Wydanie 213, 29.11.2024

1 miesiąc temu

Jeśli podoba się Wam nasza praca, to tutaj znajdziecie Patronite naszego projektu. Listę naszych patronów możecie znaleźć tutaj.

Dla czytelników newslettera: To wydanie najprawdopodobniej przekracza objętość narzuconą przez serwis Gmail, więc nie wyświetli się w całości w skrzynkach pocztowych w tym serwisie. Możecie rozwinąć pełną treść maila na skrzynce lub otworzyć wersję webową – wystarczy kliknąć numer wydania w mailu.

Polska

„Przestępstwa związane z nienawiścią ze względu na płeć, orientację, wiek czy niepełnosprawność mogą być ścigane z urzędu – to propozycja resortu sprawiedliwości, którą przyjął właśnie rząd.” Póki nie zobaczymy jak PSL zagłosuje to nie ma się co cieszyć na zapas. [OKO.press]
„Koalicja rządząca zdecydowała o wygaszeniu w 2025 roku wynagrodzeń sędziów TK i diet członków nielegalnej KRS. W budżecie na przyszły rok zapisała dla nich 0 zł. Koalicja nie chce finansować instytucji, które są nielegalne i przyczyniły się do łamania praworządności” [OKO.press]
Wagon sypialny w pociągu, dwóch gości, jeden na górze, drugi na dole. W środku nocy budzi się ten na dole, patrzy do góry, a tam na materacu brązowa plama, po chwili gówno już zaczyna na niego skapywać, więc koleś krzyczy: - Panie obudź się Pan! Srasz pan przez sen! - Ale ja nie śpię. Tak właśnie brzmi tłumaczenie Szymona Hołowni, iż chociaż dopełnił wszelkich formalności związanych ze studiowaniem na Collegium Humanum to jednak studiów tych nie podjął. Zdajemy sobie sprawę, iż najprawdopodobniej nie złamał prawa a choćby nic nieetycznego nie zrobił (premier Donald Tusk zdaje się być o tym przekonany) ale trudno nam nie dworować sobie z marszałka sejmu w tej sytuacji. [TokFM]
„Podjąłem decyzję o przekazaniu 3,5 miliarda złotych na rzecz CPK, w formie obligacji skarbowych. Dofinansują one spółkę – powiedział premier Donald Tusk przed posiedzeniem rządu. Pieniądze mają trafić między innymi na prace związane z projektowaniem terminala lotniska i dworca kolejowego.” [TVN24]
„Podjąłem decyzję o przeznaczeniu 1,5 mld zł na rzecz polskich uczelni wyższych – powiedział we wtorek przed posiedzeniem Rady Ministrów premier Donald Tusk. Wyjaśnił, iż chodzi m.in. o inwestycje w badania naukowe, inwestycje prostudenckie i modernizację budynków.” Nie rozwiąże to wszystkich problemów (o czym mówi premier Tusk w artykule) ale jest to jakieś wsparcie. [Nauka w Polsce]
„Posłowie opowiedzieli się w środę za wprowadzeniem dodatkowego dnia wolnego od pracy w Wigilię. Zmiany wejdą w życie w 2025 roku. Nowela przewiduje także, iż od przyszłego roku trzy niedziele poprzedzające Wigilię będą handlowe.” Warto zwrócić uwagę, iż zmiany wprowadzają jedną dodatkową niedzielę handlową w grudniu gdyż wcześniej były ich dwie. [TVN24]
Poza wolną Wigilią, przegłosowano na ostatnim posiedzeniu Sejmu sporo innych rzeczy. Gazeta przygotowała zestawienie tego nad czym głosowali posłowie. [Gazeta]
„O mniejszych koalicjantach KO łatwo zapomnieć, bo partie te praktycznie nie funkcjonują w zbiorowej świadomości. Mógł je czekać los przystawek, ale koalicjanci nie zniknęli, dostali głos i mogli wybierać między dwoma politykami PO. To konsoliduje KO, ale też jasno pokazuje, kto w tej koalicji rządzi.” [Krytyka Polityczna]
„Dopóki kandydaci oficjalnie nie zostaną zarejestrowani, żadna decyzja nie jest ostateczna. Można sobie wyobrazić, iż PiS jest tak niepewne, na kogo postawić, iż wypuszcza teraz balon próbny z «kandydatem obywatelskim», by w razie czego, do stycznia – gdyby było widać, iż dramatycznie sobie nie radzi – zmienić go na partyjnego.” W Krytyce Politycznej Jakub Marmurek zastanawia się nad trwałością kandydatury szefa IPN a OKO.press opisuje spór w prawicowych mediach, który rozpętał się właśnie o wywiad z Nawrockim (i o pieniądze). [Krytyka Polityczna], [OKO.press]
„Minister spraw zagranicznych Radosław Sikorski po rozmowie ze swoim ukraińskim odpowiednikiem Andrijem Sybihą ogłosił, iż Kijów przekazał, iż «nie ma żadnych przeszkód» do prowadzenia prac ekshumacyjnych na terytorium Ukrainy.” Czy jest to przełom? Jesteśmy sceptyczni chociaż jakiekolwiek popchnięcie tej sprawy do przodu to dobry krok. [Wirtualna Polska]
Konfederacja ma nową europosłankę – Ewę Zajączkowską. jeżeli macie konto w jakichś mediach społecznościowych to jest duża szansa, iż widzieliście jakiś filmik, na którym miała „masakrować” eurokratów z Brukseli. Koroluk przygotował długi filmik, przedstawiający historię życia aktywistki a potem polityczki a także opisuje jak zmieniły się jej poglądy na przestrzeni lat. Materiał jest długi ale przypominamy, iż nikt nie oczekuje żeby oglądać wszystko na raz.

