Wydanie 243, 28.06.2025

2 dni temu

Jeśli podoba się Wam nasza praca, to tutaj znajdziecie Patronite naszego projektu. Listę naszych patronów możecie znaleźć tutaj.

Dla czytelników newslettera: To wydanie najprawdopodobniej przekracza objętość narzuconą przez serwis Gmail, więc nie wyświetli się w całości w skrzynkach pocztowych w tym serwisie. Możecie rozwinąć pełną treść maila na skrzynce lub otworzyć wersję webową – wystarczy kliknąć numer wydania w mailu.

Polska

• „Polscy biskupi przez lata powtarzali, iż diecezje nie mają środków ani struktur, by wypłacać odszkodowania ofiarom księży-sprawców przestępstw seksualnych. Nasz materiał pokazuje, iż to nieprawda. Diecezje dysponują majątkiem o ogromnej wartości i mają realne zasoby, by ponosić odpowiedzialność.” [Wirtualna Polska]

• „Rzecznik Konferencji Episkopatu Polski ksiądz Leszek Gęsiak zaproponował biskupom zamienienie Katolickiej Agencji Informacyjnej w tubę propagandową Episkopatu, a większość biskupów uznała, iż to słuszny kierunek. Władzom Kościoła katolickiego nie podobają się krytyczne publikacje m.in. dotyczące walki z pedofilią wśród duchownych – ujawnia Wirtualna Polska. Według zarządu KAI »to powrót do rozwiązań z czasów totalitarnych«.” Ewidentnie kler widzi sondaże i spodziewa się prawicowej zmiany w polityce co rozumieją jako pełną bezkarność. [Wirtualna Polska]

• „Państwowy fundusz, który ma pomagać ofiarom przestępstw, stał się za rządów PiS partyjną skarbonką Suwerennej Polski. Tłumaczymy krok po kroku, jak Zbigniew Ziobro stworzył system, który stał się symbolem wydawania publicznych pieniędzy na polityczne cele.” Będąc niezadowolonym z działań obecnego rządu można zapomnieć o tym co dokładnie robił PiS za swoich rządów. OKO.press postanowiło przypomnieć o co adekwatnie chodzi z aferą Funduszu Sprawiedliwości. [OKO.press]

• „Zawracani uchodźcy, patrole nacjonalistów i aktywiści. Co dzieje się na zachodniej granicy? Od miesięcy wyrasta nam problem humanitarny na zachodniej granicy. Tysiące migrantów, którzy przeszli przez wschodnią granicę i chce dostać się do Niemiec, jest zawracanych lub deportowanych. »W każdym momencie może nam to wybuchnąć w twarz« – mówią aktywiści.” [OKO.press]

• „Ustawa wiatrakowa przeszła, ale Duda sugeruje weto. Nie pomoże wrzutka o mrożeniu cen? Koalicja długo zastanawiała się nad nowelizacją ustawy wiatrakowej, która blokowała rozwój tej części OZE w Polsce. Rząd chciał, by podpisał ją Trzaskowski. Teraz zawiesił nadzieję na Andrzeju Dudzie, który daje do zrozumienia: nie dam się szantażować.” [OKO.press]

• „1 lipca o godzinie 13, Sąd Najwyższy, a dokładniej Izba Kontroli Nadzwyczajnej Spraw Publicznych, ma stwierdzić, czy wybory prezydenckie czy są ważne. A w piątek ta Izba na jawnych dwóch posiedzeniach ma się zająć protestami wyborczymi. W międzyczasie prokuratura zajmuje się nieprawidłowościami, a w niektórych miejsca głosy są liczone ponownie, czasem w świetle kamer.” [###]

• Jeśli nie macie czasu oglądać całego materiału o nieprawidłowościach wyborczych to polecamy tekst Doniesień z putinowskiej Polski. Na zachętę cytujemy końcówkę tego co napisał.

  Jeśli ma z tego cokolwiek wyniknąć to trzeba te zgłoszenia uczciwie rozpatrzyć. Tam gdzie będzie to uzasadnione – przeliczyć. Nie drzeć japy, iż jest już potwierdzone, iż nam ukradziono prezydenta (jak giertychowcy). Ale też nie drzeć japy, iż Tusk przeprowadza trzeci w tym roku zamach stanu, bo przecież jest już potwierdzone, iż nic się nie stało, a tak w ogóle to w tamtej komisji dosypano akurat Rafikowi (jak robią pisowcy). Nikomu to nie służy, a w dłuższej perspektywie tylko jeszcze bardziej rujnuje nasze zaufanie do państwa, ustroju i jego instytucji. Tworzy groźny precedens na przyszłość, bo teraz pewnie przy każdych wyborach każdy będzie tak robił. Nie potrzeba nam tego.

