Wydanie 227, 07.03.2025

1 tydzień temu

Jeśli podoba się Wam nasza praca, to tutaj znajdziecie Patronite naszego projektu. Listę naszych patronów możecie znaleźć tutaj.

Dla czytelników newslettera: To wydanie najprawdopodobniej przekracza objętość narzuconą przez serwis Gmail, więc nie wyświetli się w całości w skrzynkach pocztowych w tym serwisie. Możecie rozwinąć pełną treść maila na skrzynce lub otworzyć wersję webową – wystarczy kliknąć numer wydania w mailu.

Polska

• „Kim jest Mario Nawfal, anglojęzyczny influencer, w którego programie politycy PiS prezentowali się ostatnio jako ofiary polskiego rządu? To protegowany Elona Muska oraz jawny rusofil. Cytuje rosyjskie media, udzielił wywiadu Sputnikowi. I marzy, by USA i Rosja były sojusznikami” [OKO.press]

• „Rada Prawna KEP sugeruje biskupom złamanie obietnicy powołania komisji ds. wykorzystywania seksualnego małoletnich przez duchownych. Do skandalicznego dokumentu dotarł dziennikarz Tomasz Terlikowski.” Co to dla biskupa skłamać? Jak splunąć. Wyspowiadają się potem i sumienie czyste. [Wirtualna Polska]

• Czy to Zbigniewowi Ziobrze będziemy zawdzięczać ucywilizowanie prawnej korekty płci w Polsce? Chociaż na pewno nie był to cel prawicowego polityka to jego wniosek do Sądu Najwyższego może przynieść właśnie taki efekt po niedawnym wyroku. Jak do tej pory wyglądała prawna korekta płci w naszym kraju? Dlaczego procedura była taka uwłaczająca do osób, które ją przechodziły? Co się może zmienić? O tym właśnie jest tekst OKO.press. [OKO.press]

• „Dariusz Matecki usłyszał sześć zarzutów prokuratorskich. W jego sprawie wystosowano także wniosek o areszt tymczasowy. Poseł PiS – jak przekazał rzecznik Prokuratury Krajowej Przemysław Nowak – nie przyznał się do popełnienia zarzucanych mu przestępstw.” Jedna naprawdę dobra wiadomość dzisiejszego dnia. [TVN24]

• „To nie wilków musimy się bać, tylko zdziczałych psów. Jest ich w Polsce coraz więcej. W Polsce zdziczałe psy rozmnażają się już w naturze. Zabijają mioty lisów, potrafią zabić dorosłego borsuka. A wraz ze zmianą klimatu będzie ich coraz więcej.” [Gazeta Wyborcza]

• „Kandydat PiS na prezydenta Karol Nawrocki wciąż mówi o »trzykrotnym spadku przyjęć« do wojska. Według szefa Sztabu Generalnego Wojska Polskiego w razie konfliktu Polska może stworzyć półmilionową armię. A jak jest naprawdę z liczebnością naszej armii i rekrutacją do niej? Prezentujemy dane Ministerstwa Obrony Narodowej.” [TVN24]

• „Donald Tusk zapowiedział szkolenia wojskowe »na wielką skalę«. — Mamy kilka modeli, jeden z najbardziej takich docenianych to model szwajcarski — powiedział premier. Sposób przeprowadzania szkoleń w Szwajcarii jest uważany za bardzo skuteczny. Do odbycia służby wojskowej zobowiązani są wszyscy zdolni do tego mężczyźni. »W większości przypadków obowiązek służby wojskowej dotyczy mężczyzn w wieku od 18 do 30 lat« — czytamy na rządowej stronie internetowej.” Chociaż premier zapowiada, iż nie jest to powrót do zasadniczej służby wojskowej to będziemy spokojniejsi jak będziemy znali więcej szczegółów. [Onet]

• „Administracja Donalda Trumpa coraz mocniej naciska na Ukrainę w sprawie rozejmu, wstrzymuje pomoc militarną i finansową, wywiadowczą i coraz wyraźniej zapowiada głęboki reset w stosunkach z Rosją. W tym samym czasie liderzy państw europejskich naradzają się nad alternatywnym scenariuszem pokojowym, Komisja Europejska zapowiada wspólnotowy program dozbrajania. Jak w tej dramatycznie zmieniającej się rzeczywistości odnajdują się polscy politycy i kandydaci na urząd prezydenta? Czy PiS przez cały czas bezwarunkowo popiera Donalda Trumpa? Czy KO rzeczywiście – jak twierdzi PiS – przewodzi »antyamerykańskiej rebelii«? Co ma na ten temat do powiedzenia lewica?” [###]

