W wydaniu 235. polecaliśmy waszej uwadze zbiórkę Fundacji Invicta na rzecz obrońców Ukrainy. Po jakimś czasie dostaliśmy podziękowania, a adekwatnie Wy dostaliście.
Jeśli ktoś chce przeczytać więcej o tym co robi fundacja (czy ją wesprzeć) to przeczytacie to na
„W marcu «Gazeta Wyborcza» opisała historię pani Anity, kobiety, której ciążę terminowano w szpitalu w Oleśnicy w późnym stadium, bo w 37. tygodniu. Zabieg wykonano z przesłanki zagrożenia życia i zdrowia matki w związku z ciężką wadą płodu, u którego stwierdzono wrodzoną łamliwość kości. (...) Kobieta zamierza dalej walczyć o sprawiedliwość. Przed sądami toczy się już postępowanie o bezpodstawne zamknięcie pani Anity na oddziale psychiatrycznym (...). Będą też kolejne pozwy – za to, iż przez 16 tygodni kobieta była wprowadzana w błąd w sprawie rokowań dziecka.” [OKO.press]
„»Minister Sprawiedliwości Zjednoczonych Emiratów Arabskich wyraził zgodę na ekstradycję do Polski Sebastiana M. podejrzanego o spowodowanie tragicznego wypadku na autostradzie A1« – poinformował Adam Bodnar. w tej chwili służby pracują nad sprowadzeniem mężczyzny do Polski.” [Gazeta]
„Poczta Polska i sieć sklepów Żabka ogłosiły rozpoczęcie strategicznej współpracy, która ma na celu zwiększenie dostępności usług pocztowych i logistycznych na terenie całego kraju. To odpowiedź na rosnące potrzeby klientów w zakresie wygody i szybkości obsługi przesyłek.” [Obserwator Gospodarczy]
„Jak podaje NASK, aż 70% Polaków zetknęło się z fałszywymi informacjami dotyczącymi energetyki – od mitów o szkodliwości OZE po manipulacje na temat cen energii. Zdaniem Małgorzaty Żmijewskiej-Kukiełki z Polskiego Stowarzyszenia Energetyki Wiatrowej (PSEW) w tle działa rosyjska machina propagandowa, której celem jest sianie niepewności i chaosu informacyjnego. Według ekspertów w latach 2022-2024 rosyjska propaganda odpowiadała za większość wpisów o energii i klimacie w Polsce. Według szacunków i analiz ujawnionych dokumentów rosyjskich tylko w pierwszym kwartale 2024 r. rosyjska propaganda wyprodukowała około 34 mln wpisów w mediach społecznościowych.” [Gramwzielone.pl]
„Polska, jak wiele innych krajów, starzeje się i walczy z niedoborem rąk do pracy – bez imigrantów trudno będzie utrzymać rozwój gospodarczy i system emerytalny? Zapraszam na komentarz Macieja Pawłowskiego, Instytut Nowej Europy.” [###]
Wybory prezydenckie 2025
W niedzielę jest pierwsza tura wyborów prezydenckich i mamy nadzieję, iż oddacie głos choćby jak pogoda nie będzie zachęcająca. jeżeli ciągle nie wiecie na kogo zagłosować to jest kilka serwisów, które mogą w tym pomóc – Latarnik Wyborczy czy Mam Prawo Wiedzieć. Zawsze też możecie rzucić kostką. [Latarnik Wyborczy], [Mam Prawo Wiedzieć]
„Tęczowy Rafał zniknął w kampanii, bo w KO nie potrafią sobie wyobrazić, iż Trzaskowski robi skręt w stronę praw człowieka i wygrywa wybory. Ale czy to powód, żeby w II turze nie iść głosować, bo masz dosyć mniejszego zła? Rozmawiamy z aktywistami »Miłość nie wyklucza«” Maja Heban i Hubert Sobecki nie szczędzą krytyki politykom z największej partii w rządzie ale też mają kilka gorzkich słów dla tych, wyborców którzy myślą o zostaniu w domu w czasie drugiej tury wyborów. [OKO.press]
Polityka Insight z wyprodukowała cały cykl podcastów odpowiadających na pytania, które mogą was nurtować. Tutaj chcemy polecić dwa ostatnie ale zachęcamy abyście przejrzeli ich bibliotekę bo może znajdziecie inny temat, który też was ciekawi.