  [Doniesienia z putinowskiej Polski]

• „Sławosz Uznański-Wiśniewski w czwartek dotarł na Międzynarodową Stację Kosmiczną, gdzie spędzi co najmniej dwa tygodnie. W tym czasie czeka go dużo pracy, na czele z przeprowadzeniem trzynastu polskich eksperymentów naukowych. Co to za eksperymenty?” [TVN24]

  

• „W listopadzie 2024 roku Koalicja Obywatelska zapowiadała małą rewolucję w Kodeksie Pracy. Zaproponowane zmiany miały nakładać na pracodawców obowiązek umieszczania w ogłoszeniach o pracę widełek z przedziałami proponowanego wynagrodzenia. Niestety, nic z tego nie wyszło. najważniejsze przepisy zostały na początku czerwca utrącone w Senacie.” [###]

• „47-letni Robert W., publicysta związany z prawicowymi mediami, został zatrzymany we wtorek rano na terenie powiatu żyrardowskiego. Policja podejrzewa, iż mężczyzna jest odpowiedzialny za podpalenie ośrodka rehabilitacyjnego, należącego do jego byłej żony, w którym prowadzono terapię dla dzieci. W wyniku pożaru zginęły alpaki i lama. Przed pożarem miało dojść jeszcze do brutalnego aktu przemocy wobec kilku zwierząt.” [Onet]

---

Wojna w Ukrainie

• Atak Rosji na Ukrainę – aktualny stan wydarzeń przedstawia Ośrodek Studiów Wschodnich: [Kolejny zmasowany rosyjski atak powietrzny na Kijów. 1217. dzień wojny]

• „Keith Kellogg, specjalny wysłannik USA ds. Ukrainy i Rosji, 20 czerwca został przyjęty w Mińsku przez Alaksandra Łukaszenkę. Bezpośrednim rezultatem rozmowy było uwolnienie 14 więźniów politycznych, w tym Siarhieja Cichanouskiego. Wizyta tej rangi wzmacnia polityczną pozycję Łukaszenki i pokazuje, iż administracja Donalda Trumpa może próbować wykorzystać białoruskie władze do wsparcia amerykańskich działań prowadzonych w celu zakończenia wojny na Ukrainie.” [Polski Instytut Spraw Międzynarodowych], [Instytut Europy Środkowej]

• „Pomimo międzynarodowych sankcji, rosyjska fabryka rakiet strategicznych była w stanie importować skomplikowane maszyny w celu znacznego zwiększenia produkcji rakiet. Kyiv Independent zidentyfikował sprzęt dostarczony do fabryki, a także łańcuchy dostaw, głównie z Chin.” [Kyiv Independent]

• Strategiczna rekonfiguracja: działania Ukrainy na rzecz bezpieczeństwa dostaw gazu ziemnego w warunkach wojennych. [Instytut Europy Środkowej]

• „Około 150 propalestyńskich aktywistów włamało się do magazynu i uszkodziło sprzęt wojskowy przeznaczony dla Ukrainy, poinformował 26 czerwca belgijski serwis informacyjny 7sur7. Obiekt należy do OIP Land Systems, firmy produkującej sprzęt wojskowy dla Ukrainy. Według doniesień, aktywiści myśleli, iż sprzęt zostanie dostarczony do Izraela.” [Kyiv Independent]

• „Pomimo trwającej wojny i ograniczeń w swobodzie żeglugi przez cieśninę Bosfor dotyczących państw uczestniczących w konflikcie Ukraina kontynuuje intensywne szkolenie personelu marynarki wojennej i systematycznie wzmacnia siły morskie, wprowadzając do służby nowe jednostki. Wczoraj holenderskie ministerstwo obrony poinformowało o przekazaniu ukraińskiej flocie niszczycieli min typu Tripartite.” [Konflikty]

• „Rosyjski sąd wojskowy skazał 184 ukraińskich jeńców wojennych schwytanych w obwodzie kurskim za akty terroryzmu, poinformowała 25 czerwca Mediazona.” [Kyiv Independent]

---

Europa

• „Przywódcom UE nie udało się wypracować porozumienia ws. pakietu sankcji wobec Rosji, a Węgry zablokowały też otwarcie pierwszego klastra negocjacyjnego z Ukrainą. UE szuka też ostrzejszej taktyki wobec Trumpa i amerykańskich ceł, a Tusk chwali się »zdroworozsądkowym« podejściem do migracji” [OKO.press]

• „Pierwszy szczyt NATO z udziałem nowego sekretarza generalnego Marka Rutte i szefa nowej amerykańskiej administracji Donalda Trumpa. Co przywódcy ustalili w Hadze? Jak wyglądały rozmowy dotyczące Ukrainy, Rosji i Chin? Czy Ameryka pomoże Europie, gdy ta będzie w niebezpieczeństwie? O tym mówią w podcaście OSW Justyna Gotkowska i Piotr Szymański.” OSW ma materiał audio a jeżeli wolicie czytać to możecie zerknąć do tekstu Guardiana czy Reutersa. [The Guardian], [Reuters], [###]

