Wydanie 220, 17.01.2025

2 tygodni temu

Znowu nastała ta chwila. We wstępie poprzedniego wydania umieściliśmy błędny link więc jak w zegarku masowo w niego klikaliście. Nie wiemy jak to się dzieje ale taka jest reguła Tygodnika Neuropa. Zapraszamy do czytania najnowszego wydania gdzie link jest poprawny.

Jeśli podoba się Wam nasza praca, to tutaj znajdziecie Patronite naszego projektu. Listę naszych patronów możecie znaleźć tutaj.

Dla czytelników newslettera: To wydanie najprawdopodobniej przekracza objętość narzuconą przez serwis Gmail, więc nie wyświetli się w całości w skrzynkach pocztowych w tym serwisie. Możecie rozwinąć pełną treść maila na skrzynce lub otworzyć wersję webową – wystarczy kliknąć numer wydania w mailu.

Polska

„1 stycznia Polska rozpoczęła prezydencję w Radzie Unii Europejskiej. Jakie cele stawiamy sobie na te pół roku i jakie są oczekiwania względem naszego przewodnictwa? O szansach i wyzwaniach, w rozmowie z Sarą Nowacką, opowiada Tomasz Zając, ekspert ds. UE.”

„Nowacka ogłasza: Edukacja zdrowotna nieobowiązkowa. Dzieci znów zakładnikami kampanii wyborczej. Miała być edukacja zdrowotna na miarę XXI w., jest niewypał. MEN ugięło się pod konserwatywną agendą i ogłosiło, iż przedmiot, który we wrześniu 2025 roku zastąpi katolickie wychowanie do życia w rodzinie, nie będzie obowiązkowy. W tle kampania prezydencka” Bardziej żenujące od tego, iż przedmiot jest nieobowiązkowy jest to, iż rząd pozwolił zrobić z tego taki medialny cyrk. Może KO i PSL nie zyskają dzięki temu w żadnym sondażu ale za to PiSowi albo Konfederacji może wzrosnąć. [OKO.press]
W tym tygodniu polecamy dwa teksty od Doniesień z putinowskiej Polski. Pierwszy dotyczy częściowo tego o czym pisaliśmy wyżej: zablokowania przez PSL obowiązkowości lekcji o zdrowiu w szkole. Dlaczego PSL jest hamulcowym tak dużej liczby reform i zmian? Drugi tekst jest o tym jak komisja ds. badania rosyjskich wpływów opublikowała raport cząstkowy o dezinformacji. Słyszeliście o tym? Bo my nie. Ten tekst stara się odpowiedzieć na pytanie dlaczego nie wywołało to takiego zainteresowania mediów jak wcześniejsze wystąpienia szefa tej komisji.
„Europoseł Konfederacji Grzegorz Braun ogłosił, iż zamierza wystartować w wyborach prezydenckich. Jeden z liderów Konfederacji, wicemarszałek Sejmu Krzysztof Bosak przekazał w czwartek, iż do sądu partyjnego trafi wniosek o usunięcie Brauna z ugrupowania. W sierpniu ubiegłego roku Rada Liderów Konfederacji wskazała, iż ich kandydatem w wyborach będzie Sławomir Mentzen. Poseł poinformował w czwartek o złożeniu w Państwowej Komisji Wyborczej zawiadomienia o utworzeniu komitetu wyborczego.” [TVN24]
„W dzisiejszym odcinku przyglądamy się kandydatom na prezydenta i ich strategiom na samym początku kampanii.”

„Największy sąd w Polsce odsuwa neosędziów od wydawania wyroków karnych. To dla dobra obywateli. Odsuniętych od wydawania wyroków ma być 10 neosędziów z trzech wydziałów karnych Sądu Okręgowego w Warszawie. To m.in. członek neo-KRS Stanisław Zdun i była pomocnica rzeczników dyscyplinarnych Ziobry. Chodzi o to, by nie wydawali wadliwych wyroków, które i tak będą uchylone” [OKO.press]
„Stanisław Szypowski, skazany za szpiegostwo na rzecz Rosji, na zlecenie GRU wykradł niejawny raport NIK o gazoporcie, typował kandydatów do werbunku i zamieszczał prorosyjskie teksty w polskich mediach. Po siedmiu latach w więzieniu stał się rzutkim biznesmenem. Bywa na kilkudziesięciu imprezach rocznie, pojawia się w ambasadach. Bryluje na konferencjach w sprawie odbudowy Ukrainy, branży FinTech i spotyka się z urzędnikami. Służby ich przed nim nie ostrzegają. Jego aktywność przypomina tę, którą przed aresztowaniem prowadził na zlecenie GRU.” [Frontstory]
„200 śledztw pod presją PiS. Tak ścigano obywateli, polityków, sędziów i chroniono swoich [RAPORT]. OKO.press opisuje wszystkie śledztwa ze specjalnego reportu zespołu prokuratorów. Lektura raportu jest porażająca, to obraz upadku prokuratury za czasów PiS. Raport opisuje śledztwa jak ws. wypadku Szydło, czy wieży Kaczyńskiego. I nieznane ws. Balcerowicza, czy sędziów.” [OKO.press]
Jeśli jesteście byłymi lub potencjalnymi wyborcami lewicowymi, to na pewno nie jest Wam obce katowanie się czytaniem o tym jak politycy, którzy mogli by Was reprezentować są słabi. Polecamy więc artykuł z tego nurtu – o tym jak słabe i bezideowe są lewicowe osoby kandydujące z ramienia głównych środowisk lewicowych. [Krytyka Polityczna]
„Trzech mężczyzn włamało się na teren podpoznańskiej agroturystyki i dotkliwie pobiło strusia Zenka. Sekcja zwłok wykazała, iż zwierzę było okładane kijem po całym ciele. »Nie chcę sprawiedliwości. Chcę kary« – mówi właściciel Traperskiej Osady i opiekun skatowanego ptaka.” Chłop żywemu nie przepuści. [OKO.press]