„W dzisiejszym odcinku Maciej Czapluk z Polityki Insight wyjaśnia kontrowersje wokół orzekania ważności wyborów i czy powinniśmy się obawiać o ich legalność.” [###]
„W dzisiejszym odcinku Paweł Predko, socjolog z firmy Ipsos, opowiada o tym, co się kryje pod exit pollami i jakie znaczenie mają głosy zagranicy.” [###]
„Pojawiają się kolejne kontrowersje wokół mieszkania Karola Nawrockiego. W filmie opublikowanym w sieci szef IPN powiedział, iż pan Jerzy poprosił go o pożyczkę na wykup mieszkania. »Gazeta Wyborcza« ujawniła, iż Nawrocki pożyczył pieniądze z wysokim oprocentowaniem.” Zastanawiamy się jak często w ciągu ostatnich tygodni Nawrocki zapewniał swój sztab, iż to już wszystko i nic nowego nie wyjdzie. [Wirtualna Polska]
„Naukowa i Akademicka Sieć Komputerowa (NASK) zaalarmowała o próbie ingerencji w kampanię wyborczą poprzez posty na Facebooku. Wskazano na możliwe wpływy z zagranicy. Dziennikarskie śledztwo wykazało jednak, iż źródło spotów jest w Polsce, a trop prowadzi do fundacji Akcja Demokracja. Jej prezes ma powiązania z Koalicją Obywatelską.” Polskie Radio zwięźle przedstawia, kto komu co zarzuca i jak do tego wszystkiego odnoszą się sztaby wyborcze głównych kandydatów. OKO.press zwraca uwagę na to, iż spoty wcale nie muszą łamać prawa wyborczego. [Polskie Radio], [OKO.press]
Komentator polityczny (z którym niezbyt często się zgadzamy) ma uwagę do tej sprawy, a adekwatnie co do szumu jaki wokół niej jest.
W sytuacji, gdy służby za PIS po prostu włamywały się Pegasusem na telefon szefa sztabu KO czyli pana Brejzy, a potem publikowano to w TVP dodatkowo jeszcze zniekształcając treść, trudno mi się strasznie oburzać tym, iż Kocjan z Akcji Demokracji publikował jakieś propagandowe filmiki. Doprawdy, znajmy proporcje w oburzeniu xddd
[Galopujący Major @ Facebook]
Zastanawialiście się skąd kandydaci, o których nigdy wcześniej nie słyszeliście mają nagle 100 tysięcy podpisów poparcia dla swojej kandydatury? Tajemnicą poliszynela jest to, iż podpisy są najpewniej kupowane. Serwis Goniec opublikował materiał z dowodami na to, iż takiego działania miał dopuścić się Marek Jakubiak. [Goniec]
„W środę rano w ostatniej strefie czasowej zakończyła się możliwość rejestracji do głosowania za granicą. Według najnowszych danych MSZ w zagranicznych obwodach chce głosować ponad pół miliona Polaków. To wartość znacznie powyżej wcześniejszych oczekiwań i rekord w historii wyborów prezydenckich. W ostatnich latach duża liczba wyborców za granicą zawsze wyprzedzała dużą frekwencję w kraju. (...) Z najnowszych danych Ministerstwa Spraw Zagranicznych wynika, iż zarejestrowanych jest w tej chwili 509,2 tys. osób.” [Onet]
„Rosja i Ukraina zgodziły się na wymianę więźniów na dużą skalę, ale nie osiągnęły przełomu podczas pierwszych bezpośrednich rozmów pokojowych od 2022 roku, które odbyły się w Stambule bez udziału Władimira Putina i Wołodymyra Zełenskiego.” [The Guardian]
„9 maja Służba Bezpieczeństwa Ukrainy (SBU) ogłosiła zdemaskowanie dwójki agentów – byłych żołnierzy armii ukraińskiej zwerbowanych przez węgierski wywiad wojskowy. Mieli oni prowadzić działalność szpiegowską na Zakarpaciu, zamieszkałym przez kilkadziesiąt tysięcy Węgrów. Oboje zostali zatrzymani i oskarżeni o zdradę stanu, za co grozi im kara dożywotniego pozbawienia wolności.” OSW przedstawia analizę i komentarz do wydarzeń, które opisaliśmy już tydzień temu. [Ośrodek Studiów Wschodnich]
„»Sankcje pod lupą« przedstawiają syntetyczną analizę reakcji Unii Europejskiej na embargo eksportu towarów podwójnego zastosowania do Rosji. Posługując się przykładem łożysk stożkowych – kluczowego komponentu o podwójnym zastosowaniu – pokazuje, iż sygnały mogące świadczyć o potencjalnym obchodzeniu sankcji można wykryć na podstawie ogólnodostępnych danych.” [Ośrodek Studiów Wschodnich]
Drugim tematem ostatniego odcinka podcastu/audycji Po Prostu Wschód jest udział Nepalczyków w wojnie po stronie Rosji. „Jak trafiają oni na front? Oczywiście nie usprawiedliwiamy walki po stronie Moskwy. Na ten temat Jędrzej Słodkowski z Gazety Wyborczej, który opublikował serię reportaży na ten temat.” [###]
„Wojna opowiada wiele historii – oto jedna z nich. 5 kwietnia 2025 roku artystka i żołnierka Margarita Polowinko poległa na froncie pełnoskalowej wojny wydanej Ukrainie przez Rosję. Miała 31 lat. Jej śmierć jest jedną z setek tysięcy innych obciążających Rosję. A jednak stanowi szczególny cios, zarówno dotkliwie osobisty, jak i tragicznie symboliczny, dla ukraińskiej społeczności artystycznej, której od dziesięciu lat uczestniczę jako kurator sztuki współczesnej.” [Krytyka Polityczna]
