Wydanie 212, 22.11.2024

1 miesiąc temu

Mamy nadzieję, iż pamiętaliście o zmianie opon na zimowe przed otworzeniem tego wydania Tygodnika.

Jeśli podoba się Wam nasza praca, to tutaj znajdziecie Patronite naszego projektu. Listę naszych patronów możecie znaleźć tutaj.

Dla czytelników newslettera: To wydanie najprawdopodobniej przekracza objętość narzuconą przez serwis Gmail, więc nie wyświetli się w całości w skrzynkach pocztowych w tym serwisie. Możecie rozwinąć pełną treść maila na skrzynce lub otworzyć wersję webową – wystarczy kliknąć numer wydania w mailu.

Polska

„Aż trzy projekty dot. zmian w składce zdrowotnej były w czwartek (21 listopada) głosowane w Sejmie. Dwa z nich to rządowe ustawy zakładające m.in. obniżenie składki zdrowotnej płaconej przez przedsiębiorców oraz likwidację składki od zbycia środków trwałych. Sejm zagłosował za ich skierowaniem do komisji finansów oraz zdrowia.” [Gazeta.pl]
„Proces wyznaczania lasów społecznych ma się zamknąć z końcem grudnia, wciąż jednak nie ma zgody między leśnikami a stroną społeczną. Tymczasem Lasy Państwowe wciąż tną na potęgę, robiąc ministra Dorożałę i nas wszystkich na łyso.” [Krytyka Polityczna]
Najwyższa Izba Kontroli zbadała sprawę importu węgla w roku 2022 r. i wprowadzenie przez Polskę embarga na rosyjski węgiel kilka miesięcy przez pozostałymi państwami UE. Jaki wyłania się z tego obraz? Chaos, długotrwała bezczynność, przepalanie pieniędzy podatników bez namysłu. O braku analiz skutków embarga, nadmiarze kupowanego węgla, braku umów dla państwowych spółek importujących węgiel i wielu innych. Koszty całej operacji wyniosły 20 mld złotych. [Wysokie Napięcie], [Najwyższa Izba Kontroli]
„Przewodniczący Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji Maciej Świrski nałożył 142,8 tys. zł kary na TVN SA za reportaż o ojcu Tadeuszu Rydzyku.” [Press]
Czy ministra Nowacka będzie uczyła dzieci masturbacji. Takie wizje snują skrajnie prawicowi komentatorzy w (social) mediach ale jak można się domyślić, odbiega to trochę od prawdy. Co interesujące artykuł Krytyki Politycznej zwraca uwagę, iż zapowiedź nowego przedmiotu w szkole może wpłynąć na kampanię prezydencką w przyszłym roku. [Krytyka Polityczna]
Kto zostanie kandydatem PiS (a może „kandydatem obywatelskim z poparciem partii”) w najbliższych wyborach prezydenckich? Niedługo się dowiemy a póki co polecamy teksty o zawirowaniach politycznych wewnątrz tego ugrupowania. [OKO.press], [Krytyka Polityczna]
„W 2023 roku mieliśmy do czynienia z historycznie najniższą dzietnością. Współczynnik dzietności wyniósł 1,16. jeżeli chodzi o ten wskaźnik byliśmy w światowym ogonie. Najprawdopodobniej w 2024 roku z dzietnością będzie jeszcze gorzej. Dlaczego Polacy nie chcą mieć dzieci?”

Wojna w Ukrainie

Atak Rosji na Ukrainę – aktualny stan wydarzeń przedstawia Ośrodek Studiów Wschodnich: Rosjanie ponownie niszczą ukraińską energetykę. 1000. dzień wojny i Konflikty: 998. dzień wojny. Biden pozwolił Ukrainie atakować cele w Rosji amerykańskimi pociskami
Zachodnie państwa (a tak naprawdę chodzi o Stany Zjednoczone) w końcu pozwoliły Ukrainie atakować cele w głębi Rosji. Możecie przeczytać o tym analizę OSW albo PISM lub obejrzeć materiał wideo od OSW. [Ośrodek Studiów Wschodnich], [Polski Instytut Spraw Międzynarodowych]