Wojna w Ukrainie

Atak Rosji na Ukrainę – aktualny stan wydarzeń przedstawia Ośrodek Studiów Wschodnich: Rosyjskie postępy na najważniejszych odcinkach frontu. 1056. dzień wojny.
„W środę 15 stycznia Polskę odwiedził Wołodymyr Zełenski. Rozmowę z prezydentem Ukrainy przeprowadzili Konrad Piasecki z TVN24, Bartosz Węglarczyk z Onetu, Michał Szułdrzyński z Rzeczpospolitej i Sławomir Sierakowski z Krytyki Politycznej.” jeżeli wolicie czytać niż oglądać, to Krytyka Polityczna przygotowała także zapis tej rozmowy [Krytyka Polityczna]

„Dlaczego w polskiej kampanii wyborczej rozmawiamy o Wołyniu '43, tak, jakby nie było Buczy '22? Może Zełenski był zbyt bezpośredni, odpowiadając Nawrockiemu, ale był szczery, kiedy mówił o przygotowaniu się do wojny. Tak, to całkiem realny scenariusz dla polskiego obywatela, jeżeli Ukraina nie dostanie mocnych gwarancji bezpieczeństwa a Rosja wygra.” Chociaż temat dotyczy w równym stopniu zbliżających się wyborów prezydenckich w Polsce jak i Ukrainy to umieściliśmy go w tym dziale gdyż jest to powiązane z wywiadem jaki prezydent Żeleński udzielił polskim mediom. [OKO.press]
„Pełnoskalowa wojna Rosja-Ukraina trwa już prawie trzy lata. W jakim stanie, po tym czasie jest Ukraina? Jakie skutki ma wojna na Ukrainie? Ile osób zginęło? Jak wygląda życie na Ukrainie? Ten film dokumentalny pokrywa takie tematy jak: gospodarka Ukrainy, oligarchowie na Ukrainie, korupcja na Ukrainie, sytuacja na froncie, armia ukraińska, morale społeczeństwa i inne. Omawiamy to jak wygląda aktualna sytuacja polityczna. Czy Wołodymyr Zełenski wciąż cieszy się poparciem Ukraińców? Czy ma jakąś konkurencję? Kiedy mogą odbyć się wybory na Ukrainie?.” Film dokumentalny od OSW.

O tym w jakiej sytuacji znajduje się Ukraina po niemal 3 latach wojny, u progu nowej prezydentury Trumpa rozmawia z Dariuszem Rosiakiem Zbigniew Parafianowicz. O trudnej sytuacji na froncie, o dezercjach, o pozycji Ukrainy i prezydenta Zełenskiego, a także o rosyjskiej zbliżających się rozstrzygnięć.

„»On chciał żyć« – Jak Ukraina schwytała północnokoreańskiego jeńca wojennego, opowiedziane przez żołnierzy, którzy brali w tym udział” [The Kyiv Independent]
„Trwałe powstrzymanie ekspansjonistycznych i hegemonistycznych ambicji Moskwy jest możliwe tylko poprzez mniej lub bardziej sprawiedliwy pokój rosyjsko-ukraiński. Wiele pojawiających się planów zawieszenia broni i bardziej dalekosiężnych pomysłów na ugodę nie uwzględnia jednak podstawowych preferencji zaangażowanych stron. Są one sprzeczne zarówno z ambitnymi, hegemonicznymi aspiracjami Rosji, jak i podstawowymi interesami bezpieczeństwa Ukrainy. Dlatego większość dobrych intencji i propozycji w tym kierunku prowadzi niestety do impasu.” [Nowa Europa Wschodnia]
„Turcja może sprzeciwiać się zachowaniu Kremla w Syrii i innych miejscach, takich jak Libia, ale pozostaje kilka obszarów, w których dwa kraje wydają się być niemal idealnie zgodne – najważniejszym z nich jest wojna Rosji w Ukrainie.” Ośrodek ekspercki Center for European Policy Analysis przygotował interesujący tekst opisujący współpracę pomiędzy Turcją a Rosją o której nie mówi się zbyt często w mediach. [Center for European Policy Analysis]
Serwis The Kyiv Independent publikuje sporo materiałów na swoim kanale w serwisie Youtube. Co wtorek przygotowuje podsumowanie kilku tematów które były bardzo głośne w minionym tygodniu. W tym materiale chcemy zwrócić uwagę na ostatni segment, który porusza temat licznych dezercji z nowej brygady, która została wyszkolona we Francji.