Europa
„W obliczu nasilającej się presji handlowej ze strony USA i rosnącej konkurencji Chin Unia Europejska zapowiedziała działania na rzecz odbudowy konkurencyjności europejskiego przemysłu, które ujęła w Pakcie na rzecz czystego przemysłu (CID). Zwiększenie niezależności gospodarczej UE przy utrzymaniu ambitnych celów klimatycznych będzie jednak wyzwaniem dla branży, szczególnie przy założeniu jej elektryfikacji opartej na źródłach odnawialnych. Dlatego decydujące będą rozwiązania wspierające atrakcyjność biznesową unijnej produkcji – m.in. sprawna deregulacja i obniżka cen energii – szczególnie wobec dynamicznych zmian w strukturze globalnych rynków. istotny przy tym będzie możliwie elastyczne i adaptacyjne podejście UE do transformacji energetycznej, przede wszystkim dla państw wciąż zależnych od źródeł kopalnych, np. Polski.” [Polski Instytut Spraw Międzynarodowych]
„Sondaże pokazują, iż centrowy burmistrz Bukaresztu dogania prawicowego populistę George'a Simiona przed niedzielnym głosowaniem. Ale czy ten wzrost sondaży jest zbyt późny, czy w ogóle realny?” Ehhh... Nie nastawiamy się zbyt optymistycznie co do tych wyborów. [Politico]
„11 maja w Albanii odbyły się wybory parlamentarne, w których zdecydowane zwycięstwo odniosła rządząca od 2013 r. Partia Socjalistyczna (PS) premiera Ediego Ramy. Według wstępnych wyników otrzymała ona 52,3% głosów i 83 mandaty w 140-osobowym parlamencie.” Współpracownik Trumpa, który miał pomóc opozycji jakoś nie zdziałał cudów jak widać. [Ośrodek Studiów Wschodnich]
W albańskiej Tiranie odbył się właśnie szczyt Europejskiej Wspólnoty Politycznej. Krótki artykuł Reutersa wymienia główne tematy jakie zajmą przywódców na szczycie. Opisuje też jaki to może mieć wpływ na Albanię. Politico za to opisuje jak na początku szczytu przedstawiono filmik gdzie europejscy przywódcy byli przedstawieni jako małe dzieci (od 20 minuty na filmie zamieszczony w artykule). [Reuters], [Politico]
Jest to europejska super niedziela wyborcza bo poza prezydenckimi wyborami w Rumunii i Polsce realizowane są także przyspieszone wybory parlamentarne w Portugalii. Reuters ma szybką ściągawkę z tego co doprowadziło do wyborów oraz aktualnej prognozy poparcia. [Reuters]
Pamiętacie jak Rosja zakazała działalności organizacji pozarządowych „ze względów narodowego bezpieczeństwa”? Nie zgadniecie jaki teraz pomysł ma Viktor Orbán. The Guardian opisuje dokładnie co jest w nowym rządowy projekcie a EUobserver ma felieton przekonujący, iż jest to nie tylko atak na demokratyczne społeczeństwo ale także atak na Komisję Europejską. [The Guardian], [EUobserver]
„Omawiamy ostatnie wydarzenia związane z Białorusią. Opowiadamy między o tym dlaczego Łukaszenka zaprosił na Białoruś 150 tysięcy Pakistańczyków? Jaki związek ma z tym demografia Białorusi? Kamil Kłysiński opowiada także o stanie w jakim jest gospodarka Białorusi. Dlaczego w tym kraju brakuje ziemniaków? Czy niedobory w gospodarce mogą być spowodować większe problemy władzy? W jakim stanie jest białoruska opozycja?” [###]
Bliski i Środkowy Wschód
Izrael kontynuuje ataki w strefie Gazy. Każdego tygodnia ginie co najmniej kilkadziesiąt osób. Od 18 marca, czyli dnia gdy Izrael zerwał zawieszenie braoni, w Strefie Gazy zabitych zostało blisko 3 tysiące ludzi. [DW], [AP News]
Zdjęcia satelitarne pokazują, iż w Strefie Gazy rozpoczęto budowę centrów dystrybucji pomocy humanitarnej, którymi zarządzać będzie Izrael. Plan Izraela zakłada, iż cała pomoc humanitarna, która dotrze do mieszkańców Strefy Gazy trafi tam jedynie poprzez izraelskie centra dystrybucyjne. Ma to zapobiec wzbogacaniu się Hamasu na przejmowaniu i odsprzedaży pomocy humanitarnej. ONZ oskarża Izrael o wykorzystywanie żywności jako części swojej wojskowej strategii. [BBC], [AP News]
Hamas zwolnił amerykańsko-izraelskiego zakładnika. Jest to gest dobrej woli przed wizytą Trumpa na Bliskim Wschodzie. [AP News]
„12 maja Partia Pracujących Kurdystanu (PKK) ogłosiła decyzję o porzuceniu walki zbrojnej i samorozwiązaniu. W komunikacie organizacja – uznawana za terrorystyczną – stwierdziła, iż jej historyczna misja dobiegła końca w związku z pojawieniem się w Turcji możliwości politycznego rozwiązania »kwestii kurdyjskiej«. O zakończeniu działalności zadecydowano podczas kongresu PKK, który odbył się w dniach 5–7 maja w dwóch bliżej nieokreślonych lokalizacjach na terenie Iraku.” [Ośrodek Studiów Wschodnich]