• „Politycy PiS i Konfederacji zarzucają Komisji Europejskiej, iż chce ingerować w wybory w prezydenckie, powołując się na wypowiedź wiceprzewodniczącej KE ds. suwerenności technologicznej, bezpieczeństwa i demokracji Henny Virkkunen.” Chyba nie zaskoczymy Was mówiąc, iż Prawicą zmanipulowała cytat wiceprzewodniczącej z KE. [Euractiv]

---

Wojna w Ukrainie

• Atak Rosji na Ukrainę – aktualny stan wydarzeń przedstawia Ośrodek Studiów Wschodnich: Amerykanie wstrzymują pomoc wojskową dla Ukrainy. 1105. dzień wojny

• Dlaczego ten Trump, to taka menda i świnia jest.

  • USA przestają dzielić się danymi wywiadowczymi na temat Rosji z Ukrainą [The Guardian]

  • Trump rozważa unieważnienie statusu prawnego ćwierć miliona ukraińskich uchodźców, a USA przyspieszają deportacje [Reuters]

  • Czołowi współpracownicy Trumpa prowadzą tajne rozmowy z ukraińskimi przeciwnikami Zełenskiego [Politico]

  • Trump grozi nowymi sankcjami wobec Rosji po ostatnim ataku rakietowym i dronowym na Ukrainę [Euronews]

• „Francja zapewnia Ukrainie wywiad wojskowy, powiedział francuski minister obrony Sebastien Lecornu po tym, jak Stany Zjednoczone wstrzymały wymianę informacji wywiadowczych z Kijowem, podał 6 marca kanał telewizyjny BFM.” [The Kyiv Independent]

• „Europejscy przywódcy dogadali się w sprawie dalszego wsparcia dla Ukrainy, ale ich deklaracje trudno uznać za spektakularne. Konkluzji ws. Ukrainy nie poparły Węgry, ale Viktor Orbán nie sięgnął też po weto, by nie blokować działania innym.” [OKO.press]

• „Dynamiczne zwiększenie wojennych wydatków budżetowych w 2024 r. pozwoliło na utrzymanie wysokich wskaźników wzrostu gospodarczego Rosji, dwucyfrowego w branżach przemysłu przetwórczego pracujących na potrzeby armii. Liczba wyzwań gospodarczych stojących przed rządem jednak rośnie.” – koemnatrz od OSW nt. sytuacji gospodarczej Rosji w 2024 roku. [Ośrodek Studiów Wschodnich]

• Czy (i ile) Ukraina wytrzyma bez pomocy USA? Czy Europa może zastąpić pomoc USA? [###]

• Tydzień temu podczas awantury w Białym Domu z ust prezydenta Żeleńskiego padły dość sceptyczne słowa wobec pomysłu zawieszenia ognia. Chociaż możemy się intuicyjnie domyślać czemu ma taki pogląd to analityk Brookings Institution zebrał w jednym miejscu argumenty opisujące, dlaczego pomysł zawieszenia broni nie jest zbyt atrakcyjny dla strony ukraińskiej. [Brookings Institution]

Europa

Co może zagrozić stabilności obecnego francuskiego rządu? Relacje rumuńsko-amerykańskie w cieniu ruchu MAGA. Brytyjski sąd skazuje trzech Bułgarów za szpiegostwo na rzecz Rosji.

• Komisarz Von der Leyen przedstawiła plan dozbrojenia ponownego Europy w obliczu utraty Stanów Zjednoczonych jako stabilnego sojusznika. Co dokładnie znajduje się w tym planie? Jakie są jego mocne strony a jakie słabe? O tym właśnie jest tekst [Euractiv]

• „4 marca CDU/CSU i SPD, które prawdopodobnie utworzą nowy rząd, osiągnęły porozumienie odnośnie do pakietu środków finansowych na obronność i infrastrukturę. Budżetowe wydatki na obronność przekraczające 1% PKB będą zwolnione z reguły hamulca długu. Na 10 lat uruchomiony zostanie także specjalny fundusz pozabudżetowy o wartości 500 mld euro, z czego 100 mld przeznaczone będzie dla państw związkowych i gmin. Z niego finansowane miałyby być inwestycje w badania i rozwój, infrastrukturę transportową, edukacyjną, energetyczną i ochrony zdrowia.” [Ośrodek Studiów Wschodnich]

• „3 marca br. został zaprzysiężony pierwszy w historii Austrii rząd stworzony przez trzy partie. W jego skład weszły konserwatywna Austriacka Partia Ludowa (ÖVP), Socjaldemokratyczna Partia Austrii (SPÖ) oraz Nowa Austria i Forum Liberalne (NEOS). Powołanie gabinetu kanclerza Christiana Stockera kończy żmudny i rekordowo długi (trwający 155 dni) proces szukania większości parlamentarnej niezbędnej do utworzenia rządu.” [Polski Instytut Spraw Międzynarodowych]

