Wydanie 199, 23.08.2024

4 tygodni temu

Jeśli podoba się Wam nasza praca, to tutaj znajdziecie Patronite naszego projektu. Listę naszych patronów możecie znaleźć tutaj.

Dla czytelników newslettera: To wydanie najprawdopodobniej przekracza objętość narzuconą przez serwis Gmail, więc nie wyświetli się w całości w skrzynkach pocztowych w tym serwisie. Możecie rozwinąć pełną treść maila na skrzynce lub otworzyć wersję webową – wystarczy kliknąć numer wydania w mailu.

Polska

• „Stowarzyszenie Dziennikarzy Polskich apeluje o wpłaty na rzecz Sebastiana Morynia, byłego wicenaczelnego TV Republika, skazanego za znieważenie Obywateli RP.” [Press]

• „Episkopat nie odpuszcza Nowackiej w sprawie lekcji religii. Chce skierowania sprawy do TK. Kościelnym oficjelom nie podoba się zasada łączenia osób z różnych klas w jedną grupę, która będzie uczęszczać na lekcję religii.” [OKO.press]

• „Jest sądowy nakaz aresztowania za jedną z kluczowych postaci związanych z rządem Mateusza Morawieckiego. Chodzi o byłego prezesa Rządowej Agencji Rezerw Strategicznych – Michała K. W tej sprawie chodzi też o Pawła Sz., twórcę marki odzieżowej Red is Bad, który nagle w czasie pandemii stał się dostawcą dla RARS niemal wszystkiego, za gigantyczne pieniądze.” [TVN24]

• „Ugrupowanie Hołowni bardzo chce składkę obniżyć, ale nie ma pomysłu, jak utratę tych środków zrekompensować systemowi ochrony zdrowia. Jeszcze niedawno Polska 2050 chciała podniesienia składki i wzrostu nakładów na zdrowie. Porzuciła ten plan na rzecz nieskrępowanej demagogii” OKO.press krytykuje ostatnie pomysły Polski 2050 a Obserwator Gospodarczy ma artykuł o tym jak w praktyce wygląda wydatkowanie składki zdrowotnej. [OKO.press], [Obserwator Gospodarczy]

• „W poniedziałek 19 sierpnia 2024 Państwowa Komisja Wyborcza będzie kolejny raz debatować nad sprawozdaniem finansowym komitetu wyborczego PiS z kampanii przed wyborami 15 października 2023.” OKO.press pisze o nieoficjalnych doniesieniach z PKW a Money informuje o tym, iż PiS chce pozwać PKW. [OKO.press], [Money]

• „Miejskie powodzie staną się normą? Obraz zalanej Warszawy pokazuje większy problem. Nawałnice, które przeszły przez Mazowsze, nie oszczędziły Warszawy. Na przykładzie tego miasta widać stare błędy, które w postępującym kryzysie klimatycznym prowadzą do powstawania błyskawicznych powodzi” [OKO.press]

• „Rozmowa z ekspertem Polskiego Instytutu Spraw Miedzynarodowych Patrykiem Kugielem o pierwszej od 45 lat wizycie premiera Indii w Polsce i planowanej podróży Narendry Modiego na Ukrainie.” jeżeli chcecie się dowiedzieć dlaczego jest to ważna wizyta oraz co może wyniknąć z wizyty jaką premier Modi złoży potem w Kijowie, to polecamy rozmowę.

• „Onet ujawnia kulisy powołania poufnego programu, który miał zapewnić Polsce dostęp do amunicji na wypadek konfliktu zbrojnego. Dzięki ludziom Morawieckiego kontrolę nad programem zyskały prywatne firmy, które nie miały doświadczenia w produkowaniu amunicji” jeżeli artykuł Onetu będzie za paywallem, to polecamy podsumowanie od OKO.press. [Onet], [OKO.press]

---

Wojna w Ukrainie

• Atak Rosji na Ukrainę – aktualny stan wydarzeń przedstawia Ośrodek Studiów Wschodnich i Konflikty.pl. [Ośrodek Studiów Wschodnich], [Konflikty]