Czy Kurdowie otrzymają w Turcji autonomię? Trudno to sobie wyobrazić, jednak taki klickbait w obliczu procesu pokojowego z PKK oraz zauważalnej chęci prezydenta Recepa Tayyipa Erdoğana do pozostania przy władzy każą się nam zastanowić, co otrzymać mogą Kurdowie w zamian za poparcie obecnego prezydenta. Ustępstwa kulturowe lub polityczne (na poziomie samorządów)? A może wręcz przeciwnie i sami Kurdowie coraz mocniej czują się Turkami? Temat podejmuje Konstanty Gebert. [Kultura Liberalna]
USA zniosą wszystkie sankcje nałożone na Syrię – ogłosił Donald Trump podczas wizyty w Arabii Saudyjskiej. Miało to miejsce jeszcze przed historycznym spotkaniem Ahmada asz-Szary z Donaldem Trumpem. kilka ponad pół roku temu asz-Szara (znany wtedy bardziej jako al-Dżaulani) wyruszył z prowincji Idlib z ofensywą, która obaliła dyktaturę Asada, a teraz spotkał się z urzędującym prezydentem USA. Historia doprawdy niezwykła. [Konflikty]
How it started, How it’s going
Qatar Airways podpisał umowę na dostawę do 210 samolotów szerokokadłubowych Boeinga, co jest rekordowej wielkości zamówieniem. Do podpisania umowy doszło podczas wizyty w Donalda Trumpa w Katarze. [BBC]
Donald Trump powiedział, iż Iran otrzymał propozycję umowy regulującej jego program jądrowy. Irański minister spraw zagranicznych odparł za pośrednictwem platformy X (Twitter), iż Iran niczego takiego bezpośrednio ani pośrednio nie otrzymał. Za to w piątek w Stambule doszło do spotkania Irańczyków z przedstawicielami Niemiec, Francji oraz Wielkiej Brytanii. Wydaje się, iż porozumienie z Iranem zbliża się, a administracja Trumpa, który był gorącym przeciwnikiem poprzedniej umowy z Iranem, teraz sama chce taką umowę osiągnąć. Dyskutowana treść porozumienia pozostaje nieznana. [France 24]
„W czwartym odcinku 4. sezonu Opowieści arabskich Jan Natkański opowie o Algierii. Od połowy XIX wieku historię tego kraju kształtował konflikt z Francją, a także pogłębiające się napięcia między faworyzowanymi przez władze kolonialne osadnikami europejskimi a ludnością lokalną. W 1954 roku wybuchła okrutna wojna o niepodległość, pozostawiając głębokie blizny w algierskim społeczeństwie.” [###]
„W tym roku przypada czwarta rocznica upadku Kabulu. Dla Hazarów powrót talibów do władzy gwałtownie przerodził się w już wcześniej dobrze im znany koszmar prześladowań i przemocy. Ta duża mniejszość, stanowiąca około jednej piątej całej populacji kraju, jest bowiem odrębna w dwójnasób. Po pierwsze, za sprawą korzeni – Hazarowie mają mongolskie pochodzenie, przejawiające się w odmiennych rysach twarzy. Po drugie, znacznie ważniejsze – są szyitami żyjącymi w państwie rządzonym przez radykalnych sunnitów.” [Nowa Europa Wschodnia]
Azja
„Kurz po najnowszej konfrontacji Indii z Pakistanem powoli opada i można pokusić się o próbę podsumowania przebiegu wydarzeń. Warto też przeprowadzić porównanie wydarzeń ostatnich dni z poprzednimi indyjskimi nalotami na Pakistan w lutym 2019 roku. Jakie wnioski obie strony wyciągnęły z tamtych wydarzeń i jak przygotowały się do kolejnej rundy? Wreszcie trzeba pochylić się także nad użyciem przez Pakistan chińskich myśliwców J-10CE i pocisków powietrze-powietrze PL-15E.” [Konflikty]
„Indie i Pakistan wymieniły się oskarżeniami o niewłaściwe zarządzanie bronią nuklearną, kilka dni po osiągnięciu rozejmu po czterech dniach walk transgranicznych. Indyjski minister obrony Rajnath Singh zakwestionował bezpieczeństwo broni nuklearnej w Pakistanie w czwartek w bazie wojskowej w Srinagarze, w administrowanym przez Indie Kaszmirze, nazywając sąsiedni kraj »nieodpowiedzialnym i nieuczciwym narodem«.” [Al-Dżazira]
„Chińskie startupy kiedyś bagatelizowały swoje pochodzenie. Teraz niektóre je eksponują. Podążając za rozwojem DeepSeek, coraz więcej chińskich firm podkreśla swoje korzenie podczas ekspansji zagranicznej.” [Rest of World]
„Niektóre elementy relacji amerykańsko-japońskich to niekończąca się melodia. Waszyngton od lat 60. ubiegłego wieku naciska na Tokio, aby prowadziło bardziej aktywną politykę i brało większą odpowiedzialność za bezpieczeństwo w regionie. Tokio nie tyle uchyla się od odpowiedzi, ile bardzo długo nad nią pracuje, a rezultaty zwykle nie są zadowalające dla nikogo. Wobec zwiększonej presji ze strony administracji Donalda Trumpa gabinet premiera Shigeru Ishiby wystąpił z interesującą propozycją »jednego teatru działań«. Koncepcja wywołała największe poruszenie w Korei Południowej, ale i stamtąd napływają zaskakujące reakcje.” [Konflikty]