Europa

Wartownik Bałtyku: wzmocniona aktywność NATO na akwenie. Francja – rząd przetrwał głosowanie w sprawie wotum nieufności. Krytyka po ogłoszeniu nowej daty wyborów prezydenckich w Rumunii.

Bułgaria pobiła chyba rekord Izraela i przeprowadziła 7 wyborów parlamentarnych w przeciągu 4 lat. Ostatnie odbyły się w październiku zeszłego roku ale dopiero teraz udało się utworzyć rząd. Trudno wskazuje jak długo on przetrwa gdyż jest to dość różnorodna koalicja a partie opozycyjne już są mocno krytyczne. Jakie partie dokładnie utworzyły rząd i kto stoi na jego czele przeczytacie w Radio Free Europe. [Radio Free Europe]
„Przyjazny Rosji słowacki przywódca stoi w obliczu najpoważniejszego zagrożenia dla swoich rządów od czasu powrotu na urząd w październiku 2023 r., a cała opozycja połączyła w środę siły, aby zaproponować głosowanie w sprawie wotum nieufności dla jego rządu.” Coś ta wizyta w Moskwie, która miała właśnie zapunktować w domu nie wyszła na zdrowie premierowi Fico. [Politico]
OSW przygotowało trzeci odcinek Monitora dotyczącego wyborów w Niemczech. Poza standardowym zbiorem najnowszych sondaży poparcia polecamy temat numeru „AfD idzie po władzę: najchętniej od zaraz, najpóźniej w 2029 roku”. [Ośrodek Studiów Wschodnich]
„Stany Zjednoczone nałożyły sankcje na Antala Rogána, szefa sztabu Viktora Orbána, na mocy globalnej ustawy Magnitskiego za korupcję, ostrzegając, iż współpracownicy powiązani finansowo z Rogánem również mogą ponieść konsekwencje. Tymczasem węgierska propaganda, nadzorowana przez Rogána, zaangażowała aktywistę MAGA Bryana E. Leiba w obronę przed sankcjami, podnosząc potencjalne kwestie zgodności z FARA (ustawy o zagranicznych agentach).” [VSquare]
„Netanjahu w zasadzie przyznał, iż Izrael pod jego rządami obrał populistyczny, eurosceptyczny kurs, wykorzystując relacje z V4 i innymi krajami Europy Wschodniej, by oddziaływać strategicznie na unijną politykę zagraniczną.” Dlaczego rząd Izraela zacieśnia relacje ze skrajnie prawicowymi europejskimi partiami, które bardzo często mają historię antysemityzmu? Ponieważ jest to korzystne polityczne. [Krytyka Polityczna]
„W historii konfliktu abchasko-gruzińskiego dwie kwestie odgrywają niezmiennie wiodącą rolę: język i pamięć. Pozbawianie języka, tłumaczone praktyczną koniecznością, zbyt często stawało się formą opresji. A pamięć, zbyt często fałszywie obiektywizowana, określana była mianem historii.” [Nowa Europa Wschodnia]
Mogło się Wam obić o uszy, iż w Rosji od lat poprawia się wizerunek Stalina. Teraz wracają inne rzeczy związane mocno z tym dyktatorem: sportowe parady i wizualny język sowieckiej propagandy. Wszystko oczywiście w związku z wojną prowadzoną przez rosyjski reżim w Ukrainie. O paradach pisze EUvsDisinfo a o propagandzie Center for European Policy Analysis. [EUvsDisinfo], [Center for European Policy Analysis]
„Czy w Wiedniu naprawdę mieszka się najlepiej na świecie? Stolica Austrii króluje w kolejnych rankingach jakości życia, głównie dzięki polityce mieszkalnej, która gwarantuje tanie życie w warunkach, za które w innych stolicach trzeba płacić fortunę. Czy jednak w stulecie pierwszego osiedla, stworzonego w ramach tego systemu, jego zasady nie zaczęły wykluczać najbardziej potrzebujących?”

Bliski i Środkowy Wschód

W czwartek ogłoszono, iż osiągnięto porozumienie między Izraelem, a Hamasem w sprawie zawieszenia broni w Strefie Gazy. Porozumienie nie zostało jeszcze formalnie przyjęte przez Izrael, a naloty przez cały czas realizowane są i powodują kolejne dziesiątki ofiar wśród Palestyńczyków. Po ogłoszeniu porozumienia, skrajnie prawicowy koalicjant premiera Netanjahu ogłosili, iż w przypadku podpisania go, jego partia opuści koalicję. Premier Netanjahu początkowo mówił o potrzebie opóźnienia podpisania porozumienia, ze względu na postawę Hamasu, jednak w piątek zapowiedział, iż gabinet wojenny zbierze się by zatwierdzić porozumienie. O warunkach porozumienia i drodze do ich osiągnięcia opowiadają eksperci Ośrodka Studiów Wschodnich, a w formie tekstowej pokrótce opisuje sprawę Reuters. [Reuters]

