Jeśli podoba się Wam nasza praca, to tutaj znajdziecie Patronite naszego projektu. Listę naszych patronów możecie znaleźć tutaj.
Dla czytelników newslettera: To wydanie najprawdopodobniej przekracza objętość narzuconą przez serwis Gmail, więc nie wyświetli się w całości w skrzynkach pocztowych w tym serwisie. Możecie rozwinąć pełną treść maila na skrzynce lub otworzyć wersję webową – wystarczy kliknąć numer wydania w mailu.
Polska
„W środę 12 czerwca nie było niespodzianek – Sejm 243 głosami za wyraził wotum zaufania dla rządu Donalda Tuska. Rządu, który za chwilę czeka rekonstrukcja, a który obarczany jest winą za wyborczą porażkę Rafała Trzaskowskiego w starciu z Karolem Nawrockim. Po co Donaldowi Tuskowi to wotum? W jak głębokim kryzysie jest Premier RP? Czy koalicja rozważa zastąpienie szefa rządu? A jeżeli tak, to kim? Rafał Trzaskowski, Radosław Sikorski, Władysław Kosiniak-Kamysz – pojawiają się jako potencjalne kandydatury do fotela premiera. Czy mają jakiekolwiek szanse? Wreszcie, co interesującego powiedział Donald Tusk podczas swojego expose? I jakie najważniejsze punkty do zrealizowania wyznaczyły partie koalicyjne? Co z nich wymienił, a co zbył milczeniem premier?” [###]
Mamy Miesiąc Dumy i kolejne przykłady, iż Polska to kraj tolerancji. Tolerancji dla skrajnie prawicowego ekstremizmu. Grzegorz Braun znowu nie został powstrzymany przez nikogo jak łamał prawo. Tym razem w Sejmie zniszczył wystawę dotyczącą społeczności LGBTQ i chociaż wielu polityków wyraża oburzenie to jakoś nie widać sposobu żeby ktokolwiek chciał naprawdę powstrzymać brunatnego posła. A w innym miejscu w Warszawie nieletni fani Grzegorza Brauna wtargnęli do sklepu i zażądali uśnięcia przedmiotów z symbolami LGBTQ grożąc obsłudze przemocą. [Onet], [Noizz]
„Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego w Olsztynie zatrzymała 19-latka podejrzanego o planowanie czynu o charakterze terrorystycznym – poinformował Jacek Dobrzyński, rzecznik ministra koordynatora służb specjalnych. W sumie zarzuty w sprawie usłyszało trzech nastolatków.” Artykuł nie pisze tego wprost ale inspiracją dla nastolatków byli skrajnie prawicowi mordercy, więc można się domyślić jakie poglądy przyświecały trójce z Olsztyna. [TVN24]
„Wewnętrzna korespondencja mediów publicznych z lat 2016-23, raporty służb, relacje aktywistów. Czy da się na tej podstawie ustalić, jak zablokować ataki państwa na aktywistki i aktywistów? I te rekomendacje wprowadzić w życie? Rozmawiamy o tym z mec. Sylwią Gregorczyk-Abram” [OKO.press]
Szpieg GRU w Ministerstwie Energii nie był jedynym przejawem zainteresowania Rosji kształtowaniem polskiej polityki energetycznej. Dziś Rosjanie wykorzystują przede wszystkim media społecznościowe, influencerów i „pożytecznych idiotów”, którzy przekazują rosyjską narrację w przekonaniu, iż to ich własne opinie. Podobnego zdania są NATO i polski NASK. Rosyjska dezinformacja jest wymierzona w strategiczne obszary działalności państwa polskiego, w tym gospodarkę, a w niej głównie w energetykę. Rosji bardzo nie podoba się, iż idziemy w kierunku ekologicznym – tłumaczy dr Katarzyna Bąkowicz. Jednym z celów są tzw. „przełomowe technologie” w energetyce. Budżet Rosji w 30-40% uzależniony jest od eksportu surowców kopalnych do starych technologii. [Wysokie Napięcie]
„Estetycznie może to być ciężkie do przyjęcia, ale fakty to fakty – ruchy obywatelskie w Polsce to nie tylko walka o prawa zwierząt czy mniejszości, ale także, a może raczej przede wszystkim – chuligani sportowi, antyszczepionkowcy, antyaborcjoniści, ludowcy i parafie.” Przemysław Witkowski na łamach Krytyki Politycznej pisze o potrzebie oddolnego organizowania się. [Krytyka Polityczna]
„Nie ma zgodności co do tego ilu w Polsce przebywa obcokrajowców. Źródła rządowe mówią o 2,5 mln, Warsaw Enterprise Institute szacuje ich liczbę choćby na 4 mln. Wiadomo natomiast, iż legalnie pracuje około 1,3 mln z nich. Właśnie tyle osób odprowadza składki do ZUS. W niespełna dekadę staliśmy się państwem bez dwóch zdań multikulturowym. CBOS zapytał Polaków o to, co sądzą na temat gości z innych krajów. Ale chcemy spojrzeć nie tylko na te badania i odpowiedzieć na pytania: czy migranci pobierają zbyt dużo świadczeń z polskiego systemu? Jakie płacą podatki? Czy bilans wychodzi na plus? I czy zabierają pracę Polakom lub czy obniżają pensje? Na koniec: czym się w zasadzie różni migrant od obcokrajowca?” [###]