„Znaczenie Korei Płn. w polityce zagranicznej i bezpieczeństwa obecnej administracji Donalda Trumpa jest dotychczas mniejsze niż w trakcie jego pierwszej kadencji. USA mogą podjąć kolejną próbę negocjacji z KRLD, ale będą one utrudnione m.in. z powodu utrzymujących się rozbieżności interesów obu stron, ujawnionych podczas rozmów Trump–Kim w latach 2018–2019, i korzyści, jakie Korea Płn. czerpie ze współpracy z Rosją. Marginalizowanie zagrożeń ze strony KRLD lub zawarcie z nią porozumienia ograniczonego do kwestii arsenału strategicznego byłoby szkodliwe dla USA i ich sojuszników w Azji Wschodniej.” [Polski Instytut Spraw Międzynarodowych]
„Kucharze-roboty przejmują pracę w południowokoreańskich restauracjach przy autostradach, zbierając mieszane recenzje. Automatyzacja jest przedstawiana jako rozwiązanie problemu niedoboru siły roboczej, ale pracownicy twierdzą, iż roboty pogarszają ich pracę – i jedzenie.”[Rest of World]
„W czasie, gdy mieszkańcy Indii jedzą z roku na rok coraz więcej mięsa, ich skrajnie hinduistyczny rząd próbuje wymusić na nich wegetarianizm. Czemu ma problem nie tylko z mniejszościami religijnymi, ale też z wyznawcami własnej wiary, i czy chodzi o coś więcej niż tylko dietę?” [###]
Afryka
„Niedawno dowiedzieliśmy się, iż administracja Trumpa naciska na rząd Gambii by pomóc Elonowi Muskowi. Przez tygodnie nasz zespół wykonywał telefony, pisał listy i pukał do drzwi, aby spróbować to potwierdzić. Ale utknęliśmy. Nasi reporterzy wsiedli więc do samolotu do Bandżul.” Administracja amerykańska używająca swojej władzy żeby pomagać amerykańskim firmom to nic nowego ale do tej pory metody jakie w tym celu wykorzystywano były dużo bardziej subtelne niż to co możecie przeczytać w tym reportażu. [ProPublica]
„Rząd wojskowy Mali rozwiązał wszystkie partie polityczne po oskarżeniach ze strony grup praw człowieka o aresztowanie opozycjonistów. Assimi Goita, który przejął władzę w wyniku dwóch wojskowych zamachów stanu w 2020 i 2021 roku, zatwierdził decyzję po tym, jak została ona przekazana Malijczykom w telewizyjnym oświadczeniu we wtorek.” [Al-Dżazira]
„Co się dzieje z Grupą Wagnera? Po śmierci Jewgewnija Prigożyna obraz »prywatnych armii« w Rosji uległ całkowitej zmianie. Nie zmienia to faktu, iż najemnicy przez cały czas prowadzą działania, a jednym z najważniejszych obszarów ich operacji jest Afryka. O tym, jak działają Rosjanie, czego chcą i kto próbuje im przeszkodzić opowiadają eksperci Ośrodka Studiów Wschodnich Piotr Żochowski i Miłosz Bartosiewicz” [###]
Ameryka Łacińska
„Od ponad dwóch tygodni Panamą wstrząsają antyrządowe protesty. To, co zaczęło się od strajku nauczycieli 23 kwietnia, rozrosło się do pracowników budowlanych, studentów, pielęgniarek i zbieraczy bananów. W niedzielę grupy tubylcze ogłosiły, iż są gotowe zablokować główne drogi. Ale czego oni chcą?” [Americas Quarterly]
„Nie było zaskoczeniem, iż Chiny zobowiązały się na początku tego tygodnia do zwiększenia swojego zaangażowania gospodarczego i geopolitycznego w Ameryce Łacińskiej i na Karaibach. Ale to, co się wyróżnia, to fakt, iż Xi Jinping wydaje się ściślej niż kiedykolwiek zbliżać do regionu, gdy administracja Trumpa forsuje program skoncentrowany na migracji, taryfach, a choćby ekspansjonistycznych ambicjach.” Americas Quarterly pisze o zwiększonym skupieniu Chin na tym regionie a AP News dodaje, iż mieszkańcy 5 państw z Ameryk uzyskało bezwizowy wjazd do Chin. [Americas Quarterly], [AP News]
Prezydent Argentyny kolejny raz małpuje Donalda Trump. Po wyjściu ze Światowej Organizacji Zdrowia powtarza jego narrację i działania polityczne związane z migracją. Co jest o tyle dziwne, iż Argentyna nie walczy takimi problemami migracyjnymi jak Stany Zjednoczone. [AP News]
W sierpniu odbędą się wybory prezydenckie w Boliwii. Urzędujący prezydent ogłosił właśnie, iż nie będzie ubiegał się o reelekcję (najpewniej z powodu tragicznych dla niego sondaży poparcia) a były prezydent Evo Morales nie może ubiegać się o kolejną kadencję, co potwierdził najwyższy sąd tego kraju. [Al-Dżazira]
Ameryka Północna
Kolejny tydzień z Trumpem. Kolejny raz kiedy newsów jest za dużo żeby wszystkie je tutaj umieścić.
