Wydanie 232, 12.04.2025

1 tydzień temu

Większość nagłówków medialnych w tym tygodniu skupiona była na działaniach administracji USA oraz debatach o debatach w Polsce. To jednak nie jest pełen obraz sytuacji. Zapraszamy zatem na podróż dookoła świata. Miłej lektury!

Jeśli podoba się Wam nasza praca, to tutaj znajdziecie Patronite naszego projektu.

Dla czytelników newslettera: To wydanie najprawdopodobniej przekracza objętość narzuconą przez serwis Gmail, więc nie wyświetli się w całości w skrzynkach pocztowych w tym serwisie. Możecie rozwinąć pełną treść maila na skrzynce lub otworzyć wersję webową – wystarczy kliknąć numer wydania w mailu.

Polska

Brak pieniędzy na dalszą modernizację techniczną Wojska Polskiego? W obliczu rekordowych wydatków na obronność wydaje się to niemożliwe. Ze względu na już zawarte umowy pieniędzy na kolejne zakupy zwyczajnie brakuje. Czy zatem zakupy były przemyślane? No cóż, nie były. Analiza Tomasza Dmitruka. [Dziennik Zbrojny]
Odbyły się debaty prezydenckie. Dwie, tego samego dnia, w tym samym mieście. Do końca nie było wiadome, kto się na nich pojawi. O jej przebiegu na gorąco pisze OKO.press [OKO.press]
„Szanowany onkolog i kościelny organista wykorzystywali seksualnie małoletnich – uważa prokuratura. Policja szuka śladów nasienia – jeden z podejrzanych przyznał się do ejakulacji na wiszący w kościele obraz z wizerunkiem papieża.” – czyli lekko mniej typowy artykuł o kolejnej ujawnionej sprawie pedofilii w kościele. [Wyborcza]
10 kwietnia miała miejsce 15 rocznica katastrofy lotniczej w Smoleńsku, w wyniku której zginęło 96 osób, wszyscy, którzy znajdowali się na pokładzie Tu-154M. Co dla niektórych może być zaskoczeniem, przez cały czas toczy się śledztwo prowadzone przez polską prokuraturę. Krótki artykuł o tym na jakim jest etapie. [Onet]
Za to od 15 lat, na choćby dłużej, nie zmienia się jedna rzecz – PiS jest partią, która przedstawia się jako prześladowana, niszczona przez system, która ciągle otoczona jest wrogami. Oblężona twierdza na całego. Jak przekonuje prof. Antoni Dudek, jest to nieodłączna cecha tej partii i niejako polityczne DNA Jarosława Kaczyńskiego. [Onet]

Wojna w Ukrainie

Atak Rosji na Ukrainę – aktualny stan wydarzeń przedstawia Ośrodek Studiów Wschodnich. [Zbrodnicze rosyjskie ataki na Krzywy Róg. 1140. dzień wojny]
Amerykański wysłannik Steve Witkoff spotkał się w piątek w Petersburgu z Władimirem Putinem. Tematem było doprowadzenie do zawieszenia broni. Kreml powiedział, iż spotkanie trwało ponad cztery godziny i skupiało się na „aspektach ukraińskiego porozumienia”. Rozmowy, trzecie w tym roku rozmowy Witkoffa z Putinem, zostały opisane przez specjalnego wysłannika Kirilla Dmitriewa jako „produktywne”. [BBC]
Ukraińskie siły pojmały dwóch obywateli Chin, którzy walczyli po stronie armii rosyjskiej w obwodzie donieckim na wschodzie Ukrainy – powiedział prezydent Wołodymyr Zełenski. Dodał, iż ich liczba w rejonie jest zdecydowanie wyższa niż tych złapanych dwóch żołnierzy. Jest to pierwsze oficjalne oskarżenie ze strony Ukrainy, iż Chiny dostarczają Rosji siłę żywą. [BBC]
Sojusznicy Ukrainy ogłosili rekordowe 21 mld euro (18,2 mld funtów) dodatkowego wsparcia wojskowego dla Kijowa i oskarżyli Władimira Putina o ociąganie się i opóźnianie negocjacji pod przewodnictwem USA w sprawie zawieszenia broni. Przemawiając na spotkaniu grupy kontaktowej ds. obrony Ukrainy w Brukseli, brytyjski sekretarz obrony John Healey powiedział: „Putin powiedział, iż chce pokoju, ale odrzucił pełne zawieszenie broni. Jego siły przez cały czas ostrzeliwują Ukrainę, zarówno cele wojskowe, jak i cywilne”. Minister obrony Niemiec, Boris Pistorius przyznał, iż pokój „wydaje się być nieosiągalny w najbliższej przyszłości” i stwierdził, iż Ukraina znajduje się „w epicentrum szerszego konfliktu”. [The Guardian]

