Wydanie 203, 20.09.2024

2 tygodni temu

Jeśli podoba się Wam nasza praca, to tutaj znajdziecie Patronite naszego projektu. Listę naszych patronów możecie znaleźć tutaj.

Dla czytelników newslettera: To wydanie najprawdopodobniej przekracza objętość narzuconą przez serwis Gmail, więc nie wyświetli się w całości w skrzynkach pocztowych w tym serwisie. Możecie rozwinąć pełną treść maila na skrzynce lub otworzyć wersję webową – wystarczy kliknąć numer wydania w mailu.

Powódź

„Szefowa KE Ursula von der Leyen przekazała w czwartek, iż kraje dotknięte powodzią będą mogły wykorzystać miliardy z Funduszu Spójności” Kto i na co będzie mógł wykorzystać te środki z UE opisuje przejrzyście OKO.press. [OKO.press]
„W dzisiejszym podcaście OSW opowiemy o tym jak inne kraje w Europie Środkowej radzą sobie z powodzią i jej skutkami. Opowiemy o sytuacji w Czechach, Rumunii, Słowacji, Słowenii i na Węgrzech. W odcinku występują Krzysztof Dębiec, Ilona Gizińska, Kamil Całus i Łukasz Kobeszko.”

Chcecie pomóc a nie wiecie jak? OKO.press przygotowało artykuł w którym zbiera informacje o zbiórkach z pomocą dla powodzian. Na pewno znajdziecie tam miejsce, któremu warto pomóc. Z naszej strony chcielibyśmy polecić Waszej uwadze jedną zbiórkę osoby ze Stronia Śląskiego, którą znajdziecie na serwisie [Pomagam]. [OKO.press]
„Na katastrofalne w skutkach ulewy we wrześniu 2024 wpłynęła zarówno zmiana klimatu, jak i nieprzystosowana do tak skrajnych warunków infrastruktura – tłumaczą przyczyny powodzi na południu kraju polscy naukowcy.” Wypowiedzi naukowców zebrał serwis Nauka o Klimacie. Za to w Krytyce Politycznej możecie przeczytać wywiad zatytułowany „Może jesteśmy gotowi na suszę stulecia i powódź tysiąclecia – ale nie co roku”. [Krytyka Polityczna], [Nauka o Klimacie]
Gdyby komuś ciągle było materiałów powodziowych mało to można sobie przypomnieć jak wyglądała powódź w roku 1997.

Polska

„«Patrole obywatelskie» obniżają poziom bezpieczeństwa w Polsce. W mieście «patrolowanym» przez wzmożonych, młodych mężczyzn, przekonanych, iż bronią ojczyzny, swoich braci i sióstr przed morderczą, obcą inwazją, nikt tak naprawdę nie może czuć się bezpiecznie.” [Krytyka Polityczna]
„Marcin Kierwiński został pełnomocnikiem rządu do spraw odbudowy powodziowej — poinformował Donald Tusk podczas posiedzenia sztabu kryzysowego w Nowej Soli. Premier przekazał, iż polityk zdecydował się na złożenie mandatu europosła.” interesujące czy plotki, iż KO szykuje go na prezydenta Warszawy po ewentualnym odejściu z tej funkcji Rafała Trzaskowskiego są prawdziwe. [Onet]
„W poniedziałek 16 września Rada Ministrów przyjęła podczas specjalnego posiedzenia projekt ustawy o ochronie ludności i obronie cywilnej. Rządząca koalicja zapowiadała prace nad ustawą adekwatnie od wygranej w wyborach 15 października 2023. Sprawdzamy, czy w obecnej sytuacji powodziowej jej przepisy dużo by zmieniły, gdyby uchwalono ją wcześniej.” [OKO.press]
Andrzej Duda chciał zaangażować się w kampanię do wyborów prezydenckich w Stanach Zjednoczonych spotykając się Donaldem Trumpem na wiecu ale okazało się, iż były prezydent nie czuje potrzeby spotkania się polskim prezydentem i odwołał spotkanie. [Gazeta]
„W cieniu powodzi prezydent Andrzej Duda wręczył akty powołania neo-sędziom, których nominowała nielegalna neo-KRS. Można spodziewać się, iż Duda będzie dalej betonował sądy wadliwymi sędziami. To też sygnał, iż przez cały czas są sędziowie, którzy cały czas biją się o te nominacje” [OKO.press]