• „6 sierpnia wojska ukraińskie nieoczekiwanie wkroczyły na terytorium Federacji Rosyjskiej w obwodzie kurskim. Po zaledwie paru dniach Ukraińcy zdobyli istotne taktycznie miasto Sudża, będące siedzibą władz rejonowych, a w tydzień po rozpoczęciu ataku w ich rękach znajdować się miało już 1000 km2 rosyjskiego terytorium, czyli więcej, niż udało się zająć Rosjanom w tym roku. Do dziś władze w Kijowie nie przedstawiły konkretnych celów tej operacji, ale o jej skutkach możemy mówić i pisać już teraz.” [Nowa Europa Wschodnia]

• „20 sierpnia Rada Najwyższa Ukrainy przegłosowała wprowadzenie poprawek do ustaw regulujących aktywność wspólnot religijnych, co umożliwiło zakazanie działalności Ukraińskiej Cerkwi Prawosławnej Patriarchatu Moskiewskiego (UCP PM) – największej organizacji religijnej w kraju, która podlega Cerkwi rosyjskiej.” O dokładnych skutkach tej regulacji przeczytacie w analizie OSW lub artykule The Kyiv Independent. [Ośrodek Studiów Wschodnich], [The Kyiv Independent]

• „Wojna, poza oczywistymi skutkami, które ze sobą niesie, powoduje także długotrwałe, społeczne problemy, z którymi ukraińskie społeczeństwo będzie musiało mierzyć się przez dekady. Demografia, rynek pracy, gospodarka to tylko niektóre z obszarów, które ponoszą skutki agresywnej rosyjskiej napaści. O wyzwaniach, które już dziś dotykają Ukrainę, ale pozostaną z nią także na dłużej, w rozmowie z Tomaszem Zającem opowiada Maria Piechowska.”

• „Dzięki zasobom własnym i wsparciu państw NATO Ukraina odniosła znaczące sukcesy, ograniczając przewagę wojskową Rosji dzięki obrony przeciwlotniczej i przeciwrakietowej. Rosja liczy jednak, iż osiągnie swoje cele strategiczne, wykorzystując luki w systemie obrony Ukrainy, systematycznie niszcząc jej infrastrukturę krytyczną i terroryzując ludność cywilną. Choć systemy defensywne i samoloty F-16 wzmacniają Ukrainę, konieczna jest budowa faktycznie nowego systemu wielowarstwowej obrony przeciwlotniczej i przeciwrakietowej w standardach NATO.” [Polski Instytut Spraw Międzynarodowych]

• „Co najmniej 120 obywateli Ukrainy, głównie z regionu Zakarpacia, jest w tej chwili bezdomnych, a tysiącom kolejnych grozi eksmisja, ponieważ Węgry egzekwują dekret, który ogranicza dotowane przez państwo zakwaterowanie dla osób bezpośrednio dotkniętych wojną w Ukrainie.” Węgry jak zwykle z gównem. [Radio Free Europe]

---

Europa

• UE osiąga cel zimowego zapasu gazu na kilka tygodni przed planowanym terminem . [Euronews]

• „Jaki będzie skład nowej Komisji Europejskiej? Analizujemy potwierdzone kandydatury oraz doniesienia, kogo poszczególne państwa mogą nominować na komisarzy.” [Euractiv]

• „Rządząca Gruzją partia Gruzińskie Marzenie obiecuje, iż jeżeli wygra tegoroczne wybory i zdobędzie większość konstytucyjną to zdelegalizuje opozycję i położy kres »homoseksualnej propagandzie«.” [Euractive]

• „Premier Węgier Viktor Orbán w corocznym przemówieniu do Węgrów żyjących w państwach ościennych, które wygłosił w Băile Tușnad w Rumunii, przedstawił swoją diagnozę międzynarodowej rzeczywistości oraz interpretację zachodzących w niej zmian. Wystąpienie było szeroko komentowane głównie ze względu na pojawiającą się w nim krytykę Zachodu. Co jednak bardziej istotne, pozwala ono na szczegółową interpretację polityki zagranicznej Węgier.” [Instytut Europy Srodkowej]

• „Węgierski rząd odpowiedział na prośbę Brukseli o wyjaśnienie złagodzenia wymagań wjazdowych dla obywateli Rosji i Białorusi, odrzucając obawy, iż podważy to bezpieczeństwo strefy Schengen.” To, iż odpowiedź nadeszła po oczekiwanym terminie sprawia, iż zaufanie co do intencji Węgier na pewno wzrośnie. [Euronews]