Europa

„Obecna wersja ogłoszonego przez Komisję Europejską planu »ReArm Europe«, przemianowanego w międzyczasie na ”Readiness 2030„, wyklucza z unijnego finansowania zakupy sprzętu produkowanego poza krajami Unii Europejskiej. Nie wszystkim, także wewnątrz UE, się to podoba. Najgłośniej protestują Stany Zjednoczone, praktyczne rozwiązania proponuje Wielka Brytania, zaś sekretarz generalny NATO Mark Rutte przedstawia dość egzotyczne pomysły, mające jednak sporo sensu.” [Konflikty]
„W tym roku minęło 5 lat od opuszczenia Unii Europejskiej przez Wielką Brytanię. Jaki jest bilans opuszczenia UE przez Wielką Brytanię? Jakie są plusy a jakie minusy tej decyzji? Jak Brytyjczycy oceniają Brexit? Czy są szansę, iż UK wróci do Unii? O tym, jaki jest bilans opuszczenia UE przez Brytyjczyków, jak sami oceniają tę decyzję, z czym się ona wiąże, w rozmowie z Tomaszem Zającem opowiada Przemysław Biskup.” [###]
„9 kwietnia zakończyły się negocjacje w sprawie umowy koalicyjnej pomiędzy Unią Chrześcijańsko-Demokratyczną (CDU), jej odpowiedniczką z Bawarii – Unią Chrześcijańsko-Społeczną (CSU) i Socjaldemokratyczną Partią Niemiec (SPD). Dokument ten, zatytułowany ”Odpowiedzialność dla Niemiec„, określa priorytety nowego rządu i podział ministerstw między koalicjantów. Skład rządu nie pozostało znany, ale nowym kanclerzem zostanie przewodniczący CDU Friedrich Merz. Z punktu widzenia Polski korzystne są deklaracja bliższej współpracy zarówno bilateralnej, jak i w formacie Trójkąta Weimarskiego, chęć dalszego wspierania Ukrainy oraz wzmacniania europejskiego filaru NATO.” [Polski Instytut Spraw Międzynarodowych]
„O niedawnych zarzutach dla Marine Le Pen, o przyszłości Macrona, o tym Jak napięta sytuacja wewnętrzna we Francji może wpłynąć na jej politykę zagraniczną i bezpieczeństwa.” Opowie o tym Łukasz Maślanka, ekspert OSW. [###]
Władze Estonii zatrzymały i weszły na pokład statku na Morzu Bałtyckim, należącego do rosyjskiej floty cieni – powiedziała w piątek premier Kristen Michal. Statek, który według Michal nie pływał pod banderą żadnego państwa, ale był wcześniej zarejestrowany w Dżibuti. Okręt został zatrzymany w pobliżu Zatoki Tallińskiej w ramach operacji z udziałem śmigłowców. [Politico]
„Od kilku miesięcy Wielka Brytania walczy ze wzmożoną aktywnością rosyjskich jednostek »badawczych« działających w rejonie jej wybrzeża. Ich załogi wykorzystują przepisy dotyczące prawa nieszkodliwego przepływu, przez co Brytyjczycy mają praktycznie związane ręce w walce z tym problemem. Teraz okazuje się, iż wzdłuż Wysp odkryto czujniki służące do monitorowania działalności operacyjnej okrętów podwodnych Royal Navy.” [Konfliky]
W Atenach wybuchła bomba. Nikomu nic się nie stało, a ładunek był podłożony w pobliżu siedziby głównej firmy kolejowej kraju. Jest to kolejny objaw społeczej frustraji na opóźnienia w procesie i brak odpowiedniego wyjaśnienia największej katastrofy kolejowej w historii kraju. Mowa o wypadku pod Tempi, gdzie w wyniku zderzenia dwóch pociągów zginęło 57 osób. [Euro News]
Włochy zmieniły zapisy regulujące kwestie wysyłania imigrantów do Albani i zaczęły wysyłać tam kolejne statki z migrantami. Wcześniej, proceder ten był blokowany przez włoskie sądy. [Balkan Insight]
Serbska policja została oskarżona o zastraszanie uczestników protestów antyrządowych po tym, jak w czwartek wieczorem wkroczyła na Wydział Lekarski w mieście Nisz. Studenci powiedzieli dziennikarzom, iż początkowo przybyło tylko trzech funkcjonariuszy, twierdząc, iż przybyli na zaproszenie dziekana i chcieli jedynie sprawdzić legitymację studentów. Następnie weszło za nimi ponad 20 kolejnych policjantów. Zapełnili wydział i zaczęli sprawdzać legitymacje studentów, zabierając im dowody osobiste, a następnie wystawiając wezwania na przesłuchania. [Balkan Insight]