• „W dzisiejszym Fokusie przyglądamy się francuskiej scenie politycznej rok po przyspieszonych wyborach parlamentarnych. Czy decyzja prezydenta Macrona, żeby rozpisać nowe wybory przed upływem kadencji, miała sens? Jak dziś kształtuje się polityka we Francji i jaka jest w niej pozycja prezydenta? Sara Nowacka rozmawia na ten temat z Amandą Dziubińską.” Jest to materiał z zeszłego tygodnia a w tym okazało się, iż obecny francuski rząd będzie musiał się zmierzyć z głosowaniem nad votum nieufności o czym pisze [Politico], [###]

• „Według dwóch urzędników Departamentu Stanu, osoba mianowana na stanowisko polityczne w Departamencie Stanu zaproponowała wykorzystanie pieniędzy amerykańskich podatników do wsparcia francuskiej skrajnie prawicowej przywódczyni Marine Le Pen, która odwołuje się od wyroku skazującego ją za defraudację.” [Politico]

• „W ciągu 20 lat w Irlandii zamknął się co czwarty pub. Dlaczego coraz mniej osób chce prowadzić taki biznes i czy w jakiś sposób dotknie to irlandzką kulturę, dla której pub był często inkubatorem?” [###]

• „Nowy rząd w Rumunii: wielka koalicja wielkich wyzwań. (...) Nowy rząd będzie zmuszony do wprowadzenia wielu niepopularnych reform fiskalnych, które z jednej strony będą prowadziły do tarć w szeregach koalicji, z drugiej zaś wzmacniały opozycyjną AUR. Może to zagrozić trwałości koalicji, ale potencjalne ryzyko przedterminowych wyborów wydaje się w tej chwili niewielkie.” [Ośrodek Studiów Wschodnich]

• „18 czerwca premier Indii Narendra Modi złożył wizytę w Chorwacji, gdzie podpisał umowy o współpracy dwustronnej w zakresie rolnictwa, kultury, nauki i technologii oraz edukacji. (...) Podróż premiera Indii do Chorwacji świadczy o aspiracjach Zagrzebia do zwiększenia swojej roli jako »śródziemnomorskiej bramy« do Europy Środkowej. Będzie to jednak zadanie niełatwe, biorąc pod uwagę istniejące ograniczenia infrastrukturalne, konkurencję regionalną oraz niestabilność polityczną na Bliskim Wschodzie.” [Ośrodek Studiów Wschodnich]

• „Badanie opinii publicznej opublikowane niedługo po zaskakującej wypowiedzi premiera Roberta Fico, iż »neutralność byłaby odpowiednia dla Słowacji«, pokazuje niewielkie poparcie społeczne dla tego pomysłu, a ponad połowa Słowaków odrzuca go wprost.” [Euractiv]

• „Kwestia budżetu Budapesztu stała się kolejnym polem walki politycznej pomiędzy koalicją rządową a dotychczasową opozycją. Osią sporu jest tzw. podatek solidarnościowy, który bogatsze węgierskie samorządy muszą płacić na rzecz mniej zamożnych gmin. Opozycja twierdzi, iż rząd pobiera zawyżoną kwotę tej opłaty, aby zrównoważyć finanse publiczne, ale jednocześnie rujnuje finanse samorządów lokalnych. Wskutek poboru podatku solidarnościowego węgierska stolica może być zagrożona bankructwem. Budapeszt generuje 38% PKB Węgier.” [Instytut Europy Środkowej]

• „Pomimo rządowego zakazu, burmistrz węgierskiej stolicy obiecał, iż coroczne wydarzenie odbędzie się normalnie. Premier Węgier Viktor Orbán ostrzegł w piątek, iż każdy, kto weźmie udział w zakazanym w ten weekend marszu Pride of Budapest, poniesie »konsekwencje prawne«.” [Euronews]

• W związku ze zbliżającą się Paradą Równości w Budapeszcie Reuters przygotował galerię zdjęć o lokalnej społeczności LGBTQ. [Reuters]

• Dzień przed planowanym masowym protestem w Belgradzie aresztowano sześć osób pod zarzutem spisku mającego na celu obalenie rządu – poinformowały serbskie władze. Aresztowania pod podobnym zarzutem, również w przeddzień dużych protestów miały już miejsce w tym roku. W Serbii od listopada zeszłego roku realizowane są protesty przeciwko korupcji i obejmują one swoim zasięgiem cały kraj, w tym mniejsze ośrodki. [Balkan Insight]

• Tak jak pisaliśmy tydzień temu 20 czerwca premier Armenii Nikol Paszynian odwiedził Stambuł, gdzie spotkał się z prezydentem Turcji Recepem Tayyipem Erdoğanem. Rozmowy, po których opublikowano zdawkowe oświadczenia, koncentrowały się wokół relacji dwustronnych, sytuacji w regionach Kaukazu Południowego i Bliskiego Wschodu oraz uregulowania konfliktu armeńsko-azerbejdżańskiego. Armeński premier konsekwentnie dąży do normalizacji stosunków z Turcją. Chciałaby jej również Ankara, ale ograniczają ją zobowiązania wobec Azerbejdżanu i niewielkie możliwości oddziaływania na to państwo. O szerszym tle wizyty przeczytacie w [Ośrodku Studiów Wschodnich]

