Wydanie 209, 01.11.2024

1 miesiąc temu

Z okazji 1 listopada przypominamy, iż w związku z trwającymi właśnie jesiennymi świętami w wielu miejscach zmieniono zasady ruchu drogowego wokół cmentarzy oraz rozkłady komunikacji miejskiej.

Jeśli podoba się Wam nasza praca, to tutaj znajdziecie Patronite naszego projektu. Listę naszych patronów możecie znaleźć tutaj.

Dla czytelników newslettera: To wydanie najprawdopodobniej przekracza objętość narzuconą przez serwis Gmail, więc nie wyświetli się w całości w skrzynkach pocztowych w tym serwisie. Możecie rozwinąć pełną treść maila na skrzynce lub otworzyć wersję webową – wystarczy kliknąć numer wydania w mailu.

Polska

Komisja ds. wpływów rosyjskich i białoruskich przedstawiła część swych ustaleń, możecie obejrzeć całość konferencji przewodniczącego komisji generała Jarosław Stróżyka lub przeczytać podsumowanie ogłoszonych ustaleń przygotowane przez Krytykę Polityczną. Dowiecie się z nich m.in dlaczego oskarżają Macierewicza o zdradę dyplomatyczną. [Krytyka Polityczna]

„Ustalenia OKO.press i tvn24.pl: Czesław L., kierownik budowy Archipelagu, czyli inwestycji ks. Michała O. z Fundacji Profeto, miał dzwonić do kontrolerów NIK z pogróżkami i żądać zaniechania kontroli. Czesław L. to zarazem wieloletni współpracownik ojca księdza” [OKO.press]
Kącik (byłego już) wiceministra Jacka Tomczyka
- „Wiceminister rozwoju i technologii Jacek Tomczak od miesięcy walczy o dopłaty do kredytów mieszkaniowych. Jak wynika ze śledztwa Wirtualnej Polski – poseł i jego kancelaria notarialna od lat masowo obsługują firmy deweloperskie.” jeżeli interesowaliście się tematem dopłat do kredytów mieszkaniowych to pewnie macie już wyrobione zdanie o ministrze Tomczaku i artykuł Szymona Jadczaka o tym, iż pojęcie konfliktu interesów jest mu obce Was nie zaskoczy. [Wirtualna Polska]
- To jednak nie koniec bo w drugim tekście Wirtualnej Polski, autorstwa Pawła Figurskiego i Patryka Słowika jest ukazany minister Tomczak jako twarz chińskiego lobbingu w Polsce. [Wirtualna Polska]
- Dziennik Gazeta Prawna pisze o badaniach, na które powoływał się minister Tomczak, których tak naprawdę nie było. Linkujemy nitkę gdzie autor artykułu opisuje sprawę na Twitterze (jest też skrin artykułu prasowego). [Marek Mikołajczyk @ Twitter (via ThreadsReaderApp)]
Jeśli jeszcze chcecie poczytać o rozpadzie partii Razem, to polecamy tekst Jakuba Majmurka. Musimy przyznać, iż wstęp, który cytujemy poniżej chwycił nas za serce.
W jednym z odcinków Świata według Kiepskich Ferdek, zmęczony ciągłym nagabywaniem małżonki – „a w pośredniaku byłeś?” – opuszcza ulicę Ćwiartki we Wrocławiu i rusza w Polskę w poszukiwaniu pracy. Przemierza kraj jak długi i szeroki, z zachodu na wschód, z północy na południe, od Szczecina do Rzeszowa. Wszystkie peregrynacje potwierdzają jednak tylko to, co Ferdek wiedział od dawna: „w tym kraju nie ma pracy dla ludzi z moim wykształceniem”.
W podobną podróż po kraju – z tym iż w poszukiwaniu nie pracy, a elektoratu – uda się partia Razem po secesji połowy parlamentarnej delegacji, gdy już opuści sejmowy koalicyjny klub Lewicy, co jak wszystko na to wskazuje stanie się w najbliższych dniach. Czy efekty będą podobne jak w przypadku wyprawy za pracą Ferdka? Czy na końcu podróży liderom pozostanie tylko powiedzieć: „w tym kraju nie ma elektoratu dla lewicy zgodnej z moimi poglądami”?
[Krytyka Polityczna]
W Warszawie nastąpiło otwarcie nowego budynku Muzeum Sztuki Nowoczesnej. Jak można było się spodziewać każdy okazał się krytykiem i w internecie (oraz poza nim) można było przeczytać jaki to paskudny budynek. Najzabawniejsze było wklejanie wizualizacji, rzekomo lepszego projektu, która „zdaje się prezentować raczej krzyżówkę drugorzędnego dworca z krematorium niż centrum sztuki nowoczesnej.” Jak pisze Artut Troost w swoim artykule dla Krytyki Politycznej. jeżeli zaś ciekawi Was historia budowy tego gmachu i różne koncepcje budowy, które ciągnęły się prawie 20 lat, to artykuł w serwisie Architektura-Murator jest właśnie dla Was. Poza historią budowy znajdziecie tam także mnóstwo zdjęć z otwarcia muzeum. [Krytyka Polityczna], [Architektura-Murator]
Otwarcie muzeum, a także kontrowersje z nim związane zostały dostrzeżone w prasie zagranicznej, możecie np. przeczytać co The Guardian o tym pisze. A jeżeli czytając twity czy inne wpisy na fejsbuku, krytykujące muzeum mieliście wrażenie, iż chyba nie dokładnie o sam kształt budynku chodzi piszącemu to polecamy Wam inny tekst z Krytyki Politycznej
Szare klocki, szklane klatki, depresyjne budynki niszczące ludzkiego ducha – krytykom architektury nowoczesnej nie brakuje negatywnych epitetów do jej opisania, a podobne sentymenty zyskują na popularności. Często kryje się za nimi nie tylko niechęć do konkretnego stylu w sztuce budowlanej, ale też ultrakonserwatywny program społeczny.
[The Guardian], [Krytyka Polityczna]
„Wyzwiska, fetor, kłótnie i awantury – tak jest w niejednym szpitalnym oddziale ratunkowym (SOR) w przypadku pacjentów, którzy trafiają do szpitala nietrzeźwi czy choćby upojeni alkoholem. Zmora SOR w Polsce szczególnie daje się we znaki w szpitalu w Starachowicach. Lecznica zaczęła prowadzić statystyki. Wyszło na to, iż na SOR przyjmuje setki nietrzeźwych. Szpital ma już pomysł – poniekąd rewolucyjny — co zrobić z takimi pacjentami.” [Medonet]