Bliski i Środkowy Wschód

23 marca izraelscy żołnierze zabili na terenie Strefie gazy 15 ratowników medycznych, jak podano w komunikacie, ze względu na to, iż wywołali w u wojskowych poczucie zagrożenia. Jak pokazują analizy, do których dotarło Sky News, strzały oddano z względnie małego dystansu, a wcześniejsze nagrania pokazywały, iż pojazdy ratowników były poprawnie oznaczone – co przeczy izraelskiej wersji wydarzeń. [Sky News]
Izraelskie ataki na Strefę Gazy przez cały czas trwają. W niedzielę zginęło w ich wyniku co najmniej 32 osoby, a w środę kolejne 23. [AP News #1], [AP News #2]
Nie jest spokojnie również na Zachodnim Brzegu. W niedzielę 14-letni Palestyńczyk z amerykańskim obywatelstwem został zastrzelony, razem z dwoma towarzyszącymi mu osobami, przez izraelskiego osadnika. [The Guardian]
Sąd Najwyższy Izraela wstrzymał decyzję o zwolnieniu szefa agencji bezpieczeństwa Szin Bet, Ronena Bara. Rząd premiera Binjamina Netanjahu ma czas do 20. kwietnia na znalezienie kompromisu z prokuratorką generalną, która sprzeciwia się tej decyzji. Tymczasem Bar pozostaje na stanowisku, a rząd nie może mu utrudniać wykonywania obowiązków. Netanjahu mówi, iż nie ufa już Barowi, a krytycy premiera uważają, iż jest to antydemokratyczna próba zablokowania śledztwa w sprawie kataraskich wpływów w Izraelu, co obciążać może urzędującego premiera. [France 24]
W sobotę 12. kwietnia, w Omanie rozpoczną się pośrednie rozmowy między Iranem, a USA. Mają one dotyczyć irańskiego programu jądrowego, a ze strony amerykańskiej rozmowy prowadził będzie Steve Witkoff, wysłannik prezydenta USA ds. Bliskiego Wschodu. Amerykańska administracja w ostatnich tygodniach nasiliła presję militarną na sojuszniczych Iranowi Hutich z Jemenu, a także przebazowała dodatkowe siły w ten region świata. [France 24], [Konflikty]
Departament Skarbu USA ogłosił nowe sankcje wymierzone w irański program nuklearny, zaledwie kilka dni przed rozmowami USA – Iran w Omanie. Pięć podmiotów i jedna osoba zostało wymienionych w nowych sankcjach za ich wsparcie dla irańskiego programu nuklearnego. [AP News]
USA kontynuuje bombardowania pozycji Hutich w Jemenie, przebazowali na Diego Garcię co najmniej 6 bombowców B-2 oraz tyle samo tankowców KC-135 i przyznali się do straty 3 dronów MQ-9. Amerykanie pochwalili się nagraniem zaatakowanej grupy kilkudziesięciu osób, które miały być bojownikami Huti odbierającymi instrukcje. Według Hutich było to zwykłe zgromadzenie plemienne niezwiązane z działaniami zbrojnymi. W wątpliwość, wersję Hutich poddaje fakt, iż do momentu opublikowania komunikatu Amerykanów, jemeńskie media nie informowały o ofiarach cywilnych nalotu. [Konflikty]
„6 kwietnia w Ankarze odbył się nadzwyczajny zjazd Republikańskiej Partii Ludowej (CHP) – głównej siły opozycyjnej w Turcji. W 2024 r. w wyborach lokalnych zdobyła ona najwięcej głosów w skali kraju (obecnie cieszy się poparciem ok. 30% wyborców), stając się tym samym zagrożeniem dla rządzącej Partii Sprawiedliwości i Rozwoju (AKP). Zjazd znaczną różnicą głosów po raz drugi wybrał dotychczasowego przewodniczącego Özgüra Özela, który był jedynym kandydatem. Ten zapowiedział utrzymanie antyrządowych protestów (trwających od 19 marca) oraz kampanię zbierania podpisów pod petycją o organizację wcześniejszych wyborów parlamentarnych i prezydenckich, a także ponownie wezwał do bojkotu konsumenckiego firm powiązanych z władzą.” [Ośrodek Studiów Wschodnich]
Były burmistrz Stambułu, Ekrem İmamoğlu, pierwszy raz od jego aresztowania wypowiedział się publicznie. Miało to miejsce podczas rozprawy sądowej. Jak powiedział, jest aresztowany ze względu na to, iż trzykrotnie wygrał wybory w Stambule. [BBC]
„Od 2019 r. Liban boryka się z bezprecedensowym kryzysem gospodarczym i finansowym. Jak do tego doszło? W naszym wnikliwym śledztwie zagłębiamy się w największą defraudację pieniędzy w historii kraju. Badamy kolejne kroki stojących za nią polityków i analizujemy konsekwencje, jakie ponieśli zwykli ludzie.” – telewizja Arte zaprasza na półtoragodzinny film zgłębiający temat libańskich problemów gospodarczych. [###]

