Wydanie 216, 20.12.2024

2 dni temu

Jedną z tradycji zbliżających się świąt (nie wnikamy czy świętujecie urodziny Izaaka Newtona czy coś innego) jest marnowanie żywności. Zanim zrobicie dodatkową porcję sałatki jarzynowej to pomyślcie, czy będzie warto ją potem wyrzucać. Miłego świętowania jak i lektury najnowszego wydania.

Jeśli podoba się Wam nasza praca, to tutaj znajdziecie Patronite naszego projektu. Listę naszych patronów możecie znaleźć tutaj.

Dla czytelników newslettera: To wydanie najprawdopodobniej przekracza objętość narzuconą przez serwis Gmail, więc nie wyświetli się w całości w skrzynkach pocztowych w tym serwisie. Możecie rozwinąć pełną treść maila na skrzynce lub otworzyć wersję webową – wystarczy kliknąć numer wydania w mailu.

Polska

• Okazało się, iż były minister oskarżany w sprawie Funduszu Sprawiedliwości uciekł na Węgry. Jak powiedział członek redakcji gdy Romanowskiego wypuścili z aresztu za pierwszym razem bo immunitet: „założył, iż są debilami i się nie przeliczył”. Teraz założył drugi raz, iż są debilami i znowu wygrał.

  TVN24 ma zapis pojawiania się kolejnych wiadomości o uciekającym polityku, przypominając też sprawę, w której jest ścigany. Za to Ewa Siedlecka napisała krótką notkę (jeszcze jak nie było wiadomo gdzie przebywa) krytykującą postawę policji, która więcej uwagi poświęciła aktywistom Ostatniego Pokolenia niż politykowi. [TVN24], [Polityka]

• A co myśli o tej sprawie pisowski niezależny kandydat na prezydenta, Karol Nawrocki? Nic nie myśli. Nie zajmuje go to najwyraźniej w najmniejszym stopniu. [TVN24]

• „Po roku pracy w Ministerstwie Nauki i Szkolnictwa Wyższego ze stanowiskiem szefa resortu pożegnał się dziś Dariusz Wieczorek.” Forum Akademickie ma zdawkową notkę na ten temat a najnowszy Program Polityczny od OKO.press jest m.in temu poświęcony. [Forum Akademickie]

• „Lasy Państwowe publikują mapę wyłączeń z wycinki. A na niej jeziora, pastwiska, strzelnice i bagna. »Zaczęliśmy to analizować – mam na myśli społeczność osób, które aktywnie działają dla lasów. Co krok odkrywaliśmy kolejne absurdy« – mówi Marta Jagusztyn z fundacji Lasy i Obywatele” [OKO.press]

• „Wbrew Izbie Kontroli Nadzwyczajnej PKW nie przyjmie sprawozdania PiS. Katastrofy nie będzie. Kodeks wyborczy wymaga, by PKW »niezwłocznie« przyjęło sprawozdanie wyborcze PiS, ale byłaby to polityczna katastrofa. Zgodnie ze »standardami prawa okresu przejściowego« PKW zignoruje postanowienie Izby Kontroli Nadzwyczajnej” [OKO.press]

• „— Od samego kontaktu z beczkami chłopaki mieli mdłości, wymiotowali, piekła ich skóra. Po pewnym czasie zorientowali się, iż nie można przy tym palić papierosów, bo z twarzy schodzi skóra — relacjonuje saper, który na poligonie został zmuszony do utylizacji toksycznych odpadów. Żołnierze dostawali rozkaz. Mieli przenosić beczki wypełnione chemikaliami, wrzucać je do dołów na poligonie, uzbrajać, wysadzać i o nic nie pytać. Pracowali bez żadnych zabezpieczeń. jeżeli ktoś się gorzej poczuł i chciał jechać do szpitala, dowódcy grozili mu wyrzuceniem z armii. Śledztwo w tej sprawie prowadzi prokuratura. Zarzuty usłyszało już ponad 20 osób.” [Onet]