Wojna w Ukrainie

Atak Rosji na Ukrainę – aktualny stan wydarzeń przedstawia [Ośrodek Studiów Wschodnich].
Ursula von der Leyen jest znowu w Kijowie. Co tym razem z sobą przywiozła? [The Kyiv Independent]
„Rosyjskie dowództwo wojskowe przewidziało wtargnięcie Ukrainy do regionu kurskiego i od kilku miesięcy planowało temu zapobiec, jak wynika z dokumentów, które ukraińska armia przejęła z opuszczonych rosyjskich pozycji w regionie.” [The Guardian]
„W ostatnich miesiącach Ukraina zwiększyła liczbę ataków przy użyciu dronów rodzimej produkcji na rosyjską infrastrukturę krytyczną niezbędną do zasilania rosyjskiej machiny wojennej. W obliczu ataków z użyciem dziesiątek dronów jednocześnie, rosyjska obrona przeciwlotnicza okazała się przeciążona i nie zawsze skuteczna.” Kyiv Independent pisze ogólnie o tym co się dzieje w ramach toczącej się wojny a Kyiv Post skupia się na jednym ataku – na magazyn amunicji w Rosji, którego wybuch był odczuwalny wiele kilometrów dalej i był także widoczny z kosmosu. [The Kyiv Independent], [Kyiv Post]
Meta (czyli właściciel m.in Facebooka i Instagram) zabronił dostępu do swoich platform serwisowi Russia Today i innym rosyjskim mediom rządowym gdyż „wykorzystały one zwodnicze taktyki do prowadzenia tajnych operacji wywierania wpływu w Internecie.” o czym przeczytacie w serwisie Reuters. Za to Kyiv Independent pisze, iż działania Mety są niewystarczające żeby przeciwdziałać rosyjskiej dezinformacji. [Reuters], [The Kyiv Independent]
Jeśli ciągle Was interesują zmiany w rządzie Ukrainy jakie zaszły jakiś czas temu, to OSW przygotowało analizę w formie podcastu.

„Międzynarodowy Fundusz Walutowy odłożył na czas nieokreślony misję pracowników w Moskwie w tym tygodniu, aby dokonać przeglądu rosyjskiej gospodarki po raz pierwszy od inwazji na Ukrainę, po tym, jak posunięcie to spotkało się z ostrą krytyką ze strony kilku europejskich sojuszników Kijowa.” Niektórzy myślą, iż wystarczy poczekać trochę czasu i można wrócić do dawnych relacji z Rosją. [The Guardian]
„Pociski artyleryjskie sprzedawane przez indyjskich producentów broni zostały przekierowane przez europejskich klientów do Ukrainy, a Nowe Delhi nie interweniowało w celu powstrzymania handlu pomimo protestów ze strony Moskwy. Tak twierdzi analiza dostępnych komercyjnie danych celnych przeprowadzona przez Reutersa oraz jedenastu indyjskich i europejskich urzędników rządowych i przemysłu obronnego.” [Reuters]

Europa

„17 września Ursula von der Leyen przedstawiła nowy skład Komisji Europejskiej. O tym, jak kształtował się proces wyboru kandydatów na komisarzy, jakie są szanse na to, iż Komisja Europejska będzie miała taki skład jak ten zaproponowany przez przewodniczącą, kto jest wygranym tego rozdania a kto może czuć niedosyt, rozmawiają Jolanta Szymańska oraz Tomasz Zając.”

Wyżej prezentujemy Wam podcast o (najprawdopodobniej) nowej obsadzie Komisji Europejskiej. jeżeli jednak chcecie poznać tylko nazwiska, to Politico ma krótki tekst o członkach nowej komisji wraz z opisem kto komu dokładnie teraz będzie podlegał. Za to OSW ma artykuł, który skupia się na tym jak nowa obsada KE przełoży na obronność. [Politico], [Ośrodek Studiów Wschodnich]
„Sir Keir Starmer zasugerował, iż przeanalizuje włoską umowę z Albanią w sprawie azylu w ramach ”pragmatycznego„ podejścia do walki z łodziami migrantów przepływającymi przez kanał La Manche.” BBC opisuje wizytę premiera Wielkiej Brytanii we Włoszech a The Guardian opisuje co kryje się za sukcesem Włoch w polityce migracyjnej – przemoc i gwałt dokonywane na migrantach przez tunezyjskich urzędników. [BBC], [The Guardian]
Kącik dezinformacyjny
- „Wyciekły wewnętrzne dokumenty z kontrolowanego przez Kreml centrum propagandy. Dzięki temu wiemy, jak Rosja planowała wsparcie dla skrajnie prawicowych partii w wyborach do Parlamentu Europejskiego. Jeden z celów to budowa w Kaliningradzie centrum operacji wpływu na kraje bałtyckie, Polskę i Niemcy” [Frontstory]
- „Organizacja krajowych i międzynarodowych «ruchów pokojowych» przez węgierskie podmioty państwowe i niepaństwowe – we współpracy z innymi międzynarodowymi graczami – oznacza nowy i niepokojący rozwój w polityce międzynarodowej, z daleko idącymi i trwałymi konsekwencjami zarówno dla stabilności europejskiej, jak i potencjalnego sukcesu Ukrainy w wojnie.” [VSquare]
- „W dzisiejszym odcinku opowiemy jak propaganda putina forsuje swoje narracje na Zachodzie. Na festiwalu w Wenecji został zaprezentowany film Anastasii Trofimovej Russian's at war.To pierwszy film, który pokazuje punkt widzenia rosyjskiej strony od kiedy wybuchła wojna na Ukrainie. O tym jak wyglądają rosyjskie operacje wpływu na zachodzie, o tym co ustalili amerykanie i czym jest operacja Doppelgänger opowie Katarzyna Chawryło- ekspertka OSW.”