Wojna w Ukrainie

Atak Rosji na Ukrainę – aktualny stan wydarzeń przedstawia Ośrodek Studiów Wschodnich: [Północnokoreańscy żołnierze w Rosji. 978. dzień wojny].
Trumpiści i ich pomysły na politykę bezpieczeństwa wobec Ukrainy, Europy i Rosji

„Ukraina: skandal korupcyjny z fałszywymi orzeczeniami o niepełnosprawności. (...) Szybka i zdecydowana reakcja władz miała na celu uniknięcie poważnego kryzysu wizerunkowego oraz oburzenia społecznego. Choć powzięte środki zaradcze zostały ocenione pozytywnie, to były spóźnione – zwłaszcza w obliczu tolerowania przez rządzących łapownictwa w MSEK od co najmniej kilku lat.” [Ośrodek Studiów Wschodnich]
„Rosja uwięziła ponad 30 ukraińskich dziennikarzy za relacjonowanie o zniszczeniu ich ojczyzny. Ich koledzy domagają się pilnych działania, zanim zginie więcej osób.” W związku ze śmiercią w rosyjskiej niewoli Wiktorii Roszczyny CEPA pisze o przetrzymywanych przez Rosję dziennikarzach i problemach z ich uwolnieniem. [Center for European Policy Analysis]
„Jedni sądzą, iż kino w czasie wojny powinno pełnić funkcję propagandową, i skupiają się na opowiadaniu światu ukraińskiej narracji na temat wojny, inni uważają, iż wojna nie zwalnia Ukraińców od myślenia o sobie krytycznie.” Mimo wojny życie w Ukrainie toczy się dalej, na tyle na ile to możliwe. Jak w takiej wojennej rzeczywistości działa przemysł filmowy? O tym przeczytacie w [Krytyce Politycznej].