• „Zygmunt Solorz w rozmowie z Forbesem zapowiedział, iż majątek fundacji, poprzez którą kontroluje m.in. Cyfrowy Polsat, przejmie prowadząca działalność charytatywną Fundacja Polsat. Nie szczędzi gorzkich słów swoim dzieciom. – Zobaczyłem, iż są niegotowi i niewdzięczni – uważa biznesmen.” [Wirtualne Media]

---

Wojna w Ukrainie

• Atak Rosji na Ukrainę – aktualny stan wydarzeń przedstawia Ośrodek Studiów Wschodnich: Rosjanie i Koreańczycy Północni wypierają Ukraińców z obwodu kurskiego. 1028. dzień wojny

• „Generał Igor Kiriłłow, rosyjski szef ds. broni chemicznej i propagandysta zabity przez Ukrainę.” Kim był, za jakie zbrodnie odpowiadał i jaki ma związek z jego śmiercią elektryczna hulajnoga pisze Kyiv Independent. Przy tej okazji prezentujemy krótki wiersz jaki pisarz i poeta Jacek Dehnel napisał na temat generała. [Kyiv Independent]

  

• „Według dwóch źródeł zaznajomionych ze sprawą, administracja Bidena ogłosi w najbliższych dniach ostateczny pakiet Inicjatywy Wsparcia Bezpieczeństwa Ukrainy, wykorzystując pozostałe fundusze zarezerwowane na zakup nowej broni dla Ukrainy.” [Reuters]

• „Miliony wewnętrznych uchodźców w Ukrainie. Czego nie mówi propaganda Kremla. Z powodu rosyjskiej agresji miliony ludzi muszą na nowo budować życie w nowym środowisku. W Ukrainie jest ok. 4,6 mln osób wewnętrznie przesiedlonych. Putin twierdzi, iż uchodźcy w Rosji mają się lepiej. Czyżby?” [OKO.press]

• „Wzrost wydatków Rosji na obronność ma krótkoterminowo doprowadzić do zwiększenia jej przewagi militarnej nad Ukrainą, a w konsekwencji do poszerzenia zdobyczy terytorialnych i osiągnięcia lepszej pozycji negocjacyjnej. W dłuższej perspektywie będzie trudny do utrzymania ze względu na obciążenie dla gospodarki. Z tego względu w interesie Rosji może być tymczasowe zamrożenie konfliktu, by zyskać czas na uzyskanie zdolności umożliwiających w dłuższym terminie pełne podporządkowanie Ukrainy i uwiarygodnienie gróźb eskalacji wobec NATO.” [Polski Instytut Spraw Międzynarodowych]

• „W dzisiejszym odcinku opowiemy o jeńcach podczas tej wojny. O tym jak armia rosyjska traktuje jeńców wojennych i o tym jak armia Ukrainy traktuje jeńców wojennych. O zbrodniach Rosjan, o systemowej przemocy w armii Putina i o wymianach jeńców opowie Jakub Ber.”

• „Gry komputerowe można śmiało zaliczyć do elementów tzw. soft power. Udana produkcja gwałtownie staje się częścią kultury masowej, źródłem zarobku dla studia, ale również czynnikiem budującym wizerunek kraju, w którym powstał hit. Tak było w przypadku serii gier Wiedźmin, wyprodukowanej przez polskie studio CD Projekt RED, i Kingdom Come: Deliverence od czeskiego Warhorse Studios. Obie produkcje odniosły finansowy sukces i otrzymały pozytywne recenzje krytyków oraz graczy, przyczyniając się do budowania ”soft power„ Polski i Czech. Ukraina nie pozostaje jednak w tyle. 20 listopada miał premierę Stalker 2: Serce Czarnobyla. Minęło ledwie kilka dni i platforma gamingowa Steam ogłosiła, iż nowa produkcja ukraińskiego studia ma szansę zostać grą roku 2024.” [Nowa Europa Wschodnia]

Europa

Hiszpania wprowadza ustawę mającą na celu zwalczanie fałszywych wiadomości w internecie. Strategia obronna Szwecji – odbudowa obrony totalnej i aktywny udział w NATO. Serbskie władze wykorzystują oprogramowanie szpiegujące do nielegalnego inwigilowania aktywistów. Chorwackie warunki akcesji Czarnogóry do UE. Naród w fazie topnienia – Bułgaria nad demograficzną przepaści.