• „Urząd Ochrony Suwerenności Viktora Orbána już wcześniej nękał dziennikarzy śledczych i społeczeństwo obywatelskie, ale teraz węgierski premier obiecał wyeliminować »sieć Sorosa« i »imperium« do Wielkanocy. Co to oznacza? Analiza przeprowadzona przez Instytut Kapitału Politycznego” [VSquare]

• „W Bośni i Hercegowinie (BiH) narasta napięcie wokół prezydenta Republiki Serbskiej (RS – części składowej BiH) Milorada Dodika. 26 lutego Sąd BiH pierwszej instancji uznał go za winnego niewykonywania postanowień Wysokiego Przedstawiciela w Bośni i Hercegowinie (WP) oraz skazał na rok więzienia i orzekł sześć lat zakazu sprawowania funkcji publicznych. jeżeli żadna ze stron nie złoży apelacji, wyrok uprawomocni się w ciągu 15 dni.” [Ośrodek Studiów Wschodnich]

• Skoro już jesteśmy na Bałkanach Zachodnich to przedstawiamy materiał o demografii regionu. Jest to jeden z najszybciej wyludniających się obszarów Europy. Od powojennej emigracji, od jej kontynuacji ze względów ekonomicznych po spadająca dzietność i imigrację z Azji. [Ośrodek Studiów Wschodnich]

• „Rok temu, w lutym 2024 r., po śmierci rosyjskiego dysydenta politycznego Aleksieja Nawalnego 16 lutego, na Facebooku zaczęły pojawiać się ogłoszenia o oszustwach. W większości przypadków strony odpowiedzialne za publikowanie reklam podszywały się pod zespół Nawalnego, przeciwników politycznych Putina lub udawały autorytatywne źródła wiadomości.” [The Digital Forensic Research Lab]

Bliski i Środkowy Wschód

• Partia Pracujących Kurdystanu (PKK) ogłosiła zawieszenie broni w konflickie przeciwko Turcji. Ma to miejsce niedługo po oświadczeniu wystosowanym przez siedzącego w Tureckim więzieniu Abdullaha Öcalana, lidera PKK, który wezwał do zakończenia walk. PKK w swoim oświadczeniu wyraziło nadzieję, iż Öcalan zostanie zwolniony z więzienia i będzie mógł przewodzić procesowi rozbrojenia organizacji. W tym samym czasie Turcja prowadzi w Syrii i Iraku operacje przeciwko kurdyjskim bojówkom, w wyniku których zginęło 16 kurdyjskich bojowników. [BBC], [Reuters]

• Jak informuje portal Axios, administracja Trumpa prowadzi bezpośrednie rozmowy z Hamasem. Do tej pory rozmowy nigdy nie były toczone bezpośrednio, a sam Hamas od 1997 jest na liście organizacji terrorystycznych. Tematem rozmów prowadzonych przez wysłannika prezydenta Adam Boehlera jest uwolnienie zakładników. W tym samym czasie Trump publicznie grozi Hamasowi, a ten odpowiada, iż jego słowa utrudniają utrzymanie rozejmu. [Axios]

• „Zmiana w Białym Domu oraz decyzje administracji USA przyjmowane są w Izraelu z daleko idącą satysfakcją – zarówno przez rząd, szerszą klasę polityczną, jak i społeczeństwo w ogóle. Wpływa na to pamięć o posunięciach Trumpa z pierwszej kadencji (w tym o usankcjonowaniu izraelskich aneksji terytorialnych czy o zerwaniu porozumienia nuklearnego z Iranem), ale przede wszystkim fakt, iż od powrotu do władzy idzie on – jak dotąd – w popieraniu Izraela dalej niż którykolwiek z poprzedników. ” [Ośrodek Studiów Wschodnich]

• W opozycji do planów Trumpa państwa arabskie przedstawiły swoją wizję odbudowy Gazy. Nie ma tam riwiery i leżących na plażach milionerów, są za to Palestyńczycy. Czy jej wprowadzenie jest realne? Co dalej z rozejmem w Strefie Gazy? W Raporcie Rosiaka opowiada Marek Matusiak. [###]