„Jeden dyplomata powie »tak«, drugi dyplomata powie »nie«. W dwa dni wybuchła solidna afera międzynarodowa wokół tematu przekazania (lub nieprzekazania) Ukrainie izraelskich systemów przeciwlotniczych Patriot. w tej chwili zamiast odpowiedzi pozostaliśmy z jednym podstawowym pytaniem: czy doświadczony ambasador powiedział o kilka słów za dużo czy też może po prostu skłamał? Doniesienia z innych źródeł wskazują na to pierwsze.” [Konflikty]
„Kurz po spektakularnym ataku ukraińskiego wywiadu na rosyjskie bazy lotnicze opadł. Pojawiło się wiele nowych informacji na temat samej operacji Pajęczyna, a także strat, które ponieśli Rosjanie. Atak zwrócił też uwagę wielu decydentów na całym świecie na problem zabezpieczenia infrastruktury baz lotniczych przed podobnymi uderzeniami.” [Konflikty]
Think tank CEPA przygotował analizę ukraińskiej operacji „Pajęczyna” która doprowadziła do zniszczenia wielu celów lotniczych na terytorium Rosji. Zwrócona jest tam uwaga, iż do sukcesu było potrzebne coś więcej niż sama przewaga technologiczna czy planistyczna – było potrzebne idealne zgranie ludzi ze sprzętem, który obsługują. [Center for European Policy Analysis]
„Minister spraw zagranicznych Ukrainy Andrij Sybiha ostro skrytykował państwa, które w ostatnich dniach złożyły publiczne gratulacje Kremlowi z okazji obchodów Dnia Rosji. Wśród nich znalazły się Stany Zjednoczone, które zdecydowały się na taki gest po raz pierwszy od początku inwazji na Ukrainę w 2022 roku.” [Euractiv]
„Ponad 100 000 rosyjskich rodzin skontaktowało się z ukraińską inicjatywą w poszukiwaniu informacji o zaginionych rosyjskich żołnierzach, poinformowała 12 czerwca ukraińska Centrala Koordynacji Postępowania z Jeńcami Wojennymi.” [Kyiv Independent]
„Po dużych zniszczeniach w ukraińskiej energetyce rośnie zapotrzebowanie na elektrownie słoneczne. Jednak brakuje ludzi do instalowania. Ukrainki oswajają nowy zawód i przełamują stereotypy, iż to zajęcie dla mężczyzn. Chcą odbudowywać Ukrainę w »zielony« sposób.” [OKO.press]
Europa
„6 maja Komisja Europejska ogłosiła mapę drogową, w której zaproponowała działania mające doprowadzić do pełnego odejścia Unii Europejskiej od importu surowców energetycznych z Rosji. Czy Europa może być wolna od energii z Rosji? O tym mówi Agata Łoskot-Strachota, koordynatorka projektu »Energia w Europie« Ośrodka Studiów Wschodnich.” [###]
„Przed kilkoma dniami media obiegła wiadomość: »bez unijnej aplikacji dostęp do popularnych serwisów będzie ograniczony«. To nieprawda. Komisja Europejska co prawda planuje zwiększyć ochronę dzieci w Internecie, ale nie oznacza to, iż od przyszłego miesiąca wszyscy będziemy musieli się weryfikować, by scrollować media społecznościowe.” [Panoptykon]
„Epoka Kai Kallas. Estońska dyplomacja na salonach. Rosyjska inwazja na Ukrainę zadziałała jak akcelerator dla estońskiej dyplomacji. Narracja milionowego państwa znajdującego się na peryferiach Unii Europejskiej o realności zagrożeń ze strony Rosji stała się jednym z ważniejszych głosów wschodniej flanki NATO wpływającym na debatę w UE.” [Ośrodek Studiów Wschodnich]
„Komisja Europejska rozważa podniesienie podatku o 258% na tytoń do samodzielnego skręcania papierosów i o 139% na papierosy, zgodnie z oceną skutków uzyskaną przez POLITICO. Zgodnie z dokumentem, Komisja Europejska chce również zacząć opodatkowywać wape’y i podgrzewane wyroby tytoniowe.” [Politico]
„Obecnie tylko dwa państwa europejskie, Norwegia i Szwecja, wprowadziły neutralny pod względem płci pobór do wojska. W 2026 r. do tej grupy dołączy Dania. Finlandia, Litwa, Łotwa i Estonia również rozważają możliwość wprowadzenia obowiązkowej służby wojskowej dla kobiet. Stoi za tym potrzeba wzmocnienia potencjału militarnego państwa, a także problemy z rekrutacją, wynikające z niżu demograficznego. Jednakże wyzwania kadrowe, finansowe i infrastrukturalne oraz niewielkie poparcie społeczne dla tego typu rozwiązania powodują, iż przyjęcie tego modelu w regionie Morza Bałtyckiego jest w najbliższym czasie mało prawdopodobne.” [Instytut Europy Środkowej]