Europa

Jakie powinny być cele nowej Komisji Europejskiej? CEPA przygotowała raport opisujący 8 kluczowych aspektów kolejnych 5 lat KE (znalazły się tam m.in stosunki z Rosją, wzrost wydatków obronnych czy deeskalacja stosunków z Chinami) a ECFR skupia się na tym jak Unia Europejska powinna przygotować się na świat, w którym Stany Zjednoczone nie odgrywają kluczowej roli. [Center for European Policy Analysis], [Europejska Rada Spraw Zagranicznych]
„Władze regionalne i służby ratunkowe poinformowały, iż liczba ofiar śmiertelnych niszczycielskich powodzi we wschodniej Hiszpanii wzrosła do 158, podczas gdy kraj rozpoczął trzydniową żałobę, a premier Pedro Sánchez wezwał ludzi do pozostania w domach.” Pierwszy artykuł skupia się na opisie tego co się stało a drugi prezentuje materiały multimedialne dzięki, którym można lepiej zrozumieć ogrom hiszpańskiej tragedii. [The Guardian #1], [The Guardian #2]
„27 października w drugiej turze wyborów parlamentarnych na Litwie zwyciężyła opozycyjna Partia Socjaldemokratyczna (LSDP), której liderką jest Vilija Blinkevičiūtė. (...) Zdecydowane zwycięstwo LSDP oznacza, iż będzie ona przewodziła nowej koalicji rządzącej, którą będzie zmuszona zbudować z co najmniej trzech podmiotów. Negocjacje rozpoczną się najpierw z DSVL oraz Związkiem Chłopów i Zielonych (LVŽS).” [Ośrodek Studiów Wschodnich]
Teksty jakie publikowaliśmy tydzień temu na temat wyborów w Mołdawii nie były zbyt optymistyczne więc dla równowagi w tym tygodniu jest tekst, który patrzy na europejską przyszłość tego kraju ze sporą dozą optymizmu. [Center for European Policy Analysis]
W Bułgarii odbyły się siódme wybory parlamentarne w okresie trzech lat i można je podsumować stwierdzeniem, iż bardzo dużo wysiłku trzeba włożyć żeby nie zmieniło się nic. Będąc całkowicie poważnym, to chociaż rozkład sił w parlamencie się nie zmienił i przez cały czas jest tam polityczny pat, to o drobnych zmianach jakie widać w wyniku tych wyborów przeczytacie w analizie [Ośrodka Studiów Wschodnich].
„W najnowszym odcinku podcastu OSW o tym jak powołują do wojska kraje bałtyckie i nordyckie opowiada analityk OSW, Piotr Szymański.”

„Szczyt BRICS w Kazaniu należy uznać za wizerunkowy sukces Rosji, która zrealizowała swój główny cel, jakim było demonstracyjne przełamanie politycznego ostracyzmu ze strony Zachodu.” OSW przygotowało krótkie podsumowanie szczytu BRICS, o którym pisaliśmy więcej tydzień temu. [Ośrodek Studiów Wschodnich]

Wybory w Gruzji. Co dalej?

Jakie były wyniki wyborów w Gruzji? Wygrała partia rządząca ale partie opozycyjne jak i prezydentka kwestionują w tej chwili dostępne wyniki. Na chwilę pisania Tygodnika nie ma jeszcze oficjalnego ogłoszenia wygranych i opieramy się na wynikach opublikowanych na stronie gruzińskiej komisji wyborczej oraz exit pollach. OSW ma dwa teksty, pierwszy napisany zaraz po wyborach opisuje pierwsze reakcje a drugi z czwartku pokazuje jak sytuacja w kraju oraz poza jego granicami się rozwinęła. [Ośrodek Studiów Wschodnich #1], [Ośrodek Studiów Wschodnich #2]
Jest też krótki materiał wideo od OSW.

W tematach kaukaskich zawsze polecamy teksty Agnieszki Filipiak i tak jest także w temacie wyborów w Gruzji. Linkowany artykuł nie tylko opisuje wynik wyborów oraz krajobraz polityczny gdy połowa sceny politycznej ich nie uznaje ale także w uproszczeniu pokazuje po czym można poznać, iż wyniki mogą być sfałszowane. [Przegląd Agnieszki Filipiak]
„O przebiegu wyborów, aktualnej sytuacji politycznej, ewentualnym zbliżeniu z Rosją, sankcjach unijnych, protestach i możliwych scenariuszach rozmawiamy z Wojciechem Wojtasiewiczem, analitykiem ds. Kaukazu Południowego w Polskim Instytucie Spraw Międzynarodowych.” jeżeli wolicie słuchać niż czytać o wyborach w Gruzji, to polecamy podcast serwisu Outriders.

„Dlaczego wybory w Gruzji wygrał Kreml?” Na to pytanie stara się odpowiedzieć Kaja Puto na łamach Krytyki Politycznej. [Krytyko Politycznej]
Nie zgadniecie jaki europejski przywódca uznaje wybory w Gruzji za uczciwe i choćby już tam poleciał żeby pogratulować rządowi wygranej. Oczywiście jest to Viktor Orbán. [Euronews]

Bliski i Środkowy Wschód

„Izraelski parlament uznał UNRWA, ONZ-owską instytucję powołaną do pomocy Palestyńczykom za organizację terrorystyczną i zakazał jej działalności w Izraelu, na Zachodnim Brzegu i w Gazie. Amerykanie ostrzegają Izraelczyków, iż to głosowanie może mieć negatywne skutki dla relacji obu krajów, niektóre państwa europejskie zapowiadają sankcje wobec Izraela.Czy Izrael ulegnie presji międzynarodowej i po ponad roku wojny spróbuje złagodzić skutki kryzysu humanitarnego w Gazie?”

