Wydanie 190, 21.06.2024

6 miesięcy temu

Jest zbyt gorąco żeby pisać wstęp. Zapraszamy do lektury.

Jeśli podoba się Wam nasza praca, to tutaj znajdziecie Patronite naszego projektu. Listę naszych patronów możecie znaleźć tutaj.

Dla czytelników newslettera: To wydanie najprawdopodobniej przekracza objętość narzuconą przez serwis Gmail, więc nie wyświetli się w całości w skrzynkach pocztowych w tym serwisie. Możecie rozwinąć pełną treść maila na skrzynce lub otworzyć wersję webową – wystarczy kliknąć numer wydania w mailu.

Polska

„Narodowy Fundusz Zdrowia nałożył pierwszą karę na placówkę medyczną, w której odmówiono przeprowadzenia zabiegu aborcji. – Wiem, iż są jeszcze dwa kolejne podmioty, gdzie kontrola jest już w końcowej fazie. Obawiam się, iż tam też nałożenie kary będzie zasadne – podkreśliła ministerka zdrowia Izabela Leszczyna.” Artykuł Gazety podaje najważniejsze informacje dotyczące nałożonej kary a jeżeli interesuje Was jak dokładnie wyglądała sytuacja kobiety, której odmówiono legalnej aborcji to opisuje to Kamila Ferenc w swoim poście w serwisie Twitter (zwanym czasami X). [Gazeta], [Kamila Ferenc @ Twitter]
Polska prawica otwarcie zaczyna mówić rasistowskim językiem. Niby można się było tego spodziewać ale mimo wszystko szokuje z jaką łatwością produkują pogromowe treści. Możecie o tym przeczytać w artykule Jakuba Majmurka w Krytyce Politycznej lub obejrzeć dłuższy materiał wideo od OKO.press. [Krytyka Polityczna]

„Budowa elektrowni jądrowej w Pątnowie od początku budziła kontrowersje, a wokół niej narosło wiele pytań i niedopowiedzeń. Rząd Donalda Tuska odziedziczył projekt i nie do końca wie, co z nim począć. W dzisiejszym odcinku Dominik Brodacki opowiada, co dalej z Pątnowem. Rozmowę prowadzi Robert Tomaszewski.”

„Premier Donald Tusk na wniosek ministry zdrowia Izabeli Leszczyny powołał doktora Pawła Grzesiowskiego na stanowisko głównego inspektora sanitarnego. Główny inspektor sanitarny ustala ogólne kierunki działania organów Państwowej Inspekcji Sanitarnej oraz koordynuje i nadzoruje działalność tych organów.” To, iż internetowe portale szerzące treści antyszczepionkowe piszą przy okazji tej wiadomości o tym, iż sanitaryści plują im w twarz sprawia, iż można bardziej cieszyć się z decyzji rządu. [TVN24]
Kiedyś wakacje to były 2-3 miesiące. Teraz to 2 pensje. Z okazji zakończenia roku szkolnego przedstawiamy Wam niezamierzony dwugłos w kontekście Ministry Barbary Nowackiej. Jeden tekst z Polityki, drugi z Tygodnika Powszechnego na temat pierwszego półrocza jej szefowania Minsterstwem. [Polityka], [Tygodnik Powszechny]

Wojna w Ukrainie

Atak Rosji na Ukrainę – aktualny stan wydarzeń przedstawia [Ośrodek Studiów Wschodnich].
Ukraina obroniła Charków, czyli delikatnie pozytywnie wypowiadający się płk Piotr Lewandowski o obecnej sytuacji naszych wschodnich sąsiadów, trochę o stawianiu żołnierzy na granicy i o tarczy wschód. Rozmawia Jakub Bodziony, Kultura Liberalna.