Azja

„Apokaliptyczne trzęsienie ziemi w Birmie to kolejna katastrofa nawiedzającą ten kraj. Uderzyło ono w półupadłe, zanarchizowane państwo, wstrząsane wielowymiarową wojną domową toczoną przeciwko znienawidzonej, zbrodniczej juncie wojskowej. Politycznie trzęsienie ziemi to dla Birmy czarny łabędź, który może przesądzić o przyszłości kraju.” [link]
Trzęsienie ziemi, mimo swojego rozmiaru nie powstrzymuje stron przed walkami, mimo ogłoszonego rozejmu. Obie strony oskarżają się wzajemnie o ataki i usprawiedliwiają swoje działania jako jedynie „odpowiedzi”. [BBC]
„Tysiące zwolenników głównej religijnej partii politycznej Pakistanu zgromadziło się w piątek w Lahaurze (drugim co do wielkości mieście kraju) w demonstracji przeciwko Stanom Zjednoczonym i Izraelowi w związku z wojną w Strefie Gazy. Pakistan nie utrzymuje stosunków dyplomatycznych z Izraelem i konsekwentnie wzywa do trwałego zawieszenia broni w konflikcie Izrael-Hamas.” [AP News]
„Japońskie Siły Samoobrony powstały 1 lipca 1954 roku z przekształcenia Narodowych Sił Bezpieczeństwa. Okres założycielski był niezwykle trudny. Nie było zgody co do miejsca Sił Samoobrony w systemie konstytucyjnym ani choćby co do tego, jakie zadania powinny być przed nimi stawiane. A to był dopiero początek. Następne dekady upłynęły pod znakiem batalii prawnych i budżetowych, które często miały większy wpływ na rozwój Jieitai niż adekwatna polityka bezpieczeństwa i koncepcje militarne. W tle zaś pozostawały najważniejsze relacje z USA.” [Konflikty]