• „»Szansa na to, iż protest coś zmieni, była w grudniu, w jego najostrzejszej fazie, kiedy władza brutalnie go pacyfikowała. To był moment, kiedy do ludzi dotarło, iż w Gruzji nie da się zmienić władzy przy pomocy wyborów. Nie dotarło jednak to, iż jedyną drogą jest rewolucja. Więc ta się nie wydarzyła. Przespaliśmy ten moment« – mówi Gia Nodia, profesor uniwersytetu im. Ilii Czawczawadze w Tbilisi.” [Krytyka Polityczna]

• „Gruzińskie władze bez zahamowań. Opozycjonista skazany. Gruzja jak Rosja, Węgry i Azerbejdżan. Gruzińskie Marzenie wsadza opozycjonistów do więzienia” Polecamy też ostatnie wydanie newslettera Przegląd Agnieszki Filipiak. [Przegląd Agnieszki Filipiak]

• „W ostatnich miesiącach można zaobserwować oznaki nasilenia się napięć w rosyjskiej elicie. Najnowszym tego przejawem była polemika pomiędzy przedstawicielami tzw. bloku gospodarczego rządu podczas Petersburskiego Międzynarodowego Forum Ekonomicznego (18–20 czerwca), do której na końcu tego wydarzenia odniósł się Władimir Putin. Przebieg obrad unaocznił szereg rozbieżności wśród decydentów co do oceny sytuacji ekonomicznej Federacji Rosyjskiej. Doszło do tego pomimo ściśle kontrolowanego przekazu medialnego w FR.” [Ośrodek Studiów Wschodnich]

• „Niedawno w ręce dziennikarzy New York Times'a trafił rzekomy dokument FSB na temat zagrożeń ze strony Chin. O tym czy ten dokument jest prawdziwy i o tym czy faktycznie służby wywiadowcze Rosji i Chin są wrogo do siebie nastawione, porozmawiamy z Piotrem Żochowskim, Michałem Boguszem i Witoldem Rodkiewiczem.” [###]

Konflikt Izrael-Iran

W mijającym tygodniu na Bliskim wschodzie przeżyliśmy najpierw eskalację konfliktu (wojny?) Izraelsko-Irańskiego poprzez włączenie się Stanów Zjednoczonych i zbombardowanie ośrodków jądrowych w Iranie, groźbę blokady cieśniny Ormuz przez Iran, a następnie, po symbolicznej odpowiedzi militarnej Iranu, Donald Trump narzucił stronom zawieszenie broni. Poniżej znajdziecie kilka linków opisujących minione wydarzenia oraz podsumowania i analizy. [link]

• Amerykańskie samoloty B2 i okręty podwodne zaatakowały ośrodki jądrowe w Iranie. Zrzucono bomby zdolne do niszczenia ukrytych pod ziemią instalacji oraz odpalonych z okrętów pocisków Tomahawk. Artykuł serwisu Konflikty oddaje to jak kształtował się obraz wyłaniający się z kolejnych napływających o ataku informacji. [Konflikty]

• Po ataku pojawiały się 3 pytania: 1. Czy rzeczywiście udało się zniszczyć instalacje jądrowe i ten jeden atak jest wystarczający w zatrzymaniu irańskiego programu jądrowego? (to pytanie pozostaje otwarte). 2. Jak odpowie Iran? Jakie są szanse na zmianę reżimu w Iranie? [The Brookings Institution]

• Zastanawiano się również, jak zachowa się Rosja? Iran to przecież traktatowy „partner strategiczny” Moskwy. Jak się okazało, Rosja zrobiła mniej więcej nic, a komentatorzy wskazują, iż przyczyną tego stanu rzeczy jest fakt, iż celem numer jeden dla Kremla jest normalizacja stosunków z USA. [Ośrodek Studiów Wschodnich], [###]

• Już 24 czerwca, czyli dwa dni po ataku USA na Iran oraz 12 dni po ataku Izraela na Iran prezydent Donald Trump ogłosił „całkowite i pełne” zawieszenie broni między Izraelem a Iranem. Następnie obie strony łamały to zawieszenie broni, jednak ostatecznie weszło ono w życie i na ten moment się utrzymuje. O kolejnych terminach i wzajemnych atakach Iranu i Izraela już po wejściu w życie zawieszenia broni piszą niezastąpione [Konflikty].

