Wydanie 183, 03.05.2024

2 tygodni temu

Wiwat Maj, Trzeci Maj. U Polaków błogi raj! Po 20 latach w UE Mateusz Morawiecki ogłosił, iż zagrożenie płynie z Brukseli a nie Moskwy. My życzymy bezpiecznego majówkowania i przyjemnej lektury Tygodnika.

Jeśli w niektórych działach wydaje się Wam, iż jest mało materiałów to jest to związane z majówką.

Jeśli podoba się Wam nasza praca, to tutaj znajdziecie Patronite naszego projektu. Listę naszych patronów możecie znaleźć tutaj.

Dla czytelników newslettera: To wydanie najprawdopodobniej przekracza objętość narzuconą przez serwis Gmail, więc nie wyświetli się w całości w skrzynkach pocztowych w tym serwisie. Możecie rozwinąć pełną treść maila na skrzynce lub otworzyć wersję webową – wystarczy kliknąć numer wydania w mailu.

Polska

Do porannej kawusi, popołudniowej herbatki lub wieczornej gorącej czekolady – krótki materiał od Irytującego Historyka na temat Naszej flagi. Miłego dnia!

„Dawne, często wyidealizowane wyobrażenie o wsi, gdzie siedzi się na ławeczce przed domem i gawędzi z sąsiadami po kościele, spotykamy głównie w serialach. W praktyce im bardziej rozproszona jest wieś, im starsi jej mieszkańcy, tym trudniej jest ludzi zebrać do działań zbiorowych – mówi prof. Sylwia Michalska.” [Gazeta]
„W dzisiejszym odcinku Wojciech Szacki i Andrzej Bobiński dyskutują o listach wyborczych PiS, kto z kandydatów ma szansę na mandat europosła i o sytuacji w partii Jarosława Kaczyńskiego.”

„Premier Donald Tusk skrytykował Mateusza Morawieckiego, który w prorosyjskim węgierskim tygodniku »Mandiner« miał stwierdzić, iż »Bruksela stanowi zagrożenie dla demokracji europejskiej«. Wcześniej Morawiecki powiedział o Viktorze Orbanie, iż jest jego »przyjacielem«.” [TVN24]

20 lat PL w UE

Obchodzimy rocznicę wejścia Polski do Unii Europejskiej i z tej okazji mnóstwo serwisów przygotowało specjalne artykuły, podcasty czy materiały filmowe. Co interesujące rząd wydaje się mało obecny w tym świętowaniu.
20 lat Polski w UE to też 20 lat różnych narracji. W latach '80 i '90 chcieliśmy „wrócić do Europy”, chodź często mówiono też „że zawsze byliśmy Europą”. Zachód był zarówno metaforą jak i faktycznym kierunkiem, skąd płynął dobrobyt. A jakie teraz mamy narracje? Czy Polska oraz Unia Europejska są zdolne do WIELKCH RZECZY? Rozmowa Dariusza Rosiaka z dr hab. Marcinem Napiórkowskim.

Jak wyglądała droga do UE? O tym właśnie opowiada Antoni Dudek.

„Zapraszamy na nowy podcast Polityki Insight, w którym rozmawiamy o dwóch dekadach Polski w Unii. Przyglądamy się najważniejszym politykom unijnym i sprawdzamy, jakie korzyści przyniosły Polsce. Jakie kłopoty i trudności wywołały oraz jak sobie z nimi radziliśmy.” Polityka Insight zaprasza na pierwszy odcinek swojego nowego podcastu.

E jak euromarka, Z jak zgrzytanie zębów. 11 liter na 20-lecie Polski w Unii [Gazeta Wyborcza [TWARDY PAYWALL]]

Wojna w Ukrainie

Atak Rosji na Ukrainę – aktualny stan wydarzeń przedstawia [Ośrodek Studiów Wschodnich].
„W tym Po prostu Wschód dwie rozmowy: z Szymonem Kardasiem z European Council on Foreign Relations o tym, jak Rosja omija sankcje na ropę oraz z Iwoną Kaliszewską z Uniwersytetu Warszawskiego o stanie zdrowia Ramzana Kadyrowa i procesach zachodzących na Kaukazie Północnym w związku z rosyjską wojną na Ukrainie.”