„Rosja czy UE? Ostry spór o przyszłość Gruzji. Plus: Rosja znowu aktywna na Kaukazie Płd. Czy UE może polegać na Azerbejdżanie” jeżeli interesuje Was co dzieje się na Kaukazie, to polecamy ostatni newsletter od Agnieszki Filipiak. The Guardian za to pisze o tym jak zaraz po zakazaniu „propagandy LGBTQ” w Gruzji zamordowano najbardziej znaną trans kobietę. [Przegląd Agnieszki Filipiak], [The Guardian]
„Kto utrzymuje bogaty zachód Europy? Niewystarczająco opłacani, niewidzialni migranci ze wschodu” Polecamy trzyczęściowy reportaż The Guardian gdzie reporterka udała się do trzech państw żeby podjąć najtańszą pracę oferowaną migrantom i migrantkom. W Niemczech pracowała na farmie, w hotelu w Irlandii i jako opiekunka osób starszych we Francji. Linkujemy do artykułu wprowadzającego gdzie znajdziecie opis sytuacji migrantów oraz linki do każdego z trzech reportaży. [The Guardian]
„Zjednoczenie Niemiec miało miejsce już 34 lata temu. Wciąż wiele problemów Niemiec Wschodnich pozostaje nierozwiązanych. Mieszkańcy byłego NRD wciąż czują się obywatelami drugiej kategorii. Wybory landowe w Niemczech, w landach byłego NRD pokazują jak popularne są partie radykalne, AfD i BSW Sahry Wagenknecht. W tym filmie tłumaczymy, skąd bierze się tak duże poparcie tych formacji. Dlaczego prorosyjskie hasła wciąż oddziaływują w Niemczech? Skąd biorą się postawy skrajne? Czy radykałowie mogą dojść do władzy lub mieć wpływ na politykę Niemiec? Jaki wpływ na popularność radykałów mają uchodźcy i cała sprawa migracji? Na te pytania odpowiadamy w tym filmie.”

„Przez kilka lat Irlandia robiła co mogła, żeby nie przyjąć miliardów zaległych podatków od jednej z międzynarodowych korporacji, bo dzięki takiej pobłażliwości paradoksalnie zarabia teraz najwięcej w swojej historii. Tyle tylko, iż nagłe bogactwo przyniosło tyle samo korzyści, co problemów.”

„Ostatnimi czasy Włochy zaskakują – w pozytywnym znaczeniu tego słowa – realizowanymi zakupami dla swoich sił zbrojnych. W poprzednich miesiącach duże powody do euforii mieli włoscy marynarze, którzy w najbliższych latach otrzymają nowe okręty kilku typów: fregaty, patrolowce i niszczyciele min. Teraz przyszła kolej na lotnictwo i obronę powietrzną. Lotnicy mogą liczyć na kolejne Lightningi II i Typhoony, planowane jest również pozyskanie morskich samolotów patrolowych i maszyn walki radioelektronicznej.” [Konflikty]