• „W dniach 18–19 sierpnia z pierwszą wizytą państwową w Baku gościł Władimir Putin. Oficjalne komunikaty Rosji i Azerbejdżanu podkreślają »przyjacielski i sojuszniczy« charakter relacji między nimi, wzajemne uznanie dla integralności terytorialnej, dynamicznie rozwijającą się współpracę gospodarczą (...) oraz dynamiczną kooperację kulturalną (...). Rosja promowała się jako pośrednik w procesie uregulowania konfliktu Azerbejdżanu z Armenią, propagowała rozwój Międzynarodowego Korytarza Transportowego Północ–Południe (INSTC; Rosja–Azerbejdżan–Iran–Indie) i współpracy energetycznej (...). Pomimo manifestacyjnie serdecznej atmosfery nie podpisano jednak wiążących umów politycznych ani gospodarczych.” [Ośrodek Studiów Wschodnich]

• „Mimo różnicy zdań na temat rosyjskiej agresji na Ukrainę wszystkie kraje Grupy Wyszehradzkiej rozwijają przemysł zbrojeniowy. Państwa V4 mają potencjał do odegrania znaczącej roli w architekturze bezpieczeństwa w obszarze Europy Środkowo-Wschodniej ze względu na centralne położenie na obszarze tzw. wschodniej flanki NATO oraz spore jak na warunki regionu rozmiary gospodarek.” [Nowa Europa Wschodnia]

---

Bliski i Środkowy Wschód

• Czy w Strefie Gazy jest szansa na rozejm? Amerykanie w swoich komunikatach przekonują, iż jak najbardziej i naciskają na premiera Izraela aby do porozumienia doszło. Jednak sam Netanjahu zdaniem wielu obserwatorów, izraelskich negocjatorów, a także izraelskiej opozycji sabotuje porozumienie. Ma on w tym interes polityczny i prywatny. w tej chwili upiera się aby wojska Izraela były obecne na całej 14-kilometrowej granicy Strefy Gazy i Egiptu, mimo głosów innych Izraelczyków, iż w razie potrzeby, militarnie wrócą tam bez żadnego problemu. Bez porozumienia z Hamasem nie dojdzie do uwolnienia przetrzymywanych w gdzieś w Strefie Gazy jeńców, porwanych 7. października 2023 roku. Mowa zarówno o pozostających przy życiu 72 osobach oraz ciałach 39 zmarłych. [Konflikty]

• ONZ szacuje, iż rozkazy ewakuacji wydawane w Strefie Gazy przez siły izraelskie wymusiły dyslokację 90% ludności tego terenu. Strefę Gazy zamieszkuje około 2,1 mln ludzi, a sytuacja humanitarna jest na granicy katastrofy. Co więcej, obszary gdzie mają udać się ewakuowani zgodnie z ostatnimi wytycznymi są przepełnione. [AP News], [The Guardian]

• Czy tocząca się wojna zmieniła percepcję Hamasu wśród Palestyńczyków? Wydaje się, iż trudy wojny osłabiają jego poparcie w Strefie Gazy, jednak zyskuje on poparcie na Zachodnim Brzegu. Na tym drugim terytorium jednak od 2006 roku nie odbyły się wybory. [DW]

• „Sytuacja na linii Izrael-Iran pozostaje bardzo napięta. Jak na to reagują państwa regionu takie jak Turcja i Azerbejdżan? Jaka jest ich postawa wobec wojny Izrael-Hamas? Postawa tych dwóch państw pokazuje, jak skomplikowany jest ten region. W tym odcinku postaramy się przybliżyć kontekst tureckiej i azerskiej polityki zagranicznej oraz to co może się wydarzyć, gdy wybuchnie ewentualna wojna Izrael-Iran. O tym wszystkim opowiadają Krzysztof Strachota i Marek Matusiak, eksperci OSW.”

