Wydanie 177, 22.03.2024

9 miesięcy temu

Jeśli podoba się Wam nasza praca, to tutaj znajdziecie Patronite naszego projektu. Listę naszych patronów możecie znaleźć tutaj.

Dla czytelników newslettera: To wydanie najprawdopodobniej przekracza objętość narzuconą przez serwis Gmail, więc nie wyświetli się w całości w skrzynkach pocztowych w tym serwisie. Możecie rozwinąć pełną treść maila na skrzynce lub otworzyć wersję webową – wystarczy kliknąć numer wydania w mailu.

Polska

• Protesty rolników

  • „Polska i Francja lobbują na forum UE za rozszerzeniem ograniczeń na import ukraińskich produktów rolnych oraz wprowowadzeniem ograniczeń na import rolny z Rosji i Białorusi. Tymczasem Wołodymyr Zełenski apeluje: »Każda strata w handlu to strata zasobów na powstrzymanie Rosji«” [OKO.press]

  • „Coraz goręcej w UE wokół głosowania nad jednym z kluczowych fragmentów Zielonego Ładu – prawie o odbudowie zasobów przyrodniczych. Poparcie dla projektu się sypie, a kij w szprychy włożyły Węgry. Polski głos może być decydujący. Czy premier Tusk dotrzyma przedwyborczych obietnic?” [OKO.press]

  • „Gordyjski węzeł rosyjsko-dezinformacyjny, czyli drugie dno rolniczych protestów. Za obniżające się ceny na giełdach międzynarodowych odpowiada nie ukraińskie ziarno, ale zalew taniego zboża z Rosji.” [Krytyka Polityczna]

• „Poznaliśmy e-maile grup antyaborcyjnych współpracujących z Rosją i wiemy, co mówili o strajkach kobiet. Wśród nich bardzo aktywna jest skrajnie konserwatywna lobbystyczna organizacja Ordo Iuris z Polski, a ściślej mówiąc, jej ówczesny prezes Aleksander Stępkowski, dziś sędzia Sądu Najwyższego i obecny prezes Jerzy Kwaśniewski.” Polecamy dłuższy artykuł Klementyny Suchanow na Onecie jak i krótkie omówienie tego tekstu od Doniesień z putinowskiej Polski. [Onet], [Doniesienia z putinowskiej Polski]

• „Jarosław Sachajko, który startował z listy PiS-u, używa Sejmu jako tuby do rozsiewania dezinformacji klimatycznej. Jest autorem kilkuset interpelacji – wiele z nich dotyczy polityki energetycznej. Ich treść pokrywa się z tezami denialistów klimatycznych” [Frontstory]

• „Mateusz Morawiecki i Mariusz Kamiński nie mieli pojęcia, co wyrabiają służby specjalne. Więc Jarosław Kaczyński – też nie. NIK przedstawiła miażdżące wyniki kontroli. Są tajne – ale to, co jest w jawnym komunikacie, stawia włosy dęba” [OKO.press]

• Czytelnicy Tygodnika interesują się wyborami samorządowymi. Materiały, jakie ostatnio o nich wrzucaliśmy, zawsze cieszyły się mniejszą lub większą popularnością. Dlatego w tym wydaniu mamy kolejne.

  • „Wybory samorządowe nie budzą takich emocji jak parlamentarne, więc i mobilizujemy się słabiej. Mniej wierzymy w to, iż nasz głos ma znaczenie. I to błąd — dowodzi dr Marta Żerkowska-Balas. Przykładów, iż jeden głos zdecydował o tym, kto jest wójtem, jest dużo. A naprawdę mała liczba głosów może zdecydować o tym, kto wejdzie do II tury w dużym mieście” [OKO.press]

  • Wybory samorządowe dotyczą całego kraju, a nie tylko Warszawy, więc warto poświęcić innym miastom i regionom więcej uwagi. Serwis TokFM ma sekcję poświęconą tym wyborom, w ramach której możecie odfiltrować newsy z regionu, który was interesuje. [TokFM/Wybory]

    Razem z serwisem Polityka Insight przygotowali audycje podsumowujące ostatnie lata w różnych polskich miastach. Na obecną chwilę są odcinki dotyczące [Sopotu], [Łodzi], [Katowic] i [Poznania].