Afryka

„Władze Kamerunu dostrzegły poważny problem, jakim są »zniknięcia« członków sił zbrojnych. Żołnierze porzucający wojsko wyjeżdżają z kraju, szukając pracy na rynku prywatnych firm wojskowych. Wielu trafia do Rosji, gdzie wykorzystywani są jako mięso armatnie w trwającej wojnie z Ukrainą. Skala dezercji jest tak duża, iż odpływ żołnierzy stanowi realne zagrożenia dla bezpieczeństwa Kamerunu.” [Konflikty]
Sierra Leone walczy z epidemią narkotyku syntetycznego zwanego kush. Jest on depresantem, działa krótko i intensywnie, jest silnie uzależniający. Wywołuje on problemy z wątrobą, nerkami i oddychaniem, a odstawienie wiąże się z fizycznym bólem czy choćby psychozą. [AP News]
„Gubernator nigeryjskiego stanu Borno ostrzegł, iż dżihadystyczna grupa Boko Haram powraca po tym, jak jej bojownicy przeprowadzili serię ataków i przejęli kontrolę nad niektórymi częściami północno-wschodniego stanu. Babagana Zulum wezwał do zwiększenia pomocy wojskowej dla żołnierzy walczących z rebelią. Rząd Nigerii zbagatelizował obawy gubernatora, twierdząc, iż bezpieczeństwo w kraju poprawiło się w ciągu ostatnich 18 miesięcy. Stan Borno jest w centrum 15-letniej rebelii Boko Haram, która zmusiła ponad dwa miliony ludzi do opuszczenia swoich domów i skutkowała śmiercią ponad 40 000 osób.” [BBC]
W Nigerii władze mają problem z opanowaniem ogniska zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych. W wyniku tej choroby zmarło od zeszłego roku już ponad 150 osób. [AP News]
”Donald Trump niemal zerwał stosunki z RPA, oskarżając jego władze o kradzież ziemi białych farmerów oraz zakrojone na szeroką skalę zbrodnie przeciw nim. Co jednak mówią statystyki i co tak naprawdę zagraża tamtejszej białej ludności, a o czym amerykański prezydent jednak nie wspomina?” [###]

„W środę w głównej partii opozycyjnej Sudanu Południowego pojawiły się podziały po zatrzymaniu jej wieloletniego przywódcy, ponieważ część partii zagłosowała za zastąpieniem go ministrem rządu oskarżonym o spółkowanie z prezydentem kraju.” – brzmi skomplikowanie? Taka właśnie jest sytuacja polityczna w Sudanie Południowym. [AP News]

Sytuacja humanitarna pozostaje za to bardzo trudna. Cięcia w programie pomocowym USAID skutkują brakiem dostępem do leków, dłuższym czasem poszukiwania pomocy i przyczynia się w widoczny sposób do śmierci osób, do których pomoc nie dociera na czas. [AP News]

Ameryka Łacińska

Główne argentyńskie związki zawodowe rozpoczęły w czwartek masowy 24-godzinny strajk, wstrzymując transport na znak protestu przeciwko radykalnym środkom oszczędnościowym wprowadzonym przez rząd prezydenta Javiera Mileia. [France 24]
Dach klubu nocnego w stolicy Dominikany zawalił się podczas koncertu, w wyniku czego zginęło co najmniej 98 osób, a 160 zostało rannych. Trwa akcja ratunkowa jednak nadzieje na odnalezienie żywych gasną. [AP News]
Członkowie gangu wkroczyli w poniedziałek do miasta Mirebalais w środkowym Haiti i uwolnili z więzienia około 500 osadzonych. Policja powiedziała, iż odzyskała już kontrolę nad Mirebalais (leżącym 50 km od stolicy kraju), ale lokalne doniesienia ostrzegały, iż wielu zbiegłych więźniów przez cały czas włóczy się po ulicach. Uzbrojone gangi kontrolują niemal całą stolicę, ale ten ostatni atak wydaje się sugerować, iż coraz częściej atakują miasta w innych częściach kraju. [BBC]
Północne wybrzeże Peru to rolnicze zagłębie. Co ciekawe, po podboju regionu Hiszpanie mieli problemy z utrzymaniem nawodnienia terenu,mimo tego, iż pozornie ich kanały melioracyjne nie różniły się od tych tworzonych przez wieki przez autochtonów. Jednak nawadnianie to nie tylko sam kanał, ale równiez organizacja pracy i kultura za nią stojąca. O tym jak starożytne metody pomagają zamieniać bardzo suche regiony w rolnicze zagłebie, a także o kłopotach, które przynieśc mogą regionowi zmiany klimatu. [The Converstaion]