• Grecy zamieszkiwali Azję Mniejszą od starożytności. Gwałtowny spadek ich liczebności tamże przypada na narodziny Republiki Tureckiej 101 lat temu i wymianie ludności między oboma krajami, w wyniku której z Grecji do Turcji wracali Turcy, a Grecy z Turcji przemierzali w przeciwnym kierunku. Jednak nie wszyscy Grecy opuścili Turcję. I właśnie o tej małej społeczności, przez cały czas mieszkającej w Turcji i pielęgnującej tam Greckie zwyczaje opowiada film od Arte.

• W wyniku ataku bojowników Huti na pływający pod grecką banderą tankowiec Sounion, jednostka została opuszczona przez swoją załogę, która została ewakuowana przez Francuski okręt. w tej chwili tankowiec stwarza zagrożenie zarówno nawigacyjne jak i środowiskowe. [DW]

---

Azja

• „W wizji gospodarki, którą kierownictwo Komunistycznej Partii Chin (KPCh) przedstawiło na III Plenum Komitetu Centralnego (KC), postęp technologiczny jawi się jako recepta na wszystkie główne bolączki Chińskiej Republiki Ludowej (ChRL) i obawy jej władz.” [Ośrodek Studiów Wschodnich]

• „Brutalne zabójstwo lekarki z Kalkuty wywołało ogólnokrajową wściekłość, ujawniając zmagania Indii z przemocą wobec kobiet. Co ta sprawa ujawniła na temat indyjskiego wymiaru sprawiedliwości i jego umiejętności ochrony kobiet w miejscu pracy?”

• „Setki tysięcy uwięzionych w wyniku powodzi w Indiach i Bangladeszu. Jest już kilka ofiar śmiertelnych powodzi spowodowanych ulewnymi deszczami nawiedziło północno-wschodnie Indie i sąsiedni Bangladesz.” [Al-Dżazira]

---

Afryka

• „W RPA patriarchalne prawo uniemożliwia niektórym kobietom posiadanie własnego domu. W jaki sposób prawo gruntowe mające na celu naprawienie niesprawiedliwości rasowej apartheidu stworzyło bariery płciowe dla czarnoskórych kobiet.” [Al-Dżazira]

• „Jeszcze rok temu Tyla była prawie nieznana poza rodzinnym RPA, dziś jest laureatką pierwszej afrykańskiej kategorii Grammy i na wakacyjnej playliście poleca ją Barack Obama. Dlaczego więc jej sukces wywołuje kontrowersje równocześnie w Afryce i Ameryce?”

• „Najwyższy urzędnik ONZ w Libii ostrzegł we wtorek, iż sytuacja polityczne, wojskowa i bezpieczeństwa w bogatym w ropę naftową północnoafrykańskim kraju pogorszyła się «dość gwałtownie» w ciągu ostatnich dwóch miesięcy – a bez wznowienia rozmów politycznych prowadzących do zjednoczonego rządu i wyborów sytuacja będzie jeszcze bardziej niestabilna.” [AP News]

Ameryka Łacińska

• Elon Musk ogłosił, iż jego firma odpowiadająca za platformę Twitter przestanie prowadzić działalność w Brazylii „z efektem natychmiastowym” ale użytkownicy ciągle będą mieli dostęp do serwisu. Jest to skutek sporu prawnego pomiędzy Muskiem a Brazylijskim Sądem Najwyższym, który w ramach walki z dezinformacją oczekiwał, iż serwis wykona jego polecenia. Al-Dżazira opisuje przebieg sporu trwającego od kwietnia. Zwracamy Waszą uwagę żeby nie przywiązywać się zbytnio do tego co Musk mówi o „wolności słowa”. Jak można traktować je poważnie, skoro Twitter ciągle współpracuje z Arabią Saudyjską, która zamyka krytykę wyrażoną na Twitterze do więzienia. [Al-Dżazira]

• „Sąd Najwyższy Wenezueli poparł stanowisko prezydenta Nicolasa Maduro, który twierdzi, iż wygrał wybory prezydenckie w zeszłym miesiącu i stwierdził, iż opublikowane w Internecie wyniki głosowania pokazujące, iż przegrał on miażdżącą przewagą głosów, zostały sfałszowane.” [AP News]

• Pisaliśmy o zmianach w sądownictwie jakie chce wprowadzić prezydent Meksyku i dlaczego są one krytykowane. Teraz w ramach protestu sędziowie i pracownicy sądów rozpoczęli strajk. [Al-Dżazira]