• „1 stycznia 2025 r. Polska obejmie półroczną prezydencję w Radzie UE, a jej priorytety dotyczyć będą szeroko pojętego bezpieczeństwa, w tym obronności. Wśród zaplanowanych działań znajdują się otwarcie pierwszych rozdziałów negocjacyjnych z Ukrainą oraz skuteczne zakończenie negocjacji nad Europejskim programem rozwoju przemysłu obronnego (EDIP), który ma przyspieszyć odtwarzanie zdolności wojskowych państw członkowskich. Chociaż aktualny moment cyklu instytucjonalnego nie sprzyja ambitnym planom legislacyjnym, Polska ma szansę wpłynąć na dyskusję o strategicznych kierunkach rozwoju UE.” [Polski Instytut Spraw Międzynarodowych]

• OSW wypuściło drugi numer monitora zbliżających się wyborów w Niemczech. Znajdziecie w nim zarówno opis polityki bezpieczeństwa, którą przedstawia typowany na następnego kanclerza Friedrich Merz z CDU jak i przegląd ostatnich newsów z Niemiec. [Ośrodek Studiów Wschodnich]

• Czy Elon Musk wspiera niemiecką AfD, która ciepło wyraża się o nazistach, źle o UE, NATO i Ukrainie? Tak, a o co chodzi? [Politico]

• „W Niemczech, największej gospodarce Europy, usługi często nie przyjmują płatności kartą, a większość klientów wciąż woli płacić gotówką. Czy zmieni się to teraz, gdy państwo coraz bardziej im to utrudnia?” [Dział Zagraniczny]

• „Do niedawna spojrzenie Czechów na Polskę przypominało podejście wielu Polaków do Ukrainy – biedniejszego kuzyna ze Wschodu, z którym nie chcemy mieć zbyt wiele wspólnego, mimo bliskości kulturowej i językowej. To się zmienia.” Co tam u Czechów słychać? Dowiecie się tego z artykułu o tytule „Kurevsko nedobre novinky”. [Krytyka Polityczna]

• „Od ponad miesiąca przez Serbię przetacza się fala protestów będących reakcją na katastrofę budowlaną, do której doszło 1 listopada na dworcu w Nowym Sadzie (zginęło 15 osób). Początkowo demonstracje miały charakter lokalny, ale w tej chwili realizowane są w niemal wszystkich większych miastach. Przybierają formę zdecentralizowanych akcji obywatelskiego nieposłuszeństwa (np. blokowania dróg i instytucji państwowych, w tym telewizji publicznej i prokuratury), a przede wszystkim powszechnego strajku młodzieży szkolnej i studentów, okupujących budynki uniwersyteckie i szkoły.” [Ośrodek Studiów Wschodnich]

• „Dzisiaj mija równo miesiąc, odkąd chiński masowiec Yi Peng 3 (IMO: 9224984), podejrzany o przerwanie dwóch kabli telekomunikacyjnych leżących na dnie Bałtyku, został zatrzymany przez duńską marynarkę wojenną. 225-metrowa jednostka od tego czasu nieprzerwanie pilnowana jest przez duńskie i niemieckie służby. (...) Po tak długim czasie śledczy w końcu weszli na pokład masowca.” Mamy nadzieję, iż nie będziemy obchodzić tego jak miesięcznic smoleńskich. [Konflikty]

• Tydzień temu wrzucaliśmy teksty o stanie wyjątkowym w Mołdawii a teraz dla chętnych mamy podcast od OSW na ten właśnie temat.