„Rosja wbiła się do światowych przekazów frazą «Pocisk balistyczny Rosja». Przedstawienie z nową, będącą w fazie testów rakietą, ma ratować Putinowi twarz. I jego życie: nie przetrwa pokoju, jeżeli nie udowodni, iż wygrał” [OKO.press]
„W najbliższy wtorek, 19 listopada, minie tysiąc dni od momentu, kiedy Rosja rozpoczęła wojnę na pełną skalę z Ukrainą. W tym odcinku rozmawiamy o tym, jak zmieniły się te dwa państwa od 24 lutego 2022 roku, czy jesteśmy w przełomowym momencie wojny i jakie konsekwencje niesie telefon kanclerza Niemiec Olafa Scholza do Putina.”

1000 dni pełnoskalowej wojny w Ukrainie na zdjęciach przedstawia The Kyiv Independent. [The Kyiv Independent]
„Rosnąca w ostatnich miesiącach liczba mężczyzn, którym odroczono służbę wojskową, oraz problemy w realizacji planów mobilizacyjnych wymusiły na władzach ukraińskich przeprowadzenie audytu przedsiębiorstw mających status podmiotu o znaczeniu strategicznym dla obronności państwa. Rewizja listy takich firm ma się przyczynić do zmniejszenia skali nadużywania ochrony pracowników przed powołaniem do wojska i poprawienia stanu rezerw kadrowych Sił Zbrojnych Ukrainy.” [Ośrodek Studiów Wschodnich]
„Zbiory rolnicze na Ukrainie będą w 2024 r. lepsze niż prognozowano, choć niższe niż w roku poprzednim. Oznacza to, iż mimo znaczących strat sektora rolnego, spowodowanych działaniami zbrojnymi, Ukraina potrafi nie tylko zapewnić wyżywienie dla własnych obywateli, ale również pozostać jednym z gwarantów globalnego bezpieczeństwa żywnościowego.” [Instytut Europy Środkowej]

Europa

Nieoficjalna wizyta Viktora Orbána w Wiedniu: wydźwięk i znaczenie dla austriackiej sceny politycznej. Jakie są wyzwania dla rządu Michela Barniera? Wyniki spisu powszechnego w Czarnogórze: reakcje polityczne. Hiszpania ukarała tanie linie lotnicze za niedozwolone praktyki i opłaty.

W niedzielę odbędą się wybory prezydenckie w Rumunii. Kim są główni kandydaci? Jak wyglądają sondaże poparcia? Co może wpłynąć na wyborców? Na te pytania stara się odpowiedzieć artykuł serwisu [Europe Elects].
„Według niemieckiego ministra obrony Borisa Pistoriusa przerwanie dwóch kabli na Bałtyku nie jest przypadkowe, ale stanowi akt sabotażu i przykład działań hybrydowych. Wprawdzie Pistorius nie sprecyzował, kto bezpośrednio odpowiada za ich uszkodzenie, jednak tropy wskazują na Moskwę i Pekin. Służby wytypowały już podejrzany statek: chiński masowiec Yi Peng 3 (IMO: 9224984). 225-metrowa jednostka, która w piątek opuściła rosyjską Ust-Ługę, wykonywała «specyficzne» manewry nad kablami. Yi Peng 3 w tej chwili stoi w południowej części Kattegatu w asyście duńskich okrętów.” [Konflikty #1], [Konflikty #2]
„Już niedługo wybory w Niemczech. Przy tej okazji przyglądamy się partiom skrajnym, tj. AfD (Alternatywa dla Niemiec) i BSW (Związek Sahry Wagenknecht). Co łączy te partie? Jakie są podobieństwa między nimi? Czy mogą w jakiejś perspektywie połączyć siły? Na te i inne pytania odpowiadają Anna Kwiatkowska (...) i Kamil Frymark (...).”

Jedną z płaszczyzn gdzie Rosja wykorzystuje swoje soft power jest prawosławie. Czy Moskwa jest w stanie wykorzystać swoje wpływy w Serbii i Bułgarii? O tym jakimi narzędziami próbują to osiągnąć i jaki odbiór spotykają w tych państwach opowiada Łukasz Kobeszko, ekspert OSW.