Wojna w Ukrainie

Atak Rosji na Ukrainę – aktualny stan wydarzeń przedstawia
- Ośrodek Studiów Wschodnich: Rosja uderza w Ukrainę pociskiem strategicznym. 1007. dzień wojny
- The Kyiv Independent: Rosyjski atak na dużą skalę zadaje „potężny cios” w ukraiński system energetyczny
„21 listopada USA znów zacieśniły restrykcje finansowe wobec Rosji. Tym razem Waszyngton wpisał na listę sankcyjną Gazprombank wraz z jego zagranicznymi spółkami córkami w Szwajcarii oraz ponad 50 mniejszych rosyjskich banków zaangażowanych w obsługę handlu zagranicznego państwa. Restrykcjami objęto także ponad 40 tamtejszych rejestrów papierów wartościowych. Stany Zjednoczone uprzedziły również, iż kooperacja zagranicznych podmiotów z rosyjskim systemem komunikacji międzybankowej SPFS (odpowiednik SWIFT) może skutkować nałożeniem na nie amerykańskich sankcji wtórnych.” [Ośrodek Studiów Wschodnich]
„Ukraina: kolejny trudny budżet czasów wojny (...) Koncentracja budżetu na wydatkach wojskowych ogranicza możliwości finansowania potrzeb cywilnych, co przekłada się na redukcję środków na cele socjalne. Nie przewidziano wzrostu płacy minimalnej i minimum socjalnego – wskaźników, do których przywiązane są pensje w sferze budżetowej.” [Ośrodek Studiów Wschodnich]
„Prezydent elekt USA Donald Trump nominował emerytowanego generała Keitha Kellogga na specjalnego wysłannika pokojowego na Ukrainę, który poprowadzi negocjacje w sprawie zakończenia wojny na pełną skalę z Rosją. Kim on jest i jakie są jego poglądy na temat rosyjskiej inwazji?” [Euronews]
Jak zapewnić bezpieczeństwo Tajwanowi? Dlaczego o tym piszemy w dziale dotyczącym Ukrainy? Ponieważ była prezydentka Tajwanu uważa, iż najłatwiej i najtaniej zapewnić bezpieczeństwo jej państwo poprzez pomoc Ukrainie w pokonaniu Rosji. [Politico]

Europa

We Francji znowu niestabilnie. UE reaguje na plany odwiedzenia Rosji przez Roberta Fico. Brytyjska minsiterka podała się do dymisji z powodu dawnego wyroku.