Bliski i Środkowy Wschód

We wtorek, około 15:30 czasu lokalnego w Libanie, wybuchło kilka tysięcy pagerów. Urządzeń do jednokierunkowego przesyłania krótkich wiadomości tekstowych. Były one używane przez Hezbollah, jako jedno z narzędzi bezpiecznej komunikacji. Stroną, która to bezpieczeństwo kompletnie podważyła najpewniej jest Izrael. Zgodnie z doniesieniami w pagerach ukryty był mały ładunek wybuchowy, który został w niejasny sposób zdetonowany. Zginęło co najmniej 11 osób, a ponad 3 tysiące zostało rannych. O tym co wiemy o ataku (np kiedy i skąd Hezbollah nabył feralne urządzenia) przeczytacie w linkowanych artykułach. [Konflikty], [Reuters]
Podczas pogrzebu 4 członków Hezbollahu, który zginęli od wybuchu pagera doszło do eksplozji krótkofalówki. Jak się okazuje, pagery nie były jedynymi urządzeniami, które zaskoczyły Hezbollah. [Konflikty]
Dlaczego zdecydowano się na detonację urządzeń w rękach Hezbollahu akurat teraz? Czy to oznaczać może otwartą wojnę i inwazję na południowy Liban? Tego jeszcze nie wiemy, ale Izrael przemieszcza siły na północ, dokonuje kolejnych nalotów na cele w Libanie, a premier Netanjahu ma dążyć do wymiany ministra obrony, który w tej chwili jest przeciwny inwazji. Do tego dochodzi sprzeciw USA, największego sojusznika, gdzie już niebawem odbędą się wybory prezydenckie. Temperatura na izraelsko-libańskiej granicy jest wysoka jak nigdy, ale inwazja nie pozostało przesądzona. Mamy nadzieję, iż między zamknięciem wydania, a czasem gdy będziecie je czytać sytuacja się nie zmieni. [Konflikty], [Reuters]
Mijają dwa lata od śmierci Mahsy Dżiny Amini, zabitej w wyniku interwencji policji obyczajowej. Podczas protestów zginęło 500 osób, ponad 22 tysiące zostało zatrzymanych, a prawo zostało jeszcze zaostrzone. Jednak na nagraniach z tego późnego lata, nie brakuje w Iranie kobiet, które chodzą po ulicach największych miast, bez zasłoniętych włosów. [AP News]
„Amerykański dziennik The Washington Post opublikował wyniki śledztwa dziennikarskiego, z którego wynika, iż macki Korpusu Strażników Rewolucji Islamskiej sięgnęły wschodnioeuropejskiego półświatka przestępczego i organizacji z nim powiązanych. Dzięki gangom Teheran może likwidować przeciwników bez konieczności wysyłania agentów, którzy zmuszeni byliby do poznawania terenu, wtapiania się w lokalną społeczność i docierania do wrogów Islamskiej Republiki Iranu. A ewentualna ich wpadka groziłaby kompromitacją reżimu ajatollahów.” [Konflikty]
Irański prezydent zakomunikował, iż Iran nie chce dążyć do wzbogacania uranu do poziomu odpowiedniego dla konstrukcji broni jądrowej i jest gotowy do rozmów o irańskim programie jądrowym. Najwyższy Przywódca Iranu miał dać prezydentowi zielone światło do negocjacji. Sam prezydent Pezeszkian za jeden ze swoich głównych celów prezydentury określił zniesienie sankcji nałożonych na Iran. Powrót do porozumienie jądrowego, mógłby w tym pomóc. W 2015 roku podpisano już porozumienie, jednak Donald Trump po przejęciu władzy wycofał z niego USA w 2018 roku. Zatem sporo zależy również od tego kto wygra tegoroczne amerykańskie wybory prezydenckie. [AP News]
Jemeńscy rebelianci Huti przez cały czas atakują statki w regionie cieśniny Bab al-Mandab. Na akwenie obecne są dwie misje sojusznicze mające na celu zapewnienie bezpieczeństwa żeglugi handlowej. Mimo tych wysiłków, Huti przez cały czas znacząco utrudniają korzystanie ze szlaku handlowego przez Kanał Sueski wpływając na globalną wymianę towarów. Brookings Institutions opisuje jakie lekcje z tej amerykańskiej porażki powinniśmy wyciągnąć i jakie były możliwości na zażegnanie konfliktu, których nie wykorzystano. [The Brookings Institution]
Grecki tankowiec Sounion, który został uszkodzony, a następnie podpalony przez rebeliantów Huti, został odholowany na bezpieczne wody – poinformowało dowództwo unijnej misji morskiej Aspides. Podczas holowania nie doszło do wycieku ropy. [AP News]
Pozostając jeszcze w Jemenie. Amerykanie potwierdzili zestrzelenie przez Hutich dwóch dronów MQ-9 w przeciągu tygodnia. Amerykanie nie potwierdzają ile dronów stracili od rozpoczęcia operacji przeciwko Hutim. [AP News]
Afgańska ambasada wznawia działalność w Omanie. Jest to kolejny krok w międzynarodowej akceptacji Talibów w regionie. [AP News]
W połączonej operacji sił amerykańskich i irackich zabito kilku wysokich ranga przywódców tzw. państwa islamskiego. Operacja, która rozpoczęto w sierpniu, miała miejsce w zachodniej części prowincji Anbar, czyli na obszarach pustynnych graniczących z Syrią i Jordanią. [AP News]