W nocy z 25 na 26 października Izrael dokonał ataku na Iran. Był to atak odwetowy, za irańskie uderzenie rakietowe, które też było odwetem, za ataki na przywódców Hezbollahu i Hamasu. Izrael zaatakował instalacje wojskowe. Zgodnie z zapowiedziami i naciskami Amerykańskiej administracji nie uderzono w instalacje jądrowe i energetyczne. Ucierpieć miały bazy i fabryki pocisków balistycznych, a choćby dronów. Irańscy przywódcy zapowiadają, iż izraelski atak spotka się z poważną odpowiedzią. [Konflikty]
„Konflikt między Izraelem a Hezbollahem bynajmniej nie gaśnie. Wręcz przeciwnie – w niektórych częściach Libanu i Izraela jeszcze bardziej przybiera na intensywności. Pomimo to premier Nadżib Mikati – pełniący jednocześnie obowiązki prezydenta już od dwóch lat – ma nadzieję, iż niedługo uda się osiągnąć porozumienie, które doprowadzi do zawieszenia broni między Hezbollahem a Izraelem.” [Konflikty]
Nadal realizowane są izraelskie operacje w Strefie Gazy. W ich wyniku, w ciągu ostatnich 24 godzin życie straciło 55 Palestyńczyków. [AP News]
Jakie są nastroje społeczne w Izraelu rok po ataku Hamasu i ataku na Gazę? Jaki jest stosunek wyborców do premiera i rządu? Na łamach The Atlantic Council możecie przeczytać wywiad z izraelską dziennikarką i badaczką Dahlią Scheindlin. [The Atlantic Council]
„Nowy film dokumentalny «Kingdom Uncovered: Inside Saudi Arabia» ujawnił całkowitą liczbę zgonów pracowników związanych z Saudyjską Wizją 2030 Mohammeda bin Salmana, wielomiliardowym programem obejmującym NEOM i Linię. Według reportażu ITV, ponad 21 000 indyjskich, bangladeskich i nepalskich robotników zginęło w Arabii Saudyjskiej od 2017 roku, pracując nad różnymi aspektami Saudi Vision 2030. Według The Hindustan Times, raporty pokazują, iż ponad 100 000 osób »zniknęło« podczas budowy NEOM.” [The Architect's Newspaper]
W odpowiedzi na egzekucję, posiadającego podwójne obywatelstwo irańsko-niemieckie Dżamszida Szarmahda, wszystkie konsulaty Iranu w Niemczech zostały zamknięte. Niemiecka dyplomacja informuje, iż podejmie starania w celu nałożenia na Iran unijnych sankcji. [DW]
Irak po ponad roku wakatu na tym stanowisku, wybrał przewodniczącego parlamentu (odpowiednik polskiego marszałka sejmu). Mahmud al-Maszhadani, sunnita, który piastował tę funkcję w latach 2006-2008. Zgodnie z Irackim podziałem władzy, stanowisko przewodniczącego parlamentu zawsze należy do sunnity (premierem jest szyita, a prezydentem Kurd) [AP News]

Azja

Partia rządząca Japonią przegrała niedzielne przyspieszone wybory parlamentarne co jest dość szokujące bo w ciągu ostatnich 25 lat byli oni przy władzy aż 22 lata. Jaki jest dokładnie wynik wyborów? Dlaczego wyborcy tak zagłosowali? Co dalej? Na te pytania stara się odpowiedzieć [AP News].
„Filipiny, choć są związane formalnym sojuszem obronnym ze Stanami Zjednoczonymi, zmagają się z rosnącą presją Pekinu na Morzu Południowochińskim. Narastająca liczba incydentów morskich grozi przekształceniem się lokalnych napięć w otwarte starcie chińsko-amerykańskie.” [Ośrodek Studiów Wschodnich]
Dlaczego w Pakistanie panuje boom na astrologię? Dlaczego jest to także zasługa Youtube'a? O tym właśnie jest długi reportaż od [Rest of World].
W Uzbekistanie odbyły się wybory. Wygrał ten kto miał wygrać a OBWE która była jednym z obserwatorów stwierdziła, iż nie spełniły one standardów międzynarodowych. jeżeli chcecie się dowiedzieć więcej o tym państwie, wyborach oraz ich wyniku, to krótka analiza od OSW powinna się Wam spodobać. [Ośrodek Studiów Wschodnich]
„Na ekrany kin ma niedługo wejść najdroższy film w historii Hong Kongu, «Synowie neonowej nocy». Akurat w momencie, gdy ten charakterystyczny dla miejscowej kinematografii rodzaj oświetlenia jest masowo usuwany z tamtejszych ulic.” O ikonicznych dla Hong Kongu neonach, ich obecności w kinie, ich wzroście i upadku.