„W ostatnich tygodniach kierownictwo państwowe Federacji Rosyjskiej (FR) wystosowało szereg komunikatów i podjęło działania, których głównymi adresatami są państwa zachodnie wspierające Ukrainę oraz sam Kijów. Te komunikaty i działania idą w dwóch kierunkach. Po pierwsze, straszą groźbą eskalacji wojny rosyjsko-ukraińskiej choćby do poziomu konfliktu nuklearnego Rosji z Zachodem. Po drugie, przedstawiają ”oferty„ nie tylko zakończenia wojny, ale także rozpoczęcia rozmów na temat stworzenia nowej architektury bezpieczeństwa i stabilności w Eurazji. Ich przyjęcie oznaczałoby faktyczną kapitulację Ukrainy, poważne ograniczenie jej suwerenności i poddanie rosyjskiej kontroli. Prowadziłoby też do zniszczenia obecnego ładu politycznego i bezpieczeństwa w Europie, rozerwania więzi transatlantyckich i włączenia kontynentu w orbitę wpływów Chin, jak również Rosji.” [Ośrodek Studiów Wschodnich]
„Na szczycie w Apulii w dniach 13–15 czerwca grupa G7 podjęła decyzję o uruchomieniu mechanizmu pomocy dla Ukrainy, który ma przynieść jej 50 mld dolarów do końca 2024 r. Extraordinary Revenue Acceleration Loans for Ukraine (ERA) ma polegać na przyznaniu Kijowowi pożyczek sfinansowanych przez państwa G7. Wielkość środków zapewnianych przez poszczególnych pożyczkodawców zostanie wyznaczona proporcjonalnie do rozmiarów ich gospodarek. Pomoc ta ma być następnie spłacona z wpływów uzyskanych z obrotu na rynku finansowym tzw. nadzwyczajnymi zyskami generowanymi przez zamrożone w krajach grupy rosyjskie aktywa, a nie z budżetu Ukrainy.” [Ośrodek Studiów Wschodnich]
Rada Unii Europejskiej zatwierdziła w piątek ramy negocjacyjne dla Ukrainy i Mołdawii w sprawie ich członkostwa w UE. Oficjalny start będzie ogłoszony podczas rozmów międzynarodowych już 25 czerwca. [Ukrainska Pravda]
12 czerwca amerykański departament skarbu ogłosił nową rundę sankcji przeciwko Rosji. Do tej pory czołowi propagandziści Kremla wyśmiewali kolejne sankcje. Tym razem, jednak nie jest im do śmiechu. Sankcje na 100 podmiotów z Rosji ale i państw trzecich, które uderzyć mają w „finansowo-logistyczne łańcuchy wykorzystywane do importu towarów i technologii podwójnego zastosowania” mogą być całkiem dotkliwe i skuteczne. [CEPA]

Europa

Koreańska „zupka chińska” okazała się zbyt ostra dla Duńczyków. Kolejny skandal bukmacherski związany z wyborami w Wielkiej Brytanii. Dania i Szwecja chcą zatrzymać „flotę cienia” na Bałtyku. Wizyta premiera Grecji w Turcji – poprawa relacji dwustronnych? Plany nowej służby wojskowej w Niemczech.

Negocjacje dotyczące tego, jaka frakcja zajmie jakie funkcje w strukturach UE po nowych wyborach do PE ciągle trwają. Odbyła się jedna tura negocjacji ale nie przyniosła ona jeszcze rozstrzygnięcia. [AP News]
Wygląda, iż Mark Rutte ma już zapewnioną funkcję generalnego sekretarza NATO. O tym jak udało mu się pokonać ostatnie przeciwności na drodze do tego stanowiska pisze The Guardian. Za to Politico opisuje 5 największych wyzwań jakie będą przed nim stały gdy będzie już sekretarzem NATO. [The Guardian], [Politico]
Rada UE przekazała, iż otwarcie procedury nadmiernego deficytu jest uzasadnione w przypadku siedmiu państw członkowskich: Belgii, Francji, Włoch, Węgier, Malty, Polski i Słowacji. O co chodzi? Reuters ma bardzo zdawkową notkę gdzie znajdziecie podstawowe informacje o tej procedurze jak i wpływie tego na polityki tych siedmiu państw. TVN24 ma obszerniejszy artykuł, który poza szerszym wytłumaczeniem procedury skupia się bardziej na tym jak to wpłynie na działanie polskiego rządu. [Reuters]
We Francji wybory za dwa tygodnie ale czy wiecie, kto tam adekwatnie startuje i jakie ma poparcie? Reuters przygotował podsumowanie dość chaotycznej sytuacji nad Sekwaną. [Reuters]
„W tym odcinku opowiemy o tym jak Litwa, Łotwa i Estonia szykują się do ewentualnej wojny z Rosją. Wojna rosyjsko-ukraińska jeszcze bardziej podsyciła obawy państw bałtyckich co do ewentualnej agresji rosyjskiej. Wojna Rosja-NATO o ile będzie miała miejsce prawdopodobnie będzie toczyć się między innymi w tym rejonie. Jak Łotysze, Litwini i Estończycy przygotowują się na taką ewentualność? Jak może wyglądać wojna z Rosją? Jak państwa bałtyckie organizują pobór do wojska? Na te i inne pytania odpowiadają analitycy OSW”