„Zgodnie z prognozą rządu niemiecka gospodarka w 2025 r. pozostanie w stagnacji, co oznacza trzeci rok z rzędu bez wzrostu PKB. Koalicja CDU/CSU–SPD stoi przed koniecznością szybkiego wdrożenia szeroko zakrojonych reform mających na celu poprawę warunków działalności gospodarczej oraz pobudzenie popytu wewnętrznego.” [Ośrodek Studiów Wschodnich]
„Popularny wśród pasażerów Deutschlandticket, umożliwiający podróże lokalnym i regionalnym transportem publicznym w całych Niemczech za 58 euro miesięcznie, może niebawem podrożeć.” [Euractiv]
„Francja dąży do zwiększenia wpływów na Bliskim Wschodzie, nawiązując strategiczne partnerstwa z poszczególnymi państwami i mediując w konfliktach regionalnych. Po wybuchu wojny Izraela z Hamasem w październiku 2023 r. i rozszerzeniu się jej na Liban stała się najbardziej zaangażowanym w kryzys państwem europejskim. Podobnie po obaleniu reżimu Baszara al-Asada w Syrii w największym stopniu włączyła się w rozmowy z nowymi władzami. Swoją aktywność w regionie Francja będzie próbowała zdyskontować w relacjach transatlantyckich oraz przy tworzeniu polityki UE wobec Bliskiego Wschodu.” [Polski Instytut Spraw Międzynarodowych]
„Hiszpański premier Pedro Sánchez poprosił w czwartek naród o wybaczenie po tym, jak bliski powiernik jego Partii Socjalistycznej został objęty dochodzeniem w sprawie jego domniemanego udziału w nielegalnym procederze.” [Euronews]
„Georg Spöttle, niemiecko-węgierski działacz medialny, który często pojawia się w mediach związanych z rządem, a kiedyś kandydował z ramienia Fideszu, jest w tej chwili w centrum kontrowersji związanych z bezpieczeństwem narodowym. Jeden z jego bliskich znajomych nie przeszedł kontroli bezpieczeństwa z powodu powiązań Spöttle z rosyjskim wywiadem. Według informacji uzyskanych przez Direkt36, Spöttle utrzymywał bliskie relacje z oficerem rosyjskiego wywiadu wojskowego.” [VSquare]
„Na rok przed wyborami parlamentarnymi na Węgrzech rządzący od 15 lat Viktor Orbán ma groźnego rywala. Péter Magyar, wcześniej mało znany działacz Fideszu, zaczął grać istotną rolę w polityce węgierskiej wiosną 2024 r. Wykorzystał największy od lat skandal w partii rządzącej – ułaskawienie przez prezydent Katalin Novák osoby skazanej za tuszowanie pedofilii – do ujawnienia nadużyć w kręgach władzy i dysfunkcji państwa oraz obiecał położenie kresu rządom Orbána. Od tego czasu zdołał zostać nowym liderem opozycji, przekształcić ruch społeczny w partię polityczną TISZA i wprowadzić jej przedstawicieli do Parlamentu Europejskiego (PE) oraz samorządu Budapesztu, a także wyprzedzić w niezależnych sondażach rządzący Fidesz.” [Ośrodek Studiów Wschodnich]
W cyklu demograficznych analiz OSW przyszedł czas na kolejne państwo. Tym razem możecie poczytać o depopulacji Chorwacji. [Ośrodek Studiów Wschodnich]
Mogliście słyszeć, iż Rosjanie chcą wysłać do Naddniestrza 100 tysięcy swoich żołnierzy. Think tank CEPA opublikował artykuł, który optymistycznie przychodzi do przyszłości Mołdawii i przedstawia szereg argumentów za tym, iż plany Rosji mogą być bardzo trudne do zrealizowania. [Center for European Policy Analysis]
Zastanawialiście się kiedyś jak wygląda życie na Białorusi? Z czego ludzie się utrzymują? Bo o białoruskim reżimie możecie łatwo znaleźć informacje ale o „zwykłym życiu” u naszego sąsiada nie pisze się tak często. Miłosz Szymański w kolejnym odcinku swojego cyklu „Inni mają gorzej” przybliża nam sytuację gospodarczą Białorusi i jej mieszkańców. [###]
„W dzisiejszym przeglądzie rosyjskiej propagandy przedstawimy materiały w których rosyjska propaganda reaguje na konflikt Trump-Musk. O tym jak rosyjskie media unikają tematów niewygodnych i o tym jakie tematy przedstawiają. Przegląd rosyjskiej propagandy przygotowała Katarzyna Chawryło- ekspertka OSW.” [###]