• Iran przetrwał tę 12-dniową wojnę, zapłacił jednak wysoką cenę. „Konflikt obnażył słabości militarne i podważył gros strategicznych założeń politycznych. Zarazem jednak Iran nie pozwolił Izraelowi zrealizować jego zamierzeń – pełnej likwidacji programu nuklearnego i doprowadzenia do upadku reżimu – oraz zachował zdolność atakowania celów nieprzyjaciela. Wojna, jej skutki militarne i polityczne oraz skala zniszczeń będą katalizatorem głębokich przewartościowań i napięć wewnętrznych w Iranie. Bez wątpienia dotykają one elity rządzące i będą rzutować na system polityczny. Bardzo poważnym wyzwaniem będzie opanowanie gospodarczych i społecznych skutków konfliktu. Napięcia będą podsycane przez Izrael. Choć izraelski program »zmiany reżimu« jest nierealny, to potencjał destabilizacji wewnętrznej Iranu w perspektywie najbliższych tygodni i miesięcy wydaje się wysoki.” [Ośrodek Studiów Wschodnich]

• Precyzja Izraelskich uderzeń na Iran wskazuje na potężną infiltrację sięgającą wysokich szczebli reżimu. Reżim osłabiony stratami osobowymi (wiele osób z otoczenia najwyższego przywódcy zostało zabitych) realizuje w tej chwili kampanię aresztować w Iranie. Mowa jest o tysiącach aresztowanych (samych działaczy kurdyjskich aresztowano około pięciuset), a reżim próbuje zdławić w ten sposób jakiekolwiek próby działalności opozycyjnej. [Reuters]

• Kończąc wątek irański – otwarta pozostaje sprawa porozumienia nuklearnego USA-Iran. Prezydent Trump powiedział, iż oba kraje odbędą niebawem kolejną rundę rozmów, a do mediów zaczynają docierać przecieki z amerykańskiej propozycji porozumienia. Amerykanie przez cały czas twardo stoją na stanowisku braku umiejętności wzbogacania uranu w Iranie, a w zamian oferować mają m.in. 30 mld inwestycji w irański cywilny program nuklearny, a także odblokowanie 6 mld dolarów irańskich aktywów, w tej chwili zamrożonych w zachodnich bankach. [CNN]

Bliski i Środkowy Wschód

• W piątek izraelska gazeta Haaretz zacytowała anonimowych izraelskich żołnierzy, którzy powiedzieli, iż kazano im strzelać do tłumów w pobliżu miejsc dystrybucji żywności, aby trzymać je z dala od izraelskich pozycji wojskowych. Żołnierze powiedzieli, iż obawiają się użycia ostrej amunicji przeciwko ludziom, którzy wydawali się nie stanowić żadnego zagrożenia. Gazeta informuje również, iż Izraelska Armia powołała zespół do zbadania wydarzeń związanyc ze śmiercią stek Palestyńczyków przy punkach z dystrybucją żywności w świetle prawa międzynarodowego. [The Guardian], [Haaretz]

• Premier Izraela Benjamin Netanjahu i minister obrony Israel Katz stanowczo odrzucili raport lewicowego izraelskiego dziennika Haaretz w piątek, który twierdził, iż izraelscy żołnierze otrzymali rozkaz strzelania do Palestyńczyków zbliżających się do miejsc pomocy w Strefie Gazy. Określili ustalenia raportu jako „złośliwe kłamstwa mające na celu zniesławienie” wojska. [AP News]

• Nie jest spokojnie również na Zachodnim Brzegu. Dziesiątki izraelskich osadników zaatakowało Kafr Malik na Zachodnim Brzegu, wywołując konfrontację, która zakończyła się zabiciem przez siły izraelskie trzech Palestyńczyków. W innym incydencie 15-letni chłopiec został zabity przez izraelską armię w północnym mieście Al-Yamoun na Zachodnim Brzegu. Do konfrontacji między osadnikami a Palestyńczykami dochodzi niemal codziennie. [The Guardian]

• Siły powietrzne Izraela przeprowadziły w piątek intensywne naloty na przedmieścia Bejrutu, stolicy Libanu, w ataku, który według izraelskiego wojska był wymierzony w podziemne aktywa bojowników Hezbollahu. Jak donoszą libańskie media, niedługo potem uderzono w budynek mieszkalny w pobliskim mieście Nabatieh, zabijając jedną kobietę, raniąc 11 osób i niszcząc najwyższe piętro budynku. [AP News]

• W zamachu samobójczym tzw państwa islamskiego (IS) na kościół w Damaszku zginęło 22 osoby, a 63 zostało rannych, podały syryjskie media państwowe. Atak w niedzielny wieczór był pierwszą dużą operacją Państwa Islamskiego i pierwszym zamachem samobójczym w Syrii od czasu obalenia w grudniu byłego prezydenta Syrii Baszara al-Assada i zastąpienia go rządem kierowanym przez islamistów. Mężczyzna powiązany z IS wszedł do prawosławnego kościoła św. Eliasza w starej dzielnicy chrześcijańskiej Damaszku podczas modlitw, otworzył ogień, a następnie zdetonował kamizelkę wybuchową. [The Guardian]

• Może pamiętacie, iż w w Turcji aresztowany został burmistrz Stambułu Ekrem Imamoglu. Aresztowano również jego prawnika, Mehmeta Pehlivana, również pod zarzutem przynależności do zorganizowanej grupy przestępczej. [Al-Monitor]