Porozumienie między walczącymi stronami wynegocjowano w Katarze. To nie pierwsze porozumienie osiągnięte w tym kraju. Z czego wynika ta pozycja Kataru i jakie niesie za sobą skutki dla państwa próbuje odpowiedzieć DW. [DW]
Dla irańskiego reżimu nie jest to łatwy czas. Znacząco osłabiony sojuszniczy Hezbollah, utrata wpływów w Syrii, nadchodząca prezydentura Trumpa, który zapowiada politykę maksymalnej presji. A na dodatek, irackie władze rozmawiają z wspieranymi przez Iran bojówkami, operującymi w Iraku, aby złożyły broń i stały się częścią irackich sił zbrojnych. Czy Irakowi uda się wykorzystać zaistniałą sytuację i ukrócić działalność bojówek? [Reuters]
Na jemeńskiej wyspie pojawił się pas startowy. Wyspa leży w połowie drogi między wybrzeżem Somalii i jemeńską wyspą Sokotra, na południe od Jemenu. Najpewniej jest to lotnisko związane z ZEA, które od lat są obecne militarnie w Jemenie. W jemeńskim konflikcie emiratczycy popierają siły wrogie rebeliantom Hutich, którzy przez ostatnie miesiące nękają przepływającą w okolicy flotę handlową. W [AP News]
Turecki narodowy przewoźnik wznowi loty do Damaszku. Zostało to ogłoszone po wizycie syryjskiego ministra spraw zagranicznych w Turcji. [AP News]
Nowo mianowany premier Libanu, mówi o potrzebie odbudowy kraju zniszczonego kryzysem, a następnie, krótką wojną z Izraelem. Czy ostatnie zmiany polityczny (nowy premier i prezydent), a także mocne osłabienie hezbollahu doprowadzi w końcu do zmian na lepsze? Nie wiadomo, ale trzymamy kciuki, aby w końcu w Libanie działo się trochę lepiej. [AP News]
Mini kącik Kurdyjski
- Turcja od lat grozi kolejnymi interwencjami zbrojnymi na północy Syrii. Mają one być wymierzone w siły wrogie Turcji, tj w Kurdów. Działające tam siły kurdyjskie są według Turków elementem Partii Pracujących Kurdystanu (PKK), która uznawana jest za terrorystyczną. PKK w tej sytuacji ogłosiło, iż jeżeli wiodąca rola Kurdów we władzach północno-wschodniej Syrii zostanie utrzymana, są oni gotowi opuścić Syrię. Ruch ten miałby tez chronić region przed turecką inwazją. [Reuters]
- W obliczu wydarzeń w Syrii, doszło do spotkania między Kurdami z Kurdyjskiej Partii Demokratycznej (KDP) oraz Syryjskich Sił Demokratycznych (SDF). KDP jest obecna w Iraku i ma tam dobre stosunki z Turcją. W odróżnieniu od SDF, które jest oskarżane o współpracę z Partią Pracujących Kurdystanu. Nie wydano żadnego oficjalnego oświadczenia po spotkaniu liderów ugrupowań, jednakże wydaje się, iż dawni rywale mogą normalizować stosunki. Wysocy rangą przedstawiciele KDP mówią jednak o ważnym kroku dla utrzymania kurdyjskiej jedności oraz pozycji w przejściowym okresie jaki wystąpił w tej chwili w Syrii. [AP News]
- Sytuacja Kurdów w Turcji jest złożona. Z jednej strony przez ostatnie blisko 30 lat zmniejszono prześladowania kurdyjskości, Kurdowie zyskali w Turcji więcej praw. Z drugiej strony trwa walka nie tylko przeciwko uznawanej za terrorystyczną organizacji Partii Pracujących Kurdystanu (PKK) ale także prześladowani są kurdyjscy politycy, często pod wygodnym dla władz zarzutem współpracy z PKK. Przywódca PKK, Abdullah Öcalan, siedzi od 1999 roku w tureckim więzieniu, pojawiają się głosy o wznowieniu procesu pokojowego z Kurdami, a równocześnie dochodzi do kurdyjskich ataków, a także ataków na Kurdów. O co w tym wszystkim chodzi próbują opowiedzieć eksperci OSW.
- Przy okazji przypominamy opowieść Jana Natkańskiego, dyplomaty z wieloletnim doświadczeniem na Bliskim Wschodzie, który z gawędziarskim talentem opowiada o Kurdach i ich dziełach w kolejnych państwach regionu.

Azja

W końcu koreańskim służbom udało się aresztować prezydenta Yoona Suk Yeola. Jednak nie chce on współpracować i być może będzie potrzebne przedłużenie zatrzymania żeby śledczy mogli go przesłuchać kolejny raz. Dlaczego jest to takie ważne i jaki ma to wpływ na proces impeachmentu pisze Guardian w specjalnej ściągawce.
„Pakistański sąd skazał w piątek byłego premiera Imrana Khana na karę 14 lat więzienia w sprawie o korupcję na rynku nieruchomości, co stanowi przeszkodę dla rodzących się rozmów między jego partią a rządem, mających na celu złagodzenie niestabilności politycznej w południowoazjatyckim kraju.” [Reuters]
Czy Chiny blokują przeniesienie produkcji iPhone’ów ze swojego kraju do Indii? Nic oficjalnie nie wiadomo ale Rest of World donosi, iż Foxconn (firma odpowiadająca za produkcję telefonów firmy Apple) ma problemy zarówno z wysłaniem specjalistycznego sprzętu jak i pracowników do fabryk w Indiach. [Rest of World]
„Złoto Kumtoru. Jak Kirgistan i kanadyjska firma spierają się o kontrolę nad kopalnią. Awantura o położoną w górach Tien-Szan kopalnię złota Kumtor wstrząsa całym Kirgistanem i zatacza coraz szersze kręgi. Sprawą zajmuje się już nie tylko kirgiski prezydent, parlament i sądy, ale także sądy w Ameryce i międzynarodowy trybunał arbitrażowy.” [Nowa Europa Wschodnia]
Tadżykistan zaczął deportować Afgańczyków, którzy przenieśli się do tego obawiając się powrotu Talibów do władzy. Chociaż sam Tadżykistan też jest autorytarnym państwem to deportacje we współpracy z Talibami wywołały niespotykane do tej pory oburzenie wśród mieszkańców tego kraju. [Radio Free Europe]