„Premier Donald Tusk przekonywał wczoraj w Szwecji premierów państw nordyckich i bałtyckich do wspólnych działań na rzecz bezpieczeństwa w regionie poprzez zwiększenie pomocy dla Ukrainy.” Euractiv opisuje propozycję Tuska, która padła na szczycie NB8. Konflikty za to w kontekście tego szczytu i propozycji jakie tam padły opisują krytykę jaka ciągle spada na obecnego kanclerza Niemiec. [Euractiv], [Konflikty]
Co tam w instytucjach Unii Europejskiej słychać? Nowym szefem Rady Europejskiej został były premier Portugalii António Costa i Politico w pierwszym artykule opisuje nadzieje jakie wiele osób wiążę z tą osobą. Drugi artykuł Politico jest podsumowaniem tego kto jakie funkcje będzie pełnił w nowej Komisji Europejskiej, jak poszły przesłuchania kandydatów przed Parlamentem Europejskim i kogo można uznać za zwycięzcę a kogo za przegranego. [Politico #1], [Politico #2]
Kącik rumuński
- „Wybory prezydenckie w Rumunii przyniosły sensacyjne rozstrzygnięcia. Wygrał je radykalnie prawicowy Călin Georgescu. Przedwyborcze prognozy dawały mu jedynie od 4 do 10 procent. Dlaczego sondażownia się tak pomyliły? Czy Georgescu wygra wybory? Jakie ma poglądy na politykę zagraniczną? Czy jego wybór może zmienić politykę Rumunii wobec UE oraz wojny na Ukrainie? Co w najbliższych dniach będzie dziać się w Rumunii? Jak może wyglądać Rumunia już niedługo? Na te i inne pytania odpowiada Kamil Całus, ekspert OSW.” [Ośrodek Studiów Wschodnich]
- Jeśli chcecie mieć najnowsze wiadomości o tym co dzieje się w Rumunii to polecamy śledzić profil Kamila Całusa na platformie Twitter. [Kamil Całus @ Twitter]
- Sukces radykalnie prawicowego Georgescu wiązany jest z jego kampanią prowadzoną na platformie TikTok. Władze Rumuńskie zawiesiły działalność serwisu na terenie kraju oskarżając go o bycie narzędziem zagranicznych agentów wpływających na wybory. Komisja Europejska spotka się z władzami Rumunii żeby prowadzić mediację między nimi a TikTokiem. Jesteśmy też przekonani, iż ruch ten nie będzie dobrze odebrany przez mieszkańców tego kraju, którzy mogą uznać to nie jako walkę z dezinformacją tylko przeciwnikiem politycznym. [Politico]
„Unia Chrześcijańsko-Demokratyczna (CDU) jest faworytką do zwycięstwa w przyspieszonych wyborach do Bundestagu, które prawdopodobnie odbędą się 23 lutego 2025 r. Kampania wyborcza będzie zwieńczeniem procesu personalnych i programowych przemian partii, trwającego od utraty władzy w 2021 r., zwłaszcza od decyzji o odejściu od dziedzictwa Angeli Merkel w kwestiach światopoglądowych i dotyczących migracji. W polityce zagranicznej i bezpieczeństwa programowym fundamentem pozostanie kooperacja z sojusznikami w ramach NATO i UE oraz chęć utrzymania poprawnych relacji z nową amerykańską administracją.” [Polski Instytut Spraw Międzynarodowych]
„Równo tydzień temu duńska marynarka wojenna zatrzymała chiński masowiec Yi Peng 3 (IMO: 9224984) podejrzewany o uszkodzenie dwóch podmorskich kabli telekomunikacyjnych. Statek wciąż kotwiczy w cieśninie Kattegat, nadzorowany przez duński okręt Hvidbjørnen, patrolowiec niemieckiej policji federalnej Bad Bramstedt i specjalistyczną jednostkę szwedzkiej straży wybrzeża Poseidon. Statek zatrzymał się w wyłącznej strefie ekonomicznej, co ogranicza działania służb. Duńskie ministerstwo spraw zagranicznych potwierdziło, iż prowadzone są intensywne negocjacje z Chinami, zmierzające do wejścia śledczych na pokład statku.” [Konflikty]
W Irlandii realizowane są dziś wybory parlamentarne a główne partie polityczne idą łeb w łeb w sondażach. Kto może wygrać? Jakie koalicje powstaną po wyborach? Co leży w tej chwili na sercach irlandzkim wyborcom? Możecie o tym przeczytać w artykule Al-Dżaziry i The Guardian. [Al-Dżazira], [The Guardian]
„Albańscy opozycyjni parlamentarzyści i ich zwolennicy zablokowali we wtorek na wiele godzin główne ulice stolicy, oskarżając rząd o korupcję i domagając się zastąpienia go technokratycznym gabinetem tymczasowym do czasu wyborów parlamentarnych w 2025 roku.” [AP News]
We wrześniu we Włoszech pojawiły się billboardy z hasłami dystansującymi kraj od wojny w Ukrainie i nazywającymi Rosję „przyjacielem”. Nie trzeba być geniuszem żeby wymyślić, iż w jakiś sposób stoi za ty Rosja. Jednak żeby to wykazać to trzeba wykonać trochę pracy i właśnie wyniki dziennikarskiego śledztwa wykazującego wpływy Kremla we Włoszech przedstawia Euromaidan Press. [Euromaidan Press]
„Premier Gruzji Irakli Kobachidze oznajmił w czwartek podczas konferencji prasowej, iż partia rządząca Gruzińskie Marzenie podjęła decyzję o wstrzymaniu prac i starań o rozpoczęcie negocjacji akcesyjnych do 2028 roku. Zapowiedział też, iż Gruzja będzie odmawiać do tego czasu także wsparcia finansowego z budżetu Unii.” Agnieszka Filipiak pisze o tym co zdecydował nowy rząd Gruzji a The Guardian opisuje protesty jakie wybuchły po ogłoszeniu tej decyzji. [Przegląd Agnieszki Filipiak], [The Guardian]
„W dzisiejszym odcinku Fokusa rozmawiamy o surowcach krytycznych. Pandemia oraz pełnoskalowa agresja Rosji na Ukrainę uświadomiła nam, jak ważne jest zabezpieczenie łańcuchów dostaw i ich dywersyfikacja. Surowce krytyczne są szczególnie ważne na liście priorytetów w myśleniu o bezpieczeństwie gospodarczym. Jakie kroki podejmuje Unia Europejska, by zabezpieczyć się przed potencjalnymi kryzysami w tej materii w przyszłości? Na ten temat, w rozmowie z Tomaszem Zającem, mówi Piotr Dzierżanowski, analityk ds. międzynarodowych stosunków gospodarczych.”