Ameryka Północna

• Pod koniec października odbędą się wybory federalne w Kanadzie i kampania wyborcza się rozkręca, co widać po wpadkach wyborczych. w tej chwili najwięcej mówi się o klipie promocyjnym partii konserwatywnej zatytułowanym „Kanada. Nasz Dom”, przedstawiał tereny z całego praktycznie świata jako Kanadę. Klip został już usunięty ale w sieci nic nie ginie. [The Guardian]

• „Oczekuje się, iż dwie największe kanadyjskie linie kolejowe niedługo wznowią kursowanie swoich pociągów po tym, jak rząd zainterweniował, aby zakończyć przestój, który powstał w wyniku sporu pracowniczego.” [AP News]

• Kamala Harris w czasie konwencji Partii Demokratycznej została oficjalnie kandydatką na prezydentkę Stanów Zjednoczonych. Cała konwencja była interesująca, zarówno jako widowisko jak i patrząc na treści przemówień polityków. Niestety jeszcze nie widzimy jakiegoś dobrego podsumowania a jesteśmy zbyt leniwi żeby linkować Wam kilkanaście klipów i artykułów. Na razie mamy dla Was podsumowanie ostatniego dnia z przemówieniem Kamali Harris i liczymy iż Podkast amerykański wypuści jak najszybciej odcinek o tej konwencji. [CNN], [The Guardian]

• Przed samym opublikowaniem tego wydania Tygodnika zauważyliśmy, iż PISM opublikował podsumowanie całej wyborcza konwencja Partii Demokratycznej. Jest to krótka lektura więc polecamy. [Polski Instytut Spraw Międzynarodowych]

• Wielokrotnie krytykowaliśmy amerykańskich republikanów ale Parker Molloy na łamach swojego The Present Age pokazuje, iż złośliwe okrucieństwo jest tym co wyróżnia skrajną prawicę będącą w tej chwili u steru tej partii. O co chodzi? Otóż syn gubernatora Walza był widocznie wzruszony gdy jego ojciec przemawiał na konwencji demokratów – łzy płynęły mu po twarzy. Reakcja prawicowych komentatorów była dość obrzydliwa. [The Present Age]

• „Ponieważ wiceprezydentka Kamala Harris jest teraz kandydatką Demokratów przeciwko byłemu prezydentowi Trumpowi, oczy zwrócone są na doradcę Harris ds. bezpieczeństwa narodowego, Philipa Gordona.” Think tank CEPA opisuje postać, która może od przyszłego roku mieć bardzo duży wpływ na politykę zagraniczną Stanów Zjednoczonych. [Center for European Policy Analysis]

• Wielokrotnie pisaliśmy o cenzorskich zapędach konserwatywnych polityków ze stanu Floryda. Organizacja PEN America jednak uważa, iż ciągły atak na wolność słowa w tym stanie (zwykle prowadzony pod płaszczykiem walki o wolność oraz prawa rodziców) wcale nie jest tak popularny wśród wyborców jak twierdzą politycy. Dla zainteresowanych tym tematem mamy długi artykuł opisujący dokładnie to co działo się w tym stanie oraz jak w tej chwili wygląda tam sytuacja związana z wolnością słowa. jeżeli to będzie mało, to PEN America ma szczegółowy raport opisujący wolność słowa w szkołach w całych Stanach Zjednoczonych. [PEN America #1], [PEN America #2]

• „Arizona, będąca wzorem dla programów bonów oświatowych w całym kraju, wydała tak dużo pieniędzy na opłacenie czesnego dla uczniów prywatnych szkół, iż teraz stoi w obliczu setek milionów cięć budżetowych na krytyczne programy i projekty stanowe.” Eksperci wskazują, iż większość bonów jest pobierana przez rodziców dzieci, które nigdy nie chodziły do szkół publicznych. Więc wygląda na to, iż stan się zadłuża żeby finansować najbogatszych kosztem całej reszty społeczeństwa. [ProPublica]