Afryka

„Wojna domowa w Sudanie pozostaje daleka od zakończenia. Ostatnie tygodnie przyniosły jednak odzyskanie inicjatywy przez siły rządowe. Walki o Sennar i stolicę prowincji Al‑Dżazira – Wad Madani – przyniosły zaskakujące sukcesy. Powodzenie na polu bitwy nie przekłada się jednak na poprawę losu setek tysięcy Sudańczyków. Cywile przez cały czas umierają w wyniku wymiany ognia, głodu i chorób. Sytuacji nie poprawia również to, iż obie strony dopuszczają się zbrodni na niewyobrażalną skalę.” [Konflikty]
Trzech obywateli Chin zostało skazanych na 7 lat więzienia i grzywnę w Demokratycznej Republice Konga (DKR) za nielegalne wydobycie surowców. Są to pierwsi skazani obcokrajowcy pod takim zarzutem. Ich zatrzymanie i proces to element szerszej kampanii mającej na celu walkę z nielegalnym wydobyciem we wschodniej części kraju. Skazani zapowiadają apelację. [AP News]
Jak podała nigeryjska armia, w operacji przeciwko terrorystom zabito 76 ekstremistów. Operacja miała miejsce w stanie Borno, w regionie gdzie obecne jest Boko Haram – wojskowi nie podali jednak do jakich ugrupowań/milicji należeli zabici. Kilka dni wcześniej bojownicy Boko Haram zabili co najmniej 40 rolników. [AP News]
87 nielegalnie pracujących górników zginęło w RPA. Jest to skutek próby „wykurzenia” ich z zamkniętych w przeszłości obiektów, do których zeszli. W zeszłym roku władze odcięły od nich dostawy jedzenia i picia, chcąc w ten sposób zmusić górników do wyjścia na powierzchnię. Sąd stwierdził, iż władze mają przywrócić dostawy, a także przeprowadzić akcję ratunkową. W jej wyniku na powierzchnię wyszło 246 ocalonych. [AP News]
Marokański aktywista został skazany za protesty związane z niewystarczającą reakcja państwa na skutki trzęsienia ziemi. 32-letni Said Ait Mahdi został skazany na 3 miesiące i grzywnę za organizowanie nielegalnych demonstracji oraz zniesławienie. [AP News]

Ameryka Łacińska

„Nicolás Maduro 10 stycznia rozpoczął kolejną sześcioletnią kadencję na stanowisku prezydenta Wenezueli, wbrew dowodom na wyraźną przegraną w wyborach w lipcu ub.r. oraz mimo działań opozycji, masowych protestów społecznych i prób międzynarodowej presji na jego reżim. Rozwój sytuacji w Wenezueli będzie w dużym stopniu zależał od polityki nowej administracji USA.” [Polski Instytut Spraw Międzynarodowych]
„Zacieśnianie więzi Meksyku z Chinami wzbudziło obawy w Stanach Zjednoczonych i Kanadzie. Kraje te obawiają się, iż Meksyk może służyć jako »tylne drzwi« dla chińskich towarów wprowadzanych do Stanów Zjednoczonych na podstawie preferencyjnych warunków handlowych USMCA. A ponieważ prezydent elekt Donald Trump przygotowuje się do powrotu do Białego Domu i przeglądu USMCA w przyszłym roku, nadchodzi więcej kontroli.” [Americas Quarterly]
Kuba zostanie usunięta z amerykańskiej listy państw sponsorujących terroryzm. Decyzja Bidena nastąpiła na skutek umowy z Kubą, która w zamian uwolni ponad 500 więźniów politycznych. Co interesujące negocjacje tej umowy były prowadzone przy współpracy Watykanu. [The Guardian]
„Sprzedaż pojazdów elektrycznych w Ekwadorze rośnie pomimo dotkliwych przerw w dostawie prądu. Podczas gdy użytkownicy pojazdów elektrycznych zostali pozostawieni w ciemności podczas przedłużającego się kryzysu energetycznego, wielu z nich przez cały czas woli radzić sobie z kłopotami niż wysokimi kosztami gazu.” [Rest of World]