Bliski i Środkowy Wschód

W Libanie udało się wynegocjować rozejm. Najpierw wstrzymane zostały działania wojenne, a następnie rozpocznie się „60-dniowy okres przejściowy, podczas którego zarówno Cahal, jak i Hezbollah stopniowo wycofają się z południowego Libanu. W tym samym czasie libańskie siły rządowe wprowadzą na ten sam obszar na południe od rzeki Litani około 5 tysięcy żołnierzy, którzy zabezpieczą pogranicze i obsadzą 33 posterunki graniczne. Infrastruktura Hezbollahu w całym południowym Libanie ma zostać rozmontowana.” [Konflikty]
Czy rozejm będzie skutecznie wdrożony? Już w drugim jego dniu, Izrael dokonał nalotu argumentując, iż jest to reakcja na złamanie rozejmu przez Hezbollah. Zatem na powrót uchodźców do swoich domów przyjdzie nam jeszcze trochę poczekać. [AP News]
Konflikt w Syrii nie jest tak zamrożony jak jeszcze niedawno się wydawało. Syryjscy rebelianci z prowincji Idlib zaatakowali wojska rządowe pod Aleppo. Rebelianci z grupy Hajat Tahrir asz Sham (HTS), a także wspierająca ich Syryjska Armia Narodowa (SNA) zdołali przełamać obronę armii i zbliżyli się do miasta Aleppo i głównej drogi łączącej to miasto ze stolica kraju. SNA współpracowała/operuje pod patronatem Turcji, jednak ich udział w tym ataku jest wbrew woli Ankary. O tym dlaczego rebelianci zaatakowali i jak to wpłynąć może na region przeczytacie u Tomasza Rydelka. Sytuacja jest mocno dynamiczna, rebelianci zajmują kolejne miejscowości i doszli już do samego Aleppo. jeżeli chcecie na bieżąco śledzić rozwój sytuacji polecamy profile społecznościowe Tomasza Rydelka/Puls Lewantu, a jeżeli nie, to za tydzień opiszemy jak się ma sytuacja. [Tomasz Rydelek/Puls Lewantu]
W Zjednoczonych Emiratach Arabskich zaginął, a następnie ogłoszono, iż został zamordowany izraelsko-mołdawski rabin. Podejrzani o morderstwo Uzbecy zostali zatrzymani w Turcji. O ile na ten moment nie ma znanego motywu, o tyle część komentatorów wskazuje na Iran i wykorzystywane przez niego organizacje przestępcze. [AP News]
Irak zakończył pierwszy ogólnokrajowy spis ludności od 1987 roku. Według wstępnych danych populacja Iraku liczy 45 milionów mieszkańców. Oznacza to, iż od 2009 roku, gdzie szacowano populacją na 31 mln ludzi, Irakowi przybyło 14 milionów mieszkańców. [AP News]
Jan Natkański zaprasza na kolejny odcinek jego Opowieści Arabskich. W najnowszym odcinku opowiada o Libanie, jego historii, kulturze, dziejach najnowszych. O kraju, który wyróżnia się na mapie regionu już od czasu starożytnych Fenicjan.