O tym, iż praca w mediach słowackich nie jest łatwa pamiętamy wszyscy od czasu zamordowania dziennikarza Jána Kuciaka, który śledził powiązania rządu z włoską mafią i jego narzeczonej. Po fali protestów, ustąpienia Roberta Ficy z funkcji premiera, po wyjściu na jaw ścisłego monitorowania pracy dziennikarzy przez służby... jednak nic się nie zmieniło. Po powrocie do władzy Robert Fico kontynuuje zaciskanie żelaznego uścisku nad niezależnymi mediami. [Nowa Europa Wschodnia]
Jeśli macie wrażenie, iż każda skrajnie prawicowa partia ma własny przymiotnik, to nie jesteście sami. Populistyczna prawica, skrajna prawica, radykalna prawica... a to tylko niektóre z określeń. The Guardian próbuje je jakoś uporządkować i tłumaczyć. [The Guardian]
Wiele firm przestało eksportować swoje produkty do Rosji ale i tak można je tam kupić. Jak to się dzieje? Nie odpowiemy całościowo na to pytanie ale mamy dla Was artykuł o holendrze mieszkającym w Moskwie, którego firma zajmuje się sprowadzaniem do Rosji m.in butów Nike czy klocków Lego. [Reuters]
„To jeden z kluczowych elementów Zielonego Ładu. Nature Restoration Law (NRL, rozporządzenie o odbudowie zasobów przyrodniczych) 17 czerwca 2024 zostało przyjęte przez Radę UE – pomimo oporu rządów z Włoch, Węgier, Holandii, Szwecji, Finlandii i Polski, a także głosu wstrzymującego się Belgii.” OKO.press pisze o tym z polskiej perspektywy a finlandzki serwis przedstawia perspektywę ze swojego kraju. [OKO.press], [Yleisradio Oy]
„Opozycyjna telewizja Mtavari Arkhi twierdzi, iż rządzące krajem Gruzińskie Marzenie planuje przywrócenie stosunków dyplomatycznych z Moskwą. Sprawa ma być posunięta już tak daleko, iż ponoć trwa rekrutacja korpusu dyplomatycznego ambasady w Rosji. Gruzińskie Marzenie zaprzecza. Podobnie rosyjski MSZ.” [Przegląd Agnieszki Filipiak]
Jeśli tydzień temu nie czytaliście analizy o szóstych (na przestrzeni trzech lat!) wyborach w Bułgarii, to teraz macie szansę posłuchać o tym w podcaście OSW.