• Fundusz Aqua-1 ze Zjednoczonych Emiratów Arabskich zainwestował w kryptowalutę Tumpa 100 mln dolarów. Pytania o konflikt interesów nie ustają, ale nie mają specjalnej siły przebicia. [Reuters]

Azja

• „Rząd Tajlandii zmierza do zaostrzenia przepisów dotyczących sprzedaży marihuany, zaledwie trzy lata po tym, jak królestwo zdekryminalizowało rekreacyjne używanie tej popularnej substancji. Tajlandzkie Ministerstwo Zdrowia Publicznego zarządziło we wtorek wieczorem, iż używanie konopi indyjskich będzie ograniczone wyłącznie do użytku medycznego, wprowadzając szacowaną na 1 mld dolarów branżę w stan niepewności.” [Al-Dżazira]

• „Wietnam zniósł karę śmierci za osiem przestępstw w ramach reformy prawnej, która może uratować życie milionerce od nieruchomości skazanej w największej sprawie o oszustwo finansowe w historii kraju.” [AP News]

• A skoro już jesteśmy przy Wietnamie to możecie posłuchać o roli tego kraju w Polskiej polityce zagranicznej. Mówi o tym dr Michał Zaręba z Ośrodka Spraw Azjatyckich Uniwersytetu Łódzkiego w odcinku podcastu Podróż bez Paszportu. [###]

• W Japonii stracono mężczyznę, który zamordował dziewięć osób w 2017 r. Shiraishi, wówczas 30-latek, zwabił swoje ofiary — większość z nich to młode kobiety w wieku od 15 do 26 lat — do swojego mieszkania, po czym je udusił i poćwiartował. Zabójstwa wyszły na jaw w październiku 2017 r., kiedy policja znalazła części ciał w japońskim mieście Zama, niedaleko Tokio, podczas poszukiwań jednej z ofiar. Shiraishi przyznał się do zamordowania dziewięciu osób o skłonnościach samobójczych i ujawnił, iż poznał je na Twitterze. Następnie powiedział im, iż może pomóc im umrzeć, a w niektórych przypadkach twierdził, iż zabije się razem z nimi. [BBC]

• Korea Północna otwiera kurort nadmorski, który, jak ma nadzieję jej przywódca Kim Dzong Un, ożywi turystykę w kraju. Państwowe media KCNA twierdzą, iż kurort może pomieścić do 20 000 gości, zajmując 4-kilometrowy odcinek plaży, z hotelami, restauracjami, centrami handlowymi i parkiem wodnym – żadnej z tych informacji nie można zweryfikować. [BBC]

Afryka

• „Mauretański ekonomista Sidi Ould Tah obejmie kierownictwo w Afrykańskim Banku Rozwoju (AfDB), najważniejszej instytucji finansowej o zasięgu kontynentalnym w Afryce. Wybór tego kandydata, którego atutem jest możliwość zapewnienia dostępu do finansowania z bogatych państw arabskich Zatoki Perskiej, był skutkiem izolacjonistycznych polityk Donalda Trumpa. Państwa afrykańskie uważają za korzystne powiązania z monarchiami Zatoki, co wskazuje na słabnące wpływy partnerów zachodnich.” [Polski Instytut Spraw Międzynarodowych]

• „Co najmniej 16 osób zginęło, a 400 zostało rannych w Kenii, gdy ogólnokrajowa demonstracja ku czci zabitych podczas zeszłorocznych protestów antyrządowych przerodziła się w chaos, a policja starła się z protestującymi w różnych częściach kraju.' [The Guardian]

• „Nigeria: Gubernator negocjuje zawieszenie broni z gangami. Północna Nigeria mierzy się nie tylko z trwającą od lat wojną z Boko Haram, ale również z poważnym kryzysem związanym z przestępczością zorganizowaną. Lokalne grupy kryminalne nie przypominają pospolitych gangów czy szeroko rozumianych mafii. Bliżej im do organizacji terrorystycznych.” [Konflikty]

• „Chińscy producenci samochodów dążą do uwolnienia słabo rozwiniętego potencjału Afryki, koncentrując się na pojazdach elektrycznych i hybrydowych, ponieważ ograniczenia eksportu do Stanów Zjednoczonych i Europy wysyłają ich na globalne poszukiwanie nowych rynków.” [Reuters]

Ameryka Łacińska

• „Prezydentka Meksyku Claudia Sheinbaum wyraziła frustrację w związku z sankcjami nałożonymi przez Stany Zjednoczone na trzy meksykańskie instytucje finansowe oskarżone o pranie pieniędzy pochodzących z handlu narkotykami i stwierdziła, iż Stany Zjednoczone nie przedstawiły jeszcze żadnych dowodów działalności przestępczej.” [The Guardian]

• „Sąd Najwyższy Brazylii zgodził się w czwartek na szczegóły rozstrzygnięcia o pociągnięciu firm społecznościowych do odpowiedzialności za to, co publikują ich użytkownicy, otwierając drogę do wejścia regulacji w życie w ciągu kilku tygodni. Głosowanie 8-3 w brazylijskim sądzie najwyższym nakazuje gigantom technologicznym, takim jak Google, Meta i TikTok, aktywne monitorowanie treści zawierających mowę nienawiści, rasizm i podżeganie do przemocy oraz podejmowanie działań w celu ich usunięcia.” [AP News], [Rest of World]