Jak informuje Reuters, Iran poinformował Międzynarodową Agencję Energii Atomowej (MAEA), iż zamontuje 6 tysięcy dodatkowych wirówek do wzbogacania uranu. Jest to odpowiedź na rezolucję MAEA, która wzywa Iran do współpracy oraz przedłożenia odpowiedniego raportu obejmującego jego ostatni rozwój programu jądrowego. Iran chciał uniknąć wymogu raportu i inspekcji MAEA oferując utrzymanie rezerw wzbogaconego uranu na odpowiednio niskim poziomie. [Reuters]

Azja

Spory pomiędzy Indiami a Chinami przybierają wiele form, jedną z nich był zakaz używania kilkudziesięciu chińskich aplikacji jakie władze Indii wprowadziły w 2020 roku. Rest of World donosi, iż są dowody na to, iż urzędnicy państwowi ciągle używają zakazanych aplikacji. [Rest of World]
„Australijskie władze poinformowały, iż Laos zakazał sprzedaży i konsumpcji lokalnej marki whisky i wódki po śmierci sześciu turystów w wyniku podejrzenia masowego zatrucia metanolem w tym miesiącu.” Pamiętajcie żeby bawić się bezpiecznie, także na wakacjach. [The Guardian]
Jak żyje się osobom LGBTQ w Korei Południowej? Jakie panują tam regulacje prawne? Jaki jest stosunek społeczeństwa do nich i z czego wynika. O tym właśnie mówi dr Joanna Beczkowska z Ośrodka Spraw Azjatyckich Uniwersytetu Łódzkiego.

„Główny prokurator Międzynarodowego Trybunału Karnego (MTK) stara się o wydanie nakazu aresztowania przywódcy wojskowego Mjanmy, Min Aung Hlainga, za zbrodnie przeciwko ludzkości w związku ze śmiertelnymi represjami wobec mniejszości rohindża, które zmusiły setki tysięcy osób do ucieczki do Bangladeszu.” [The Guardian]
„Śmierć najstarszej osoby w japońskiej rodzinie cesarskiej jest symboliczna. W ciągu jej życia kraj przeszedł fundamentalne zmiany, z widocznym wyjątkiem sytuacji kobiet – bez względu na to, czy są zwykłymi obywatelkami, czy członkiniami monarchii.” Czy zatem nadchodzi czas, gdy w typowo męskich zawodach, jak np kierowcy ciężarówek, zobaczymy w Japonii kobiety?

W Pakistanie odbyły się kolejne protesty zwolenników byłego premiera Imrana Khana, którzy domagali się zwolnienia go z aresztu. Protestujący starli się z siłami porządkowymi i w końcu zostali usunięcie z Islamabadu. Teraz władze planują przedstawić nowe zarzuty Khanowi oraz jego zapleczu politycznemu argumentując, iż brutalne protesty kwalifikują się jako działalność terrorystyczna przeciwko państwu. [Al-Dżazira]

Afryka

„Z początkiem br. pierwsze państwa afrykańskie rozpoczęły programy szczepień dzieci na malarię. Było to możliwe dzięki dopuszczeniu przez WHO do użycia – po latach badań – pierwszych dwóch preparatów. Choć problemem pozostają moce produkcyjne fabryk szczepionek i logistyka dostaw, rozpoczęcie szczepień daje nadzieję na jakościowy skok w walce z malarią – najbardziej śmiercionośną chorobą w Afryce.” [Polski Instytut Spraw Międzynarodowych]
„Chińskie organizacje przemytnicze odegrały kluczową rolę w nielegalnym handlu drewnem różanym. Wspierają one również grupy terrorystyczne w Afryce Zachodniej i Mozambiku.” Wpływ Chin na państwa Afryki to nie tylko kredyty ale także działalność grup przestępczych. [The Diplomat]
„Ponad 350 słoni, które zginęły w tajemniczych okolicznościach, prawdopodobnie piło toksyczną wodę, wynika z nowego artykułu, który ostrzega przed alarmującym trendem w zatruciach wywołanych klimatem.” [The Guardian]
W środę odbyły się wybory parlamentarne w Namibii a ich wyniki poznamy najpewniej w ten weekend. Al-Dżazira i AP News mają artykuły, w których tłumaczą czy partia rządząca może przegrać a jeżeli tak to dlaczego. [Al-Dżazira], [AP News]
„Rząd Czadu kończy umowę o współpracy obronnej z Francją, swoim byłym władcą kolonialnym, w celu ponownego zdefiniowania suwerenności kraju. Decyzja ta stanowi historyczny punkt zwrotny po tym, jak państwo środkowoafrykańskie uzyskało niepodległość ponad sześć dekad temu, powiedział rzecznik Ministerstwa Spraw Zagranicznych Abderaman Koulamallah w czwartkowym oświadczeniu.” [AP News]
W Sudanie przez cały czas trwa wojna domowa i trwa potężny kryzys humanitarny. Specjalny wysłannik Białego Domu do Sudanu powiedział, iż po rozmowach na miejscu nie widzi odpowiedniej chęci po żadnej ze stron do politycznego zakończenia konfliktu i rozejmu. Do tej pory zarówno państwa arabskie jak i Zachodnie wywierały presję na strony konfliktu aby zaprzestały walk, jednak nie odniosło to żadnego namacalnego efektu. [AP News]
Co najmniej 6 najemników z grupy Wagnera zginęło w Mali jak ogłosiła Dżama’at Nasr al-Islam wa-al-Muslimin (JNIM). Zostali oni zabici w ataku lokalnego odłamu al-Kaidy na posterunek wojskowy. Informacje JNIM potwierdziły źródła w malijskich siłach bezpieczeństwa. [AP News]
Siedmioro nigeryjskich wojskowych zaginęło po starciu sił bezpieczeństwa z Boko Haram. Jednostki rządowe miały za zadanie ochronę infrastruktury energetycznej, którą regularnie sabotuje Boko Haram, które aktywne jest w kraju już od 2009 roku. [AP News]