Krytycy i zwolennicy Trumpa jednoczą się przeciwko umowie lotniczej z Katarem [BBC]
Republikanie blokują dużą ustawę Trumpa o ulgach podatkowych w zaskakującej porażce [AP News]
Szpital poinformował rodzinę, iż kobieta z Georgii, której mózg obumarł, musi donosić płód do porodu z powodu zakazu aborcji [AP News]
Sankcje nałożone przez Trumpa na prokuratora Międzynarodowego Trybunału Karnego wstrzymały prace trybunału [AP News]
Meksykański szef bezpieczeństwa potwierdza, iż członkowie rodziny kartelu wjechali do USA w ramach porozumienia z administracją Trumpa [AP News]
Nominaci Trumpa zablokowani przed wejściem do amerykańskiego urzędu ds. praw autorskich [Wired]
„Wiza Trump Card” już pojawia się w formularzach imigracyjnych [Wired]
„Rankiem 19 kwietnia 1995 roku przed Budynkiem Federalnym w centrum Oklahoma City wybuchła ciężarówka z trzema tonami saletry amonowej. (...) Zawalił się cały przód budynku, zginęło 168 osób, w tym 19 dzieci z rządowego przedszkola, setki zostały ranne. Do ataków na Pentagon i World Trade Center był to największy zamach terrorystyczny w historii Stanów Zjednoczonych. W dzisiejszym odcinku opowiadamy o tamtych wydarzeniach i o sprawcy, Timothym McVeighu. Co zradykalizowało młodego weterana wojny w Zatoce Perskiej? Co wspólnego z zamachem miały wydarzenia z 1992 roku w Ruby Ridge, w Idaho oraz w teksańskim Waco, w roku 1993? (...) Posłuchajcie o tzw. milicjach obywatelskich, neonazistach, wrogach rządu federalnego i całym ruchu skrajnej prawicy, który wzrósł w siłę w latach 80. i 90. XX wieku.” [###]
Oceania
„Nowozelandzka komisja parlamentarna zaproponowała zawieszenie trzech maoryskich posłów za ich protestacyjne haka podczas posiedzenia w zeszłym roku.” [BBC]
Ekonomia i gospodarka
„Apple próbuje zniechęcić Europejczyków do korzystania z aplikacji na iOS, które obsługują alternatywne opcje płatności, sprawiając, iż wyglądają one groźnie.” Nie jest to nowa taktyka a organy UE się nią zajmują od jakiegoś czasu. Artykuł zwraca też uwagę, iż podobne działanie zostało ukrócone na rynku amerykańskim. [The Verge]
„W wyniku rozmów przedstawicieli USA i Chin, które odbyły się 10–11 maja w Genewie, państwa zdecydowały o tymczasowym obniżeniu ceł i zawieszeniu na 90 dni wprowadzania środków odwetowych. Choć na gospodarce światowej będzie przez cały czas ciążyła niepewność odnośnie do dalszych działań obu stron, uzgodnienia umożliwią zwiększenie dwustronnej wymiany towarowej i podjęcie negocjacji, które mogą zakończyć się zawarciem ograniczonej umowy handlowej.” PISM przedstawia analizę tego co się wydarzyło a dla ciekawych szerszego kontekstu polityczno-gospodarczego polecamy ich podcast o amerykańsko-chińskiej wojnie celnej wypuszczony zaraz przed ogłoszeniem tymczasowego obniżenia ceł. [Polski Instytut Spraw Międzynarodowych], [###]
„Według MFW obecny obraz globalnej gospodarki wskazuje na poważne spowolnienie wzrostu PKB praktycznie we wszystkich państwach. Dotkliwie mają to odczuć USA oraz Chiny, jednak Unia Europejska także dozna skutków obecnych decyzji.” [Obserwator Gospodarczy]
„Patrick McGee, autor nowej książki Apple w Chinach, o zbyt bliskich relacjach między drugą co do wartości firmą na świecie a jej największym geopolitycznym rywalem.” Polecamy wywiad do przeczytania w serwisie Rest of World. [Rest of World]
„Po raz pierwszy wzrost produkcji czystej energii w Chinach spowodował spadek emisji dwutlenku węgla (CO2) pomimo szybkiego wzrostu zapotrzebowania na energię.” [Carbon Brief]
Ile wynosi cena energii elektrycznej dla gospodarstwa domowych? „za dużo” to pewnie najczęstsza odpowiedź. Portal Gramwzielone.pl omawia najnowsze dane Eurostatu – o wynikach w €, dynamice cen w walutach krajowych po porównanie w parytecie siły nabywczej. [Gramwzielone.pl]
Dlaczego w Polsce nie ma biometanowni? Jest potencjał, są zespoły robocze, jest ciągłe (niezależna od tego kto rządzi) deklarowane wsparcie polityczne ale ciągle tego biometanu nie ma. Z czego to wynika i adekwatnie jaki potencjał ma Polska w tym sektorze? [Wysokie Napięcie]