Bliski i Środkowy Wschód
Minister obrony Izraela Jisrael Kac oświadczył, iż Izrael rozpoczął „uderzenie wyprzedzające” wymierzone w Islamską Republikę Iranu, i ogłosił „specjalną sytuację nadzwyczajną” w Izraelu w oczekiwaniu na atak odwetowy. Kilkadziesiąt to dwustu samolotów miało wziąć udział w operacji atakując bazy wojskowe, instalacje jądrowe, a także domy czołowych dowódców wojskowych (zginął Hosejn Salami, dowódca Korpusu Strażników Rewolucji Islamskiej) i naukowców irańskich. jeżeli ktoś preferuje wersję audio, polecamy materiał od Ośrodka Studiów Wschodnich, który prezentuje zebrane do południa w piątek informacje. [Konflikty], [###]
„Zgodnie z zapowiedziami izraelska operacja wymierzona w irański program nuklearny i program rakietowy nie ustaje. Tymczasem Irańczycy przeprowadzili pierwsze uderzenie odwetowe zasługujące na to miano. Dziś rano, bezpośrednio po pierwszej fali, w kierunku Izraela pomknęła blisko setka dronów, z których żaden nie przedarł się przez izraelską obronę przeciwlotniczą. A niektóre zostały strącone przez Jordańczyków. ” [Konflikty]
Warto odnotować, iż dzień przed izraelskim uderzeniem Międzynarodowa Agencja Energii Atomowej wydała bardzo krytyczny komunikat wobec Iranu, który kontynuuje wzbogacanie uranu do poziomu zbliżonego do poziomu potrzebnego do konstrukcji broni jądrowej. Również wczoraj Donald Trump mówił o możliwości wybuchu dużego konfliktu, a niedługo wcześniej rozpoczęto przygotowania do ewakuacji części personelu dyplomatycznego z państw regionu. [The Guardian]
„Jednostka policji Gazy kierowanej przez Hamas poinformowała, iż zabiła 12 członków wspieranej przez Izrael palestyńskiej milicji. Jednak wspierana przez Izrael grupa pomocy humanitarnej poinformowała, iż zmarli to jej pracownicy, z których ośmiu zginęło, gdy Hamas zaatakował ich autobus.” [AP News]
Premier Izraela mierzy się z zarzutami o korupcję, prowadzi wojny, to za jego rządów doszło do najkrwawszego ataku od dekad. Jednak siłę jego rządów może najbardziej przetestować coś innego. Spór o to, czy młodzi ortodoksyjni mężczyźni będą poddani obowiązkowej służbie wojskowej. O tle sporu, jego obecnym stanie oraz o tym jak ta sprawa wpływa na krajową politykę pisze AP News. [AP News]
Doszło do kolejnej strzelaniny przy punkcie wydawania pomocy humniatarnej kontrolowanej przez Izrael – zginęło 36 Palestyńczyków, a 207 zostało rannych, podaje gazańskie ministerstwo zdrowia. Eksperci i pracownicy organizacji dostarczających pomoc humanitarną twierdzą, iż blokada Izraela i 20-miesięczna kampania wojskowa doprowadziły Gazę na skraj głodu. Co najmniej 163 osoby zginęły, a 1495 zostało rannych w strzelaninach w pobliżu miejsc pomocy prowadzonych przez izraelską i wspieraną przez USA Fundację Humanitarną Gazy, które znajdują się w strefach wojskowych niedostępnych dla niezależnych mediów. Izraelskie wojsko przyznało się do oddawania strzałów ostrzegawczych przy poprzednich okazjach w kierunku osób, które, jak twierdzi, zachowywały się podejrzanie w stosunku do izraelskich wojskowych. [AP News]
Izrael wspiera uzbrojone grupy Palestyńczyków w Gazie, co, jak twierdzi, jest ruchem mającym na celu przeciwstawienie się Hamasowi. Jednak urzędnicy ONZ i organizacji pomocowych twierdzą, iż wojsko pozwala im rabować żywność i inne zapasy z ich ciężarówek. [AP News]
„Prezydent Turcji Recep Tayyip Erdoğan zapowiedział potrzebę uchwalenia nowej konstytucji, którą nazwał »wolną od piętna zamachu stanu«. Jego zdaniem obecna ustawa zasadnicza nie odpowiada już współczesnym potrzebom Turcji. Zapraszam na komentarz Natalii Potery.” [###]
Syryjski rząd wydał dekret (jak później doprecyzował, jest on poradą, a nie wymogiem prawnym i nie ma brak stosowania się do niego żadnych kar) mówiący o tym, aby użytkownicy plaż nosili ubiór skromny, który bierze pod uwagę gust i wrażliwość różnych grup syryjskiego społeczeństwa. W dekrecie doradzono kobietom noszenie burkini lub innego stroju zakrywającego ciało, a mężczyznom aby zakrywali swoje ciało po wyjściu z wody. Jak doprecyzowano, bikini nie jest zabronione. [The Guardian]