• „Kongres Brazylii unieważnił w środę dekret prezydencki po raz pierwszy od dziesięcioleci, odrzucając posunięcie prezydenta Luiza Inácio Luli da Silvy mające na celu podniesienie podatku od transakcji finansowych i sygnalizując słabnące poparcie dla jego lewicowo-centrowej administracji.” [AP News]

• „Trybunał Konstytucyjny Kolumbii powstrzymał w czwartek organ wyborczy od zbadania oskarżeń o nielegalne finansowanie kampanii i niezgłoszone wydatki prezydenta Gustavo Petro, zapewniając zwycięstwo prawne oblężonemu lewicowemu przywódcy.” [AP News]

• „Kolumbijska armia twierdzi, iż ponad 50 żołnierzy zostało schwytanych przez cywilów w południowo-zachodnim obszarze górskim. Pluton żołnierzy był pierwszym, który został zatrzymany w sobotę podczas operacji w El Tambo, gminie, która jest częścią obszaru znanego jako Kanion Micay, kluczowej strefy produkcji kokainy (...).” [Al-Dżazira]

• „Haitanka Lourda Jean Pierre zmarła niedługo po porodzie w domu po obejrzeniu zdjęć kobiet w ciąży i świeżo upieczonych matek zatrzymywanych w szpitalach przez agentów imigracyjnych.” The Guardian ma artykuł o tym jak migrantki w Dominikanie ze strachu przed deportacją narażają swoje życie. [The Guardian]

• „Sędzia w Argentynie zarządził zaoczny proces 10 obywateli Iranu i Libanu podejrzanych o zamach bombowy na żydowskie centrum społecznościowe w Buenos Aires w 1994 r., w którym zginęło 85 osób. Atak, który spowodował spustoszenie w największej społeczności żydowskiej w Ameryce Łacińskiej, nigdy nie został rozwiązany, ale Argentyna i Izrael od dawna podejrzewają libańskie szyickie ugrupowanie Hezbollah o przeprowadzenie go na prośbę Iranu.” [The Guardian]

Ameryka Północna

• „Prezydent Donald Trump powiedział w piątek, iż Stany Zjednoczone natychmiast »kończą WSZYSTKIE rozmowy na temat handlu z Kanadą« w odpowiedzi na decyzję Ottawy o nałożeniu podatku od usług cyfrowych na amerykańskie firmy technologiczne.” [CNBC]

• „Wbrew establishmentowi, miliarderom, wpływowym politykom i redakcji New York Timesa – 33-letni muzułmanin, socjalista i syn migrantów wygrywa prawybory na burmistrza Nowego Jorku. Zohran Mamdani stawia na radykalną lewicową wizję miasta: tańsze mieszkania, darmowe przedszkola, publiczne sklepy spożywcze i podatki dla najbogatszych.” To będą interesujące wybory. [Krytyka Polityczna]

• „Dorośli walczący z dziećmi o czystą wodę, przygnębione maluchy i dziecko z opuchniętymi stopami, któremu odmówiono badania lekarskiego – te relacje z pierwszej ręki od rodzin imigrantów w ośrodkach detencyjnych zawarte we wniosku złożonym przez adwokatów w piątek wieczorem dają wgląd w warunki panujące w placówkach w Teksasie.” Brzmi jak opis więzień w autorytarnych reżimach a to tylko Stany Zjednoczone. [AP News]

• „Gdy administracja Trumpa nasiliła naloty w Los Angeles i w całym kraju, najwyżsi urzędnicy podkreślili schwytanie imigrantów skazanych za przestępstwa takie jak morderstwo, napaść i gwałt – opisując ich jako »barbarzyńskich« przestępców, którzy »siali terror« w amerykańskich społecznościach. Jednak wewnętrzne dokumenty rządowe uzyskane przez CNN pokazują, iż tylko ułamek imigrantów zatrzymanych w areszcie ICE od października został skazany za poważne przestępstwa z użyciem przemocy lub przestępstwa seksualne.” [CNN]

• „Administracja Trumpa złożyła we wtorek pozew przeciwko wszystkim 15 sędziom federalnym w Maryland w związku z nakazem blokującym natychmiastową deportację migrantów kwestionujących ich wydalenie, zaostrzając walkę z sądownictwem federalnym o uprawnienia wykonawcze prezydenta Donalda Trumpa. To niezwykłe działanie obnaża determinację administracji do wywierania wpływu na egzekwowanie przepisów imigracyjnych, a także rosnącą irytację sędziów federalnych, którzy wielokrotnie odrzucali działania władz wykonawczych, które uważają za bezprawne i pozbawione podstaw prawnych.” [AP News]