• „Słowaccy wyborcy, zmęczeni chaosem poprzednich rządów Igora Matoviča i Eduarda Hegera, w 2023 roku dali Ficy kolejny kredyt zaufania. Mimo iż w tle pozostawały wspomnienia afer trzeciego rządu Smeru: wszechobecnej korupcji, oligarchizacji państwa i tragedii, jaką było zamordowanie dziennikarza Jána Kuciaka i jego narzeczonej Martiny Kušnírovej. Ale kiedy upadł rząd Matoviča i Hegera, mówiło się, iż może i Fico kradnie, ale przynajmniej będzie spokój. Tymczasem minął rok i Słowacy przeżywają déjà vu.” Nie trzymamy kciuków za rząd premiera Fico, zwłaszcza, iż jego minister oskarża UE (sic!) o wpływanie na niedawne wybory w Gruzji. [Nowa Europa Wschodnia]

• „14 grudnia kolegium elektorskie wybrało na nowego prezydenta Gruzji Micheila Kawelaszwilego (…) – jednego z liderów narodowo-konserwatywnej partii Siła Narodu, przybudówki rządzącego od 2021 r. Gruzińskiego Marzenia (GM). Uzyskał on poparcie 224 z 225 uczestników głosowania, w którym był jedynym kandydatem. Wyniku wyborów nie uznały ani opozycja, ani prezydent Salome Zurabiszwili.” O tym co dzieje się w Gruzji przeczytacie w analizie OSW jak i w artykule Nowej Europy Wschodniej. [Ośrodek Studiów Wschodnich], [Nowa Europa Wschodnia]

• „Dzisiejszy odcinek Fokusa jest pożegnalny – to ostatni podcast PISM, w którym gości Agnieszka Legucka, analityczka ds. Rosji. W rozmowie z Sarą Nowacką opowiada o Rosji i Rosjanach z perspektywy lat, przez które badała ten kraj. Jak zmieniał się on w czasie długich rządów Putina? Jak przekształcał się w państwo coraz bardziej totalitarne? Z czego wynika podejście Rosjan do decyzji, które podejmuje ich władca? Zapraszamy do słuchania!”

Bliski i Środkowy Wschód

• W wyniku Izraelskich bombardowań w Strefie Gazy w każdym tygodniu giną ludzie. Human Rights Watch, organizacja zajmująca się ochroną praw człowieka, w swoim raporcie o sytuacji w Strefie Gazy, opisała działania Izraela jako akty ludobójcze. Chodzi tutaj o celowe pozbawienie palestyńskich cywilów odpowiedniego dostępu do wody pitnej. [OKO.press], [AP News]

• Mimo informacji powyżej, przecieki od negocjatorów wskazują, iż rozejm między Hamasem, a Izraelem może być bliżej niż kiedykolwiek. Wstępnie zarysowany plan zakłada wstrzymanie walk, wymiana zakładników porwanych przez Hamas, w zamian za uwolnienie osadzonych Palestyńczyków z izraelskich więzień, napływ pomocy humanitarnej oraz wycofanie się izraelskich wojsk ze Strefy Gazy. Już niejednokrotnie słyszeliśmy o zbliżającym się rozejmie, ale kto wie – może tym razem proces dojdzie do skutku i mieszkańcy Strefy Gazy będą mogli choć trochę odetchnąć. [AP News]

• O brutalności reżimu Asada było wiadomo od dawna. Jednak pełna skala i liczby ofiar dopiero są ujawniane. W kolejnych lokalizacjach odkrywane są masowe groby, a liczba zaginionych bez wieści sięgać może choćby 150 tysięcy ludzi. O odkrywaniu pełnej skali państwowego terroru pisze dla Gazety Wyborczej Jagoda Grondecka. [Gazeta Wyboracza]

• Pośród niebezpodstawnie pojawiających się obaw o przestrzeganie praw człowieka w nowo powstającym porządku w Syrii, jedną z głównych obaw było prawo kobiet do edukacji. Na ten moment władze Syryjskie nie idą w ślady Talibanu. Minister edukacji zapewnił, iż nie będą wprowadzane w tej materii żadne ograniczenia. w tej chwili ministerstwo skupia się na usuwaniu z programu nauczania wszelkich objawów kultu reżimu Asadów. [Reuters]

• Co upadek reżimu Asada oznacza dla... Chin? Oczywiście kurz wojenny jeszcze nie opadł, nie wiemy czy w Syrii zapanuje pokój. jeżeli jednak chcemy poznać chińską perspektywę na niedawne wydarzenia w Syrii przybliża nam ją Atlantic Council. [Atlantic Council]