  • „Jakie pytania zadać kandydatom w wyborach samorządowych, aby przekonać się, czy nie mamy do czynienia z samorządowymi populistami? Dlaczego warto pytać o rolę jednostek pomocniczych w gminie, np. o sołectwo? Rozmowa Alicji Zaczek-Żmijewskiej z dr Justyną Przedańską (…) oraz Małgorzatą Łosiewicz (…).”

• „W dzisiejszym odcinku Andrzej Bobiński i Wojciech Szacki oceniają 100 dni rządów Donalda Tuska. Choć to tylko przyczynek do dyskusji nad kolejnymi etapami i wyzwaniami, które rząd czekają. A także szukają odpowiedzi na pytanie, czy premier i koalicja rządząca mają plan, pomysł i wizję dla Polski.” Podsumowanie jak podsumowanie na plus wyróżnia się tym, iż prowadzący pamiętają, iż „100 konkretów” było obietnicami Koalicji Obywatelskiej, więc trochę absurdalne jest twarde rozliczanie z nich rządu koalicyjnego, który składa się z wielu partii.

• Jeśli jesteście ciekawi, jakich zmian w mediach i kulturze dokonano w ciągu pierwszych 100 dni rządu Donalda Tuska, to serwis Wirtualne Media przygotował podsumowanie. [Wirtualnemedia]

• „Rozliczenia PiS. Czy Adam Bodnar zlikwiduje Trybunał Konstytucyjny? Trwa spór o Trybunał Konstytucyjny – wyjaśniamy o co w nim chodzi. Minister Sprawiedliwości, Adam Bodnar zapowiedział zmiany w TK, którym opiera się Julia Przyłębska. Rozliczeniami w wymiarze sprawiedliwości zostanie dotknięta również Krajowa Rada Sądownictwa. Co stanie się z neo KRS i jak zareagują neo sędziowie? Jaki los czeka praworządność w Polsce? I czy reset konstytucyjny byłby tu dobrym rozwiązaniem? Zaciekła walka o sady trwa, a w jej sprawie wypowiadają się autorytety prawne takie jak Ewa Łętowska, Andrzej Zoll czy Jarosław Flis. Po drugiej stronie sceny politycznej pojawiają się oskarżenia o to, iż nowa władza wprowadza ”terror praworządności„. Jak naprawdę wygląda sytuacja? Na wywiad z Patrykiem Wachowcem i Marcinem Szwedem zaprasza Tomasz Sawczuk, Kultura Liberalna.”

• „Jak odbudować zaufanie do instytucji wymiaru sprawiedliwości? Jak poradzić sobie z nieprawidłowo ustanowionym Trybunałem Konstytucyjnym i Krajową Radą Sądownictwa? Jaka powinna być rola sędziów w projektowaniu systemu sądownictwa? Jaką rolę ma do odegrania Unia Europejska? Te tematy poruszają zaangażowani w debatę o odbudowie państwa prawa prawnicy Krzysztof Izdebski z Fundacji Batorego i Bartosz Pilitowski z fundacji Court Watch Polska w rozmowie z Katarzyną Krzyżanowską, redaktorką Review of Democracy.” [OKO.press]

---

Wojna w Ukrainie

• Atak Rosji na Ukrainę – aktualny stan wydarzeń przedstawia [Ośrodek Studiów Wschodnich].