Bliski i Środkowy Wschód

Premier Izraela rozwiązał rząd wojenny. Ruch ten był oczekiwany po opuszczeniu tego ciała przez centrowego polityka i byłego generała Beniego Ganca. Napięcie na pograniczu z Libanem, gdzie toczą się potyczki z Hezbollahem rośnie, a decyzje wojskowe będą teraz podejmowane jednie w gronie ministrów obecnego rządu. [Reuters]
Izrael ogłosił codzienną przerwę w walkach wzdłuż jednej z głównych dróg w Gazie aby umożliwić wjazd pomocy humanitarnej. Jak wskazują reakcje premiera i jego koalicjantów ta decyzja mogła nie być z nimi uzgodniona. Jednak mimo wprowadzenia tych przerw, ONZ informuje, iż nie widać poprawy sytuacji w ilości transportów humanitarnych. [Konflikty], [Barron's]
Zakończył sie Hadżdż czyli pielgrzymka muzułmanów do Mekki. Zarejestrowanych zostało ponad 1,8 mln pielgrzymów, a część przybyła bez rejestracji. W wyniku fali upałów gdzie temperatura dochodziła do 52 stopni Celsjusza zmarło ponad 1000 osób. Większość z nich to pielgrzymi, który się nie zarejestrowali przez co nie mieli dostępu do schładzanych obiektów przygotowanych dla pielgrzymów. Pojawia się więc pytanie – kto jest odpowiedzialny za ich śmierć? [The Guardian], [DW]
Zarówno Egipt, jak i Arabia Saudyjska uchwaliły przepisy dotyczące mediów, cyberprzestępczości i przeciwdziałania terroryzmowi, stosując niejednoznaczny język i niejasne definicje terminów prawnych. Umożliwia to elastyczną interpretację wyrażeń takich jak fałszywe informacje, moralność, wartości i zasady rodzinne czy terroryzm, a tym samym nacisk na media i aktywistów. O tym jak celowa niejednoznaczność terminów prawnych służy do prześladowania społeczeństwa na przykładzie Arabii Saudyjskiej i Egiptu opisuje raport od [The Atlantic Council].
„Masowiec Tutor, poważnie uszkodzony przez siły Ansar Allah, najprawdopodobniej poszedł na dno. Całą załogę ewakuowano już wcześniej. 229-metrowy statek był własnością greckiego armatora Kritona Lendudisa i jego przedsiębiorstwa Evalend Shipping. To drugi statek zatopiony przez Hutich w toku ich walki przeciwko żegludze czerwonomorskiej.” [Konflikty]
Na łamach Tygodnika wielokrotnie pisaliśmy o przemycie captagonu (taniego stymulantu) i o tym jak korzyści z jego produkcji i sprzedaży czerpie rządzący krajem klan Asadów oraz jego świta. W tym tygodniu polecam materiał, który opowiada skąd captagon w ogóle wziął się w Syrii,dlaczego szlak przerzutowy coraz częściej biegnie przez Europę a także jak wygląda sytuacja z przemytem captagonu w rok po przwróceniu Syrii do Ligii Państwa Arabskich (gdzie obiecała ona ukrócić ten procer). Spoiler – captagon przez cały czas leci w świat całymi milionami tabletek.

W Iranie w wyniku suszy i nadmiernej eksploatacji wód podziemnych dochodzi do subsydencji – czyli powolnego obniżania się poziomu ziemi. Grunt w stolicy kraju obniża się o 22 centymetry rocznie, co jest tempem 7x szybszym niż ten spodziewany do tej pory. Problem się nasila, proces subsydencji zachodzi w wielu największych miastach kraju, susze przeplatane ulewami skutkują raczej powodziami (gdy wysuszona ziemia nie jest w stanie wchłonąć sporych opadów) niż odbudową wodnych zasobów podziemnych. [DW]
Za tydzień odbędą się Iranie wybory prezydenckie po śmierci urzędującego prezydenta w katastrofie lotniczej. W czwartek miała miejsce druga z pięciu zaplanowanych debat kandydatów. Wszyscy kandydaci musieli zostać zatwierdzeni przez Radę Strażników, która pośrednio jest mocno zależna od najwyższego przywódcy. Zatwierdzonych kandydatów ich sześcioro i tylko jeden, jak na warunki irańskie może być określony reformatorem, chcącym lekkiej liberalizacji kraju. [AP News]