Afryka

„Rosyjskie kampanie dezinformacyjne kierowane do społeczeństw państw afrykańskich znalazły kolejny cel. Tym razem na przeciwnika wybrano finansowane przez Zachód programy medyczne. Kontynuując tradycje Związku Radzieckiego, który podczas wojny oskarżał Waszyngton o rozprzestrzenianie AIDS w Afryce, Moskwa tym razem twierdzi iż Amerykanie zarażają Afrykanów malarią i dengą. Obecna akcje dezinformacyjna wymierzona jest przede wszystkim w Burkina Faso, gdzie realizowane są prace nad wyhodowaniem zmodyfikowanych genetycznie komarów nieprzenoszących malarii.” [Konflikty]
W Mozambiku odbyły się wybory a ich wynik oraz sposób przeprowadzenia wyprowadził ludzi na ulice. Konrad Ganera z serwisu Konflikty opowiada o tym państwie oraz wyborach w podcaście, a Reuters informuje o najnowszym bilansie ofiar antyrządowych protestów jakie ciągle realizowane są w tym kraju. [Reuters],

Region Sahelu był miejscem szerokich wpływów państw europejskich jednak w wyniku przewrotów wojskowych władze w regionie przejęły siły nieprzyjaźnie nastawione do Europy jak i całego Zachodu. Think tank ECFR przygotował raport opisujący zarówno błędy europejskich państw, które doprowadziły do tej sytuacji jak i pomysły na to co można zrobić by móc wspomóc stabilizację w tym regionie. [Europejska Rada Spraw Zagranicznych]
„14 października we Francji aresztowano Kemi Sebę. Kim jest ta postać, jaką rolę odgrywa w Afryce i jak jego działanie wpływa na interesy Francji? I co ma wspólnego z Rosją? Na te pytania, w rozmowie z Sarą Nowacką, odpowiada Jędrzej Czerep, koordynator programu Bliski Wschód i Afryka w PISM.”

„Wojna domowa w Sudanie jest w tej chwili najpoważniejszym kryzysem humanitarnym na świecie. Wiele okrucieństw wychodzi na światło dzienne miesiące po samych zdarzeniach. Czasami jednak zdarza się coś, co trudno pominąć. Takim wydarzeniem może być desperacki krok stu kobiet z prowincji Al-Dżazira, które popełniły samobójstwo w obawie przed dostaniem się w ręce bojowników Sił Szybkiego Wsparcia.” [Konflikty]
„Prezydent Botswany przyznał się do porażki w piątek po tym, jak jego partia rządząca, która rządziła bogatym w diamenty afrykańskim krajem przez prawie sześć dekad, poniosła zdecydowaną porażkę w wyborach powszechnych.” Po 60 latach rządów utrata władzy przez partię rządzącą jest zaskoczeniem choćby jeżeli przed wyborami sondaże wskazywały na taką możliwość. [France24]

Ameryka Łacińska

Pierwsza tura wyborów prezydenckich w Urugwaju nie przyniosła zdecydowanego zwycięzcy więc za miesiąc odbędzie się druga tura. AP News ma krótkie podsumowanie tych wyborów ale jeżeli czytaliście tydzień temu przedwyborcze podsumowanie sytuacji w tym kraju od Americas Quarterly, to może zainteresuje też Was zestawienie krótkich wypowiedzi ekspertów z tego serwisu komentujących wynik pierwszej tury. [AP News], [Americas Quarterly]
W Boliwii ciągle jest ostry konflikt pomiędzy byłym prezydentem Evo Moralesem o obecnym prezydentem Luisem Arce (który był jego bliskim współpracownikiem). Teraz pojawiły się zarzuty, iż rząd próbował zastrzelić Moralesa na co rząd odpowiedział, iż Morales sfingował zamach żeby zdobyć poparcie polityczne. [Al-Dżazira]
„Odkąd Nicolás Maduro zdecydował się pominąć wolę narodu w wyborach 28 lipca, Wenezuela przeżywa tragiczne chwile. Autorytarny reżim tego kraju uwięził już blisko 2000 obywateli za opór polityczny, starając się zniszczyć opozycję dzięki starych i nowych metod. Międzyamerykańska Komisja Praw Człowieka (IACHR) nazwała te masowe aresztowania »terroryzmem państwowym«, podnosząc napięcia w kraju już pogrążonym w dramatycznym kryzysie.” [Americas Quarterly]
Nicolás Maduro nie próżnuje i poza prześladowaniem własnych obywateli chce doprowadzić do zaostrzenia relacji Wenezueli z Brazylią. Powodem ma być wspieranie przez ten kraj imperialnej polityki Stanów Zjednoczonych ale chodzi o zablokowanie przez Brazylię akcesji Wenezueli do grupy BRICS. [AP News]
Donosiliśmy już Wam, iż Kubę opanowały ciemności wywołane przez wydłużające się przerwy w dostawie prądu ale warto sobie zadać pytanie z czego one wynikają. Americas Quarterly ma tekst, który analizuje sytuację gospodarczą Kuby i przekonuje iż obecny kryzys gospodarczy (którego jednym z objawów są przerwy w dostawie prądu) jest najgorszym kryzysem jaki spotkał ten kraj od czasu uzyskania niepodległości. [Americas Quarterly]