„Czeska policja wskazała sprawców wybuchów w dwóch magazynach amunicji we Vrběticach. Według ustaleń śledztwa, które prowadziła Państwowa Centrala Zwalczania Przestępczości Zorganizowanej (Národní centrála proti organizovanému zločinu, NCOZ), eksplozje wywołali funkcjonariusze rosyjskiego Głównego Zarządu Wywiadowczego (GRU). Celem Rosjan miało być uniemożliwienie dostaw broni i amunicji do regionów, w których wojska rosyjskie prowadziły wówczas działania bojowe, czyli w domyśle: do Ukrainy. W lutym 2014 roku Rosja najechała Krym, a niecałe dwa miesiące później rozszerzyła wojnę na Donbas.” [Konflikty]
„Armia ukraińska boryka się z kryzysem mobilizacyjnym. Jednocześnie kwestie związane z systemem mobilizacji są ciągle przedmiotem kontrowersji na Ukrainie. Wołodymyr Zełenski podpisał ostatnio ustawę, która wprowadza nowe zasady działania tego systemu. Jak wojna na Ukrainie może się zmienić? Kto dziś trafia na front? Co będzie się działo z Ukraińcami przebywającymi poza granicami? Na te i inne pytania odpowiada Jakub Ber, analityk OSW.”

„Fińska linia lotnicza Finnair zawiesiła loty do wschodnioestońskiego miasta Tartu z powodu zagłuszania sygnału GPS nad Morzem Bałtyckim. Przewoźnik i rządy państw bałtyckich zaznaczają, iż rosyjskie działania w ostatnim czasie nasiliły się do tego stopnia, iż może dojść do wypadku lotniczego. Tartu leży tuż przy granicy z Rosją. Według danych uzyskanych przez brytyjski tabloid The Sun od sierpnia ubiegłego roku ponad 40 tysięcy lotów mogło doznać problemów z sygnałem GPS nad Morzem Bałtyckim, z czego około 4 tysięcy w ostatnich miesiącach (ponad połowa z nich to loty linii Ryanair). Większość z problemów zgłoszono we wschodniej części Bałtyku u wybrzeży obwodu królewieckiego.” [Konflikty]

Europa

„26 kwietnia głosami koalicji rządzącej SPD–Zieloni–FDP Bundestag przyjął nowelizację ustawy o ochronie klimatu (niem. Klimaschutzgesetz), regulującej cele i mechanizmy niemieckiej polityki klimatycznej.” Na czym ma dokładnie polegać luzowanie niemieckiej polityki klimatycznej pisze [Ośrodek Studiów Wschodnich].
„Niemieckie ministerstwa gospodarki i środowiska, kierowane przez Zielonych, zostały oskarżone o niewłaściwe zarządzanie zamknięciem trzech ostatnich elektrowni jądrowych w kraju podczas kryzysu energetycznego w 2022 roku.” Czyżby partia mająca dogmatycznie antyatomowe poglądy chciała zamknąć atom wbrew zdaniu ekspertów? [Euractiv]
„W trakcie przemówienia na Sorbonie 25 kwietnia prezydent Francji Emmanuel Macron wezwał europejskich sojuszników do wypracowania w najbliższych miesiącach wiarygodnej koncepcji strategicznej obrony kontynentu w oparciu o własne zdolności.” O tym jak Macron widzi obronność Europy przeczytacie zarówno w analizie OSW jak i PISM. Możecie też posłuchać o tym w jednym z segmentów ostatniej Depeszy PISM. [Ośrodek Studiów Wschodnich], [Polski Instytut Spraw Międzynarodowych]