Azja

„Rząd Korei Południowej, kraje zachodnie i agencje adopcyjne pracowały w porozumieniu, aby dostarczyć około 200 000 koreańskich dzieci rodzicom za granicą, pomimo wieloletnich dowodów na to, iż były one pozyskiwane w wątpliwy lub wręcz pozbawiony skrupułów sposób, jak wykazało dochodzenie prowadzone przez The Associated Press. Dzieci te dorastały i szukały swoich korzeni – a niektóre z nich zdały sobie sprawę, iż nie są tym, kim im mówiono.” [AP News]
„Ogromne powodzie i osunięcia ziemi wywołane przez tajfun Yagi sprawiły, iż prawie sześć milionów dzieci w Azji Południowo-Wschodniej walczy o dostęp do czystej wody, żywności i schronienia, według agencji ONZ ds. dzieci.” [Al-Dżazira]
Pisaliśmy wielokrotnie o niedawnej rewolucji jaka zaszła w Bangladeszu ale jeżeli ktoś z Was potrzebuje krótkiego podsumowania, to Patryk Kugiel napisał je dla Polskiego Instytutu Spraw Międzynarodowych. [Polski Instytut Spraw Międzynarodowych]
To, iż Chiny blokują dostęp do serwisu ChatGPT jak i innych zachodnich narzędzi opartych na „sztucznej inteligencji” raczej Was nie zaskakuje. Ale jeżeli jesteście ciekawi jak przebiegało blokowanie dostępu do tych serwisów i jakie wnioski można z tego wyciągnąć, to polecamy artykuł [Rest of World].
„Stany Zjednoczone nie planują natychmiastowego wycofania systemu rakietowego średniego zasięgu rozmieszczonego na Filipinach, pomimo chińskich żądań, i testują możliwość jego użycia w regionalnym konflikcie, podały źródła znające sprawę.” [Reuters]
W sobotę odbędą się wybory prezydenckie na Sri Lance. Kim są kandydaci, jaka jest sytuacja polityczna w kraju, dlaczego warto się tym zainteresować? Artykuły Al-Dżaziry i AP News starają się odpowiedzieć na te pytania. [Al-Dżazira], [AP News]
Jeśli interesują Was wybory na Sri Lance ale wolicie słuchać niż czytać, to polecamy najnowszy odcinek Depeszy PISM gdzie ostatni segment jest poświęcony właśnie temu tematowi.

W indyjskiej prowincji Kaszmir odbyły się pierwsze lokalne wybory od roku 2019, kiedy władze w Nowym Delhi ograniczyły niezależność tego regionu. AP News pisze o samych wyborach a Al-Dżazira ma tekst o lokalnym polityku, który nie wycofuje się z polityki pomimo prześladowania ze strony władz. [AP News], [Al-Dżazira]

Afryka

„Malijscy żołnierze pokonali islamskich bojowników, którzy zaatakowali wojskowy obóz szkoleniowy i lotnisko w stolicy Mali we wtorek po strzelaninie, w której zginęło kilku żołnierzy, podały władze. Do ataku przyznała się grupa powiązana z Al-Kaidą.” [AP News]
„Wobec wzrostu napięć w Rogu Afryki jakaś forma konfrontacji wydawała się nieunikniona. Największą niewiadomą pozostawało, kto wykona pierwszy krok. Tym razem była to Etiopia, której wojska zajęły lotniska w regionie Gedo w Dżubalandzie w południowo-zachodniej Somalii. Agresywna operacja przeprowadzona przez Addis Abebę ma na celu powstrzymanie dalszych dostaw egipskiego sprzętu, a w perspektywie również żołnierzy, jako wsparcia dla Somalii. Cichym sojusznikiem Etiopii w tym przedsięwzięciu są terroryści z Asz-Szabab.” [Konflikty]
Powodzie nawiedzają także Afrykę. Po gwałtownych opadach deszczu woda zalewa Czad, Mali, Niger oraz Nigerię. W tej ostatniej woda uszkodziła więzienie czego efektem była ucieczka prawie 300 osadzonych. [AP News #1], [AP News #2]
W efekcie suszy i ryzyka klęski głodu Zimbabwe oraz Namibia zdecydowały o odstrzale blisko 300 słoni. Ich mięso ma być rozdystrybuowane wśród zagrożonych społeczności. Z powodu suszy zmarło w Zimbabwe 100 słoni. Populacja słoni w obu państwach prężnie się rozwija, sumarycznie w obu z nich przekraczając 100 tysięcy osobników. Zdaniem władz, ta liczba jest za duża do utrzymania w coraz trudniejszym klimacie. [AP News]
Sąd w Kinszasie, stolicy Demokratycznej Republiki Konga wydał wyroki śmierci dla 37 oskarżonych w procesie o usiłowanie zamachu stanu. Wśród skazanych znaleźli się trzej Amerykanie. Władze USA w rozmowie z dziennikarzami poinformowały, iż wiedzą o wyroku. Nikt z administracji go oficjalnie nie podważa, co znacząco ogranicza szansę na powrót skazanych do USA. Sami skazańcy zapowiadają apelację. W sprawie próby zamachu stanu bardzo niejasne sa okoliczności. Przywódcą próby przewrotu był mało znany polityk opozycji handlujący samochodami, a pozostałe szczegóły sprawy tym bardziej nasuwają wątpliwości. [AP News]