Ameryka Północna

Zmiany klimatyczne najwyraźniej widoczne są w chłodniejszym klimacie. Jedną z konsekwencji ocieplania się klimatu jest coraz krótsze okno pogodowe, które umożliwia bezproblemowy przejazd po zamarzniętych drogach zaopatrzeniu do rdzennych społeczności, rozrzuconych po rozległym terytorium Kanady. W błocie, które nastaje coraz szybciej pojawiającą się wiosną, utknąć może każda terenówka. [The Guardian]
Kanada i USA znajdują się we wzajemnym energetycznym uzależnieniu. Kanada jest głównym dostawcą ropy do USA, a USA głównym jej odbiorcą. Kanada w 2024 roku ukończyła rozbudowę jednego ze swoich ropociągów, który lekko poprawia jej pozycję w sporze, jest on jednak dalece niewystarczający. O wielkich projektach rurociągowych Kanady o, ich wpływie na politykę, ekonomię oraz o ich kosztach opowiada CaspianReport. [###]

28. kwietnia w Kanadzie odbęda się wybory na szczeblu centralnym. Z tej okazji, krótki i przystępny przewodnik po kanadyjskiej scenie politycznej przygotowało BBC. [BBC]

Sekretarz obrony USA Pete Hegseth, podczas wizyty w Panamie powiedział, iż „chińskie wojsko ma zbyt dużą obecność na półkuli zachodniej. ”Nie popełnijcie błędu, Pekin inwestuje i działa w tym regionie dla przewagi militarnej i nieuczciwego zysku ekonomicznego„ dodał. Cała wypowiedź padła w kontekście zapowiedzi prezydenta Trumpa o przejęciu kontroli nad kanałem przez Chiny, i iż ta sytuacja musi ulec zmianie. [AP News]

Podczas wywiadu w Fox News, w którym wiceprezydent USA JD Vance bronił ceł nakładanych przez prezydenta USA Donalda Trumpa powiedział „Pożyczamy pieniądze od chińskich chłopów, aby kupować rzeczy, które ci chińscy chłopi produkują”. W odpowiedzi rzecznik Ministerstwa Spraw Zagranicznych ChRL Lin Jian powiedział we wtorek, iż komentarze Vance'a – które już wywołały poruszenie w chińskich mediach społecznościowych – były „zaskakujące i smutne”. [BBC]

Stojąca na czele amerykańskiej bazy wojskowej na Grenlandii pułkownik Mayers, została zwolniona. Pułkownik Susannah Meyers, która pełniła funkcję dowódcy bazy kosmicznej Pituffik od lipca, została usunięta po doniesieniach, iż zdystansowała się od krytyki wiceprezydenta USA wobec Danii i jej nadzoru nad terytorium. Siły Kosmiczne USA poinformowały w oświadczeniu wydanym w czwartek wieczorem, iż Meyers została usunięta ze stanowiska dowódcy w czwartek z powodu „utraty zaufania” do jej zdolności dowódczych. [The Guardian]

Oceania

Trzeciego maja odbędą się wybory do parlamentu federalnego Australii. Kto wygra? Kto jest na górze, kto na dole i która partia prowadzi w najnowszych sondażach? I tak w ogóle, kto tam na antypodach startuje? O wszystkim przeczytacie w podsumowaniu od the Guardian. [The Guardian]
Drużyna piłkarska Wysp Marshalla zagra swój pierwszy międzynarodowy turniej w północno-zachodnim Arkansas podczas Outrigger Cup 2025. Federacja Piłkarska Wysp Marshalla z dumą reklamuje swoją drużynę jako „ostatni kraj na Ziemi bez drużyny piłkarskiej”, ponieważ do 2020 roku Wyspy Marshalla były jedynym członkiem Organizacji Narodów Zjednoczonych bez takiego zespołu. [Yahoo Sports]