Ameryka Północna

„Zapowiedź Justina Trudeau, iż ustąpi ze stanowiska w najbliższych miesiącach oznacza, iż kanadyjska Partia Liberalna potrzebuje nowego lidera. Partia ogłosi zwycięzcę wyścigu o przywództwo 9 marca. Osoba ta zostanie premierem – ale może pozostać na stanowisku zaledwie kilka tygodni.” [The Guardian]
Dlaczego Trump mówi o aneksji Grenlandii czy Kanady? Timothy Snyder w swoim tekście przedstawia kilka powodów i chociaż nie wszystkie wydają się nam równie przekonywujące to cały tekst jest wart przeczytania. [Thinking about...]
„Sąd Najwyższy w piątek podtrzymał nowe prawo, które doprowadziłoby do blokady platformy mediów społecznościowych TikTok, otwierając drogę do zamknięcia popularnej aplikacji w USA już w niedzielę.” CBS pisze o dzisiejszym wyroku a Reuters o tym jak właściciel TikToka się na nią przygotowywał. [CBS News], [Reuters]
TikTok może zniknąć ze stanów a tymczasem amerykanie używający tej aplikacji byli zachęcani przez influencerów żeby zakładali konta na chińskiej aplikacji społecznościowej Xiaohongshu nazywanej przez nich „małą czerwoną książeczką” (nawiązanie dość oczywiste, interesujące ile młodych osób zdaje sobie z niego sprawę). Rest of World opisuje dokładnie czy jest ta chińska aplikacja (nie, nie jest to klon TikToka) jak działa oraz czy amerykanie spotkali się wyłącznie z przyjaznym przyjęciem. [Rest of World]
Pożary w rejonie Los Angeles były jednymi z największych w regionie a szkody szacowane są na co najmniej 50 miliardów dolarów. Przy okazji tej tragedii mnóstwo było dezinformacji często głoszonej przez polityków czy innych znanych ludzi (tak, chodzi nam o Elona Muska). Jednym z tematem dezinformacji były problemy z dostępem do wody dla gaszenia pożarów. Niestety mimo tego, iż wiele z tych informacji było nieprawdziwych lub wyolbrzymionych to rejon Los Angeles nie może powiedzieć, iż nie ma z tym żadnych problemów. Niestety problemy nie są na tyle „sexy” żeby zajmować się nimi gdy nie ma tragedii – gdyż chodzi głównie o utrzymanie infrastruktury. [The Brookings Institution]
W Senacie Stanów Zjednoczonych realizowane są przesłuchania kandydatów do objęcia różnych ważnych stanowisk w administracji Donalda Trumpa. AP News pisze o burzliwym przesłuchaniu Pete'a Hegsetha który ma zostać szefem Pentagonu. Za to NBC News pisze o przesłuchaniach innych kandydatów. [AP News], [NBC News]
„Prezydent Joe Biden opuści Biały Dom, prawdopodobnie po raz ostatni, 20 stycznia. Podczas gdy jego następca, Donald Trump, obiecał wdrożyć szereg polityk w pierwszym dniu swojej nowej kadencji, Biden nie odejdzie przed wprowadzeniem kilku własnych.” O tym co dokładnie Biden zrobił, czy Trumpowi te decyzje się podobają i czy będzie w stanie je cofnąć bez problemu przeczytacie w artykule The Time. [Time]
Tyle mówi się o tym czy Trump wprowadzi nowe cła i na jakie państwa. Ale adekwatnie dlaczego prezydent ma możliwość żeby jednoosobowa decyzją to zrobić? The Brookings Institution przybliża proces, który doprowadził do tego iż urząd prezydenta ma takie duże możliwości. [The Brookings Institution]
Ciężko odmówić Amerykanom wpływu na region Bliskiego Wschodu. Jakie plany ma na ten zakątek świata administracja Trumpa? Z jednej strony mamy wspieranie Izraela i presję na Iran, z drugiej strony najważniejszym teatrem działań dla USA będzie region Pacyfiku i rywalizacja z Chinami. [Konflikty]

Oceania

„Rozpoczęły się wybory w Vanuatu, kraju Pacyfiku zmagającym się z niestabilnością polityczną i logistyką przeprowadzenia przedterminowych wyborów w następstwie trzęsienia ziemi o sile 7,3 stopnia, które zabiło co najmniej 14 osób i wysiedliło tysiące.” Chociaż wybory odbyły się w czwartek to jeszcze nie ma żadnych informacji na temat ich wyniku. [The Guardian]
Zawirowania polityczne na Samoa. Premierka Fiame Naomi Mata'afa zmieniła skład rządu (w tym pozbywając się z niego przewodniczącego partii politycznej z której pochodzi) a w ramach odwetu partia usunęła ją oraz pięciu ministrów ze swojej partii. Samo usunięcie z partii nie ma jeszcze wpływu na zmianę stanowiska premiera ale zobaczymy co się będzie działo na kolejnych posiedzeniach parlamentu. [Radio New Zealand]
Ceny kawy na światowych rynkach osiągnęły wysokie, nienotowane od dekad poziomy, czy to szansa dla upraw z Australii? Nie, ze względu na zbyt małą ich skalę. jeżeli jednak i dla Was nie było oczywiste, iż w Australii uprawia się kawę, to przedstawiamy krótki artykuł, który pokrótce opisuje sytuację australijskich wytwórców. [ABC News]