„Rządząca w Wielkiej Brytanii Partia Konserwatywna ponosi poważne straty w związku z szeregiem wyników wyborów, które napłynęły w piątek, wywierając presję na premiera Rishiego Sunaka przed wyborami powszechnymi w Wielkiej Brytanii, w których główna opozycyjna Partia Pracy wydaje się mieć coraz większe szanse na powrót do władzy po 14 latach.” [AP News]
„Osiemdziesiąt procent Gruzinów chce dołączyć do Unii Europejskiej, jak więc rząd może być tak pewny, iż utrzyma władzę, odrzucając Brukselę i pozornie celowo torpedując perspektywy kraju w UE?” Politico pisze o gruzińskiej ustawie „o zagranicznych agentach” oraz protestach jakie wybuchły w związku z tą ustawą w kraju. [Politico]
„W ciągu ostatnich kilkunastu miesięcy w Rumunii doszło do gwałtownego wzrostu popularności radykalnych i eurosceptycznych partii prawicowych, niechętnych udzielaniu wsparcia wojskowego czy finansowego Ukrainie, a niekiedy wprost opowiadających się za współpracą z Rosją. Według sondaży siły polityczne reprezentujące tego typu poglądy mogą liczyć łącznie choćby na ponad 25% głosów rumuńskiego elektoratu. Największym ugrupowaniem tej części sceny politycznej jest Związek Jedności Rumunów (AUR), czwarta siła w rumuńskim parlamencie. w tej chwili ma on choćby 20% poparcia, rywalizując o drugą pozycję na rumuńskiej scenie politycznej. Jednocześnie szybkim wzrostem popularności cieszy się w ostatnich miesiącach sympatyzujące z Rosją ugrupowanie S.O.S. România, notujące ok. 6% zwolenników.” [Ośrodek Studiów Wschodnich]
Tydzień temu była 50 rocznica rewolucji goździków. Tak nazywa się przejście Portugalii z rządu autorytarnego do demokracji. Jak do tego doszło? O tym jest pierwszy artykuł The Guardian. Drugi za to przypomina co 50 lat temu pisano na łamach Guardiana o tych wydarzeniach. [The Guardian #1], [The Guardian #2]
„Rosnąca popularność samochodów elektrycznych, wspierana rządowymi subsydiami i regulacjami, może w najbliższych latach doprowadzić do rewolucyjnej zmiany w świecie motoryzacji. Czy Chińczycy mogą pokonać na tym polu samochodowych gigantów z Europy. Czy Unia Europejska ma sposób by obronić się przed chińską dominacją? Odpowiada wicedyrektor OSW, Jakub Jakóbowski.”