• Na Syryjskim wybrzeżu wybuchły walki. Chociaż nie pierwszy raz od obalenia Asada słychać tam strzały, tak w tej chwili intensywność walk jest znaczna. Zginęło co najmniej kilkadziesiąt osób, a liczba ta będzie rosnąć. Za broń chwycili ludzie powiązani z obalonym Baszaram al-Asadem, a region to matecznik jego samego oraz grupy religijnej Alawitów, z której się wywodził. Na wybrzeże ściągać mają posiłki z Damaszku, a także niepodlegające pod władzę centralną bojówki rebelianckie. To czy (a jeżeli tak to jak szybko) rebelia zostanie stłumiona, czy uda się zachować dyscyplinę wśród sił nieprzychylnym rebeliantom i ochronić ludność cywilną z pewnością zadecyduje o tym jaki kształt przybierze Syria. [Reuters], [DW]

• Sytuacja w Syrii, jak wynika choćby z powyższych informacji, daleka jest od stabilności. Próby budowy porozumienia jednak realizowane są – przeprowadzono Konferencję Dialogu Narodowego, która jednak zakończyła się umiarkowanym sukcesem. Na przebieg wydarzeń w kraju wpływać chcą sąsiedzi, a Izrael, ma wspierać swoimi kanałami pozostawienie baz rosyjskich w Syrii. [Konflikty]

• Wielka Brytania znosi sankcje na 24 syryjskie podmioty m.in. z sektora energetyki oraz finansów. Ma to pomóc w odbudowie kraju. [The National News]

• Dlaczego muzułmanie z państw arabskich oglądają masowo seriale w czasie Ramadanu? Jakie kulturowe znaczenie miały te seriale w Syrii z czasów dyktatury Asada? Co się zmieni po jego upadku? O tych tematach rozmawiają goście w odcinku podcastu The Take od Al-Dżaziry. [###]

• „Na jakim etapie jest Iran w budowaniu swojego wojskowego potencjału nuklearnego? Ile czasu potrzebuje, by wyprodukować broń jądrową? Czy Iranowi zależy na tym, by tę broń zdobyć? Czy istnieje może szansa na to, żeby podpisać umowę powstrzymującą Iran przed budową bomby atomowej? O perspektywach rozwoju irańskiego wojskowego programu nuklearnego Sara Nowacka rozmawia z Marcinem Andrzejem Piotrowskim.” [###]

Azja

• „Polityka gospodarcza Donalda Trumpa wobec Chin jest zdecydowana, ale czy jest skuteczna? Czy prezydent USA zdecydowanie ingerując w porządek międzynarodowy zwiększa swoje wpływy? A może daje nadzieję Chinom na większą przestrzeń w swoich działaniach? Co nam grozi, jeżeli Pekin uzyska więcej wpływów w Europie? O skomplikowanej i przez cały czas komplikującej się sytuacji na świecie po dojściu do władzy Donalda Trumpa mówił Jakub Jakóbowski, wicedyrektor Ośrodka Studiów Wschodnich, kierownik Zespołu Chińskiego.” [###]

• Najwyraźniej masowe tworzenie fałszywych prac naukowych na zamówienie psuje także naukę w Chinach gdyż właśnie Najwyższy Sąd Ludowy stwierdził, iż ten proceder powinien zostać ukrócony przez państwo. Dobry sygnał chociaż ekspert wypowiadający się dla Nature, stwierdził iż bez pełnej współpracy różnych organów chińskiej administracji sam wyrok kilka zmieni. [Nature]

• „Południowokoreańskie myśliwce przypadkowo zbombardowały domy podczas ćwiczeń z siłami USA, raniąc kilkanaście osób – poinformowało w czwartek wojsko w Seulu.” [CNN]

• Elona Muska można (i trzeba) obwiniać o wiele rzeczy ale choćby redakcja Tygodnika była zaskoczona, iż można go obwinić o to, iż jego produkty służą utrzymania niewolnictwa. Mowa o ośrodkach w Mjanmie, o których ostatnio pisaliśmy gdzie ludzie byli przetrzymywani siłą i zmuszani do oszukiwania ludzi przez internet. Okazuje się, iż to ośrodki utrzymywały łączność z internetem dzięki Starlinkom firmy Elona Muska. [WIRED]

• „W miarę jak fabryki w Bangladeszu stawiają na monitoring i automatyzację, pracownicy odzieżowi odczuwają coraz większą presję. W obliczu konkurencji ze strony Wietnamu i Kambodży, fabryki wykorzystują automatyzację i monitoring w celu zwiększenia produkcji i obniżenia kosztów pracy.” jeżeli myślicie, iż automatyczny nadzór to coś co dotyczy tylko pracowników w fabrykach, to polecamy tekst serwisu WIRED z działu Ekonomia i gospodarka. [Rest of World]