Azja

„W dniach 18–19 czerwca Władimir Putin złożył oficjalną wizytę w Koreańskiej Republice Ludowo-Demokratycznej (KRLD). W skład rosyjskiej delegacji weszli dwaj wicepremierzy (odpowiedzialni za sektor energetyczny i przemysł obronny), ministrowie: obrony, spraw zagranicznych, transportu i zdrowia, wiceminister obrony oraz gubernator graniczącego z ChRL Kraju Nadmorskiego. Oprócz rozmów Putina z liderem KRLD Kim Dzong Unem odbyło się też spotkanie w rozszerzonym składzie. Podpisano trzy dokumenty: międzypaństwowy Układ o wszechstronnym partnerstwie strategicznym oraz dwa międzyrządowe porozumienia – o budowie mostu drogowego przez graniczną rzekę Tumen i o współpracy w dziedzinie ochrony zdrowia, kształcenia medycznego i nauki.” [Ośrodek Studiów Wschodnich]
Putin odwiedził też Wietnam. Chociaż ten kraj ma ostatnio bardzo dobre stosunki ze Stanami Zjednoczonymi to prezydent Rosji został tam bardzo ciepło przyjęty. [The Guardian]
Tajlandia jest na dobrej drodze by wprowadzić pełną równość małżeńską. Czy chodzi o tzw „pinkwashing”, który ma na celu zdobycie sympatii zagranicznych turystów? Czy chodzi o wewnętrzne rozgrywki polityczne rządu, który chce zdobyć poparcie młodych progresywnych wyborców? Na te i inne pytania odpowiada dr Barbara Kratiuk w rozmowie z [OKO.press].
W Indiach wybuchły protesty. Jednak nie zostały one spowodowane inflacją czy brakiem zgody na jakiś nowy pomysł rządu. Ludzie wyszli na ulicę z powodu wyników egzaminu, który decyduje o przyjęciu na uczelnie medyczne. Dlaczego tak się stało pisze [BBC].
„Centralnie planowana gospodarka doprowadziła do wysychania Morza Aralskiego, wywołując nieodwracalne skutki dla przyrody i gospodarki Karakałpakstanu. Utrzymać się na powierzchni pomaga dzisiaj ludziom niewielki organizm, pożądany na całym świecie.” [Nowa Europa Wschodnia]
„Zorganizowany 26–27 maja br. w Seulu pierwszy od niemal pięciu lat szczyt z udziałem premierów Chin i Japonii oraz prezydenta Korei Płd. (CJK) był poświęcony przede wszystkim zacieśnieniu współpracy gospodarczej. Powrót do tego formatu umożliwiło złagodzenie napięć między trzema państwami.” O tym czego można się spodziewać po tym szczycie (a czego absolutnie nie) przeczytacie w analizie PISM. jeżeli chcecie posłuchać, to analityk PISM rozmawia na ten temat w jednym z ostatnich odcinków Podróży bez Paszportu. [Polski Instytut Spraw Międzynarodowych],

Afryka

Czym jest afrykańska klątwa surowcowa? Jak zachodni kapitał wpływa na lokalne rynki? Czy ta „klątwa” wygląda wszędzie tak samo i czy zawsze jest to klątwa? Prof. Andrzej Polus w kolejnym odcinku Programu Afrykańskiego przybliża skomplikowaną rzeczywistość afrykańskiej polityki i gospodarki.

„Prezydent Francji Emmanuel Macron dołączył do kilku afrykańskich przywódców, aby rozpocząć planowany projekt o wartości 1,1 mld USD mający na celu przyspieszenie produkcji szczepionek w Afryce, po tym jak pandemia COVID-19 ujawniła nierówności w dostępie do szczepień. Uruchomienie Afrykańskiego Akceleratora Produkcji Szczepionek podczas czwartkowego wydarzenia w Paryżu zapewni zachęty finansowe do pobudzenia lokalnej produkcji szczepionek na kontynencie.” [Al-Dżazira]
„Trwająca od kwietnia 2023 roku wojna domowa w Sudanie jest jedną z największych tragedii humanitarnych rozgrywających się na naszych oczach. Konflikt między generałami doprowadził do zniszczenia kraju, upadku jego przemysłu naftowego i widma klęski głodu na skalę, którą trudno sobie wyobrazić.” [Konflikty]
Konflikt w Sudanie to nie tylko katastrofa humanitarna ale także chaos polityczny. „Sudan oskarżył Zjednoczone Emiraty Arabskie o uzbrojenie sił paramilitarnych w 14-miesięcznej wojnie domowej w tym kraju, co doprowadziło do starcia w Radzie Bezpieczeństwa ONZ.” [Al-Dżazira]
Chociaż władze Kenii wycofały się z części planowanych podwyżek podatków to nie zdemobilizowało to ludzi, którzy wyszli na ulicę protestować. [AP News]
Cyril Ramaphosa został zaprzysiężony na nowego prezydenta Republiki Południowej Afryki. The Guardian opisuje o czym była jego mowa inauguracyjna i przypomina, iż jego partia pierwszy raz od 30 lat musiała wejść w koalicję. jeżeli do tej pory nie zwracaliście uwagi na materiały o RPA jakie wrzucaliśmy, to podcast Jagielski Story od Tygodnika Powszechnego przypomina co się stało, iż partia, która wygrała z apartheidem, straciła zaufanie wyborców. [The Guardian],