„Zatwierdzenie Raffaele Fitto na wiceprzewodniczącego wykonawczego Komisji Europejskiej wywołało mieszane reakcje we Włoszech. Podczas gdy Liga pochwaliła wywodzącego się z rządu polityka, włoscy Zieloni zapowiedzieli, iż nie poprą nowej Komisji.” [Euractiv]
Wiecie adekwatnie kto jest w nowej Komisji Europejskiej i czym się zajmuje? My też nie, dlatego artykuł Euronews który to zwięźle opisuje jest świetną lekturę zanim się zacznie czytać o unijnej polityce. [Euronews]
„16 listopada gruzińska Centralna Komisja Wyborcza ogłosiła oficjalne rezultaty wyborów parlamentarnych, które odbyły się trzy tygodnie wcześniej (...) Opozycja, która uznała wyniki za sfałszowane, zintensyfikowała protesty, licząc na to, iż w ten sposób zmusi władze do powtórzenia wyborów pod międzynarodowym nadzorem. Rządzący pozostają na stanowisku, iż ich wygrana nie podlega dyskusji, i gotowi są jedynie na drobne korekty kursu. w tej chwili płynne rozpoczęcie przez GM czwartej kadencji rządów (z ostatecznym uznaniem ich przez społeczność zachodnią) nie pozostało przesądzone, choć wydaje się najbardziej prawdopodobnym wariantem.” [Ośrodek Studiów Wschodnich]
„W Abchazji, separatystycznym regionie Gruzji wspieranym przez Rosję, prezydent Aslan Bżania i premier Aleksandr Ankwab podali się do dymisji po masowych protestach społecznych. Kryzys został wywołany przez kontrowersyjną umowę inwestycyjną z Moskwą. O obecnej sytuacji mówiła mi niezależna dziennikarka Stasia Budzisz.” Możecie posłuchać Stasi Budzisz w podcaście lub przeczytać jej artykuł o Abchazji w Nowej Europie Wschodniej. [Nowej Europie Wschodniej],

„Sześciu najwyższych urzędników państwowych w Armenii podało się do dymisji 18 listopada, sygnalizując zamiar premiera Nikola Paszyniana, by zwiększyć wysiłki na rzecz reformy krajowych organów ścigania i sądownictwa. Liderzy opozycji sugerują również, iż zmiany są częścią planu przeprowadzenia przedterminowych wyborów.” [Eurasianet]

Bliski i Środkowy Wschód

Międzynarodowy Trybunał Karny (MTK) wydał nakaz aresztowania premiera Izraela Binjamina Netanjahu, byłego ministra obrony Izraela Joawa Galanta, a także dowódcy Hamasu Mohammeda Deifa (który być może już nie żyje ale trybunał nie był w stanie tego odpowiednio potwierdzić). Wnioski o aresztowanie Ismaila Haniji oraz Jahji Sinwara zostały wycofane po potwierdzeniu ich śmierci. Wszyscy są oskarżeni o popełnienie zbrodni wojennych w toczącej się wojnie w Strefie Gazy. Władze Izraela uznały nakaz za antysemicki. [DW]
Jak informuje ONZ, do północnej części Strefy Gazy od 40 dni niemalże nie dociera pomoc humanitarna. Pozostająca tam ludność nie tylko zginąć może od Izraelskich pocisków ale narasta tam również głód. [BBC]
W zeszłym tygodniu pojawiły się informacje o tym, iż izraelski atak na Iran jednak sięgną irańskiego programu jądrowego. Portal Konflikty przedstawia szerszy obraz sytuacji i motywacji stojących za atakiem na część kompleksu Parczin o nazwie Taleghan 2. [Konflikty]
Szef Międzynarodowej Agencji Energii Atomowej, Rafel Grossi, odbył wizytę w Iranie gdzie odwiedził irańskie ośrodki badań jądrowych (inspektorzy MAEA nie są dopuszczani do obiektów przez Irańczyków). Podczas wizyty Iran zaoferował, iż będzie utrzymywał swoje zapasy uranu na poziomie wzbogacenia poniżej 60%, czyli niewystarczającym do konstrukcji bomby jądrowej. Ta oferta Iranu jest krokiem przeciwko ponownemu nałożeniu na niego sankcji przez ONZ (która wymaga od Iranu powrotu do współpracy i odpowiedniej przejżystości jak i raportowania swoich działań), a także jako krok wyprzedzający objęcie urzędu przez Donalda Trumpa. jeżeli zapasy wzbogaconego do >60% uranu w Iranie nie uległ zmianie od ostatniego raportu MAEA, to Iran posiada dość pierwiastka, aby w czasie liczonym w dniach zbudowac choćby 4 głowice jądrowe. [The Guardian], [DW]
„Czym jest tzw. «soft power», miękka siła, którą państwa wykorzystują do budowania swoich wpływów na całym świecie? Jak i gdzie wykorzystuje ją Turcja i czy ten sposób prowadzenia polityki jest skuteczny? Na ten temat, w dzisiejszym odcinku Fokusa, Tomasz Zając rozmawia z Aleksandrą Spancerską, analityczką ds. Turcji.”