Ekonomia i gospodarka

„Głodówka w Bogdance w obronie górniczych etatów. Kolejny zwiastun schyłku węgla. Łęczna może podzielić los Wałbrzycha — mówią związkowcy z kopalni Bogdanka. Zakład pod Lublinem spodziewa się problemów przez plany większościowego udziałowca, czyli państwowej Enei. Ta od węgla woli OZE i gaz, choć zapewnia, iż transformacja nie będzie gwałtowna.” Węgiel może i jest nieopłacalny ale przynajmniej truje środowisko. [OKO.press]
Pozostając w temacie węgla i sektora wydobycia w Polsce. „Przeciętna rodzina zapłaci w tym roku 600 zł za utrzymanie deficytowych śląskich kopalń, podczas gdy dochodowa”co daje w skali kraju 9 mld złotych. „Politycy oszukują górników mówiąc, iż tak będzie do 2049 roku. Nie będzie, bo nikt na świecie nie kupuje już polskiego węgla, wiec jego eksport spadł do najniższego poziomu od 100 lat, a krajowy popyt zbliży się do zera w ciągu 15 lat.” [Wysokie Napięcie]
Pisaliśmy dużo o tym co decyzja Mety o końcu współpracy z organizacjami factcheckingowymi może znaczyć. Jednak same organizacje z państw takich jak Pakistan czy Argentyna nie są tym zaskoczone. [Rest of World]
Czy dane jakie Europejczycy przekazują chińskim przedsiębiorstwom internetowym funkcjonującym w Unii Europejskiej są bezpieczne? Wiedeńska organizacja trzeciego sektora noyb zajmująca się ochroną danych uważa, iż aplikacje takie jak TikTok, AliExpress czy SHEIN przekazują dane użytkowników Chinom. Dlatego noyb zgłosił skargę w organach UE na te firmy. [noyb]
„Od listopadowych wyborów prezydenckich w USA, Tim Cook z Apple, Sam Altman z OpenAI, Mark Zuckerberg z Meta, Masayoshi Son z SoftBank i Jeff Bezos z Amazona pielgrzymowali do Mar-a-Lago. Prezesi pogratulowali Trumpowi zwycięstwa, a wielu z nich przekazało darowizny na ceremonię inauguracji.
W zamian większość ma nadzieję na ograniczenie regulacji lub regulacje, które pomogą ich firmom. Chociaż nadchodzący prezydent wygląda na czempiona kryptowalut i ma wzmocnić represje eksportowe wobec Chin, podejście nadchodzącej administracji do technologii, od walki z monopolami po sztuczną inteligencję, pozostaje niejasne.
Tylko jeden skutek wydaje się nieunikniony – starcie z Europą.”[Center for European Policy Analysis]
W polskim systemie elektroenergetycznym ma dynamicznie wzrastać ilość elektrowni gazowych. I o ile całoroczne, sumaryczne zapotrzebowanie gazu nie jest kłopotem, to problem pojawia się gdy popatrzymy na potrzeby sezonowe. Czy zimą może brakować gazu? Bez rozwoju odpowiedniej infrastruktury magazynowej i przesyłowej (w tym wewnątrz kraju) i dalszej rozbudowie mocy w energetyce i ciepłownictwie jest to scenariusz realistyczny. Państwo, w postaci Urzędu Regulacji Energetyki na szczęście dostrzega problem. [Wysokie Napięcie]

Nauka i technologia

„Podczas gdy Donald Trump przygotowuje się do swojej drugiej kadencji na stanowisku prezydenta Stanów Zjednoczonych, wśród naukowców i inżynierów pojawiają się dwie skrajnie różne perspektywy. Niektóre firmy technologiczne, entuzjaści kosmosu, twórcy sztucznej inteligencji (AI) i inni oczekują korzystnej polityki w swoich dziedzinach w nadchodzących latach i są bardzo podekscytowani możliwościami eksploracji i innowacji. Jednak dla niezliczonych innych naukowców i pracowników akademickich – w tym tych, którzy pracują nad klimatem, naukami o Ziemi i biomedycyną – istnieje obawa, iż ważne badania zostaną ograniczone, pozbawione priorytetów lub oczerniane.” [Nature]
„Rakieta SpaceX Starship rozpadła się w przestrzeni kosmicznej kilka minut po starcie z Teksasu w czwartek, zmuszając linie lotnicze do zmiany kursu nad Zatoką Meksykańską, aby uniknąć spadających szczątków i komplikując flagowy program rakietowy Elona Muska.” [Reuters]
Rakieta Muska rozpadła się przy starcie a rakieta jego konkurenta – Jeffa Bezosa wystartowała bez problemów. Co to oznacza dla Bezosa i jego firmy Blue Origin pisze [BBC].
„Wprowadzanie nowych dezinformacji medycznych do Dużych Modeli Językowych jest niezwykle łatwe. Zmiana zaledwie 0,001% danych wejściowych na dezinformację sprawia, iż sztuczna inteligencja jest mniej dokładna.” Polecamy artykuł o tym ile niebezpieczeństw kryje się za tym co teraz nazywa się powszechnie sztuczną inteligencją. Jest to o tyle niepokojące, iż dotyczy systemów, które mają zajmować się medycyną. [ArsTechnica]
„Jeden z najpoważniejszych problemów, z jakimi borykamy się jako ludzkość, to antybiotykooporność. Według WHO, globalne zużycie antybiotyków wzrosło o 65% od 2000 do 2015 roku. W samej Unii Europejskiej co roku 35 000 osób umiera na zakażenia bakteriami uodpornionymi na antybiotyki. Naukowcy prześcigają się w pracach nad alternatywnymi sposobami walki z infekcjami bakteryjnymi. Poważni kandydaci to: terapia bakteriofagami oraz bakteriocynami. Rozmawiam o nich z prof. Małgorzatą Łobocką i prof. Tamarą Aleksandrzak-Piekarczyk z Instytutu Biochemii i Biofizyki PAN”