Afryka

• „Konflikt, który od lat toczy się na wschodnich rubieżach Demokratycznej Republiki Konga, przekształca się w szerszą wojnę regionalną.” Reuters ma bardzo interesujący artykuł, bogaty w materiały graficzne takie jak mapy i wykresy, z którego dowiecie się więcej nie tylko o wojnie pomiędzy DRK a Rwandą ale także o tym jaki to może mieć wpływ ma na stabilność regionu. [Reuters]

• „Bojownicy ruchu M23 zaczynają zdawać sobie sprawę, jak dużym wyzwaniem będzie zabezpieczenie zdobytych terytoriów. Obecnie, choćby przy wsparciu Rwandy, nie są w stanie opanować sytuacji na obszarze rozciągającym się od Gomy po Bukavu. Obok groźby konfliktu z sąsied­nimi Ugandą i Burundi bojownicy muszą także mierzyć się z zagrożeniem zamachami i z poważnymi brakami kadrowymi i sprzętowymi. M23 powoli staje się ofiarą swojego sukcesu.” [Konflikty]

• „Działacze z zadowoleniem przyjęli orzeczenie sądu o usunięciu brytyjskich pomników kolonialnych ze stolicy Ugandy, Kampali, oraz o zmianie nazw ulic, które honorują »oszustów i figurantów historycznych«.” [The Guardian]

• Sudan złożył w najwyższym sądzie ONZ sprawę, oskarżając Zjednoczone Emiraty Arabskie o naruszenie konwencji o ludobójstwie poprzez uzbrojenie i finansowanie rebelianckiej grupy paramilitarnej Sił Szybkiego Wsparcia (RSF), która jest jedną ze stron toczącej się wojny domowej. ZEA nazwało złożenie sprawy chwytem PRowym i oświadczyło, iż będzie dążyć do oddalenia sprawy. ZEA ciągle nie przyznaje się do wspierania RSF, mimo, iż fakt ich zaangażowania w sudański konflikt, jest powszechnie znany. [AP News]

• Tunezyjski sąd rozpoczął we wtorek głośny proces, w którym 40 osób (w tym czołowi przedstawiciele opozycji) zostało oskarżonych o spisek przeciwko bezpieczeństwu państwa. Aktywiści protestowali na zewnątrz, nazywając sprawę bezpodstawną i częścią represji politycznych. Dziewięciu oskarżonych nie zostało dopuszczonych do rozprawy, ponieważ sąd uznał ich za zbyt niebezpiecznych, aby ich zwolnić z aresztu. Tunezją rządzi w tej chwili prezydent Kajs Su’ajjid, który zawrócił z demokratycznej ścieżki i dąży do coraz mocniej autorytarnych rządów. [AP News]

• Francja rozpoczęła przekazywanie baz wojskowych Senegalowi, jako element wycofania się z obecności militarnej w tym kraju. Jak informuje strona francuska obiekty zostaną przekazane zgodnie ze wspólnie uzgodnionym harmonogramem. [France 24]

Ameryka Łacińska

• Zbliżają się wybory na sekretarza generalnego Organizacji Państw Amerykańskich. Americas Quarterly donosi, iż różnice między głównymi kandydatami i ich priorytetami pokazują także podziały polityczne wśród państw tego regionu. O szczegółach oraz funkcjach jakie pełni ta organizacja przeczytacie w artykule. [Americas Quarterly]

• Chociaż w tej chwili cła na większość towarów pochodzących z Meksyku zostały znowu zapauzowane (więcej o tym piszemy w dziale Ameryka Północna) to według redaktora naczelnego Americas Quarterly w Meksyku zaczyna dominować pogląd, iż bez względu na działanie Meksyku Trump chce cła nałożyć. [Americas Quarterly]

• „Meksykańska spółka państwowa Pemex prowadzi rozmowy z potencjalnymi nabywcami w Azji, w tym w Chinach, i Europie, poszukując alternatywnych rynków zbytu dla swojej ropy naftowej po tym, jak prezydent USA Donald Trump nałożył cła na import, poinformował wysoki rangą urzędnik meksykańskiego rządu.” Chociaż cła zostały przynajmniej częściowo zapauzowane to wątpimy żeby Pemex także zapauzował swoje rozmowy. [Reuters]

• „Argentyna jest ostatnim krajem w Ameryce Południowej, w którym kluby piłkarskie muszą być organizacjami non-profit. Prezydent Javier Milei chce je zamienić w spółki akcyjne, obiecując wyciągnięcie z ruiny, w którą popadły. W Brazylii taka zmiana przed czterema laty przyniosła wielkie pieniądze i sukcesy, dlaczego więc argentyńscy kibice są jej ostro przeciwni?” [###]

Ameryka Północna

• Jeśli rozumiecie rollercoaster decyzji Trumpa dotyczących ceł na Kanadę i Meksyk, to Wam zazdrościmy. Chociaż w redakcji staramy się być z newsami na bieżąco to trudno mieć pewność jak w tej chwili wygląda sytuacja bo przecież Donald Trump mógł właśnie napisać na swoim profilu społecznościowym iż zmienia zdanie. NPR w cotygodniowym podsumowaniu działań Trumpa stworzyła chronologiczną listę wydarzeń związanych z amerykańskimi cłami więc jeżeli chcecie spróbować się czegokolwiek dowiedzieć to polecamy zacząć od tego tekstu.