Irańska noblistka, Narges Mohammadi, przeszła operację usunięcia kawałka kości w celu leczenia nowotworu. Niezwłocznie po zabiegu, wróciła jednak do celi gdzie odsiaduje wyrok więzienia. Narastają tym samym obawy o jej stan zdrowia. [AP News]
W najnowszym odcinku Opowieści Arabskich Jan Natkański opowiada słuchaczom o historii Jordanii. Od zamierzchłych czasów, aż po w tej chwili istniejące królestwo. Kraj kojarzony ze starożytną Petrą, bądź malowniczym Wadi Rum to też sceneria dla wielu procesów historycznych, które zmieniły Bliski Wschód do kształtu w jakim widzimy go dzisiaj.

Azja

„Podczas gdy świat przygotowuje się na powrót Donalda Trumpa do Białego Domu, geopolityczny krajobraz czeka sejsmiczna zmiana. Nigdzie nie będzie to bardziej odczuwalne niż w delikatnych i spornych relacjach między Stanami Zjednoczonymi a Chinami w sprawie Tajwanu. Przy transakcyjnym podejściu Trumpa do polityki zagranicznej i spodziewanym jastrzębim stanowisku jego administracji wobec Chin, przyszłość wyspy wisi na włosku.” [The Diplomat]
„Amerykańscy i filipińscy urzędnicy podpisali dziś umowę o wymianie danych wywiadowczych i rozpoczęli budowę nowego centrum dowodzenia w Manili, podczas gdy oba kraje zacieśniają stosunki w zakresie obrony i bezpieczeństwa w obliczu napięć na Morzu Południowochińskim.” [US Naval Institute News]
„Cyberataki szkodzą instytucjom rządowym, akademickim i biznesowym. Filipińska armia rekrutuje cywilów, aby pomóc w powstrzymaniu cyberzagrożeń. Młodzi technicy doceniają możliwość pracy dla kraju, pomimo niższego wynagrodzenia.” Kto najbardziej zagraża Filipinom w cyberprzestrzeni i czy obecne wysiłki na przeciwdziałanie tym zagrożeniom są wystarczające? Dowiecie się z artykułu Rest of World. [Rest of World]
„Prezydent Filipin Ferdinand Marcos Jr. powiedział w środę, iż osiągnięto porozumienie z Indonezją w sprawie odesłania do domu skazanej na śmierć za narkotyki Filipińczyki, która prawie została stracona przez rozstrzelanie, ale uzyskała ułaskawienie dzięki wieloletnim apelom Manili.” Polecamy artykuł CNN, który zwraca uwagę, iż na takie drakońskie kary skazywane są osoby, które mogły brać nieświadomie brać udział w przestępstwach narkotykowych. [CNN]
„Siły antyrządowe już od ponad roku prowadzą nieprzerwaną ofensywę przeciwko juncie trzymającej władzę w Mjanmie. Mimo kolejnych porażek wojsk rządowych wojna pozostało daleka od zakończenia. Wraz z kolejnymi sukcesami opozycji skutki konfliktu zaczynają jednak powoli być odczuwalne w skali globalnej. W coraz trudniejszej pozycji dyplomatycznej znajduje się Pekin, co jest skutkiem przyjętych założeń dyplomatycznych.” [Konflikty]
„Mieszkańcy Korei Północnej są odcięci od Internetu. Zamiast niego korzystają z wewnętrznej sieci narodowej, w której mogą grać, oglądać seriale i robić zakupy. Oraz być inwigilowani jak nigdy dotąd.” Reportaż do przeczytania na stronie Działu Zagranicznego lub do odsłuchania np. na Spotify. [Działu Zagranicznego],