Bliski i Środkowy Wschód

W Strefie Gazy konflikt znalazł się w zawieszeniu. Izrael komunikuje przygotowania do ofensywy na Rafah (ostatniego obszaru Strefy Gazy gdzie nie dotarła jeszcze lądowa inwazja), a od wielu tygodni negocjowane jest zawieszenie broni, które dałoby wytchnienie cywilom. Strony jednak nie mogą dojść do porozumienia – Hamas po raz kolejny odrzucił warunki zawieszenia broni i ma przygotować własne. W tle mamy protesty w Izraelu i ciągłą nadzieję, na uwolnienie pozostałych przy życiu zakładników porwanych przez Hamas 7. października 2023 roku. [Konflikty]
Konflikt Izraela z jego przeciwnikami od dawna nie toczy się jedynie w sferze kinetycznej – rakiet, samolotów i karabinów. Wojna w cyberprzestrzeni toczy się coraz bardziej intensywnie, a Izrael, mimo opinii lidera w cyberbezpieczeństwie nie jest odporny na ataki swoich adwersarzy. O coraz ważniejszym teatrze działań i jego coraz większym wyrafinowaniu (a także rosnącej podatności, poprzez cyfryzację kolejnych obszarów życia) piszą z trochę innych perspektyw dwa polecane dzisiaj artykuły. [Konflikty], [Nowa Europa Wschodnia]
Zgodnie z decyzją Joe Bidena, amerykanie konstruują pływający port/pier, który po odpowiednim zacumowaniu u wybrzeży Strefy Gazy umożliwi dostawę pomocy humanitarnej drogą morską. Co adekwatnie jest konstruowane przez Amerykanów, jak im idzie, jakie da to możliwości – na te pytania odpowiada materiał BBC zawierający materiały graficzne ułatwiające zrozumienie tego co się tam dzieje. [BBC]
Turcja wstrzymała całą wymianę handlową z Izraelem w związku z pogarszającą się sytuacją humanitarną w Strefie Gazy. Izraelski minister spraw zagranicznych w odpowiedzi na tę deklarację powiedział, iż prezydent Turcji zachowuje się jak dyktator. [The Guardian]
Blisko 700 osób, głównie kobiet i dzieci, z syryjskiego obozu dla rodzin bojowników ISIS, zostało repatriowanych do Iraku. Obóz al-Hol przez cały czas jest domem dla ponad 40 tysięcy osób. Pieczę nad nim mają siły SDF czyli Syryjskich Sił Demokratycznych. [AP News]
W Jemenie doszło do ataku na siły Południowej Rady Tymczasowej. Zginęło 6 milicjantów, a 11 zostało rannych. O przeprowadzenie zamachu oskarżana jest Al-Kaida Półwyspu Arabskiego. Południowa Rada Tymczasowa to stronnictwo kontrolujące południową część kraju, popierane w jemeńskiej wojnie domowej przez Zjednoczone Emiraty Arabskie. [AP News]
Po tym jak BBC opublikowało raport o irańskim funkcjonariuszu służb bezpieczeństwa, który wykorzystał seksualnie i zabił 16-letnią protestującą, irański wymiar sprawiedliwości postawił w stan oskarżenia pewną liczbę irańskich dziennikarzy. Powodem jest opublikowanie artykułu o działaniach służb i okolicznościach śmierci protestujących. Władze odrzucają ustalenia raportu mówiąc, iż są to kłamliwe działania wrogie Iranowi i wymierzone są w poczucie bezpieczeństwa jego mieszkańców. [BBC]
Arabia Saudyjska skazała influencerkę na 11 lat więzienia. Głównym zarzutem było wspieranie terroryzmu. Manahel al-Otaibi, instruktorka fitness, w internecie znana była głównie ze wspierania praw kobiet. Jednym z zarzutów było używanie hasztagu „społeczeństwo jest gotowe”. Nie jest to pierwszy tego typu wyrok w Arabii Saydyjskiej, która skrzętnie monitoruje media społecznościowe, a aktywność tam, jeżeli jest nieprzychylna rodzinie królewskiej, może skończyć się więzieniem. [The Guardian]
W Iraku nieznani sprawcy zamordowali influencerkę. Była ona popularna wśród irackiej młodzieży, a jej działalność to najczęściej taniec i inne rzeczy, które młodzi ludzie robią na tiktokach. Piszemy o tym, ze względu na szerszy kontekst. Sama ofiara, Ghufran Mahdi Sawadi, znana jako „Um Fahad” została w zeszłym roku skazana za nagrania urągające odpowiedniej, zdaniem sądu, moralności. W tym samym czasie w Iraku przechodzą kolejne ustawy ograniczające wolność i prawa osób LGBTQ+, a międzynarodowe organizacje donoszą o bojówkach torturujących i mordujących przedstawicieli mniejszości, które uznane są za źródło zgorszenia i niemoralności. [AP News]
Podczas pobytu w Katarze, do Manuela Guerrero Aviñy zwrócił się w internecie mężczyzna o imieniu „Gio” i umówili się na spotkanie. Ale zamiast “Gio” spotkała go policja i aresztowała pod fałszywymi zarzutami dotyczącymi narkotyków – powiedział BBC brat Manuela, Enrique. „Amnesty International określiła doświadczenia Manuela w areszcie jako «po prostu przerażające» i twierdzi, iż jego proces był «skażony szeregiem naruszeń odpowiednich procedur». Jej obawy podzielają inne organizacje praw człowieka, z którymi rozmawiała BBC. Katarskie władze twierdzą, iż Manuela potraktowano «z szacunkiem i godnością».” [BBC]
Loty do Dubaju zostały ponownie zakłócone przez deszcz. Dwa tygodnie po rekordowych ulewach deszcz ponownie wymusił odwołanie kilku połączeń. [AP News]