„Nowe władze Senegalu, które w kampanii zapowiadały radykalne reformy, rozpoczęły przegląd relacji międzynarodowych. W ramach tego procesu planują m.in. renegocjację umowy z UE o rybołówstwie, wydalenie francuskich wojsk czy reformę lub opuszczenie regionalnej unii walutowej. Pomimo rewolucyjnej retoryki, podobnej do prezentowanej przez populistyczne wojskowe reżimy z Sahelu, senegalskie podejście do gospodarki i polityki regionalnej jest racjonalne i w dłuższej perspektywie zbieżne z interesem UE.” [Polski Instytut Spraw Międzynarodowych]
Pewnie pamiętacie o wojnie domowej w Etiopii, która chociaż zakończyła się to regularnie wraca do serwisów informacyjnych doniesieniami o zbrodniach popełnionych w jej trakcie. Wiele osób może teraz nie pamiętać, iż niedługo przed wybuchem tego konfliktu premier Etiopii Abiy Ahmed otrzymał pokojową nagrodę Nobla. The Guardian ma dla Was długi reportaż, który stara się odpowiedzieć na pytanie jaką osobą jest premier i czy powinien wtedy otrzymać tą nagrodę. [The Guardian]

Ameryka Łacińska

O tym jak wybory do Parlamentu Europejskiego wpłyną na politykę bloku czy poszczególnych państw członkowskich już pisaliśmy. Jak jednak wybory wpłyną na państwa Ameryki Południowej? O potencjalnym wpływie wyborów pisze Americas Quarterly. [Americas Quarterly]
Wygląda na to, iż przyszła prezydentka Meksyku będzie kontynuować kontrowersyjny pomysł swojego mentora i zreformuje wymiar sprawiedliwości. AP News informuje o tym, iż ogłosiła ona, iż według zleconych przez nią sondaży obywatele popierają te reformy. [AP News]
„Wskaźniki zabójstw w Ameryce Łacińskiej ujawniają nowe, zaskakujące trendy. Dane dotyczące zabójstw w miastach regionu pokazują oznaki postępu w niektórych miejscach i powody do niepokoju w innych.” [Americas Quarterly]
„Awaria linii przesyłowej energii w środę spowodowała nieoczekiwany brak prądu w całym Ekwadorze, poinformował rząd, kilka dni po ogłoszeniu, iż w kraju wystąpią przerwy w dostawie prądu z powodu problemów z produkcją.” [AP News]
Chociaż w Brazylii rządzi lewicowy prezydent to w parlamencie silną reprezentację mają partie konserwatywne. Więc teraz te partie procedują projekt ustawy, który zaostrzy (i tak restrykcyjne) prawo aborcyjne przewidując karę od 6 do 20 lat więzienia za aborcję wykonaną po 22 tygodniu ciąży. choćby w przypadku gwałtu. [DW], [AP News]

Ameryka Północna

„Dyrektorzy generalni pięciu największych kanadyjskich banków zapewnili w czwartek członków parlamentu o swoim zaangażowaniu w walkę ze zmianami klimatycznymi, ale stwierdzili, iż ograniczenie finansowania wydobycia paliw kopalnych zajmie trochę czasu i należy wykonać więcej pracy, aby osiągnąć zerową emisję.” [Reuters]
Stany Zjednoczone to kraj wolności a stany południowe są najbardziej wolne (według nich samych przynajmniej). Nic więc dziwnego, iż w ramach tej wolności władze stanu Luizjana wprowadziły obowiązek umieszczenia dziesięciu przykazań w każdej sali lekcyjnej w publicznych szkołach. [The Guardian]
„Amerykańskie wybory są najważniejsze nie tylko dla samych Amerykanów, ale przyglądają się im także przywódcy innych państw. W tym odcinku zastanawiamy się, w jaki sposób nowa administracja USA może wpłynąć na politykę dwóch państw: Ukrainy i Rosji. Jakie nadzieje i obawy mają przywódcy tych państw w związku z objęciem prezydentury przez Joe Bidena, a jakie w przypadku wygranej Donalda Trumpa? Jak amerykańska kampania wpływa na losy wojny? Na co liczy Putin, a komu kibicuje Zelensky? O tym rozmawiamy z Agnieszką Legucką oraz Danielem Szeligowskim.”