Ameryka Północna

„Kanadyjski rząd publicznie zarzucił indyjskiemu ministrowi spraw wewnętrznych, Amitowi Shahowi, najbliższemu sojusznikowi politycznemu premiera Narendry Modiego, iż stoi za niedawną serią planów zamordowania i zastraszenia sikhijskich separatystów na kanadyjskiej ziemi.” Nie wygląda jakby na lini Nowe Dehli – Ottawa miało się uspokoić w najbliższym czasie. [The Guardian]

W najbliższy wtorek w końcu odbędą się wybory w Stanach Zjednoczonych. Liczymy na to, iż do wydania następnego wydania Tygodnika będzie już jasne kto zostanie następną prezydentką lub prezydentem tego kraju. jeżeli chodzi o sondaże wyborcze, to żaden nie wskazuje na faworyta więc trudno przewidzieć czy wygra Kamala Harris czy Donald Trump.

Jeśli dotychczas nie interesowaliście się amerykańskimi wyborami, to możecie mieć sporo pytań na temat tego jak są przeprowadzane i czym są te głosy elektorskie, o których wszyscy mówią. Al-Dżazira przygotowała ściągawkę z najważniejszymi informacjami potrzebnymi do zrozumienia tych wyborów. [Al-Dżazira]
Jeśli zastanawiacie się jakie są dokładnie różnice programowe między kandydatką demokratów a kandydatem republikanów, to Reuters przygotował interaktywną mapkę poglądów. Niestety także tutaj można zauważyć tendencję do czegoś co amerykańscy dziennikarze nazwali „sanewashing” czyli przedstawiania najbardziej skrajnych i ekstremistycznych wypowiedzi i poglądów Trumpa w sposób który sprawia iż brzmią normalniej i dużo mniej bełkotliwie. jeżeli chcecie poczytać więcej o tym zjawisku, to polecamy artykuł Parker Molloy w The New Republic – była ona jedną z pierwszych (jak nie pierwszą) osobą, która użyła tego określenia wobec amerykańskiej prasy. [Retuers], [The New Republic]
Czy wyobrażacie sobie, iż władze stanowe mogą usuwać z list wyborców osoby, które legalnie mogą głosować? Sędziowie Sądu Najwyższego Stanów Zjednoczony nie jest trudno sobie to wyobrazić mimo tego, iż takie działanie łamie kilka różnych regulacji i dali zielone światło władzom stanu Virginia żeby tak dalej robili. [NPR]
Jednym z głośniejszych wystąpień Trumpa na końcu kampanii był w wiec w nowojorskim Madison Square Garden. Było to wielkie wydarzenie ale to o czym wszyscy mówili najwięcej to jak komik będący jednym z gości nazwał Portoryko wyspą śmieci. CNN opisuje jak ten komentarz może wpłynąć na wyborców pochodzących z tego stanu a The Guardian opisuje inne oburzające wypowiedzi jakie padły na tym wiecu. [CNN], [The Guardian]
W Europie mało się mówi o historii nazizmu w Stanach Zjednoczonych przed 2 wojną światową. Jednym z kluczowych punktów tego ruchu był wielki wiec w 1939 roku... właśnie w nowojorskim Madison Square Garden. Cóż za zbieg okoliczności, iż Trump wiec w stanie, w którym Harris prowadzi w sondażach o 16pp urządza właśnie w miejscu kojarzącym się mocno z nazizmem. O historii wiecu z 1939 roku przeczytacie w artykule [NPR].
Prezydent Biden przemawiając do wyborców pochodzenia latynoamerykańskiego odniósł się do wypowiedzi z wiecu Trumpa i broniąc mieszkańców Portoryko określił prawicowego komika „śmieciem”. Niestety w przeciwieństwie do Donalda Trumpa media uważają, iż Biden jest odpowiedzialny za swoje słowa i zrobiły z tego aferę na pierwsze strony gazet gdyż Biden nie był dość precyzyjny w słowach. Tymczasem republikański polityk zapowiedział, iż po wygranych wyborach pozbawią amerykanów dotychczasowej ochrony zdrowotnej jaką zapewnia im federalna ustawa ale to już zainteresowało media dużo mniej. [The Guardian #1], [The Guardian #2]
Tydzień temu linkowaliśmy tekst The Guardian, który opisywał jak Elon Musk wpływa na amerykańskie wybory. Mimo tego, iż tekst był przekrojowy to nie znalazły się tam wszystkie działania Muska. Nie przeczytaliście tam m.in o tym jak postanowił codziennie rozdawać wyborcom milion dolarów w stanach, które mogą najbardziej zaważyć na wyniku wyborów. Teraz prokurator stanowy z jednego z tych stanów postanowił pozwać Muska gdyż według niego łamie to nie tylko prawo wyborcze ale także regulacje związane z grami losowymi. [Philadelphia Inquirer]
„Bliski Wschód w trwającej amerykańskiej kampanii wyborczej wydaje się odgrywać większą rolę niż zwykle. W tym odcinku Stanów wyborczych podsumowujemy, jak kształtowały się relacje Stanów Zjednoczonych z Izraelem i państwami arabskimi w regionie podczas prezydentury Donalda Trumpa oraz jak wyglądają dzisiaj. Zastanawiamy się także, kto byłby lepszym wyborem – Trump czy Harris – dla Beniamina Netanyahu oraz jakie oczekiwania mają przywódcy państw arabskich. Opowiadają o tym Michał Wojnarowicz – analityk ds. Izraela i Palestyny oraz Sara Nowacka, ekspertka ds. państw arabskich. Pyta – Natalia Radulska.”