Azja

„Rosyjska agresja na Ukrainę zmieniła podejście Unii Europejskiej do Azji Centralnej (Kazachstan, Kirgistan, Tadżykistan, Turkmenistan i Uzbekistan). Na przestrzeni ostatnich dwóch lat region ten stał się dla Brukseli istotniejszy w kontekście utrzymania jego stabilności oraz wykorzystania jego potencjału w energetyce i transporcie. W tym czasie wypracowano model regularnych kontaktów politycznych na najwyższym szczeblu, zaktualizowano strategię współpracy i rozpoczęto nowe projekty gospodarcze.” [Ośrodek Studiów Wschodnich]
Kącik Indyjski
- Kolejny tydzień wyborów w Indiach. Co się interesującego dzieje? Mamy dwa artykuły z Al-Dżaziry dla Was. Pierwszy jest o tym jak ze sceny politycznej stanu Uttar Pradesh zniknęły dwie, jeszcze nie tak dawno, całkiem duże partie polityczne. Drugi jest o tym jak kandydat z partii premiera Modiego został oskarżony o molestowanie seksualne kilku kobiet. [Al-Dżazira #1], [Al-Dżazira #2]
- Pamiętacie o tym jak pisaliśmy o śmierci obywatela Kanady, który miał zostać zamordowany na zlecenie rządu Indii? Media donoszą o tym, ze indyjskie służby mają organizować dużo więcej zamachów na osoby krytyczne wobec rządu poza granicami Indii. Al-Dżazira zebrała większość dostępnych informacji. [Al-Dżazira]
„Pierwsza od dziewięciu lat wizyta państwowa premiera Japonii w USA służyła dostosowaniu wzajemnych stosunków do zagrożeń i wyzwań wynikających z rosnącego potencjału Chin, rozwoju arsenału nuklearno-rakietowego Korei Płn. i agresji Rosji na Ukrainę. Stanowiła też okazję do zacieśnienia wielostronnej współpracy na Pacyfiku, czego przykładem był pierwszy w historii trójstronny szczyt przywódców USA, Japonii i Filipin.” [Polski Instytut Spraw Międzynarodowych]
„Zwycięstwo partii PNC urzędującego prezydenta Mohameda Muizzu w wyborach parlamentarnych na Malediwach (21 kwietnia br.) umacnia prochiński zwrot w polityce zagranicznej tego państwa, otwierając kolejny etap indyjsko-chińskiej rywalizacji na Indo-Pacyfiku.” jeżeli dziwiliście się dlaczego wspominamy o wyborach na Malediwach tydzień temu, to PISM wytłumaczy Wam dlaczego miały znaczenie. [Polski Instytut Spraw Międzynarodowych]
„Rewolucja w Myanmarze weszła w nową, bardziej skomplikowaną fazę. W miarę jak junta wojskowa ponosi coraz większe straty, ruch oporu staje przed coraz większymi wyzwaniami związanymi ze spójnością i koordynacją.” Niedawno był tekst dr. Lubiny o tym konflikcie, a teraz prezentujemy co The Diplomat o nim pisze. [The Diplomat]

Afryka

„Pogarsza się położenie Amerykanów w Afryce. Po wyrzuceniu amerykańskich żołnierzy z Nigru teraz przyszła pora na Czad. Wycofanie z bazy w Ndżamenie jest bardziej krokiem politycznym niż wojskowym, jednak może być ważnym sygnałem wysłanym do zagranicznych partnerów: kraj jest gotowy na radykalne decyzje.” [Konflikty]
Wspominaliśmy niedawno o powrocie do polityki RPA byłego prezydenta Jacoba Zumy. Artykuł Vrye Weekblad przedstawia argumenty, iż jego nowa partia ma silne powiązania z rosyjskimi grupami wpływu. [Vrye Weekblad]
A jeżeli nie interesowaliście się wcześniej dlaczego zbliżające wybory w Republice Południowej Afryki są takie ważne to Miłosz Szymański w swoim podcaście Za rubieżą ma odcinek właśnie o tym.