Azja
„Ponad 240 osób zginęło, gdy samolot linii Air India lecący do Londynu rozbił się chwilę po starcie z miasta Ahmedabad w czwartek, jak podały władze, w najgorszej katastrofie lotniczej na świecie od dekady.” [Reuters]
„Chiny zmieniły się z największego wierzyciela na świecie w największego windykatora długów. Państwa Azji Środkowej są winne miliardy chińskim podmiotom, ale ich znaczenie geograficzne dla Pekinu pomaga chronić je przed agresywnymi taktykami przekonania do spłaty długów.” [Eurasianet]
„Po raz pierwszy oba pozostające w służbie chińskie lotniskowce, Liaoning i bliźniaczy Shandong, jednocześnie operują na zachodnim Pacyfiku. Nie są to ćwiczenia dwóch połączonych grup lotniskowcowych, ale część większych manewrów przeprowadzonych przez chińską marynarkę wojenną. Przy tej okazji do przestrzeni publicznej przeniknęło kilka interesujących informacji na temat chińskich grup pokładowych.” [Konflikty]
„Kobiety pracujące na polach trzciny cukrowej są przez cały czas »zmuszane« do poddania się operacji usunięcia macicy, która umożliwi im dłuższą pracę bez bólu miesiączkowego – twierdzą aktywiści z indyjskiego stanu Maharashtra.” O tym jak traktowane są biedne pracownice i o próbach wprowadzenia zmian pisze The Guardian. [The Guardian]
21 maja w Korei Północnej podczas wodowania drugiego niszczyciela rakietowego typu Choe Hyon doszło do wypadku: kadłub zaklinował się na pochylni, a następnie częściowo zatonął. Co gorsza, wszystko działo się na oczach Kim Dzong Una. Kilka dni temu wreszcie udało się go podnieść i wprowadzić do suchego doku w stoczni w Rasŏnie. Dyktator określił wówczas incydent mianem „czynu przestępczego”, który zhańbił narodową dumę, i nakazał ekspresowo spionizować i naprawić okręt. Kim nakazał, aby naprawić uszkodzenia jeszcze przed czerwcowym posiedzeniem komitetu centralnego partii, jednak mało prawdopodobne jest, aby niszczyciel został do tego czasu „połatany”. [Konflikty]
Czy Kabul zostanie pierwszym dużym miastem pozbawionym dostępu do wody pitnej? W ciągu ostatniej dekady poziom wód gruntowych spadł o 30 metrów, a miasto ciągle zużywa więcej wody niż jest w warstwach wodonośnych regenerowane. jeżeli nic się nie zmieni, już około 2030 roku wody w aglomeracji zabraknie dla wielu jej mieszkańców. [The Guardian]
Afryka
„Protestujący wyszli na ulice stolicy Kenii, Nairobi, aby wyrazić swoją wściekłość z powodu śmierci blogera aresztowanego przez policję w zeszłym tygodniu, podczas gdy krajowy organ nadzoru policyjnego poinformował, iż 20 osób zmarło w areszcie w ciągu ostatnich czterech miesięcy.” O tym jak policja potraktowała protestujących oraz o sprawie śmierci blogera pisze Al-Dżazira. AP News ma za to galerię zdjęć z protestów. [Al-Dżazira], [AP News]
„Czterech prominentnych opozycjonistów z Wybrzeża Kości Słoniowej zostało wykluczonych z ostatecznej listy wyborczej, według Komisji Wyborczej, przez co nie kwalifikują się oni do udziału w kluczowych październikowych wyborach prezydenckich w kraju pamiętającym wojnę domową i próby zamachu stanu.” [Al-Dżazira]
„Rodzina, przyjaciele i zwolennicy uwięzionego brytyjsko-egipskiego aktywisty Alaa Abd el-Fattah wypowiedzieli się na temat warunków jego długiego uwięzienia, podczas gdy jego matka, Laila Soueif, pozostaje w londyńskim szpitalu z pogarszającym się stanem zdrowia, prowadząc strajk głodowy w celu jego uwolnienia.” [The Guardian]
„Ghana – gigant złota i kakao – walczy z nielegalnym wydobyciem niszczącym plantacje i nową polityką ograniczającą wpływy zagranicznych firm. Czy złota gorączka zniszczy przyszłość czekolady i bezpieczeństwo ekonomiczne rolników? Zapraszam z prof. Anną Niedźwiedź z Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie.” [###]
„Rosyjska grupa najemników Wagner oświadczyła, iż wycofa się z Mali po ponad trzech i pół roku obecności w tym kraju. Siły paramilitarne ogłosiły ten ruch w piątek, twierdząc, iż pomyślnie zakończyły swoją misję przeciwko grupom zbrojnym w zachodnioafrykańskim kraju.” [Al-Dżazira]