„45-cioro działaczy demokratycznych z Hongkongu zostało skazanych na więzienie za zorganizowanie kilka lat temu wyborów wstępnych do Rady Ustawodawczej Hongkongu. Dziś również w oddzielnym procesie zeznaje miliarder Jimmy Lai właściciel tabloidu Apple Daily. Za współpracę z obcymi siłami w celu obalenia rządu grozi mu dożywocie. Skąd to wzmożenie władz chińskich w walce z coraz bardziej cichnącymi głosami oporu w Hongkongu? I jakie będą stosunki Chin z Ameryką Donalda Trumpa?” O chińskich kalendarzach i tego co o chińskiej polityce w kontekście ostatnich wydarzeń wiemy opowiada Michał Bogusz analityk w Zespole Chińskim OSW.

Afryka

W marcu odbyły się wybory prezydenckie w Senegalu, które wygrał Bassirou Diomaye Faye. We wrześniu rozwiązał on parlament i ogłosił przyspieszone wybory, których wynik właśnie poznaliśmy. Jego partia polityczna uzyskała decydującą większość miejsc co daje mu silny mandat społeczny do przeprowadzenia reform jakie zapowiedział w swojej kampanii prezydenckiej. [AP News]
„Tama Wielkiego Odrodzenia (Grand Ethiopian Renaissance Dam, GERD) na Nilu Błękitnym w Etiopii jest jednym z największych projektów hydrotechnicznych w Afryce. Budowa tej tamy stała się źródłem napięć między Etiopią a Egiptem.”

„Władze RPA oceniają, czy można bezpiecznie uratować potencjalnie tysiące nielegalnych górników, którzy mogą być uwięzieni pod ziemią, po tym jak policja wstrzymała dostarczanie im żywności, wody i leków około dwa tygodnie temu, próbując zmusić górników do wyjścia na powierzchnię.” [The Guardian]
„Po raz pierwszy od uzyskania niepodległości, w Botswanie zmienia się rząd. Do jego upadku doprowadziły diamenty, które wcześniej przez ponad pół wieku zapewniały mu władzę.” Co z tym wszystkim ma wspólnego Rosja, Chiny czy filmy z Jamesem Bondem? Dowiecie się tego z materiału Macieja Okraszewskiego.