  Artykuł NPR poza cłami opisuje inne działania administracji Trumpa a tekst BBC skupia się na 4 najważniejszych ruchach tej administracji z zeszłego tygodnia. [NPR], [BBC]

• Na razie kwestię amerykańskich ceł na towary z Meksyku i Kanady można podsumować stwierdzeniem „to skomplikowane”. Ale jaki byłby skutki gospodarcze dla tych państw gdyby cła wprowadzono bez żadnych wyjątków? Jak powiązane są gospodarki tego regionu? O tym właśnie jest artykuł Josepha Politano. [Apricitas Economics]

• „Donald Trump kolejny raz podważa solidarność między państwami NATO. Tymczasem jedyny raz, gdy kraje sojuszu przyszły swojemu członkowi na pomoc to rok 2001, po zamachach terrorystycznych na nowojorskie World Trade Center” [OKO.press]

• Donald Trump wygłosił pierwsze przemówienie podczas połączonej sesji obu izb amerykańskiego Kongresu w tej kadencji. Mówił o różnych rzeczach i bardo dużo przeinaczał czy zmyślał. CNN opatrzyło tekst jego przemówienia notkami dotyczącymi kłamstw i manipulacji jakie padły z ust obecnego prezydenta Stanów Zjednoczonych – jak to o tym, iż administracja Bidena wydawała rozrzutnie pieniądze np. fundując tworzenie w laboratoriach transpłciowych myszy. [CNN]

• „W miarę jak DOGE kontynuuje swoje szaleństwo, rzekomo szukając przykładów marnotrawstwa, oszustw i nadużyć w rządzie federalnym, wydaje się, iż mieliśmy kolejny przypadek nieudanego wyszukiwania słów kluczowych. Jedną z umów dzierżawy, którą DOGE zdecydował się anulować, jest dzierżawa budynku Skeen-Whitlock w Carlsbad w Nowym Meksyku, obiektu o powierzchni 90 000 stóp kwadratowych, który zarządza jedynym w kraju miejscem przechowywania odpadów nuklearnych wytworzonych przez Departament Obrony i jedynym działającym głęboko geologicznym składowiskiem odpadów nuklearnych na świecie.” [Talking Points Memo]

• „Odniesienia do odznaczonego Medalem Honoru z czasów II wojny światowej, samolotu Enola Gay, który zrzucił bombę atomową na Japonię i pierwszych kobiet, które przeszły szkolenie piechoty morskiej, znajdują się wśród dziesiątek tysięcy zdjęć i postów online oznaczonych do usunięcia, ponieważ Departament Obrony pracuje nad usunięciem treści dotyczących różnorodności, równości i integracji, zgodnie z bazą danych uzyskaną przez The Associated Press.” [AP News]

• „Decyzja Donalda Trumpa o wstrzymaniu pomocy rozwojowej wywołała chaos w administracji amerykańskiej i przyniosła negatywne skutki dla państw-odbiorców i organizacji międzynarodowych. Działania te oznaczają ograniczenie pomocy dla milionów ludzi na całym świecie, pogorszenie wizerunku i osłabienie wiarygodności USA, a także możliwość zwiększenia wpływów ich rywali – Chin i Rosji. Ustabilizowanie międzynarodowego systemu współpracy rozwojowej może wymagać zwiększenia finansowania przez innych donatorów, w tym UE, Polskę i gospodarki wschodzące.” [Polski Instytut Spraw Międzynarodowych]

• „Administracja Donalda Trumpa prowadzi nie tylko masakrę piłą łańcuchową w strukturach rządowych i wojskowych. Kolejnym punktem jest odcinek 2786 telenoweli pod tytułem Reset z Rosją. Wśród zachęt pod adresem Kremla jest nie tylko awantura z Wołodymyrem Zełenskim w Gabinecie Owalnym, ale przede wszystkim wstrzymanie wielu operacji na kierunku rosyjskim. Czy to jednak wystarczy do resetu albo chociaż wbicia niewielkiego klina między Moskwę a Pekin?” O gorącym wyjściu z zimnej wojny piszą [Konflikty].