Nauka i technologia
„Badanie wykazało, iż zastrzyki odchudzające mogą zmniejszyć o połowę ryzyko nowotworów związanych z otyłością. Eksperci twierdzą, iż odkrycia są przełomowe i mogą zwiastować nową erę medycyny prewencyjnej.” Czy jest coś czego ozempic i spółka nie potrafią? [The Guardian]
„Odra została technicznie »wyeliminowana« w Stanach Zjednoczonych w 2000 roku dzięki wysokim wskaźnikom szczepień przeciwko odrze, śwince i różyczce (MMR). Podczas gdy wcześniejsze epidemie trafiły na pierwsze strony gazet, mnóstwo przypadków w zachodnim Teksasie jest czymś więcej niż tylko nowością – może spowodować, iż Stany Zjednoczone utracą status eliminacji. Lauren Young, zastępca redaktora ds. zdrowia i medycyny, wyjaśnia, co oznacza eliminacja, dlaczego liczba przypadków odry rośnie i jak zapobiegać dalszemu rozprzestrzenianiu się choroby.” [###]
„Według dzisiejszego raportu opublikowanego w czasopiśmie Nature, pobranie fragmentu kodu genetycznego, który jest unikalny dla ludzi, i wprowadzenie go do myszy pomaga zwierzętom wyhodować większe mózgi niż zwykle.” Brzmi jak początek taniego horroru ale artykuł Nature opisuje dlaczego jest to robione. [Nature]
Najnowszy odcinek Veritiasium opowiada historię zanieczyszczenia całej planety substancją stworzoną przez człowieka, która nie występowała wcześniej w przyrodzie, najprawdopodobniej każde z nas ma ją w swojej krwi, a została wyprodukowana przez jedną z kilku globalnych firm. O czym mowa? O C8, odświeżonej jej wersji czyli GenX, szerszej rodzinie PFAS znanej pod nazwą „wiecznych chemikaliów”. Skąd się wzięły, gdzie je spotkamy, jak długo zajęło wykrycie szkodliwości oraz stosowania pewnych substancji, jak bardzo ucierpiały na tym firmy je produkujące (spoiler alert: nie ucierpiały) a także jakie są źródła tych substancji w naszych organizmach. [###]
„Analiza związków zawartych w papryczkach chili ujawniła substancje chemiczne, które wydają się negować działanie kapsaicynoidów. Wyjaśnia to, dlaczego skala Scoville'a do pomiaru ostrości nie zawsze jest dokładna i może ostatecznie doprowadzić do opracowania ”anty- pikantnej„ przyprawy.” [New Scientist]
„Opinie naukowców, niezależnie od tego, czy zdają sobie z tego sprawę, czy nie (i czy im się to podoba, czy nie), są przesiąknięte filozofią. I wielu moich kolegów – zwłaszcza tych, którzy twierdzą, iż filozofia jest nieistotna – ma pomysł na to, co powinna robić nauka, które wywodzą się ze źle przyswojonych wersji prac dwóch dwudziestowiecznych filozofów: Karla Poppera i Thomasa Kuhna.” Polecamy interesujący esej o tym jak filozofia może wpływać na to czym zajmuje się fizyka teoretyczna. [Nature]
„Ból to jedna z dolegliwości najtrudniejszych do leczenia. Bo może mieć różne przyczyny: fizjologiczne, urazowe, neuropatyczne, psychogenne… Bo jest kwestią bardzo indywidualną, każdy odczuwa go po swojemu, więc trudno obiektywnie ocenić. Bo są różne środki przeciwbólowe, które sprawdzają się lepiej przy określonych źródłach bólu, o czym pacjent niekoniecznie wie. – Ból jest sygnałem dla organizmu, takim samym jak zapach, jak smak – mówi gość odcinka, dr hab. Dariusz Kosson z Zakładu Nauczania Anestezjologii i Intensywnej Terapii na Warszawskim Uniwersytecie Medycznym i Polskiego Towarzystwa Badania Bólu.” Polecamy odcinek, bo (niestety) ból jest czymś z czym każdy z nas się prędzej lub później będzie musiał zmierzyć w życiu. [###]
„Program rozwoju wodnosamolotu-ekranoplanu transportowego Liberty Lifter to jedno z najciekawszych przedsięwzięć realizowanych w tej chwili przez amerykański przemysł lotniczy. Założenia są odpowiednio ambitne: maszyna ta ma zapoczątkować rewolucję w dziedzinie ciężkiego (strategicznego i taktycznego) transportu lotniczego w środowisku morskim. Od okrągłego roku w temacie panowała jednak względna cisza. I dopiero niedawno pojawiły się nowe konkretne informacje.” [Konflikty]