„Według Światowej Organizacji Zdrowia od stycznia Kongo zgłosiło ponad 4500 przypadków objawów ospy i prawie 300 zgonów, co stanowi około trzykrotny wzrost w porównaniu z tym samym okresem ubiegłego roku. Kongo ogłosiło niedawno wybuch epidemii w całym kraju jako stan zagrożenia zdrowia.” [AP News]
„Sytuacja w Sudanie może niedługo ulec radykalnemu pogorszeniu. Wokół miasta Al‑Faszir w Darfurze Północnym gromadzą się bojownicy Sił Szybkiego Wsparcia i sprzymierzonych z nimi formacji. jeżeli wybuchnie bitwa o Al-Faszir, będzie oznaczało początek kolejnego kryzysu humanitarnego na trudną do wyobrażenia skalę.” W mieście w tej chwili przebywa około 2 miliony ludzi. [Konflikty]

Ameryka Łacińska

„Prezydent Kolumbii Gustavo Petro ogłosił w środę, iż jego rząd zerwie stosunki dyplomatyczne z Izraelem od czwartku, w ramach ostatniej eskalacji napięć między krajami w związku z wojną Izraela z Hamasem.” [AP News]
„IBM jest zarejestrowany jako firma handlowa w Brazylii, co sprawia, iż jej pracownicy nie kwalifikują się do świadczeń przyznawanych pracownikom sektora nowych technologii. Pracownicy w stanie Minas Gerais wygrali proces przeciwko firmie, aby zostać uznanymi za pracowników IT. Pod wpływem wygranego procesu, pracownicy w innych stanach poszli w ich ślady, co otwiera drogę do kolejnych pozwów przeciwko IBM.” [Rest of World]
Rada przejściowa Haiti wybrała byłego ministra Fritza Belizaire jako nowego premiera. Al-Dżazira przypomina o problemach z jakimi walczy właśnie Haiti i nowy premier. Za to AP News skupia się na podziałach politycznych jakie wywołała ta nominacja. [Al-Dżazira], [AP News]
Parlament w Salwadorze liczy 60 miejsc. W niedawnych wyborach tylko 3 mandaty zostały zdobyte przez opozycję. Americas Quarterly ma interesujący artykuł o jednej z opozycyjnych posłanek w salwadorskim parlamencie. [Americas Quarterly]
Pamiętacie jak ekwadorska policja wtargnęła do ambasady Meksyku żeby aresztować polityka oskarżonego o korupcję? Teraz Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości ONZ rozpatrzy skargi jakie w tej sprawie Ekwador i Meksyk skierowały przeciwko sobie. O tym jest pierwszy artykuł Al-Dżaziry, a drugi opisuje długą historię azyli politycznych udzielanych przez Meksyk. [Al-Dżazira #1], [Al-Dżazira #2]

Ameryka Północna

Czy to jak walczono z gruźlicą pół wieku temu ma wpływ na obecne wskaźniki zachorowań? jeżeli chodzi o społeczność Inuitów w północnej Kanadzie to zdecydowanie tak. Wspomnienia dawnych kampanii mających na celu walkę z gruźlicą są jednym z powodów dlaczego w tej społeczności jest tak duża grupa chorych na tę chorobę. [NPR]
Gubernator Florydy podpisał zakaz sprzedaży i produkcji mięsa „z próbówki”. [BBC]
„Demokratyczna gubernatorka Arizony Katie Hobbs odesłała zakaz aborcji z czasów wojny secesyjnej do przeszłości, podpisując w czwartek ustawę o jego uchyleniu.” [AP News]
Od dwóch tygodni odbywały się studenckie protesty na wielu amerykańskich uniwersytetach. Protestowali przeciwko taktyce rządu Izraela, która w czasie starć z Hamasem doprowadziła do śmierci tysięcy zwykłych palestyńczyków. The Guardian opisuje jak w ciągu kilku ostatnich dni policja zaczęła rozbijać protesty i aresztować uczestników. USA Today opisuje jak w takich przypadkach oskarżenia skierowane wobec protestujących nie przetrwają próby czasu. Politico opisuje przemówienie jakie Joe Biden wygłosił w związku z tymi zdarzeniami – chociaż bronił prawa do protestowania to nie wyrażał zgody na mowę nienawiści czy niszczenie prywatnej własności w ich trakcie. [The Guardian], [USA Today], [Politico]
W związku z protestami studentów Izba Reprezentantów Stanów Zjednoczonych przegłosowała projekt, który m.in w nowy sposób definiowałby antysemityzm. Część z krytyków uważa, iż prawo zbyt szeroko definiuje antysemityzm i może naruszać wolność słowa. Inni krytycy (ze strony republikańskiej) oburzają się, iż nie będzie można mówić, iż Żydzi zamordowali Jezusa Chrystusa. w tej chwili nie jest pewne co stanie się z ustawą w Senacie i kiedy może być ona poddana pod głosowanie. W temacie walki z antysemityzmem Politico ma interesujący artykuł o tym jak edukacja związana z tematem Holokaustu i walka z antysemityzmem radzą sobie słabo w stanie Arizona mimo regulacji wprowadzonych kilka lat temu. [NPR], [Politico]