Ameryka Łacińska

Dużo pisaliśmy o autorytarnym rządzie w Nikaragui ale czy pisaliśmy o gorączce złota jaka tam wybuchła? Bardzo możliwe, iż pisaliśmy ale w związku z tym, iż szybkie wyszukiwanie nie jest w stanie nam pokazać, iż tak na pewno było a mamy dla Was bardzo dobry artykuł to go wrzucamy. Wracając do gorączki złota w tym kraju, to tak jak można się spodziewać dzieje się ona kosztem praw wielu obywateli oraz przy braku poszanowania środowiska naturalnego. Więcej pisze o tym [El Faro].
Z wcześniejszych wydań Tygodnika możecie wiedzieć o staraniach jakie obecny prezydent Kolumbii czynił żeby doprowadzić do pokoju pomiędzy rządem a różnymi grupami zbrojnymi będącymi z nim w konflikcie zbrojnym. Najgłośniejszy był przypadek rozejmu z FARC ale nie jest to jedyna taka grupa działająca w regionie. Al-Dżazira opisując próby porozumienia z Comuneros del Sur robi też przegląd tego jak sprawdziły się dotychczasowe działania prezydenta Petro. [Al-Dżazira]
„Chiny podjęły zdecydowane działania mające na celu umocnienie swojej pozycji w Ameryce Łacińskiej. Tego wyrazem jest Chancay, megaport u wybrzeży Peru. Zapraszam do komentarza dr Michała Stelmacha z Uniwersytetu Łódzkiego.”

Odbyła się druga tura wyborów prezydenckich w Urugwaju i wygrał ją centro-lewicowy kandydat Yamandú Orsi. jeżeli chcecie się coś więcej dowiedzieć o tych wyborach oraz tym co nowy prezydent przyniesie temu państwu, to polecamy tekst z krótkimi reakcjami ekspertów [Americas Quarterly].
Chociaż tydzień temu wrzuciliśmy materiał o szczycie G20, to teraz mamy kolejny tym razem po polsku od Polskiego Instytutu Spraw Międzynarodowych. Przeciwdziałanie społecznemu wykluczeniu, w tym walka z głodem i ubóstwem, reforma instytucji międzynarodowych i sprawiedliwa transformacja energetyczna były głównymi tematami kolejnego szczytu G20. Dobiegająca końca prezydencja Brazylii w grupie pokazuje coraz silniej wyrażane przez państwa rozwijające się oczekiwania wobec Zachodu, m.in. w kwestii zwiększenia finansowania ich rozwoju oraz udziału w globalnych procesach decyzyjnych. Wyraźne podziały w G20, w tym w kwestii stosunku do rosyjskiej inwazji na Ukrainę oraz wojny w Strefie Gazy, ograniczyły efekty spotkania. Największe osiągnięcia związane są z kwestiami społecznymi. [Polski Instytut Spraw Międzynarodowych]