Ameryka Łacińska

Odbył się szczyt G20 w Brazylii i według dziennikarza Americas Quarterly nie był on takim sukcesem dla prezydenta Brazylii jak wielu oczekiwało. jeżeli nie interesuje Was przede wszystkim to co się wydarzyło na szczycie, to polecamy artykuł DW. Za to Al-Dżazira opisuje jak po szczycie G20 Brazylia i Chiny podpisały szereg umów handlowych. [Americas Quarterly], [DW], [Al-Dżazira]
W Brazylii policja nie próżnuje jeżeli chodzi o dochodzenie sprawiedliwości, za nieudaną próbę zamachu stanu w 2022 roku. CNN pisze o tym, iż aresztowano 5 osób pod zarzutem przygotowania zamachu na wygranego tamtych wyborów prezydenckich. A BBC opisuje jak postawiono zarzuty byłemu prezydentowi Jairowi Bolsonaro w związku z próbą zamachu stanu. [CNN], [BBC]
„Blisko połowa uszytej odzieży nigdy nie zostaje sprzedana i trafia prosto na śmietnik, czasem na innym kontynencie. Największym na świecie wysypiskiem ubrań staje się pustynia Atakama. Tu mogą trafić także swetry z reniferem, które dostaniecie pod choinkę.” [Krytyka Polityczna]
„Przez dziesięciolecia przekazy pieniężne były kluczowym filarem gospodarek Ameryki Łacińskiej i Karaibów, stanowiąc koło ratunkowe dla najbiedniejszych rodzin i główny impuls dla klasy średniej w regionie. W ubiegłym roku otrzymano rekordową kwotę 159 miliardów dolarów, co stanowi wzrost z 62 miliardów dolarów dekadę temu. Teraz jednak sytuacja może ulec zmianie.” jeżeli nie wiecie o jakie przekazy pieniężne chodzi, to spieszymy wam wytłumaczyć: przekazy od (zwykle nielegalnych) migrantów pracujących w Stanach Zjednoczonych. Więc jeżeli administracja Trumpa zacznie wprowadzać plany masowych deportacji, to będzie to miało wpływ nie tylko na gospodarkę lokalną ale także na inne państwa. [Americas Quarterly]

Ameryka Północna

„W Kanadzie odkryto największą w historii tego kraju fabrykę narkotyków. Akurat w tej prowincji, gdzie dopiero co zrezygnowano z programu mającego zmniejszyć rekordowo wysoką śmiertelność z przedawkowania.” O tym jak Kanada przegrywa walkę z narkotykami, jak rozwija się tam epidemia opioidów (znana głównie z USA) oraz jak raczej skuteczne działania ratujące życie zmieniają wizualnie miasta i tworzą presję na władze na wycofanie się z nich – polecamy serdecznie materiał Działu Zagranicznego.

„W ostatnich tygodniach milicja obywatelska znana ze swoich patroli na granicy Ameryki z Meksykiem zagroziła, iż podejmie walkę z amerykańskim wojskiem, a jej założyciel bezpodstawnie twierdził, iż huragan Helene został celowo spowodowany przez rządową broń energetyczną, którą należy zniszczyć, zgodnie z prywatnymi i publicznymi czatami Telegram.” [The Guardian]
„W dzisiejszym podcaście OSW porozmawiamy o kandydatach do administracji Donalda Trumpa. O ich poglądach na politykę zagraniczną opowie Andrzej Kohut.”

Minęły dwa tygodnie od wyborów w Stanach Zjednoczonych. Chociaż zwycięstwo Donalda Trumpa jest pewne to jego przewaga nad Kamalą Harris ciągle maleje i nie wygląda tak imponująco jak zaraz po wyborach. The Brookings Institution ma dwa interesujące powyborcze materiały. Pierwszy wskazuje na to, iż mimo wygranej Trumpa wynik wyborów nie wskazuje żeby nastąpiło jakieś diametralne przewartościowanie na amerykańskiej scenie politycznej. Drugi tekst opisuje, iż mimo wzrostu poparcia w wielu grupach etnicznych to Partia Republikańska nie jest wcale wieloetniczną koalicją. [The Brookings Institution #1], [The Brookings Institution #2]
Co interesujące w Kalifornii ciągle trwa liczenie głosów. Dlaczego to tyle trwa? Los Angeles Daily News stara się odpowiedzieć na to pytanie. [Los Angeles Daily News]
Tydzień temu pisaliśmy o tym jak Trump wybrał Matta Gaetza na przyszłego prokuratura generalnego oraz skandalach z nim związanych. Wbrew temu co mówią niektórzy politycy i komentatorzy Donald Trump nie jest monarchą absolutnym i kandydatura osoby zamieszanej w handel ludźmi i stosunki z nieletnimi była nie do zaakceptowania. Matt Gaetz zrezygnował z kandydowania na to stanowisko a gabinet polityczny Trumpa wysunął już inną kandydaturę. [Politico]
„Bezprecedensowe relacje prezydenta Donalda Trumpa z Fox News po raz kolejny tworzą drzwi obrotowe między prawicową siecią propagandową a jego administracją. Trump mianował trzech obecnych lub byłych pracowników Fox na wysokie stanowiska w ciągu tygodnia od wyboru na prezydenta – a wydaje się, iż będzie ich więcej.” [Media Matters]
Czy republikanie szukają tematu zastępczego żeby odciągnąć uwagę od kłopotów z nominacjami Trumpa? Można odnieść takie wrażenie po tym gdy kongresmenka Nancy Mace zaproponowała żeby zabronić osobom transpłciowym używania toalet zgodnych z ich deklarowaną płcią. Potem spiker Mike Johnson przyłączył się do nagonki na osoby transpłciowe. O co chodzi? Otóż do Senatu Stanów Zjednoczonych dostała się pierwsza transpłciowa kobieta – Sarah McBride. To w nią wycelowane są te ataki. [The Hill]
O co chodzi w atakach na Sarah McBride? Wbrew początkowym deklaracjom kongresmenki Mace wcale nie chodzi o bezpieczeństwo – polityczka później w wywiadzie dla stacji Fox przyznała, iż po prostu nie uznaje senatorki McBride za osoby równej sobie. Tylko o to chodzi – o uprzedzenia. Właśnie o tym, oraz tym jak niektórzy przedstawiciele Partii Demokratycznej stanęli w obronie senatorki McBride pisze Erin Reed. [Erin in the Morning]
Jeśli jesteście ciekawi co badania mówią na temat obecności transpłciowych osób w toaletach zgodnych z ich tożsamością płciową to Julia Sereno w 2021 roku zrobiła przegląd dostępnych materiałów naukowych. Spoiler alert: osoby transpłciowe nie stanowią większego zagrożenia dla osób cispłciowych. [Julia Serano]