Oceania

Nowa Zelandia ma jeden najgorszych wyników jeżeli chodzi o przemoc domową wśród państw rozwiniętych. Pracowniczka socjalna z Nowej Zelandii, która zajmuje sie problemem na co dzień, opisuje jak spory jest to problem wśród narodów wysp Pacyfiku. Genevieve Sang-Yum, o krzeniach samoańskich i chińskich opowiada o tym, iż powszechne rozumienie wersetów biblii o relacjach między małżonkami służy do usprawiedliwiania zachowań przemocowych, które są głęboko niewłaściwe. [Radio New Zealand]
Na jednej z wysp Tonga prowadzona jest eksterminacja szczurów, które przybyły tam z człowiekiem i niszczą lokalna populację ptaków morskich. O tym jak ta akcja przebiega i w jakich obszarach naukowcy liczą na największe zmiany związane z pozbyciem się szczurów z wyspy opisuje w reportażu okraszonym wieloma fotografiami [New Zealand Geographic].

Ekonomia i gospodarka

„Zatrudnienie w Polsce w ostatnich latach dynamicznie rosło. Według danych Eurostatu w 2023 roku pracowało już niemal 80 proc. Polaków w wieku od 20 do 64 lat, gdzie w 2009 roku odsetek ten ledwo przekraczał 60 proc.! Z drugiej strony do dogonienia europejskich liderów jeszcze nam dużo brakuje.” [Obserwator Gospodarczy]
„W dzisiejszym odcinku Julia Cydejko opowiada o ustawie o bonie energetycznym, czyli pomyśle ministerstwa klimatu na częściowe odmrożenie cen prądu i gazu. Rozmowę prowadzi Robert Tomaszewski.”

Nauka i technologia

Wspominaliśmy już wielokrotnie o kolejnych badaniach mówiących, iż na świecie jest coraz więcej mikroplastiku. Co to dokładnie znaczy? Jak bardzo jest to niebezpieczne dla ludzi? Autorzy podcastu The Studies Show robią przegląd badań nad mikroplastikiem aby poznać odpowiedzi na te pytania.

„Ryby w puszkach sprzed czterech dekad mogą pomóc nam zrozumieć kondycję ekosystemów morskich. Wszystko dzięki ukrytym w nich pasożytom, które są swoistym wskaźnikiem jakości środowiska.” [Focus]
„Japońscy chirurdzy przeszczepili tkankę nerkową od jednego płodu szczura do drugiego, podczas gdy biorca był jeszcze w łonie matki. Prowadzący badanie Takashi Yokoo, nefrolog z Jikei University School of Medicine w Tokio, twierdzi, iż operacja jest pierwszym krokiem do przeszczepienia nerek płodu świni ludzkim płodom, które rozwijają się bez funkcjonujących nerek.” [Nature]
„Jeszcze w tym tygodniu Chiny wyruszą w drugą na świecie podróż na drugą stronę Księżyca. Celem jest zebranie pierwszych skał z Basenu Bieguna Południowego – Aitken, największego i najstarszego krateru uderzeniowego na powierzchni Księżyca, i przywiezienie ich z powrotem na Ziemię w celu analizy.” Nature i The Guardian piszą o starcie, który odbył się w piątek rano. [Nature], [The Guardian]
Słyszeliście o kolejnej, tym razem już na 100% prawdziwej, przyczynie otyłości czyli skokach glukozy po posiłku? Możecie zaufać nam, czyli obcym ludziom w Internetach, którzy twierdzą, iż to trzecia prawda według Tischnera. Ale możecie też posłuchać doktora nauk o zdrowiu, Damiana Parola, który w ładny sposób Wam wszystko wyjaśni.