Ameryka Łacińska

„Za życia był rewolucjonistą i przywódcą chłopskim. Po śmierci został bohaterem narodowym, ale międzynarodową sławę przyniosła mu dopiero późniejsza rebelia wywołana w jego imieniu. Kim był i o co walczył Emiliano Zapata?” jeżeli kiedykolwiek zastanawialiście się kim są Zapatyści i jak ich ruch został zapoczątkowany, to możecie znaleźć odpowiedzi na te pytania w artykule serwisu Hrabia Tytus. [Hrabia Tytus]
„Brazylijska Amazonia jest domem dla prawie 30 milionów ludzi, z których większość mieszka w gwałtownie rozwijających się miastach i miasteczkach, takich jak Belém w stanie Pará, które w przyszłym roku będzie gospodarzem szczytu klimatycznego COP30. Wiele z tych ośrodków miejskich, podobnie jak otaczające je niszczejące lasy deszczowe, ma kłopoty. Przestępczość Zorganizowana przestępczość w coraz większym stopniu przyczynia się nie tylko do wylesiania w regionie, ale także do wzrostu przemocy w amazońskich miastach.” [Americas Quarterly]
Konflikt Elona Muska i brazylijskiego wymiaru sprawiedliwości przypomina w tej chwili telenowelę. W ostatnim odcinku Twitter znalazł pewne obejście zakazu sądowego i w związku z tym została nałożona na serwis należący do Muska kara finansowa. [The Guardian]
Prezydent Chile Gabriel Boric chociaż zaczynał kadencję prezydencką zapowiadając drastyczne zmiany to pod koniec brzmi jak centro-lewicowy polityk, których nie tak dawno chętnie krytykował. O politycznej spuściźnie Borica pisze Americas Quarterly. [Americas Quarterly]
Parlament Europejski uznał opozycyjnego kandydata za zwycięzcę ostatnich wyborów prezydenckich w Wenezueli. Edmundo González w tej chwili przebywa w Hiszpanii a działanie PE ma charakter czysto symboliczny i raczej nie przełoży się na żadne decyzje polityczne. [Politico]