„Kenijski rząd nakazał swoim fabrykom herbaty zaprzestanie współpracy z Rainforest Alliance, ponieważ twierdzi, iż koszty związane z uzyskaniem certyfikatu etycznej produkcji nie są opłacalne dla rolników.” [The Guardian]
„Liczba ofiar śmiertelnych powodzi w jednej z najbiedniejszych prowincji Republiki Południowej Afryki wzrosła w czwartek do co najmniej 78, a najwyższy urzędnik powiedział, iż próby ratunkowe w pierwszych godzinach po katastrofie zostały sparaliżowane przez brak zasobów.” [AP News]
Ameryka Łacińska
„Próba zabójstwa kolumbijskiego kandydata na prezydenta na nowo rozbudziła obawy o powrót do krwawej przeszłości, kiedy zorganizowane grupy przestępcze i rebelianckie bezkarnie mordowały kandydatów, dziennikarzy i sędziów.” W pierwszym artykule The Guardian skupia się na zamachu na kandydata na prezydenta a w drugim opisuje dokładniej korowód brutalnych ataków do których doszło w kraju po zamachu na polityka. [The Guardian #1], [The Guaridan #2]
Prezydent Salwadoru zdobył krają i międzynarodową popularność na tym jak pokonał zorganizowaną przestępczość i wprowadził bezpieczeństwo w kraju. Wielokrotnie pisaliśmy o tym, iż stało się to kosztem wielu swobód obywatelskich oraz zamykania bez żadnego wyroku niewinnych ludzi. ProPublica przedstawia śledztwo wskazujące, iż Salwadorski rząd współpracuje z przestępcami w celu uchronienia ich przed działaniami amerykańskiego wymiaru sprawiedliwości. [ProPublica]
„Dlaczego Brazylia kłóci się o kolor koszulki piłkarskiej? W brazylijskich platformach społecznościowych wściekłość wywołała informacja, iż na przyszłorocznym Mundialu wyjazdowy strój piłkarzy może mieć czerwony kolor. Czy to w rzeczywistości odwracanie uwagi od innego skandalu i dlaczego część kibiców czuje się dziś nieswojo z tradycyjnymi barwami narodowymi?” [###]
„Były prezydent Brazylii, Jair Bolsonaro, zaprzeczył podczas procesu przed Sądem Najwyższym, jakoby kierował skrajnie prawicowym zamachem stanu, ale przyznał, iż brał udział w spotkaniach mających na celu omówienie »alternatywnych sposobów« utrzymania się przy władzy po porażce w wyborach w 2022 roku.” To jak prawica lubi szukać eufemizmów dla swoich przestępstw byłoby zabawne gdyby nie było tak skuteczne do przekonywania wielu wyborców. [The Guardian]
Ameryka Północna
„Premier Mark Carney zasygnalizował, iż ma nadzieję, iż Kanada będzie w stanie podpisać duży europejski plan zbrojeniowy do 1 lipca, co byłoby krokiem w kierunku zmniejszenia zależności kraju od Stanów Zjednoczonych w zakresie broni i amunicji.” [CBC]
„Szacuje się, iż uchwalona przez Izbę Reprezentantów ustawa One Big, Beautiful Bill Act (OBBBA) zwiększy deficyt budżetowy o około 2,5 biliona dolarów w ciągu następnej dekady. Spiker Izby sugeruje, iż w rzeczywistości ustawa nie zwiększy deficytu, a Biuro Budżetowe Kongresu (CBO) nie przypisuje ustawie »nadzwyczajnego wzrostu«, który ma spowodować. Ale chociaż ustawa zwiększyłaby wzrost, efekt byłby skromny.” [Brookings Institution]
„W ciągu kilku dni federalne służby wkroczyły do Los Angeles, zatrzymując imigrantów, tłumiąc protesty i eskalując napięcie, które gubernator Kalifornii Gavin Newsom nazwał »krokiem w stronę autorytaryzmu«. Od dekad nie było takiego konfliktu między władzą stanową a Białym Domem. Czym to się skończy?” OKO.press ma interesujący artykuł o protestach a The Guardian ma tekst pełen materiałów wizualnych, które pomogą zrozumieć początkową fazę protestów. [OKO.press], [The Guardian]
„Kilku dziennikarzy relacjonujących protesty w Los Angeles przeciwko ograniczeniu imigracji przez administrację Trumpa zgłosiło, iż zostali zaatakowani przez organy ścigania w ciągu ostatnich kilku dni, co wywołało potępienie i wezwanie władz do podjęcia »dalszych działań w celu zapewnienia poszanowania wolności prasy«.” [The Guardian]
„Szkoły publiczne w Los Angeles ogłosiły nowy plan bezpieczeństwa, mający na celu trzymanie urzędników imigracyjnych z dala od potencjalnie nieudokumentowanych uczniów i ich rodzin, którzy będą uczestniczyć w tym tygodniu w ceremonii ukończenia szkoły.” [The Guardian]