„W tym odcinku opowiadamy jak wyglądała walka o prawa obywatelskie w latach 1954-1964. Dowiecie się Państwo m.in. kim byli Freedom Riders, jakie miasto nazywano Bombingham, dlaczego do stanu Arkansas prezydent Eisenhower musiał wysłać tysiąc żołnierzy, na czym polegały sit-ins, i jak łatwo na Południu można było zostać uniewinnionym od zarzutu morderstwa, choćby gdy wina nie budziła żadnych wątpliwości. Oczywiście pod warunkiem, iż ofiarą był czarny Amerykanin.” Podkast amerykański ma odcinek o dekadzie intensywnej walki o prawa obywatelskie w Stanach Zjednoczonych.

Oceania

W Nowej Kaledonii przez cały czas nie jest całkiem spokojnie. W mijającym tygodniu lokalna policja aresztowała lokalnego działacza niepodległościowego. Reuters ma o tym krótki zwięzły artykuł a Al-Dżazira w odrobinę dłuższym tekście wspomina o zarzutach skierowanych wobec działań policji. [Reuters], [Al-Dżazira]
Dlaczego młodzi ludzie masowo wyjeżdżają z Nowej Zelandii? Czy wrócą? The Guardian stara się odpowiedzieć na te pytania. [The Guardian]

Ekonomia i gospodarka

„Nvidia stała się najbardziej wartościową spółką na świecie po oszałamiającym wzroście wartości jej akcji, podkreślając ogromną rolę, jaką inwestorzy oczekują, iż sztuczna inteligencja odegra w globalnej gospodarce w nadchodzących latach.” [Reuters]
„Dla wielu ludzi dążenie do równości szans – świata, w którym każda osoba ma szansę na osiągnięcie życia według własnego wyboru – służy jako przekonujący cel dla społeczeństwa. Ale jak zmierzyć ten rodzaj (nie)równości? Francisco HG Ferreira, Paolo Brunori i Pedro Salas-Rojo przedstawiają nowe publiczne repozytorium danych, które zawiera porównywalne szacunki nierówności szans dla ponad 70 państw na całym świecie.” [London School of Economics]
UE planuje wprowadzić cła na chińskie samochody elektryczne o czym już pisaliśmy. Think tank Europejska Rada Spraw Zagranicznych ma interesujący artykuł, który zastanawia się jak może wyglądać kooperacja Europy z Chinami w temacie zielonych technologii. Jakie są potencjalne ryzyka a jakie mogą być zyski? Artykuł chociaż powstał przed ogłoszeniem decyzji UE podnosi różne najważniejsze aspekty takiej współpracy. [Europejska Rada Spraw Zagranicznych]
O niektórych decyzjach jakie zapadły na ostatnim szczycie G7 już pisaliśmy. Reuters ma artykuł, który skupia się na elementach tego szczytu najbardziej powiązanych z gospodarką – takich jak kooperacja gospodarcza tych państw z Chinami. Jest też papież mówiący o sztucznej inteligencji. [Reuters]
„Meta, właściciel między innymi Facebooka i Instagrama, chciała wykorzystać dane użytkowników do uczenia sztucznej inteligencji (AI), jednak wstrzymała się z tym po skargach europejskich organizacji pozarządowych. Firma jest ”rozczarowana„ protestami, jednak eksperci od ochrony danych osobowych zwracają uwagę, iż «szkody byłyby nieodwracalne».” [TVN24]