• „Sąd Najwyższy zapewnił w piątek prezydentowi Donaldowi Trumpowi znaczące zwycięstwo w jego trwającej wojnie z federalnym sądownictwem, ograniczając uprawnienia sądów do wkraczania i blokowania polityki w całym kraju w krótkim okresie, podczas gdy sędziowie sprawdzają ich legalność.” Oczywiście prawicy nie przeszkadzali sędziowie kwestionujący postanowienia prezydenta gdy dotyczyło to działań Bidena. [CNN]

• „Wkraczając w kolejne starcie kulturowe, Sąd Najwyższy orzekł w piątek, iż systemy szkolne są na razie zobowiązane do zapewnienia rodzicom klauzuli ”opt-out„, która zwalnia ich dzieci z zajęć, gdy materiał kursu jest sprzeczny z ich przekonaniami religijnymi.” Pozew dotyczył materiałów inkluzywnych dla społeczności LGBTQ ale nie należy wątpić, iż na tym się skończy. Co następne będzie sprzeczne z przekonaniami religijnymi? Ewolucja? [NPR]

• Co zrobilibyście żeby schudnąć? Wielu amerykanów decyduje się na własnoręczne robienie leków typu Ozempic ze składników zamawianych z Chin. Reuters ma materiał, który jest poświęcony temu zjawisku. Co kieruje tymi ludźmi? Brak pieniędzy na oryginalne leki czy może coś jeszcze? Jak bezpieczne (czy adekwatnie, niebezpieczne) jest takie domowe wytwórstwo leków? Co na to branża farmaceutyczna? [Reuters]

Oceania

• „Australijska Korporacja Nadawcza (ABC) bezprawnie zwolniła dziennikarza radiowego z powodu wpisu w mediach społecznościowych związanego z izraelską wojną w Strefie Gazy, orzekł sąd. ABC zwolniła dziennikarkę radiową Antoinette Lattouf w grudniu 2023 r. za wyrażanie poglądów wspierających Palestynę i wzywanie Izraela do zaprzestania bombardowań Strefy Gazy. Zwolnienie nastąpiło niedługo po tym, jak opublikowała w mediach społecznościowych raport Human Rights Watch, w którym twierdziła, iż Izrael wykorzystuje głód jako broń wojenną w Strefie Gazy.” [Al-Dżazira]

• „W czerwcu i lipcu wieloryby nierzadko zatrzymują ruch wodny w Sydney. Zima zwiastuje otwarcie tak zwanej autostrady humbaków, korytarza migracyjnego wzdłuż wschodniego wybrzeża Australii, z którego korzysta około 40 000 tych ogromnych stworzeń, podróżując z żerowisk na mroźnej Antarktydzie do tropikalnych obszarów lęgowych u wybrzeży stanu Queensland.” [AP News]

Ekonomia i gospodarka

• „W dzisiejszym podcaście OSW porozmawiamy o konsekwencjach dla rynku ropy i gazu po atakach Izraela na Iran. Na pytania odpowie Agata Łoskot-Strachota.” [###]

• „USD w największych tarapatach od lat. Kurs USD/PLN najniżej od 2020 roku, a przed nim 7-letnie minima. Atak na 3,60 zł może być choćby kwestią godzin, niekoniecznie dni. Kiedy inwestorzy uznają, iż nadszedł czas przynajmniej na korektę tego swobodnego zjazdu dolara?” [Obserwator Gospodarczy]

• „Jak się zmieniała nasz praca? Jest bardziej globalna, lepiej płatna, trudniejsza niż kiedyś? Czy globalizacja szkodzi zdrowiu pracowników? Kto jest najbardziej narażony? Czy rodzice są bardziej wrażliwi na zmiany czasu pracy? Ekspansja zagraniczna firmy może powodować depresję u pracowników? Czy praca wymagająca kontaktów z partnerami w innych strefach czasowych może skończyć się receptą na leki antydepresyjne? Odpowiedzi szukamy z Beatą Javorcik z Oksfordu i Europejskiego Banku Odbudowy i Rozwoju w najnowszym odcinku podcastu GRAPE | Tłoczone z danych. Zapraszają: Patrycja Maciejewicz (Gazeta Wyborcza, wyborcza.biz) & Joanna Tyrowicz (GRAPE). Do posłuchania!” [###]

• „Jaki kraj jest najbardziej zadłużony na świecie? W wartościach nominalnych są to Stany Zjednoczone. Ich dług publiczny wynosi aktualnie około 36 bln dolarów. Na drugim miejscu są Chiny z długiem rzędu 19 bln dolarów. Na trzecim – Japonia: 9 bln dolarów. Francja ma 3,5 bln dolarów długu, Wielka Brytania 3 bln, Niemcy 2,7 bln, Indie 2,1 bln dolarów. Ale czym adekwatnie jest dług publiczny? I czym różni się od deficytu budżetowego? Czy istnieje magiczna bariera, po przekroczeniu której dług jest naprawdę szkodliwy dla kraju? I dlaczego wśród państw o najwyższych nadwyżkach budżetowych znajdują się państwa upadłe?” [###]