Oceania

Urzędnicy australijskiego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych, odpowiadając za zapytanie Senatu poinformowali, iż na mocy nowego projektu ustawy migracyjnej deportacją do państw trzecich może być objętych choćby 80 tysięcy osób. Ustawa ma dawać prawo Australii do płacenia państwom trzecim za przyjęcie imigrantów, którzy mogą zostać wydaleni z kraju. [The Guardian]
Czy jest coś złego w równym traktowaniu wszystkich obywateli? Na pierwszy rzut oka wydawałoby się, iż jest to cel jaki powinien przyświecać wszystkim. Jednak należy pamiętać, iż przez większość historii nie było pełnej równości i skutki tego odczuwamy do dziś. Należy o tym pamiętać czytając newsy o protestach Maorysów w Nowej Zelandii, które często przedstawiają je jako protesty przeciwko prawu uznającym wszystkich obywateli za równych sobie. To co wtedy jest ignorowane to cały bagaż historyczny związany z kolonizacją wyspy przez Brytyjczyków oraz prześladowania jakie dotknęły ludność maoryską ze strony Brytyjczyków – prześladowania, do których dochodziło jeszcze w drugiej połowie XX wieku. Dla tych co wolą czytać jest przeglądowy artykuł Al-Dżaziry a dla wolących słuchać mamy odcinek podcastu zdr Justyną Eską-Mikołajewską. [Al-Dżazira],

Ekonomia i gospodarka

„W dzisiejszym odcinku Julia Cydejko opowiada o szczycie COP29, który odbywa się w Azerbejdżanie. Nastroje negocjatorów nie są najlepsze, a pogarsza je jeszcze perspektywa drugiej kadencji Donalda Trumpa, który podobno przygotowuje dokumenty niezbędne do ponownego wystąpienia USA z Porozumienia paryskiego. Rozmowę prowadzi Ryszard Kolasiński.” Wszystkim ciekawym co dokładnie dzieje się na COP29 i co może z tego szczytu wyniknąć polecamy podcast.