Ameryka Północna

.Donald Trump zapowiedział cła na produkty z Kanady i Meksyku. Meksykańska prezydentka zapowiedziała, iż jeżeli to nastąpi to odpowie tym samym. Środowisko Trumpa przekonywało, iż jest to ich strategia negocjacyjna w celu wymuszenia na Meksyku zmian w podejściu do migracji i ogłosiło sukces – chociaż Meksyk nie zrobił nic (oczekiwane przez Trumpa zmiany były już dawno wprowadzone). Dość to zagmatwane a obawiamy się, iż to dopiero początek chaosu wywoływanego przez prezydenta elekta. [The Guafdian]
Kto ma wpływ na obsadę administracji Donalda Trumpa? The Guardian opisuje ogromny wpływ wiceprezydenta JD Vance, prawnika Borisa Epshteyna i Susie Wilies. JD Vance nie trzeba wam raczej przedstawiać ale kim są pozostałe dwie osoby i dlaczego mają taki duży wpływ na Trumpa? A jeżeli jesteście ciekawi kto został już wybrany do zasiadania administracji Trumpa to drugi link prowadzi do aktualizowanej ściągawki z listą wszystkich znanych nazwisk. [The Guardian #1], [The Guardian #2]
Politico z pomocą agencji sondażowej przebadała wyborców przed wyborami prezydenckimi jak i zaraz po nich. Okazało się, iż wyborcy Trumpa po wygranej swojego kandydat nie uznają już fałszerstw wyborczych za duże zagrożenie amerykańskiej demokracji. Co jeszcze wyszło z tych badań przeczytacie w artykule. [Politico]
Pod koniec września media donosiły, iż Mark Zuckerberg ma dość polityki a teraz szef Mety/Facebooka leci na Florydę spotkać się z Donaldem Trumpem. Najwyraźniej we wrześniu była to mądrość etapu. [BBC]
„Kiedy rząd federalny zaangażował się w wynajem mieszkań dla osób, które przeżyły niszczycielskie pożary na Maui w 2023 r., urzędnicy stwierdzili, iż nie chcą podnosić stawek czynszu ani zachęcać właścicieli do eksmisji najemców w celu zabezpieczenia lukratywnych kontraktów rządowych.” Zgadnijcie co się stało? O tym jak brak zabezpieczeń federalnych sprawił, iż agencje chcące pomóc jednym obywatelom przyniosły szkodę innym. [ProPublica]

Oceania

„W małym mieście po drugiej stronie portu od stolicy Nowej Zelandii niewidzialny złoczyńca terroryzuje mieszkańców. Unosi się gęsty i zgniły, przenikając przez okna, brudząc pranie i powodując odruchy wymiotne. «Smród», jak nazywają go miejscowi, może być tak odrażający, iż ludzie muszą biegać między samochodem a domem, wstrzymując oddech, przestali jeść na zewnątrz i rozważają sprzedaż swoich domów, aby uciec.” [The Guardian]
Pewien człowiek i jego firma w Nowej Południowej Walii w Australii wyciął ponad tysiąc hektarów lasu pod swoje lądowisko. Las był siedzibą dla 30 zagrożonych gatunków, w tym misia koala. Został za to ukarany potężną grzywną w wysokości 1 mln dolarów australijskich. Wydaje się jednak, iż taka kwota, przy takim rozmiarze inwestycji oraz strat środowiskowych jest, delikatnie rzecz ujmując, nieadekwatna. [The Guardian]

Ekonomia i gospodarka

„Od lat z różnych stron słyszymy, iż na starość nie dostaniemy emerytur, bo ZUS upadnie. To wszystko jest jednak bujdą na resorach serwowaną przez ludzi, którzy nie mają pojęcia jak działa system emerytalny” Gorąco polecamy ten odcinek podcastu Ekonomia i cała reszta wszystkim. Chociaż temat emerytur i systemów emerytalnych nie jest zbyt „sexy” ale jest to coś co przyda się każdemu więc warto wiedzieć, iż sporo informacji jakie pojawiają się w przestrzeni publicznej to bzdury.

Tydzień temu mieliśmy dla was podcast Polityki Insight gdzie Julia Cydejko z odrobiną optymizmu mówiła o trudnym szczycie COP29. W tym tygodniu mamy dla Was analizę PISM, która jest dużo mniej optymistyczna. [Polski Instytut Spraw Międzynarodowych]
„W dzisiejszym odcinku Aleksander Kieroński opowiada o polskich finansach publicznych – o budżecie państwa, o jego kolejnych nowelizacjach, o planowaniu wydatków na poziomie państwa. W drugiej części Michał Myck z CenEA mówi o rządowych pomysłach na składkę zdrowotną. Rozmowy prowadzą Karol Tokarczyk i Sonia Sobczyk-Grygiel.”

„W debacie publicznej ścierają się dwa skrajne stanowiska odnośnie nowego programu wsparcia kredytobiorców. Przeciwnicy punktują dalsze wzrosty cen mieszkań, a zwolennicy podkreślają aspekt pomocowy i większą szansę na własne lokum dla znacznej grupy osób. Impas impasem, jednak rynek musi działać dalej! Co zatem pokazują tegoroczne dane? Część zmian była łatwa do przewidzenia po zakończeniu BK2%, niemniej trudno mówić o zapaści czy kryzysie.” [Obserwator Gospodarczy]