Oceania

W czasie 2 Wojny Światowej polscy uchodźcy znaleźli schronienie wielu odległych miejscach, także w Nowej Zelandii. 1 listopada 1943 roku ponad 700 polskich dzieci z opiekunami zamieszkało w tymczasowym obozie w Pahīatua a teraz odbyła się tam ceremonia przypominająca to co się wydarzyło. [Radio New Zealand]
„Zaledwie dwa tygodnie temu premier został pogrążony w kryzysie wizerunkowym, gdy kupił nieruchomość o wartości 4,3 miliona dolarów w środku kryzysu mieszkaniowego. Teraz ponownie znalazł się pod ostrzałem za rzekome ubieganie się o darmowe podwyższenie klasy lotu Qantas bezpośrednio od ówczesnego dyrektora generalnego Alana Joyce'a, gdy pełnił funkcję ministra transportu i lidera opozycji – zarzutom tym zaprzeczył.” Premier Australii nie ma ostatnio dobrej passy o czym możecie posłuchać w podcaście The Guardian.

Ekonomia i gospodarka

Według niedawnej wypowiedzi Marka Belki podatek katastralny doprowadzi do katastrofy rynku mieszkaniowego? Czy to prawda? Czym adekwatnie jest podatek katastralny? Ekonomia i cała reszta stara się odpowiedzieć na obydwa pytania.

„W dzisiejszym odcinku rozmawiamy o litewskiej strategii niezależności energetycznej, a naszym gościem jest Gabriel Gorbačevski, attaché ds. energetyki w Ambasadzie Republiki Litewskiej. Rozmowę prowadzi Dominik Brodacki.”

Nauka i technologia

Wiecie czego dawno nie było? Newsu, iż Ozempic jest skuteczny w leczeniu kolejnego schorzenia o którym nikt nie myślał jak pracowano nad tym lekiem. Tym razem chodzi o walkę z bólem jaki towarzyszy zapaleniu stawów. Zastanawiamy się, kto pierwszy zaproponuje dodawanie tego leku do wody pitnej skoro wydaje się mieć same korzyści. [Nature]
„Ogromne miasto Majów zostało odkryte wieki po tym, jak zniknęło pod koronami drzew w Meksyku. Archeolodzy znaleźli piramidy, boiska sportowe, groble łączące dzielnice i amfiteatry w południowo-wschodnim stanie Campeche. Odkryli oni ukryty kompleks – który nazwali Valeriana – przy użyciu Lidaru, rodzaju laserowego pomiaru, który mapuje struktury zakopane pod roślinnością.” [BBC]
Czy duże modele językowe takie jak Chat GPT pomogą przy automatyzacji tworzenia stenogramów z rozmów? Wydawałoby się, iż to zadanie idealnie skrojone dla tych narzędzi, które odciąży specjalistów. Niestety tekst AP News wskazuje, iż narzędzie, które OpenAI stworzyło w tym celu dopisuje do stenogramów rzeczy, które nie były nigdy powiedziane. Jest to dużym problemem gdyż wiele szpitali i instytucji medycznych korzysta z tej technologii a jedno z popularniejszych narzędzi, które ją wykorzystuje usuwa źródłowe pliki audio jak można sobie wyobrazić utrudni weryfikację czy transkrypcja została przeprowadzona poprawnie. [AP News]
Słuchanie Mozarta nie podniesie Wam IQ. Granie w gry wideo nie spowoduje, iż Wasz mózg zgnije. I nie, nie jesteście prawo- lub lewo-półkulowi. Krótki film na temat mitów dot. mózgu.