Elon Musk złożył jakiś czas temu pozew przeciwko OpenAI a przecież kilka lat wcześniej sam był jednym z głównym inwestorów w tej firmie. The Verte opisuje co się stało, iż do tego doszło – w tle tej historii jest lukratywna kooperacja OpenAI z Microsoftem. [The Verge]
„Należąca do Alphabet firma Google musi sprzedać swoją przeglądarkę Chrome, udostępnić dane i wyniki wyszukiwania konkurentom oraz podjąć szereg innych działań, aby zakończyć swój monopol na wyszukiwanie w Internecie, argumentowali amerykańscy prokuratorzy przed sędzią.” [The Guardian]
Czy UE chce zabrać nam gotówkę? Ekonomia i cała reszta przygotowali odcinek poświęcony nowym regulacjom jak i ogólniej zagadnieniu wypierania z obiegu gotówki na rzecz płatności bezgotówkowych. Bo wbrew temu co mówią prawicowi politycy odpowiedzialni za to jesteśmy my wszyscy, którzy wolą wygodę płatności bezgotówkowych.

Nauka i technologia

„Według badania modelowego zmiany klimatu gwałtownie nasiliły prawie 85% huraganów, które nawiedziły północny Atlantyk w latach 2019-2023. Prędkość wiatru tych huraganów wzrosła średnio o prawie 30 kilometrów na godzinę – co wystarczyło, aby 30 burz podniosło poziom w skali intensywności huraganów Saffira-Simpsona.” [Nature]
Jaki jest sens w uczeniu szczurów jazdy mini samochodami? Jaki jest sens wydawania na to państwowych pieniędzy? (Elon Musk by pewnie powiedział, iż żaden) Otóż badaczka, która przeprowadziła to badania na łamach The Conversation tłumaczy to co odkryła w swoim badaniu i jakie ma to przełożenie na ludzi. A jeżeli chcecie zobaczyć szczurki za kierownicą, to zerknijcie do artykułu BBC gdzie znajdziecie krótki materiał wideo. [The Conversation], [BBC]
Czy dieta może zmienić pracę twojego systemu odpornościowego? Niejednokrotnie słyszeliśmy, iż właśnie tak jest. O pewnym wycinku przebadanych naukowo mechanizmów, które za tym stoją pisze [Nature].
Gdy Darwin rozpoczynał swoją podróż na pokładzie okrętu HMS Beagle był kreacjonistą. Kolejne obserwacje czynione na tej wyprawie właśnie tak interpretował. Zmienił swoje zdanie dopiero na wyspach Galapagos. O tym, iż Darwin ze swoją teorię nie był pierwszy, o tym jak przyjmowano jego prace, a także o tym czego im brakowało opowiada w Radiu Naukowym dr hab. Adrian Kuźniar filozof nauki z Wydziału Filozofii Uniwersytetu Warszawskiego.

Pod jakim kątem załamuje się światło na granicy dwóch ośrodków? Jaka będzie droga podrzuconego obiektu? Na te pytania oraz wiele innych odpowiada fundamentalna w fizyce zasada najmniejszego działania. Nie jest tak popularna jak inne zasady fizyczne nauczane w szkołach ale to ona bywa ich najogólniejsza formą, która obowiązuje na wskroś całej fizyki. O historii jej odkrycia, o drodze, która do tego prowadziła, o kontrowersjach wokół niej, a także o tym jak uniwersalna jest opowiada Veritasium.

Idee, kultura, społeczeństwo

Waping (czyli puszczanie dymka z e-papierosa) i jego wpływ na nasz zdrowie jest tematem najnowszego odcinka Kurzgesagt. O ile najpewniej jest to mniej szkodliwe niż palenie klasycznych papierosów, o tyle ilość już poznanego wpływu na nasze organizmy jest alarmująca. A należy mieć świadomość, iż badania nad wieloletnimi efektami wapowania są prowadzone od bardzo niedawna.

Zastanawialiście się kiedyś czy telewizja może mieć wpływ na nasz język?

20 lat temu wyszła gra Half-Life 2 i z tej okazji twórcy m.in wyprodukowali film dokumentalny.
Aby uczcić 20. rocznicę wydania Half-Life 2, zebraliśmy członków zespołu HL2, aby opowiedzieli o rozwoju gry, o tym, jak prawie zabrakło nam pieniędzy, jak to było, gdy zostaliśmy zhakowani, co się stało, gdy zostaliśmy pozwani przez naszego wydawcę, o narodzinach Steam i wiele więcej.

Idź do oryginalnego materiału