Nauka i technologia

„Z kim spacerują żaby? Nie ma w świecie niczego bardziej kreatywnego od ewolucji: w każdym ze znanych nam dwóch milionów gatunków zwierząt moglibyśmy znaleźć cechy i zwyczaje, które wyróżniają go na tle innych.” [Tygodnik Powszechny]
„Niebieski węgiel (...) to termin, który często się przewija, gdy mowa o ograniczaniu globalnego ocieplenia i wychwycie dwutlenku węgla z atmosfery. Nazwa nawiązuje do koloru z jakim kojarzy nam się środowisko, w jakim niebieski węgiel jest magazynowany. A są to morza, oceany i ich wybrzeża. Dlaczego poświęca im się coraz więcej uwagi?” [Nauka o klimacie]
„Naukowcy z Indii walczyli o opracowanie pierwszej terapii wykorzystującej edycję genów w celu powstrzymania rzadkiej choroby neurodegeneracyjnej. Ich Starania stanowią lekcję dla nieuporządkowanego stanu rozwoju nowoczesnych leków.” Chociaż naukowcom nie udało się pomóc pacjentce na czas to artykuł stara się patrzeć z nadzieją w przyszłość. [Nature]
Na Hawajach jedynie co stoi pomiędzy rzadkim gatunkiem ptaków a wyginięciem z powodu ptasiej malarii jest cotygodniowe dostarczenie do środowiska specjalnego rodzaju komarów. Jak to działa? Co robię te komary, iż pomaga to w przeżyciu ptaków? O tym właśnie jest artykuł [NPR].
„Voyager 1 – najodleglejszy od Ziemi obiekt stworzony przez człowieka – po pół roku wypluwania z siebie bełkotu, ponownie brzmi jak on sam w sieci radiowej głębokiego kosmosu.” [Science Alert]
Jeśli chcecie poczytać o nowej ogromnej czarnej dziurze, to The Guardian ma o tym artykuł, w którym tłumaczy dlaczego naukowcy są tak podekscytowani tym odkryciem. [The Guardian]
„W Indiach i Chinach powstają tańsze wersje najpopularniejszych leków na otyłość. Ponieważ patenty na różne leki odchudzające zbliżają się do wygaśnięcia, firmy w Indiach i Chinach rywalizują o stworzenie tańszych wersji, które poszerzą dostęp do tego typu terapii.” [Nature]
Rower elektryczny to nadzwyczaj efektywny energetycznie i niskoemisyjny środek transportu, choćby jeżeli zasilany jest prądem z elektrowni węglowej (choć zdecydowanie lepiej, gdy zasilany jest prądem z OZE!). interesujący artykuł Marcina Popkiewicza na temat produkcji CO2 przez różne środki transportu. [Nauka o klimacie]
„Każdy z nas kojarzy mikrofale, wiemy też, czym jest światło widzialne i podczerwień. Na pograniczu podczerwieni i mikrofal leży tzw. region terahercowy. Fale terahercowe to strefa tajemnicza, temat na tyle mało opracowany naukowo, iż jeszcze do niedawna region nazywano przerwą (...) technologiczną.” W najnowszym odcinku Radia Nukowego dr inż. Łukasz Sterczewski opowiada więcej o falach terahercowych oraz możliwych zastosowaniach.

Idee, kultura, społeczeństwo

„Kapelusze z głów. Kim były hiszpańskie Bezkapelusznice? Zapomniana herstoria Bezkapelusznic jest przejawem tego, w jaki sposób postrzegano kobiety w Hiszpanii w pierwszych dekadach XX wieku oraz jak wyglądała ich sytuacja społeczno-ekonomiczna.” [Krytyka Polityczna]
„Co zdecydowało o podboju Meksyku? Lepsze uzbrojenie Hiszpanów, przywiezione przez nich choroby, struktura polityczna imperium Azteków? Na pewno wszystko to pomogło, jednak często zapomina się o jednym ważnym czynniku. Cortés mógł porozumiewać się z Aztekami, bo towarzyszyła mu tłumaczka – Malintzin.” [Hrabia Tytus]
Pozostańmy w temacie tłumaczeń. W tym roku miała miejsce premiera kolejnej serialowej adaptacji książki Szogun. Jedną z kluczowych kwestii w tym serialu jest właśnie ukazanie tego, jak niejednoznaczne i trudne może być wierne przetłumaczenie słów drugiej osoby na inny język. Polecamy filmik o świetnym tytule „Jak Shōgun sprawia, iż tłumaczenie jest ekscytujące”.

„Czy można urodzić się na wsi pod Grodnem i w trakcie kariery zawodowej pacyfikować powstanie w Chinach, a później pracować w skarbówce? Pojawia się też imam, z wykształcenia nauczyciel języka rosyjskiego i najlepszy przyjaciel Józefa Piłsudskiego.” W tym odcinku Babel. Rzeczpospolita Multi-Kulti o innych ciekawych litewskich tatarach.

„W 1669 r. szlachta polska wybrała króla-rodaka Michała Korybuta Wiśniowieckiego. Sam akt elekcyjny obfitował w wiele wydarzeń pobocznych, które mogły zmienić bieg naszej historii. Czy wówczas jednak świętowalibyśmy wiktorię chocimską i wiedeńską?” Szlachta strzelała bowiem w kierunku hetmana, przyszłego króla Jana Sobieskiego. [Histmag]

Idź do oryginalnego materiału