Ameryka Północna

„Rządząca w Kanadzie Partia Liberalna straciła niegdyś bezpieczny mandat w Montrealu, co prawdopodobnie zwiększy presję na premiera Justina Trudeau, by ustąpił ze stanowiska.” [The Guardian]
Handel ludźmi w celu wykorzystania seksualnego, wymuszanie haraczy, porwania, praca przymusowa, przekupstwo. To wszystko i więcej znajduje się w akcie oskarżenia wobec Seana Combsa (znanego w Polsce chyba lepiej pod pseudonimem Puff Daddy). The Guardian szczegółowo opisuje sprawę przestępstw jakich się dopuścił przy okazji osadzenia go w areszcie po tym jak sąd odmówił mu zwolnienia za kaucją. [The Guardian]
„Zakazy aborcji opóźniły opiekę medyczną w nagłych wypadkach. Eksperci twierdzą, iż śmierci tej matki w stanie Georgia można było zapobiec. Co najmniej dwie kobiety w Georgii zmarły po tym, jak nie miały dostępu do legalnej aborcji i terminowej opieki medycznej w swoim stanie, jak odkryła ProPublica.” Kobity umierające w szpitalach mimo tego, iż lekarze byli w stanie im pomóc. Niestety brzmi to bardzo znajomo. Tak samo znajomo brzmi tłumaczenie konserwatystów, którzy udają iż nikt ich nie ostrzegał, iż prawo jakie wprowadzają będzie miało dokładnie takie skutki. [ProPublica]
„Ponad 100 republikańskich byłych urzędników ds. bezpieczeństwa narodowego i polityki zagranicznej poparło w środę Kamalę Harris na prezydenta we wspólnym liście, nazywając Donalda Trumpa «niezdolnym do sprawowania» kolejnej kadencji w Białym Domu.” [The Guardian]
„Putin oznajmił niedawno, iż popiera Kamalę Harris, ale dziwnym trafem to Trump nigdy nie powiedział o prezydencie Rosji złego słowa, za to lubi grozić rozwiązaniem NATO. A sponsorowana przez Rosję dezinformacja kierowana jest głównie do wyborców prawicy.” [Krytyka Polityczna]
Republikanie twierdzą, iż deportując 11 milionów migrantów ze Stanów Zjednoczonych poprawią sytuację na rynku pracy. Czasami mówią też, iż dzięki temu obniżą ceny mieszkań oraz obniżą inflację ale skupmy się na rynku pracy. Wielu komentatorów używając wyłącznie zdrowego rozsądku stwierdziło, iż takie działanie nie przyniesie tego efektu ale Brookings Institution postanowiło spojrzeć na dane. Spojrzało na ostatnie zaostrzenie prawa migracyjnego, które wiązało się ze zwiększeniem liczby deportacji oraz sytuacją na rynku pracy. Ich analizy potwierdziły to, iż deportacje nie poprawią rynku pracy a jeżeli ciekawi Was jakie mechanizmy za, to odpowiadają to zerknijcie do tekstu. [Brookings Institution]
„Krajowe badania opracowane przez Centra Kontroli i Zapobiegania Chorobom wykazały już bezprecedensowy spadek liczby zgonów spowodowanych narkotykami o około 10,6%. To ogromne odwrócenie sytuacji z ostatnich lat, kiedy śmiertelne przedawkowania regularnie rosły o dwucyfrowe wartości procentowe.” [NPR]
Republikanin Mark Robinson z Karoliny Północnej, był w memach żartobliwie nazywany „czarnym Hitlerem” z powodów poglądów jakie głosił. Raport CNN, opublikowany w czwartek, zbiera różne wypowiedzi jaki Robinson publikował na forum pornograficznym, m.in jak nazywa siebie „czarnym nazistą” czy jak stwierdza, iż niewolnictwo powinno być legalne i sam by chętnie kupił kilku niewolników. Mimo skandalu jaki to wywołało nie Mark Robinson przez cały czas jest kandydatem republikanów w wyścigu o fotel gubernatora stanu Karolina Północna. [CNN], [The Guardian]

Oceania

16 września Papua-Nowa Gwinea świętowała 49. rocznicę uzyskania niepodległości od Australii. Ten najbardziej różnorodny językowo kraj świata (występuje tam ponad 800 osobnych języków) przez ostatnie półwiecze przeszedł długą i niełatwą drogę i ma przed sobą wiele kolejnych wyzwań. Z okazji rocznicy redakcja życzy Papui-Nowej Gwinei i jej mieszkańcom wszystkiego najlepszego. [Radio New Zealand]
W Papui-Nowej Gwinei wykonano pierwsze w historii zdjęcie krogulca szarobiałego. Jest to ptak występujący jedynie na wyspie Nowa Brytania, który został opisany i był obserwowany wcześniej, o tyle nie mieliśmy do dyspozycji żadnej jego fotografii. [WWF]

Ekonomia i gospodarka

Nadal trwa strajk w Boeingu. Lotniczy gigant wznowił rozmowy ze związkami zawodowymi, w których uczestniczą również federalni mediatorzy. Najgorętszą kwestią są podwyżki. W ciągu 4 lat związki zawodowe oczekują 40% podwyżki, znacząco powyżej propozycji Boeinga, który zaproponował 25%. [Reuters]
Instalacji Agri-PV, czyli jednocześnie wykorzystujących ziemię do działalności rolniczej i produkcji energii z fotowoltaiki, przybywa w Europie coraz szybciej. Krajowe ustawodawstwo jednak w tym nie pomaga. A szkoda, bo potencjał drzemiący w tym rozwiązaniu jest całkiem spory. Raport przygotowany przez think tank Ember mówi o możliwości instalacji w takiej formie blisko 120 GW czyli ponad sześciokrotnie więcej, niż cała zainstalowana w tej chwili w kraju fotowoltaika. [Wysokie Napięcie]
„Amerykański bank centralny rozpoczął w środę oczekiwaną serię obniżek stóp procentowych od większej niż zwykle redukcji o pół punktu procentowego, która zdaniem prezesa Rezerwy Federalnej Jerome'a Powella miała pokazać zaangażowanie decydentów w utrzymanie niskiej stopy bezrobocia teraz, gdy inflacja spadła.” [Reuters]
„Rewolucja, która nie nadejdzie: dlaczego raport Draghiego nic nie zmieni” Tydzień temu polecaliśmy Wam dwa teksty o raporcie Draghiego a teraz mamy na dokładkę trzeci. [Rytm życia, rytm gospodarki]

Nauka i technologia

Jak rozprzestrzenia się cholera? choćby gdyby nie było powodzi, która utrudnia dostęp do wody pitnej warto byłoby obejrzeć ten krótki filmik i się czegoś dowiedzieć. Sugerujemy tylko, iż może lepiej nie oglądać w czasie jedzenia.