Ekonomia i gospodarka

Trwa wojna handlowa USA-Chiny. Amerykanie w kuriozalny sposób, nagle ogłosili zawieszenie na 90 dni ceł na wszystkie kraje, poza Chinami. Na moment tworzenia tego tekstu USA obłożyły Chiny stawką 145%, a Chiny obłożyły USA stawką 125%. Co będzie dalej? Czas pokaże.Jednak o jakich wartościach importu i eksportu mówimy? Jakie są trendy w obrocie między dwoma największymi gospodarkami świata, jakie główne produkty wymieniają między sobą? Na to stara się odpowiedzieć artykuł od BBC. [BBC]
Chiny są globalnym liderem produkcji statków transportowych. O ile od dłuższego czasu serce przemysłu stoczniowego bije w Azji, o tyle jeszcze niedawno liderami były Korea Południowa i Japonia. W 2023 Chiny wyprodukowały 51% statków świata (licząc według tonażu). Jak wyglądała chińska droga do tej pozycji, jak pomogły mu władze i czy USA ma szansę na powrót do pierwszej ligi przemysłu stoczniowego? Opowiada o tym 10-minutowy materiał od Bloomberga. [###]

Raport think-tanku energetycznego Ember o światowym rynku elektryczności za rok 2024 podaje, iż niskoemisyjne źródła odpowiadają za prawie 41% całej światowej generacji i jest to tendencja wzrostowa. Całościowe zużycie elektryczności na świecie urosło w porównaniu z rokiem 2023 o 4% i skutkowało to również zwiększonym zużyciem paliw kopalnych. W efekcie czego emisja CO2 wzrosła o 1.6%. O ile wzrost emisji wyraźnie mniejszy niż wzrost konsumpcji energii elektrycznej to dobra wiadomośc, o tyle złą wiadomością jest to, iż emisje ciągle rosną. [Ember]

„Ładowarka prawem mieszkańca – Warszawski sąd rejonowy uznał, iż zarząd wspólnoty mieszkaniowej bezprawnie od dwóch lat blokuje montaż stacji ładowania samochodów elektrycznych przy prywatnym miejscu postojowym w garażu pod budynkiem wielorodzinnym. Nakazał zarządowi wydanie zgody na podstawie ustawy o elektromobilności. Wspólnota zapłaci także koszty procesu. Mieszkaniec rozważa teraz skierowanie pozwu cywilnego o odszkodowanie w stosunku do członków zarządu.” [Wysokie Napięcie]

Ogłaszane i wycofywane amerykańskie cła rozbujały światowe giełdy, w tym i krajową. Jakie jednak były jej początki w III RP? Jakie przyświecały jej cele, jakie kontrowersje się pojawiały i jak wygląda jej, nie taka długa, ale zdecydowanie interesująca, historia – opowiada prof. Antoni Dudek [###]

Nauka i technologia

Czy Duże Modele Językowe (zwane potocznie sztuczną inteligencją) w końcu pokazały, iż matematyka im nie straszna. Według ostatniego wpisu na stronie Gary'ego Marcusa to nie do końca prawda. Polecamy tekst opisujący co rzekomo miało się stać, jak to naprawdę wygląda oraz dość ciekawą uwagę autorów, iż problemem dla Dużych Modeli Językowych nie jest tak bardzo matematyka jak nieumiejętność odpowiedzi „nie wiem” na zadane pytanie. [Marcus on AI]
„Naukowcy z Uniwersytetu Jagiellońskiego oraz z Centrum Badań Kosmicznych Polskiej Akademii Nauk wykazali w symulacjach, iż niektóre gatunki porostów mogą przetrwać ekstremalnie trudne warunki podobne do marsjańskich, w tym narażenie na promieniowanie jonizujące.” [Dziennik Naukowy]
„Genetyka rozwija się w imponującym tempie. w tej chwili możliwości to izolowanie DNA z materiału kostnego, a choćby z… kamienia nazębnego mówi gość odcinka prof. Andrzej Ossowski z Katedry Medycyny Sądowej Zakładu Genetyki Sądowej na Pomorskim Uniwersytecie Medycznym w Szczecinie opracował przełomową technikę pozyskiwania DNA z materiału kostnego, choć w kościach zachowuje się on wręcz fatalnie. – To jest materiał, który jest zupełnie zniszczony. W próbkach kości mówimy o pikogramach DNA, a w materiale z krwi mamy setki albo choćby tysiące razy więcej materiału – opowiada profesor. Na tej podstawie prof. Ossowski z zespołem założył Polską Bazę Genetyczną Ofiar Totalitaryzmów. Członkowie zespołu izolują DNA ze szczątków osób znalezionych w bezimiennych, często masowych grobach ofiar II wojny światowej lub powojennego terroru komunistycznego. Pozyskane DNA jest porównywane z bazą pobraną od ochotników z rodzin zaginionych ofiar.” [###]
„Po marcowej prezentacji koncepcji samolotu bojowego ”szóstej generacji„ F-47 w mediach branżowych oprócz pytań o dalszy rozwój tej konstrukcji pojawiło się jeszcze jedno: co z myśliwcem nowej generacji dla US Navy? Wiadomo, iż program maszyny nazwanej roboczo F/A-XX postępuje, ale czyni to w głębokim cieniu, głębszym choćby niż jeszcze niedawno NGAD. Dlatego też niejaką sensację wzbudziło ujawnienie przez kontradmirała Michaela Donnelly’ego części wymagań co do przyszłościowego myśliwca US Navy.” [Konflikty]
„Systemy uzbrojenia opracowywane specjalnie z myślą o bezzałogowych statkach powietrznych zdobyły już trwałą pozycję na rynku. W ich rozwoju i produkcji przodują Turcja i Chiny. Co natomiast z podwodnymi bezzałogowcami? Amerykański Anduril stara się wypełnić tę niszę, natomiast szwedzki startup Nordic Air Defence pracuje nad tanim pociskiem przeciwlotniczym do zwalczania dronów.” – o nowych pomysłach na uzbrajanie dronów jak i broń przeciwko nim piszą konflikty. [Konflikty]