„Wśród gwałtownie zmieniających się wydarzeń w Los Angeles użytkownicy zwracają się do chatbotów, takich jak Grok i ChatGPT, aby dowiedzieć się, co jest prawdziwe, a co nie – i otrzymują niedokładne informacje.” My nie jesteśmy zaskoczeni, a Wy? [WIRED]
„Ogłoszony przez prezydenta Donalda Trumpa renesans energetyki jądrowej jest odpowiedzią na fiasko dotychczasowych reform, rosnący popyt na energię (generowany m.in. przez AI), marginalizację wsparcia OZE i słabnącą względem ChRL i Rosji pozycję technologiczną USA w zakresie energetyki jądrowej. Przyjęte zmiany zakładają reformę dozoru jądrowego, zwiększenie roli Departamentu Obrony, szybkie wdrażanie technologii oraz rozwój kadr i krajowej produkcji paliwa jądrowego. Wzmocnione finansowanie i agresywna dyplomacja eksportowa mogą przyczynić się do nowych inwestycji w państwach partnerskich.” [Polski Instytut Spraw Międzynarodowych]
„Centra Kontroli i Zapobiegania Chorobom przywracają do pracy ponad 400 osób, które otrzymały zawiadomienia o zwolnieniach, zgodnie z e-mailem od kierownictwa CDC do pracowników widzianych przez POLITICO. Ponowne zatrudnienie, ogłoszone wewnętrznie w środę, oznacza największą liczbę pracowników, których agencja poprosiła do tej pory o powrót.” [Politico]
„Różne krążą stereotypy na temat Amerykanów. Np taki, iż są przyjaźni i optymistycznie nastawieni do życia. Bo przecież Stany Zjednoczone to kraj nieograniczonych możliwości. Czy stereotypy mają pokrycie w rzeczywistości? Ten o optymizmie i powszechnej szczęśliwości z pewnością prawdziwy nie jest. W światowych rankingach subiektywnego poczucia szczęścia mieszkańcy USA właśnie wypadli z pierwszej dwudziestki. A gdyby uwzględnić wyłącznie odpowiedzi młodych dorosłych Amerykanie byliby na miejscu 62! Z czego wynika ten – narastający – pesymizm? Odpowiedzi jest wiele, ale bardzo często pojawia się wśród nich narastające osamotnienie. Dowodów na postępujące odizolowanie wielu Amerykanów nie brakuje. Czy to coś niespotykanego? Nic z tych rzeczy. Właśnie mija 25 lat od publikacji słynnej książki Roberta Putnama ”Samotna gra w kręgle„, w której opisywano te same trendy – kryzys stowarzyszeń, społeczną izolację i erozję kapitału społecznego. Jakie są przyczyny i skutki – poza wpływem na poczucie szczęścia – tego zjawiska? I czym różni się samotność Amerykanów w XXI wieku od tej opisywanej przez Putnama?” [###]
Oceania
„Francuski sąd uwolnił przywódcę niepodległościowego z terytorium zamorskiego Nowej Kaledonii, który był przetrzymywany przez rok w związku ze śmiertelnymi zamieszkami w 2024 roku. Christian Tein, który jest rdzennym Kanakiem, został oskarżony i uwięziony w związku z zamieszkami na archipelagu Pacyfiku w maju ubiegłego roku, w wyniku których zginęło kilkanaście osób.” [The Guardian]
Południowa Australia została dotknięta rekordową suszą. W efekcie na tereny zamieszkałe przez ludzi przychodzą kangury, emu i inni przedstawiciele lokalnej fauny. Ich celem jest znalezienie żywności oraz wody. [ABC News]
Ekonomia i gospodarka
„We wtorek amerykański GUS* (BLS) opublikował dane o inflacji za kwiecień. Instytucja jednocześnie przyznała, iż z powodu braków kadrowych nie udało się przeprowadzić zbierania danych na taką skalę jak w poprzednim miesiącu, a do obliczeń zastosowano uproszczone metody szacowania zmian cen. W efekcie w przestrzeni publicznej pojawiło się pytanie: na ile wiarygodne są liczby, które mają obrazować poziom inflacji? Wyjaśniamy.” [mBank]
„Gaz znów zaczął płynąć do europejskich magazynów. Struktura cen rynkowych na najbliższe miesiące nie jest idealna dla magazynujących, ale nie jest już tak zła, jak na początku roku. Zza oceanu, obok metanowców płyną uspokajające sygnały. Największą niewiadomą jest pogoda, a potrafi ona rozhuśtać rynek równie mocno jak politycy” [Wysokie Napięcie]
Skąd weźmiemy w kraju biometan? Otóż niestety, niekoniecznie z własnych zasobów. Nasi zachodni sąsiedzi wprowadzając w odpowiedni sposób u siebie dyrektywę RED II zbudowali odpowiednimi regulacjami rynek na którym jest podaż i jest popyt. W Polsce jak zwykle „jakoś to będzie”. Mimo potencjalnie deklarowanego wsparcia dla idei biometanu bardzo długo działo się na krajowym podwórku w tej materii bardzo mało. [Wysokie Napięcie]