• Przy okazji przypominamy o tym, iż w szumie informacyjnym nagłych wydarzeń wiele pojawiających się informacji bywa fałszywych. Część z nich, przez swoją sensacyjność gwałtownie zatacza w internecie szerokie kręgi. Od zamachu stanu w Damaszku tuż po upadku Aleppo, przez Druzów z Syrii wyrażających chęć przyłączenia do Izraela, po materiały podpisane jako te mające miejsce w tej chwili w Syrii, a w rzeczywistości będące starsze lub choćby powstałe gdzieś indziej. DW opisuje kilka przykładów cyrkulujących w internecie. [DW]

• Iran wstrzymuje wdrożenie przegłosowanego prawa o surowszym karaniu za brak odpowiedniego ubioru kobiet w miejscach publicznych. W kręgu władzy sprzeciwiać tej ustawie miał się prezydent Iranu Masud Pezeszkijan. Zgodnie z komunikatem władz, ustawa zostanie poddana ponownej ocenie. [DW]

• Irańska waluta zalicza rekordowo niskie notowania. Ze względu na napiętą sytuację w regionie jak i niepewną sytuację gospodarczą teokratycznego reżimu z Teheranu, irański rial zanotował rekordowy wynik. Za jednego dolara, należy zapłacić ponad 770 tysięcy riali. To spadek irańskiej waluty o ponad 10% od wyborów prezydenckich w USA. [AP News]

Azja

• „Nierównowagi między inwestycjami a konsumpcją i między udziałem przedsiębiorstw a udziałem gospodarstw domowych w podziale dochodu narodowego w ChRL prowadzą do nadprodukcji i coraz bardziej wpływają na gospodarkę światową. Chiny nie są chętne do zmiany swojego modelu gospodarczego, ale jego kontynuacja będzie prowadzić do dezindustrializacji innych państw i negatywnych efektów politycznych na Zachodzie. Z tego powodu rywalizacja gospodarcza ChRL i USA w najbliższych latach prawdopodobnie będzie się zaostrzać, co może wywoływać skutki w sferze bezpieczeństwa.” [Polski Instytut Spraw Międzynarodowych]

• Kącik indonezyjski

  • „Dlaczego tak wielu influencerów startuje w wyborach w Indonezji? Coraz więcej influencerów dołącza do partii politycznych i bierze udział w wyborach, budząc obawy o rozprzestrzenianie się dezinformacji i brak przywództwa.” [Rest of World]

  • Co ma wspólnego Indonezja z pokojem na Bliskim Wschodzie? Okazuje się, iż więcej niż możecie przypuszczać gdyż największe państwo muzułmańskie na świecie podpisując umowę normalizującą stosunki dyplomatyczne z Izraelem miałoby znaczenie. Oczywiście do podpisania żadnej takiej umowy jeszcze nie doszło ale Atlantic Council opisuje sygnały wskazujące na pojawienie się takiej możliwości oraz bardziej szczegółowo rozwodzi się na potencjalnymi skutkami politycznymi. [Atlantic Council]

  • W Indonezji jest kara śmierci za przestępstwa związane z narkotykami. W 2005 roku 9 Australijczyków zostało zatrzymanych w Indonezji i oskarżonych o przemyt heroiny. Wszyscy zostali uznani winnymi a dwie osoby zostały skazane na karę śmierci, którą wykonano w 2015 roku. Obecny prezydent Indonezji, wybrany niedawno Prabowo Subianto, ogłosił, iż pozostający w więzieniu więźniowie z tej grupy zostali przetransportowani do Australii. Chociaż sprawa przemytu jest interesująca (polecamy lekturę artykułu na wikipiedii) to jednak felieton The Guardian skupia się na tym jaki zysk polityczny z tego ma obecny prezydent Indonezji. [The Guardian], [Bali Nine @ Wikipedia]

