyną II? Konfederacja Barska historia – jak konfederaci starali się przeciwdziałać królowi, i dlaczego go próbowali porwać? I i II rozbiór Polski a Konstytucja 3 maja – co za historia Stanisław August Poniatowskiego poprowadziła do uchwalenia tej konstytucji? Jak dziś możemy postrzegać historyczne rosyjskie wpływy w Polsce? Czy król Stanisław August zdradził Polskę? (...) Gościem dzisiejszego podkastu na kanale Kultura Liberalna jest prof. Piotr Ugniewski – historyk, wykładowca akademicki, autor książki ”Król Porwany, czyli Boskiej Opatrzności dowód oczywisty„ (Muzeum Historii Polski).” [###]

Irytujący historyk – historia obozów koncentracyjnych [###]

„Od starożytności po czasy współczesne Rzym był powiązany z dzikimi zwierzętami, które pełzały, skradały się, biegły i gniazdowały wśród jego filarów i pałaców.” Polecamy tekst o Rzymie jakiego do tej pory raczej nie czytaliście. [bioGraphic]
„Cofnijmy się myślą do czasów zaborów. Mamy koniec XIX wieku, Rzeczpospolita formalnie nie istnieje, podzielona między trzy państwa. Jest jednak miejsce, które w tym trudnym czasie stanowi ostoję polskości, jak magnes przyciąga rodaków z innych zaborów i z zagranicy. W podejmowaniu decyzji bierze tu udział polski samorząd, można studiować na polskim uniwersytecie, iść do polskiego teatru, kupować polskie gazety. Coś bezcennego.” O tym jak żyło się w Galicji pod zaborami dowiecie się najnowszego odcinku Radia Naukowego. [###]

Idź do oryginalnego materiału