„Naukowcy ostrzegają, iż zmiany klimatyczne zmieniają Europę w wylęgarnię chorób przenoszonych przez komary. Dłuższe lata, wyższe temperatury i obfite opady deszczu tworzą korzystne warunki dla komarów w miejscach, w których wcześniej nie mogły się rozwijać.” jeżeli ktoś z Was na poważnie myślał, iż dzięki katastrofie klimatycznej będą w Polsce pomarańcze i winnice a nie choroby przenoszone przez komary to choćby nam Was nie żal. [Nature]
„Od dawna znane jako przekaźnik w komórkach, RNA jest coraz częściej postrzegane jako molekularny system komunikacji – choćby między organizmami znacznie oddzielonymi przez ewolucję.” [Quanta Magazine]
„Czy roboty chwastobójcze mogą zastąpić pestycydy?” Artykuł sprzed kilku miesięcy nie daje twardych odpowiedzi ale pokazuje kierunek w jakim może pójść przynajmniej część upraw hodowlanych. [The Guardian]
„Naukowcy po raz pierwszy zaobserwowali splątanie kwantowe – stan, w którym cząstki przenikają się, tracąc swoją indywidualność, tak iż nie można ich już opisać osobno – między kwarkami. Wyczyn ten, osiągnięty w CERN, europejskim laboratorium fizyki cząstek w pobliżu Genewy w Szwajcarii, może otworzyć drzwi do dalszych badań informacji kwantowej w cząstkach przy wysokich energiach.” [Nature]
„Masz w sobie biliony wirusów – tak, w tym momencie! Ale to nie są wirusy, których powineneś się bać. Niektóre z nich to tajni obrońcy Twojego ciała, którzy trzymają w ryzach śmiertelne bakterie, a choćby zabijają komórki rakowe. Ale co się dzieje, gdy zwracają się przeciwko Tobie? Przyjrzyjmy się niezwykłemu światu ludzkiego wiromu.”

Zastanawialiście się jak wygląda punkt styczny między nauką a politykami? Co dokładnie robią doradcy polityków do spraw naukowych? Wiemy, iż nie brzmi to bardzo ekscytująco ale nie dość, iż jest dużo ważniejsze niż może się powszechnie wydawać to bywa też ciekawsze niż można by się spodziewać. Dowiecie się tego z artykułu Naturę, w którym możecie przeczytać o doświadczeniach 4 ekspertów od nauki. [Nature]

Idee, kultura, społeczeństwo

„Hiszpanie, podbijając Nowy Świat, stosowali wyjątkowo brutalne metody, masowo mordowali mieszkańców Ameryk i dopuszczali się niewyobrażalnych okrucieństw. To prawda czy może tylko wroga propaganda?” [Hrabia Tytus]

„Badania pokazują, iż 25% stron internetowych opublikowanych w latach 2013-2023 zniknęło. Kilka organizacji stara się ocalić echa sieci, ale nowe zagrożenia zagrażają ich istnieniu.” Strony internetowe to także część naszego dziedzictwa więc powinniśmy dbać o zachowanie przynajmniej części z nich dla przyszłych historyków. [BBC]
„Nauka to jest coś skomplikowanego. Nie da się znać na wszystkim, trudno choćby interesować się wszystkim, nie mamy na to czasu, zasobów, przygotowania… Musimy polegać na naukowcach i wierzyć, iż eksperci z danej dziedziny przekazują nam rzetelną wiedzę, zgodną z aktualnym stanem naukowym. No właśnie: wierzyć. Na pewno zetknęliście się gdzieś z zarzutami, iż nauka jest jak religia, ktoś nakazuje nam wierzyć w określone paradygmaty i koniec. O tym, jak to rzeczywiście działa, opowiada dziś dr hab. Adrian Kuźniar z Wydziału Filozofii Uniwersytetu Warszawskiego, autor kanału Bakcyl filozofii„ na YouTubie.”

„Podczas gdy bycie szczęśliwym zwiększa naszą satysfakcję, zdolności poznawcze i motywację, osiągnięcie szczęścia nie jest takie proste. I choćby jeżeli aktywnie go poszukujemy, nie ma gwarancji, iż nasze dążenie zostanie uwieńczone sukcesem. Ale to nie ma znaczenia: dążenie do szczęścia jest głęboko ludzkie.”

Idź do oryginalnego materiału