Oceania

• „Gigant mediów społecznościowych Meta zablokował lub ukrył wyniki wyszukiwania na Facebooku dla hasła »Cyclone Alfred« przed burzą tropikalną nadciągającą nad wschodnie wybrzeże Australii. Platforma jest kluczowym kanałem komunikacji w sytuacjach kryzysowych w Australii i jest wykorzystywana do pomocy w przekazywaniu mieszkańcom nakazów ewakuacji i innych aktualizacji podczas kryzysu.” ABC News opisuje działanie portalu społecznościowego a BBC pisze o tym co już ten cyklon zniszczył. [ABC News], [BBC]

Ekonomia i gospodarka

• „Pomimo tego, iż od 1989 roku Polska osiągnęła niebywały sukces gospodarczy, przez cały czas pozostają obszary, w których wyraźnie zalegamy wobec państw tzw. »starej« Unii. Jakość sieci energetycznej jest jednym z nich. Mało kto jednak zwraca uwagę na widoczny dosłownie gołym okiem aspekt tego obszaru, a więc na skablowanie linii energetycznych.” [Obserwator Gospodarczy]

• „Baterie są wszędzie. Są w naszych telefonach, pilotach, inteligentnych zegarkach, samochodach elektrycznych i wielu innych urządzeniach. Mogą być również rozwiązaniem problemu, z którym od lat borykają się firmy zajmujące się energią odnawialną: Jak przechowywać ogromne ilości produkowanej energii do późniejszego wykorzystania. Niektóre firmy wykorzystują baterie, aby energia odnawialna była dostępna 24 godziny na dobę, 7 dni w tygodniu.” [###]

• „Sprzedaż pojazdów elektrycznych w Kolumbii wzrosła o 150% w latach 2023-2024. Boom w firmach zajmujących się recyklingiem akumulatorów do pojazdów elektrycznych jest utrudniony przez niskie wskaźniki odzysku. Właściciele lekkich pojazdów elektrycznych często nie są w stanie dostarczyć swoich akumulatorów do zakładów recyklingu z powodu ograniczonych możliwości transportu.” [Rest of World]

• Sprzedaż Tesli gwałtownie spada zarówno w Europie jak i Chinach i nie wygląda to dobrze dla firmy Elona Muska. The Guardian opisuje jak obecni posiadacze tego auta je sprzedają zniesmaczeni publicznym zachowaniem Muska lub mając dość wytykania palcami jako posiadacze „nazi mobilu”. [The Guardian]

• „Szef chce cię z powrotem w biurze. Ta technologia monitoringu może na ciebie czekać. Technologia śledzenia pracowników znana z magazynów rozszerzyła się na kolejne branże. Teraz, gdy miliony osób są wzywane do powrotu do pracy, w końcu nadchodzi czas na pracowników biurowych.” [WIRED]

Nauka i technologia

• „Tymczasowa awaria finansowanej przez rząd Stanów Zjednoczonych bazy danych PubMed zawierającej literaturę biomedyczną w weekend wprawiła wielu badaczy na całym świecie w panikę. Chociaż wydaje się, iż zakłócenie nie było celowe, a usługa została przywrócona, epizod ten podkreśla zależność naukowców od strony internetowej i sprawił, iż wielu z nich było zaniepokojonych jej przyszłością.” [Nature]

• Wiecie, iż możecie zmienić mózg w szkło? Nie polecamy próbować tego w domu ponieważ uzyskanie tego efektu wiąże się ze śmiercią w wysokiej temperaturze, ale poczytać o tym ciekawym odkryciu warto. BBC opisuje jak naukowcy odkryli iż jedna z ofiar wybuchu Wezuwiusza miała szkło w głowie i iż to był fragment mózgu, który się zeszklił. [BBC]

• „Nasza planeta traci apetyt na pochłanianie dwutlenku węgla. Analiza pomiarów atmosferycznego dwutlenku węgla pokazuje, iż ziemskie rośliny i gleby osiągnęły szczyt sekwestracji dwutlenku węgla w 2008 roku i od tego czasu jego absorpcja spada. Przekroczenie tego punktu krytycznego zwiększa szanse na gwałtowne załamanie klimatu.” [The Guardian]

• Wolelibyście walczyć ze stoma mamutami włochatymi wielkości myszy czy myszą wielkości mamuta włochatego? Na razie jest to pytanie czysto teoretyczne ale skoro naukowcom udało się stworzyć krzyżówkę wymarłego mamuta włochatego z myszą to kto wie co przyszłość przyniesie. jeżeli ciekawi Was po co się tym zajmują, to polecamy artykuł [CNN].