„Harvard dowiedział się, iż posiada autentyczną Magna Carta [Wielką Kartę Swobód]. W 1946 roku zapłacił za nią mniej niż 28 dolarów” Bogatemu to i byk się ocieli. [NPR]
Czy reaktor jądrowy, który produkuje więcej paliwa niż go zużywa, rozwiązuje przy tym problem odpadów jądrowych uratuje świat? Najpewniej nie. Takie reaktory już istniały, pracowały i w większości zakończono ich funkcjonowanie. Mimo świetnie brzmiących opisów, cały system operowania tych reaktorów jest zwyczajnie nieekonomiczny. [###]
„Opracowywany przez spółkę Bell Textron nowy statek powietrzny dla amerykańskich wojsk lądowych dostał oficjalne oznaczenie: MV-75. Maszyna ta zastąpi w służbie znaczną część śmigłowców rodziny H-60, ale wbrew pierwotnym założeniom – nie wszystkie. ” [Konflikty]
W Kanadzie podano szacowane koszty budowy pierwszego reaktora jądrowego SMR, budowanego wg projektu GE Hitachi Nuclear Energy BWRX-300. No i jest drogo. Oczywiście ceny, gdy budujemy pierwszy danego typu obiekt zawsze są wyższe niż gdy dochodzimy do pewnej wprawy w budowie. Jednak branża jądrowa przez ostatnią dekadę pokazała na Zachodzie, iż trzymanie kosztów w ryzach to jej bardzo słaby punkt. Czy koszt budowy kolejnych jednostek spadnie o zapowiadane ponad 30%? Zobaczymy. Koszty i szybkość realizacji będzie czynnikami decydującymi dla ewentualnego upowszechnienia sie technologii. [World Nuclear Industry Status Report]
„Historia XB-70 pokazuje, jak zdradliwe mogą być koleje losu w lotnictwie. Niezależnie od pięknych planów i wszechstronnie przemyślanych koncepcji ewolucja techniki i realia polityczne sprawiły, iż na długo przed pierwszym lotem kariera «Walkirii» została przekreślona. Wbrew temu, co lubią pisać łowcy sensacji, katastrofa z czerwca 1966 roku nie zmieniła niczego w historii amerykańskiego lotnictwa bombowego, bo w tamtym okresie nikt już choćby nie myślał o uczynieniu z XB-70 bombowca. Co nijak nie zmienia faktu, iż jest to fascynująca konstrukcja.” [Konflikty]
Idee, kultura, społeczeństwo
Ile ropy naftowej naftowej zostało uwolnionych do środowiska w Zatoce Meksykańskiej podczas katastrofy platformy wiertniczej Deep Water Horizon z kwietnia 2010 roku? Historię opowiada kanał neo, a używa do tego jakże amerykańskiej jednostki miary czyli objętości Empire State Building. [###]
„W czwartym odcinku serii «Umysł i wiara» bierzemy na warsztat treści religijne. Co odróżnia idee i pojęcia wokół których zorganizowane są tradycje religijne od tych, które spotykamy w nauce, sztuce czy rozrywce? Odpowiedź na to pytanie wymaga, by przyjrzeć się temu, w jaki sposób nasz umysł konstruuje i przetwarza pojęcia, które mogą stać się ”dobrymi kandydatami„ na treści religijne. Opowiada Piotr Szymanek, który jest religioznawcą i kognitywistą religii. Pracuje w Instytucie Religioznawstwa Uniwersytetu Jagiellońskiego i współpracuje z Centrum Kopernika Badań Interdyscyplinarnych UJ..” [###]
Spadające współczynniki urodzeń to temat dotykający każdego regionu świata. Chociaż niektóre regiony przez cały czas rosną demograficznie, to utrzymanie obecnych już trendów sprawi, iż kryzys demograficzny dotknie w końcu każdy kontynent. Co z tym możemy zrobić? Czy coś robić powinniśmy? Z czego wynikają problemy? Temat długi i szeroki – zapraszamy na rozprawkę od Aeon. [Aeon]
Zawodnicy z jakiego kraju dominują w tej chwili w sumo? Nie są to Japończycy. Mowa oczywiście o.... Mongołach. Zdominowali oni ten sport nie ilością, ale jakością – in wyżej w rankingi zerkniemy, tym większy odsetek zawodników (w tym mistrzów) stanowią. [###]
Poza wyborami w Polsce i Rumunii, które odbędą się w ten weekend jeszcze jedne ważne wybory będą miały miejsce. Wybór zwycięzcy tegorocznego konkursu Eurowizji. The Guardian ma krótkie podsumowanie tego co należy wiedzieć przed sobotnim finałem a jeżeli chcecie go obejrzeć to zawsze można to zrobić na oficjalnym kanale Eurowizji w serwisie YouTube. [The Guardian]
1 dzień temu
![107 nowych policjantów. Teraz przed nimi przeszkolenie [ZDJĘCIA]](https://cowkrakowie.pl/wp-content/uploads/2025/05/slubowanie12.jpg)