Idee, kultura, społeczeństwo

Infrastruktura rowerowa i jej jakość to coś, czego braku często doświadczamy. Wyobraźcie sobie zatem, iż gdy w Bergen, w Norwegii robiono trasę tramwajową schowaną w tunelu, to równolegle do niego zrobiono tunel rowerowo-pieszy. Wymogiem bezpieczeństwa tunelu tramwajowego było istnienie tunelu technicznego, który umożliwiłby przyjazd służb ratowniczych i ewakuację, ale norwedzy postanowili dołożyć lekko do inwestycji i zrobić wyjątkowo udany tunel rowerowy. Polecamy zobaczyć i pozazdrościć. [###]
Bektaszijja lub bektaszyci to bractwo religijne wywodzące się z sufickiego islamu. W ostatnich miesiącach pojawiło się w prasie gdy premier Albanii zapowiedział utworzenie bektaszyckiego państwa religijnego, które miałoby mieć 10 ha i znajdować się w Tiranie. Kim jednak są bektaszyci? Ich praktyki religijna, a szczególnie lista zakazów i nakazów zadziwić mogą zarówno muzułmanina jak i innowiercę – bektaszyci mogą np. spożywać alkohol oraz wieprzowinę. Poprzez korpus Janczarów mieli oni potężny wpływ na Imperium Osmańskie, a w tej chwili centrum ich religii jest Albania. Materiał o historii bractwa jak i o tym kim są bektaszyci obecnie. [###]
„W najbliższym odcinku serii Powojnie wracam do Jugosławii – a dokładniej: do polityki Josipa Broz Tity. Przez lata swoich rządów pokazał on, iż choćby mając za przeciwnika Józefa Stalina, można skutecznie lawirować między Wschodem a Zachodem. Gdy relacje z Kremlem zaczęły się psuć, Tito bez skrupułów zwrócił się w stronę Amerykanów. W swoich przemówieniach potrafił nazywać Stalina ludobójcą, a Stany Zjednoczone – państwem broniącym wolności. Do podobnej sytuacji doszło dwie dekady później, gdy władzę w ZSRR przejął Leonid Breżniew. Tym razem osią sporu była interwencja w Czechosłowacji. Tito stanowczo odradzał Moskwie inwazję na zaprzyjaźnione państwo socjalistyczne. Obawiał się, iż wojska Układu Warszawskiego mogłyby wkroczyć także do Jugosławii.” [###]
Jak wygląda rola aktora dubbingowego? Czy w ogóle można rozróżnić aktorów na aktorów teatralnych, filmowych i dubbingowych? Czym się różni dubbing gry czy filmu od występowania na scenie? Duet podkasterów (Remigiusz „Rock” Maciaszek oraz Borys Nieśpielak zapraszają na rozmowę z aktorem Kamilem Kulą [###]