„Przez dziesięciolecia astronomowie próbowali ustalić, w jaki sposób Pluton nabył swój niezwykle duży księżyc Charon, który jest o około połowę mniejszy od planety karłowatej. Nowe badania sugerują, iż Pluton i Charon na krótko połączyły się miliardy lat temu w nowo odkrytej kolizji typu »pocałuj i złap«.” [CNN]
Czy BMI jest dobrym wskaźnikiem do mierzenia otyłości? Raport opublikowany na łamach magazynu naukowego Lancet Diabetes and Endocrinology twierdzi, iż nie. Opieranie się głównie na BMI może według tego raportu może powodować diagnozę otyłości zarówno u tych, którzy jej naprawdę nie mają jak i pomijać tych, którzy na nią naprawdę cierpią. Więcej o raporcie jak i samym wskaźniku pisze The Guardian. [The Guardian]
Przed domem na kanadyjskiej Wyspie Księcia Edwarda uderzył meteoryt. Co jest niezwykłe, zarejestrowano to na kamerze domowego monitoringu. Dom przetrwał, podjazd ma na sobie śladu uderzenia, nikomu nic się nie stało. [Smithsonian Magazine]

Idee, kultura, społeczeństwo

„Pochodziła z biednego domu, a przypadkowo została dziedziczką niewyobrażalnej fortuny. Życie Joanny Gryczik odmieniło się, kiedy spotkała na swej drodze Karola Godulę, górnośląskiego »króla cynku«. To on uczynił z niej »śląskiego Kopciuszka«.” Polacy/Ślązacy nie gęsi swojego kopciuszka mają! [Histmag]
Zastanawialiście się kiedyś jak tworzy się różne kształty makaronu? jeżeli jesteście ciekawi jak to zrobić i jakie narzędzia są do tego potrzebne, to możecie to zobaczyć w materiale serwisu Bon Appétit.

W wykopalisku na terenie świątyni z czasów Mezopotamii odkryto grecką cegłę z czasów Aleksandra Macedońskiego. Jak się tam znalazła? Opowiada o tym kurator Muzeum Brytyjskiego Sébastien Rey. [Aeon]

Podsumowania za 2024 i Prognozy na 2025

W tym roku nie będzie osobnego wydania z podsumowaniami roku 2024 i prognozami na rok 2025 ponieważ za mało ciekawych materiałów przykuło naszą uwagę. Może to, iż zaczęły się pojawiać już w grudniu utrudniło zauważenie takich tekstów i podcastów w natłoku zwykłych newsów. Poniżej prezentujemy to co uznaliśmy za interesujące.

Prowadzący Europe Elects podsumowują wybory, które odbyły się w Europie w 2024 roku a także rozmawiają z politologiem na temat tego jak UE pozwoliła radzi (bądź nie) sobie z erozją demokracji wśród swoich państw członkowskich.

„W najnowszym podcaście Centre for European Reform prowadząca Octavia Hughes rozmawia z sześcioma naszymi badaczami. Zastanawiają się oni nad minionym rokiem w UE z różnych perspektyw, w tym handlu i konkurencyjności, wsparcia dla Ukrainy, stosunków między Wielką Brytanią a UE oraz konfliktu na Bliskim Wschodzie. Następnie wybiegają w przyszłość do 2025 roku.” Polecamy jeżeli interesuje Was opinia pro europejskiego Think-tanku z siedzibą w Londynie.

„W 2025 roku Europa czeka na wybory, które mogą zadecydować o kierunku politycznym wielu krajów. W Polsce, Niemczech, Białorusi, Czechach, Norwegii i Mołdawii wyniki głosowań mogą wpłynąć na zmiany rządów, sojuszy międzynarodowych oraz wewnętrznych reform.” [Euractiv]
„W tym odcinku opowiemy o tym, co może wydarzyć się w 2025 roku. Czy wojna na Ukrainie zakończy się właśnie w przyszłym roku? Czy 2025 będzie upływał pod znakiem nieprzewidywalności? Czego możemy się spodziewać po USA, którymi będzie rządził Donald Trump? Co nas czeka w relacjach USA-Chiny i USA-Rosja? Jakie najważniejsze procesy będziemy obserwować? Czy będzie to rok przełomu? Na te i inne pytania odpowiadają Wojciech Konończuk, Justyna Gotkowska i Jakub Jakóbowski.”

„To był, drodzy Słuchacze i Słuchaczki, bardzo burzliwy rok. W ostatnich tygodniach 2024 cały świat obserwuje wydarzenia w Syrii, ale żaden konflikt nie dzieje się w próżni, nie bierze się znikąd. Dlatego w ostatnim w tym roku odcinku podkastu Jagielski Story zapraszamy Was na solidne podsumowanie.”

Idź do oryginalnego materiału