Nauka i technologia

„Odkąd lek na schizofrenię, pierwszy od dziesięcioleci o innowacyjnym mechanizmie działania, uzyskał zgodę amerykańskich organów regulacyjnych we wrześniu, niektórzy badacze ogłosili nową erę w medycynie psychiatrycznej. Około pół tuzina podobnych leków – na schizofrenię, chorobę Alzheimera i inne schorzenia obejmujące mózg – znajduje się na różnych etapach rozwoju, a większość z nich jest na wczesnym etapie badań klinicznych. Sukces tych leków nie jest jednak przesądzony. W zeszłym tygodniu badanie bardzo oczekiwanego leku na schizofrenię przyniosło rozczarowujące wyniki.” [Nature]
Na czym może polegać moda u zwierząt? Naukowcy właśnie zauważyli, iż orki znowu noszą na głowie „czapki” z martwych łososi, pierwszy raz od lat 80 gdy było to pierwsze zaobserwowane. Trochę śmieszne, trochę dziwne a naukowcy na ten temat pewnie będą poważne badania prowadzić. [Live Science]
Na pewno słyszeliście o tym, iż komary roznoszą malarię. A co byście powiedzieli żeby komary roznosiły szczepionkę na malarię? Brzmi fajnie co nie? O pracach nad takim rozwiązaniem pisze [Nature].
Jeśli chcecie dowiedzieć się jak kałamarnice zainspirowały naukowców do wymyślenia nowego sposobu podawania leków albo jaki jest nowy (i dużo tańszy) sposób na rozłożenie „wiecznych” chemikaliów, to polecamy Wam przesłuchanie tego odcinka podcastu Nature.

„10 listopada 2023 r. trzęsienia ziemi wstrząsnęły Grindavik na Islandii, a 3000 mieszkańców miasta zostało zmuszonych do opuszczenia swoich domów w obawie przed erupcją wulkanu. Kiedy wulkan w końcu wybuchł w grudniu, naukowcy zaczęli zbierać próbki lawy i materiału piroklastycznego. Zabieramy Cię pod powierzchnię Islandii wraz z badaczami, którzy próbują zrozumieć, co będzie dalej.” Polecamy dłuższy (bo aż 20 minutowy) materiał Scientific American o islandzkim wulkanie.

Idee, kultura, społeczeństwo

Kim był Henryk Arctowski? Mogliście słyszeć to nazwisko wcześniej i możecie choćby kojarzyć, iż ma coś wspólnego z polarnictwem ale czy wiecie coś więcej? Wszystkim, którzy chcieli by się dowiedzieć więcej – także o jego działaniach patriotycznych, polecamy ten odcinek podcastu Osobisty Atlas Świata.

„Historia rozwoju Łodzi jest nietypowa dla Polski, wręcz nieco amerykańska. Od rolniczego miasteczka w ciągu kilku dekad XIX wieku rozrasta się do prężnego ośrodek przemysłowego, tygla kulturowego, w którym pod koniec wieku na gorąco kształtuje się nowoczesne społeczeństwo. O fenomenie Łodzi przemysłowej rozmawiam z prof. Kamilem Śmiechowskim, historykiem z Uniwersytetu Łódzkiego.”

„Wielkie opuszczenie: co dzieje się ze światem przyrody, gdy znikają ludzie? Na całym świecie ogromne połacie ziemi są pozostawiane na pastwę natury. Aby zobaczyć, co może nadejść, spójrz na Bułgarię” Polecamy dłuższy materiał od The Guardian. [The Guardian]
Kącik newsowo-społecznościowy
- „Wiemy, iż dostęp do informacji to podstawa demokracji, dlatego odruchowo sprzeciwiamy się cenzorskim zapędom państwa. Dziś z równą powagą musimy podejść do problemu na pozór odwrotnego: nadmiaru śmieciowych treści.” O tym drugim rodzaju cenzury pisze Tomasz Markiewka. [Krytyka Polittyczna]
- Wygrana Donalda Trumpa doprowadziła do niespodziewanego rezultatu – odpływu użytkowników z Twittera na serwis Bluesky. Serwis ten był jednym z kilku, które zyskały rozgłos niedługo po przejęciu Twittera przez Elona Muska ale do tej pory miał relatywnie słabe przyrosty nowych użytkowników. W jaki sposób Bluesky jest podobny do Twittera a czym się różni pisze SlashGear a The Verde opisuje dlaczego, według nich, to właśnie BlueSky ma szansę stać się następcą Twittera. [SlashGear], [The Verge]
- Serwis Nature zwraca uwagę na masową migrację naukowców na Bluesky. [Nature]
- Mamy też dla was dwa starsze teksty. Pierwszy z MIT Technology Review zwraca uwagę, iż upadek Twittera może też oznaczać utratę sporej części dziedzictwa kulturowego jakie ludzkość wytworzyła ostatnimi latami. The Bulwark za to opisuje, iż brak moderacji w serwisie społecznościowym doprowadza zawsze do tego, iż zostaje on przejęty przez trolli i ekstremistów. [MIT Technology Review], [The Bulwark]