Oceania

• „Wprawdzie cały czas nie wiadomo jaką formę ostatecznie przyjmie projekt atomowego okrętu podwodnego dla Australii, ale sam AUKUS powoli posuwa się naprzód. Anglosasi lubią mówić o kamieniach milowych, większość to raczej drobne kroki, będące jednak ważnym przygotowaniem do dużego skoku naprzód. Sam pomysł SSN-AUKUS przez cały czas budzi w samej Australii pewne kontrowersje, a przeciwnicy projektu w ciągu ostatnich tygodni głośniej wyrażali swoją krytykę.” [Konflikty]

• „Australijski sąd orzekł w piątek, iż usunięcie transpłciowej kobiety z przeznaczonej wyłącznie dla kobiet platformy społecznościowej Giggle for Girls stanowi dyskryminację, co było przełomową decyzją w sprawie tożsamości płciowej w tym kraju.” [Reuters]

Ekonomia i gospodarka

• „Według artykułu opublikowanego w International Journal of Sustainable Energy, na wyjściu z atomu Niemcy straciły co najmniej 332 miliardy euro, a więc prawie 1,5 bln złotych. Zamknięcie elektrowni jądrowych znacznie spowolniło też dekarbonizację zachodniego sąsiada Polski.” [Energetyka24]

Nauka i technologia

• Gdzie Afryce jest najwięcej przypadków małpiej ospy? Gdzie poza tym kontynentem zanotowano nową odmianę tej choroby? Al-Dżazira przygotowała podsumowanie tego co wiadomo o rozprzestrzenieniu się tej choroby. [Al-Dżazira]

• O co chodzi z tą małpią ospą? Lekarka Paulina Łopatniuk, twórczyni bloga „Patolodzy na klatce”, wprowadza w fascynujący świat patologii. Ale takiej medycznej. Tzn, patomorfologii (to prawie to samo, co nie?). Dużo dobrego tekstu naukowego, dużo zdjęć pacjentów ze zmianami skórnymi, ogólnie polecamy. [Patolodzy na klatce]

• „Obserwatorzy rzetelności badań naukowych są zaniepokojeni rosnącą liczbą sposobów, w jakie naukowcy mogą fałszować lub manipulować liczbą cytowań swoich badań. W ostatnich miesiącach pojawiły się coraz bardziej zuchwałe praktyki. Jedno z podejść zostało ujawnione w wyniku akcji, w ramach której grupa naukowców kupiła 50 cytowań, aby uzupełnić profil Google Scholar fałszywego naukowca, którego stworzyli.” [Nature]

• „Lekarze rozpoczęli testowanie pierwszej na świecie szczepionki mRNA przeciwko rakowi płuc u pacjentów, ponieważ eksperci uznali jej «przełomowy» potencjał do ratowania tysięcy istnień ludzkich.” [The Guardian]

• „Zaskakująca przyczyna zdolności regeneracyjnych postu. Jak wynika z badań przeprowadzonych na myszach, jedzenie po poście pomaga aktywować komórki macierzyste w jelitach, ale może również powodować rozwój zmian przedrakowych.” [Nature]

• Amerykańskie siły powietrzne odebrały pierwszy elektryczny pionowzlot. O tym jak wyglądają maszyny opracowane przy współpracy z USAF, a także na jakim etapie jest program dowiecie się pod linkiem. [Konflikty]

Idee, kultura, społeczeństwo

• Czy sankcje i bojkoty powinny obowiązywać ludzi nauki? Michał Bilewicz (w pierwszym artykule) przekonuje, iż nie – ponieważ widzi w swoim środowisku ludzi, którzy walczą „od środka” z działaniami, które powodują międzynarodowe sankcje i bojkoty. Aleksandra Konarzewska w swojej polemice argumentuje, iż naukowcy nie mogą stać ponad społeczeństwem – dlaczego ludzi nauki mają obowiązywać inne reguły niż ludzi sportu, biznesu czy polityki? [Krytyka Polityczna #1], [Krytyka Polityczna #2]

• Fast fashion i jej kolejne patologiczne odmiany produkują ogromne ilości śmieci. Producenci uciekają od odpowiedzialności za wytworzone przez siebie towary. Jednym z kierunków, gdzie kończą ubrania z poliestru jest Chile i pustynia Atacama. To czego nie da się sprzedać często nielegalnie wywożone i podpalane jest na pustyni.