Mrówki – „Sprzątają nasze miasta z odpadków organicznych, mieszają i napowietrzają glebę, roznoszą nasiona roślin, kontrolują populację przeróżnych owadów. Pełnią nieraz bardzo wyspecjalizowane funkcje, przez całe życie się uczą i jest ich na świecie bardzo dużo: aż 16 tysięcy gatunków, a na jednego człowieka przypada ich około 2,5 miliona osobników. Opowiada o nich Igor Siedlecki, mykomyrmekolog (czyli specjalista od grzybów i mrówek) z Ogrodu Botanicznego Uniwersytetu Warszawskiego.”

„Według analizy genomu patogenu, kolejny szczep wirusa wywołującego mpox [dawniej zwanej małpią ospą – red.] łatwo rozprzestrzeniać się z człowieka na człowieka. Odkrycie to może jeszcze bardziej skomplikować wysiłki mające na celu powstrzymanie rozprzestrzeniania się choroby w Afryce Środkowej, gdzie w ciągu ostatniego roku odnotowano gwałtowny wzrost liczby zakażeń. Naukowcy głowią się nad tym, co w tej chwili napędza ten wzrost.” [Nature]

Idee, kultura, społeczeństwo

„W dzisiejszym odcinku opowiemy o koncepcie Europy Środkowej. Czy rzeczywiście taki region istnieje? Czy jest sztucznym tworem powstałym, aby odróżnić się od Rosji? Dlaczego jego używanie jest dla wielu osób istotne? Jak zagraniczni badacze nazywają region, w którym znajduje się Polska? Na te i inne pytania odpowiada Andrzej Sadecki, ekspert OSW.” W podcaście jest wspomniany esej Milana Kundery, który możecie sobie przeczytać klikając w link: [Milan Kundera: The Tragedy of Central Europe (pdf)].

„Pod pewnymi względami na Kaszubach czas się zatrzymał. Wciąż możemy tu skorzystać z usług baby, która odczyni rzucony na nas urok. Albo obejrzeć taniec z obrazami świętych, a choćby poczuć obecność ducha…” W ramach świętowania 1 listopada przypominamy starszy felieton Stasi Budzisz. [Przekrój]
„Kiedy zaczynamy myśleć o własnej śmiertelności? Kto się boi własnego końca, a kto nie? Do czego nam są potrzebne rytuały? Czy stypa rzeczywiście pomaga żałobnikom? Czy umieranie może być dobre? Z prof. Bogdanem de Barbaro rozmawia Katarzyna Kubisiowska.”

W związku z ostatnim zamieszaniem wokół sukcesji i majątku Zygmunta Solorza część z nas zadała saobie pytanie – a tak w ogóle to skąd ten Solorz się wziął? Na to pytanie postanowili odpowiedzieć nam twórcy Podcastexu i zabierają nas w materiał obejmujący sprzedaż kremu Nivea i prezerwatyw w Bułgarii, pobyt pod fałszywym nazwiskiem w Niemczech, przemyt, a także początki samego Polsatu.

W ostatnich latach figura czarownicy stała się znowu popularna w polskiej świadomości, chociażby dzięki Strajkom Kobiet, które odwoływały się do tych postaci. jeżeli zastanawialiście się kim naprawdę były kobiety, które w Polsce skazywano za czary, to polecamy Wam artykuł z serwisu Hrabia Tytus.
Ale poza tym, iż w większości były kobietami, polskie domniemane czarownice bardzo się od siebie różniły. Niektóre były młode, inne w średnim wieku lub wręcz stare; były pannami, mężatkami i wdowami; w większości rekrutowały się ze stanu chłopskiego (jak większość Polaków w tamtym okresie), ale również mieszczańskiego i – bardzo rzadko – szlacheckiego. Aby lepiej pokazać, jak bardzo były od siebie odmienne, prezentujemy cztery krótkie biogramy kobiet oskarżonych o czary przed sądami w dawnej Polsce.
[Hrabia Tytus]

Idź do oryginalnego materiału