Zaćmienia słońca poruszają się z zwykle z zachodu na wschód. Czyli odwrotnie niż księżyc i słońce po nieboskłonie. Niektóre zaćmienia jednak zakręcają i zmieniają kierunek. Dlaczego tak się dzieje? Obrazkowo tłumaczy to Minute Physics.

Podążąjąc za fizyką relatywistyczną dochodzimy do dziwnych zjawisk – czarne dziury, horyzont zdarzeń, osobliwości czy białe dziury. W podróż od odkryć i teorii, poprzez napotykane problemy i ich rozwiązania zabiera nas kanał Veritasium.

Idee, kultura, społeczeństwo

„Niezwykle dekorowany XII-wieczny rękopis, znany jako Psałterz z St Albans, kryje wiele tajemnic. Kim była jego pierwsza właścicielka, eremitka Christinie z Markyate? Jaki miała wpływ na benedyktyńskiego opata? I wreszcie: co znalazło się w psałterzu, który najprawdopodobniej był prezentem dla kobiety od zakonnika?” [Ilustracje do podcastu]

„W XIII wieku przybyli na teren dzisiejszego miasta Meksyk. Założyli tam miasto Tenochtitlán, dzięki podbojów i sojuszy utworzyli wielkie imperium. Kojarzą nam się z krwawymi ofiarami z ludzi, ale ich religijność, obyczaje i system społeczny były dalece bardziej bogaty i zaskakujący. Znamy ich pod kilkoma nazwami: Mexikowie, Nahua, wreszcie Aztekowie. Co o nich wiemy, a czego tylko się domyślamy, opowiedziała mi dr Julia Madajczak z Wydziału Neofilologii Uniwersytetu Warszawskiego.”

Pulp Fiction to z pewnością jeden z bardziej ikonicznych filmów, ze sporym wpływem na światowe kino i popkulturę. W najnowszym odcinku na tapet biorą go twórcy podcastu Podcastex. O biografii samego Tarantino, o jego drodze do branży filmowej, o realizacji poprzedniego filmu Tarantino (jego pierwszego pełnometrażowego dzieła), o obsadzie aktorskiej, a także o wielkiej przegranej i zdradzie zachodu czyli pominięciu filmu Kieślowskiego na festiwalu w Cannes. Dwie godziny materiału jak zawsze sięgają do archiwalnych wywiadów, wypowiedzi i materiałów branżowych. Serdecznie polecamy.

Czy zwracaliście kiedyś uwagę, ile dookoła Was jest ptaków? Najróżniejszych – od gołębi, przez kawki czy wrony, kaczki i dzięcioły, pustułki lub bociany? Czy ich widok nie powoduje uśmiechu na Waszysch twarzach? A może spróbujecie sił w obserwowaniu ptaków, lub jeżeli wolicie globalne określenie, bird watchingu? Tygodnik Powszechny przygotował rozmowę z przyrodnikiem Jackiem Karczewskim w formie podkastu, a Krzysztof Story napisał artykuł na ten temat. [Tygodnik Powszechny]
Na koniec gorąco polecamy kolejny odcinek podcastu “Babel. Rzeczpospolita Multi-Kulti.” z Adamem Balcerem i Pawłem Silnikiem w rolach narratorów. „Bezlitośnie dekonstruujemy rosyjską kulturę wysoką. Gogol, Czechow, Strawiński… Wbrew propagandzie, najsłynniejsze postacie posiadają korzenie ukraińskie, polskie, tatarskie, a choćby niemieckie. Jak to mówił Czechow: «W dzieciństwie tylko trochę mówiłem po rosyjsku».”

Idź do oryginalnego materiału