  

• „Możesz być zaskoczony, gdy dowiesz się, iż nie da się zaczesać włosów na płasko na orzechu kokosowym bez tworzenia niesfornych kosmyków. Być może jeszcze bardziej zaskakujące jest to, iż to głupie twierdzenie o jeszcze głupszej nazwie, »twierdzenie o włochatej kuli«, jest dumnym odkryciem z gałęzi matematyki zwanej topologią. Twierdzenie to ma daleko idące konsekwencje w meteorologii, transmisji radiowej i energetyce jądrowej.” [Scientifc American]

• „Starożytni ludzie używali narzędzi z kości milion lat wcześniej niż sądzono. Przedmioty odkryte w Tanzanii i datowane na 1,5 miliona lat temu pomagają ponownie opisać wykorzystanie przez ludzkich przodków rzeźbionych narzędzi z kości.” [Nature]

• „Apetyt na energię elektryczną do zasilania systemów sztucznej inteligencji z pewnością rośnie, ale o ile? I ile to już za dużo?” O tym jak mieszkańcy amerykańskiego stanu Wirginia obawiają czy infrastruktura energetyczna wytrzyma obciążenie centrów obliczeniowych, których jest coraz więcej w ich stanie pisze [Nature].

• Jak działa ketamina na ludzki mózg? The Atlantic opisuje działanie tego narkotyku, a także odnosi się do doniesień o (nad)używaniu tej substancji przez Elona Muska. [The Atlantic]

Idee, kultura, społeczeństwo

• „Historia starowierów rozpoczyna się w XVII wieku, kiedy zbuntowali się przeciwko reformom religijnym i opuścili Rosję. Podzielili się na wiele drobniejszych wspólnot, niektóre z nich osiadły w okolicach dzisiejszych Suwałk, Sejn, Augustowa. Czas i zmiany polityczne nie pozostały bez wpływu na starowierskie społeczności. Co się zmieniło, a co pozostaje w sferze niekwestionowanych tradycji i zasad?” O polskich staroobrzędowcach nie mówi się zbyt dużo i niektórzy choćby nie wiedzą, iż w Polsce jest taka grupa religijna. Polecamy ten odcinek podcastu Atlas Świata jeżeli chcecie się o nich więcej dowiedzieć. [###]

• Mogliście widzieć jakiś artykuły o tym, iż wyborca Donalda Trumpa tracił pracę z powodu reform wprowadzonych przez swojego prezydenta i był tym ogromnie zszokowany. Jedną z takich historii jest ta dotycząca Ryleigh Cooper, która uwierzyła, iż dzięki Trumpowi będzie mogła skorzystać z darmowej procedury in-vitro. Kiedy już minie Wam schadenfreude to można się zastanowić czy o podjęcie decyzji można obwiniać wyłącznie Ryleigh czy może pewna część winy nie leży po stronie mainstreamowych mediów, które opisywały obietnice Trumpa dokładnie tak jak on to chciał. Parker Molloy sprawdziła jak wyglądały nagłówki i artykuły mówiące o obietnicy darmowego in-vitro od Trumpa i czy spełniały one wymogi rzetelności jakimi powinni się kierować dziennikarze. [The Present Age]

• „Niewielkie, ale silne państwo, z dobrze rozwiniętą gospodarką, bo ma porty i leży u ujścia wielkiej rzeki. Według naukowców w żyłach każdej panującej rodziny królewskiej w Europie jest nieco krwi dynastii z tego kraju. Brzmi jak Holandia, a tymczasem mowa o Pomorzu. O wyjątkowym miejscu, gdzie splatały się wpływy polskie, połabskie, niemieckie, szwedzkie i duńskie, oraz o władających Pomorzem Gryfitach rozmawiam z dr. Pawłem Migdalskim z Instytutu Historycznego Uniwersytetu Szczecińskiego.” [###]

• „W 1998 roku brytyjskie archiwa państwowe odtajniły teczkę zatytułowaną «Russia. Threat to western civilisation». Choć nie należy do szczególnie opasłych, jej treść okazała się zaskakująco interesująca. Wynikało z niej, iż Winston Churchill rozważał wojnę przeciwko ZSRS już w 1945 roku.” Czym była i jakie założenia przedstawiała operacja Nie Do Pomyślenia? Zapraszamy do artykułu. [Konflikty]

• Królewiec, Kaliningrad, Královec – miasto w jedynym graniczącym z Polską obwodem Federacji Rosyjskiej. Miasto pruskie, krzyżackie, niemieckojęzyczne, radzieckie i w końcu rosyjskie – o tym co zostało z historii miasta opowiadają w rozmowie o Domu Sowietów, budynku który został wybudowany na zburzonym zamku krzyżackim, Miłosz Szymański oraz Paulina Siegień. [###]