• „Krótkotrwałe wprowadzenie stanu wojennego przez prezydenta Yoon Suk-yeola (3–4 grudnia) zapoczątkowało najpoważniejszy kryzys w demokratycznej historii Republiki Korei. Uruchomienie przez parlament procedury impeachmentu (14 grudnia) oznacza odsunięcie prezydenta od pełnienia obowiązków i przekazanie sprawy do Sądu Konstytucyjnego, który w ciągu sześciu miesięcy ma orzec o pozbawieniu Yoona urzędu. Trudna sytuacja wewnętrzna tymczasowo ograniczy możliwości działania Korei Płd. na arenie międzynarodowej, w tym nawiązanie bezpośrednich kontaktów z nową administracją USA.” PISM ma zwięzłe podsumowanie tego co w tej chwili się dzieje w Korei ale jeżeli jesteście ciekawi jak dokładnie przebiegało wprowadzenie stanu wojennego i jak różni politycy na niego reagowali to polecamy artykuł Korean Herald. [Polski Instytut Spraw Międzynarodowych], [Korean Herald]

• „Specjalne wydanie z Ałmaty, największego miasta Kazachstanu i jego stolicy do 1997 roku. Wyjaśnimy, dlaczego coraz mniej Kazachów mówi po rosyjsku, dlaczego władza nie chce wyłączyć rosyjskich kanałów telewizyjnych w kablówkach oraz dowiemy się, jak i czym żyją miejscowi blogerzy.” jeżeli ktoś nie czytał materiałów jakie wrzucaliśmy o sytuacji w Kazachstanie to półgodzinna audycja Piotra Pogorzelskiego jest skondensowaną lekcją historii jak i opisem niedawnych zmian politycznych jakie zaszły w tym kraju.

Afryka

• „Cyklon Chido zniszczył Majottę, prawdopodobnie powodując śmierć tysięcy osób, a mieszkańcy walczą o wodę i żywność. ” Al-Dżazira opisuje zniszczenia na archipelagu a AP News pisze o wizycie prezydenta Macrona w tym zamorskim departamencie Francji. [Al-Dżazira], [AP News]

• „Liczba ofiar śmiertelnych cyklonu Chido wciąż rośnie, a władze potwierdziły, iż 45 osób zginęło w Mozambiku, a 13 w Malawi. Francuscy urzędnicy powiedzieli, iż liczba ofiar śmiertelnych na archipelagu Majotty pozostaje niejasna, wyrażając wcześniej obawy, iż setki, a może choćby tysiące ludzi zginęło w slumsach zrównanych z ziemią przez burzę.” [The Guardian]

• „Isabel dos Santos, niegdyś znana jako pierwsza afrykańska miliarderka, ale w zeszłym miesiącu określona przez rząd Wielkiej Brytanii jako »notoryczna kleptokratka«, zaatakowała międzynarodowe dochodzenia w sprawie korupcji i sankcje przeciwko niej.” [Al-Dżazira]

• „Krewni i organizacje praw człowieka oskarżyły bojowników z islamistycznych sił paramilitarnych sprzymierzonych z sudańską armią o egzekucję dziesiątek młodych mężczyzn podejrzanych o współpracę z Siłami Szybkiego Wsparcia w rejonie Chartumu.” [The Guardian]

• „Sudan jest uwikłany w sieć zewnętrznych ingerencji. Dlaczego więc wciąż brakuje międzynarodowej reakcji?” Atlantic Council stara się odpowiedzieć na to pytanie związane z wojną domową w Sudanie. [Atlantic Council]

• „Regionalny blok państw Afryki Zachodniej ECOWAS zatwierdził w niedzielę utworzenie specjalnego sądu do sądzenia zbrodni popełnionych w Gambii w okresie dyktatury wojskowej.” [AP News]

• Złomowisko Agbogbloshie w Ghanie, jest miejscem znanym z niejednego nakręconego tam materiału filmowego. Jednak często są to materiały przedstawiające z góry założoną tezę, z pominięciem głosu miejscowych. Materiały nie są konsultowane/autoryzowane z bohaterami, którzy w nich występują, a czasami rzeczywistość jest podkręcana. To krzywdzące dla miejscowych, którzy każdego dnia ciężko pracują aby poprawić swój byt. Gorąco polecamy ten materiał z Agbogbloshie gdzie głos został oddany mieszkańcom.