Największy producent energii elektrycznej w Polsce, czyli PGE, ogłosił aktualizację strategii do roku 2035 roku. Poza postępującą dekarbonizacją widać spore przyspieszenie w planowanej pojemności magazynów energii jak również energetyce wiatrowej. Mniejsze są za to ambicje jeżeli chodzi o elektrownie fotowoltaiczne. [Puls Biznesu]
Nauka i technologia
„Podobnie jak wzory w odciskach palców, wzór oddychania danej osoby może być dla niej unikalny – oferując sposób nie tylko na identyfikację osób, ale także na identyfikację niektórych ich cech fizycznych i psychicznych.” [Nature]
„Nowe badanie sugeruje, iż humbaki przyłapane na wydmuchiwaniu gigantycznych bąbelkowych pierścieni pod wodą mogły próbować w jakiś sposób komunikować się z publicznością złożoną z ludzkich gapiów.” [Science Alert]
„Pandemia COVID-19 ujawniła globalne wyzwania w walce z pandemią – od nierówności w dostępie do leków i szczepionek, po problemy z gotowością systemów zdrowotnych i zaburzenie łańcuchów dostaw. W dzisiejszym Fokusie Sara Nowacka rozmawia z Szymonem Zarębą o przyjętym przez WHO traktacie pandemicznym. Czy ma on szansę zapobiec powtórzeniu błędów i lepiej przygotować świat na podobne kryzysy w przyszłości?” [###]
Czy pieczywo jest zdrowe? Czy chleb na zakwasie jest lepszy od tego na drożdżach? Jak wybierać pieczywo? Na te i wiele innych pytań oraz mitów odpowiada dr. Damian Parol. [###]
„Na początku czerwca naukowcy Apple opublikowali badanie sugerujące, iż modele symulowanego rozumowania (SR), takie jak OpenAI o1 i o3, DeepSeek-R1 i Claude 3.7 Sonnet Thinking, dają wyniki zgodne z dopasowywaniem wzorców z danych treningowych w obliczu nowych problemów wymagających systematycznego myślenia. Naukowcy znaleźli podobne wyniki do niedawnego badania przeprowadzonego przez United States of America Mathematical Olympiad (USAMO) w kwietniu, pokazując, iż te same modele osiągnęły niskie wyniki w nowych dowodach matematycznych.” ArsTechnica ma bardziej techniczny tekst o artykule naukowców Apple'a ale Gary Marcus ma artykuł o tym napisany dużo bardziej przystępnym językiem. [ArsTechnica], [Marcus on AI]
Idee, kultura, społeczeństwo
„Po całej tej cyfrowej rewolucji – internecie, telefonach, platformach społecznościowych – przez cały czas daleko nam do oświeceniowej utopii, w której dobrze poinformowani obywatele aktywnie uczestniczą w procesie podejmowania decyzji politycznych. Ale adekwatnie dlaczego?” [Krytyka Polityczna]
Duże modele językowe (potocznie zwane w tej chwili sztuczną inteligencją) mają problemy z przeczeniami. Dlaczego? Wydałoby się, iż nie jest to jakoś wyjątkowo niezwykła część większości języków. Program Otherwords stara się przybliżyć dlaczego właśnie z przeczeniami duże modele językowe mają problem. Albo miały, film ma 2 miesiące i czasami w tym czasie może nastąpić znaczący postęp w tej dziedzinie. [###]
„W tym odcinku lądujemy w Nowej Zelandii — ale, jak to w «Bablu», gwałtownie okazuje się, iż prowadzą tam ścieżki z Tczewa, Wilna, Petersburga i jeszcze dalej. Zastanawiamy się, skąd wśród Maorysów tak wiele mieszanych małżeństw, dlaczego rosyjska caryca nie zapłaciła dziecku za jego pracę, i czy z europocentrycznej perspektywy da się wytłumaczyć kanibalizm. Przy okazji patrzymy też na Wilno oczami pewnego Polaka — i dostrzegamy w jego opowieści niepokojąco znajomy pejzaż władzy.” [###]
„Opowieści o królach, o możnych rodach, o poetach, o wojnach, biskupach, a w dużej mierze… o alkoholu. Sagi islandzkie powstawały od XII do XV wieku, spisywano wtedy historie, które w ustnej tradycji krążyły o wiele dłużej. Wiemy to, bo pojawiają się w nich postaci historyczne z X wieku. – Jest to bardzo szeroki wachlarz opowieści, a ten wspólny mianownik to to, iż na pewnym etapie w Islandii one są po prostu spisywane – tłumaczy znany wam już prof. Jakub Morawiec z Uniwersytetu Śląskiego. Z nim i dr Martą Rey-Radlińską z Uniwersytetu Jagiellońskiego rozmawiamy o fenomenie sag islandzkich.” [###]
6 dni temu