• Rosja wystrzeliła 31 rakiet w pierwszym od sześciu tygodni zmasowanym ataku na Kijów. Wszystkie 31 rakiet zostało zestrzelonych przez obronę przeciwlotniczą, jednak spadające na miasto szczątki rakiet raniły 13 osób. [AP News]

• Niestety, ale masowe ataki powietrzne na Ukrainę realizowane są drugą noc z rzędu. Tym razem atak był skupiony na infrastrukturze energetycznej, w tym zaporze w Zaporożu. Był większy niż poprzedniej nocy, a rakiety manewrujące i balistyczne w większości nie zostały zestrzelone. [Rzeczpospolita], [Radio Free Europe]

• „Dlaczego Hindusi i Nepalczycy trafiają na linię frontu na Ukrainie? Setki młodych Hindusów i Nepalczyków trafiają na fronty wojny na Ukrainie. Ich rodziny domagają się odpowiedzi. Hannah Ellis-Petersen informuje z Delhi”

• „W ostatnich dwóch tygodniach obserwowana jest intensyfikacja ataków ukraińskich dronów na rosyjską infrastrukturę energetyczną. Większość bezzałogowców jest unieszkodliwiana przez obronę przeciwlotniczą, jednak te, które trafiają w cele, wyrządzają znaczące szkody rosyjskiemu sektorowi naftowemu.” [Polski Instytut Spraw Międzynarodowych]

• „18 marca Rada Unii Europejskiej przyjęła decyzję modyfikującą kształt Europejskiego Instrumentu na rzecz Pokoju (…). Zapewnia ona zwiększenie refinansowania dostaw uzbrojenia i sprzętu wojskowego (UiSW) przekazanych przez państwa członkowskie Ukrainie w ramach tego instrumentu o 5 mld euro, co oznacza, iż łączna wysokość budżetu EPF w latach 2021–2027 wyniesie 17 mld euro.” [Ośrodek Studiów Wschodnich]

• „Dmytro Serhiejew jest Ukraińcem, choć posługuje się rosyjskim paszportem – urodził się w Norylsku na Syberii. Podczas okupacji miejscowości Nowa Kachowka swój klub nocny zamienił w schron. Pomagał też ukraińskim działaczom i wolontariuszom, przez co Rosjanie zabierali go na przesłuchania i namawiali do współpracy. Maryna Serhiejewa jest nauczycielką geografii. Drugie dziecko urodziła w warunkach okupacji, w akompaniamencie wybuchów. Ostatecznie małżeństwo zdecydowało się na ewakuację z rodzinnej miejscowości. Maryna i Dmytro opowiedzieli mi o długiej drodze przez okupowane ziemie, przymusowym pobycie na Krymie i swojej ukraińskiej tożsamości.” [Nowa Europa Wschodnia]

• „Niemcy nie są winne napaści Rosji na Ukrainę, ale ponoszą współodpowiedzialność moralną. Markus Wehner i Reinhard Bingener opisali sieć intratnych powiązań kanclerza Schrödera i jego otoczenia z Rosją, która pozwoliła Władimirowi Putinowi wierzyć w sukces agresji. Autorzy książki ”Moskiewski łącznik„ są przekonani, iż relacje Niemiec i Rosji diametralnie się zmieniły, choć przyszłość bezpieczeństwa ich kraju i Europy pozostaje niepewna.” Zapraszamy na wywiad Jarosława Kociszewskiego z autorami książki. [Nowa Europa Wschodnia]

---

Europa

• „Przywódcy UE z 11 państw członkowskich poparli deklarację wspierającą energię jądrową podczas dzisiejszej (21 marca) konferencji w Brukseli, mającej na celu przyciągnięcie wsparcia ze strony banków rozwoju w celu sfinansowania budowy nowych i utrzymania istniejących elektrowni.” [Euronews]

• „W dniach 15-17 marca 2024 odbyły się w Rosji wybory prezydenckie. Nie ma żadnych wątpliwości, iż nie były one ani demokratyczne, ani równe, ani uczciwe. Władimir Putin potwierdził swoją władzę przy braku protestów i silnego sprzeciwu wobec jego rządów. O tym, co wydarzyło się w Rosji w ostatni weekend – w rozmowie z Tomaszem Zającem – opowiada Agnieszka Legucka, ekspertka PISM ds. Rosji.” [Polski Instytut Spraw Międzynarodowych]

• „Od 15 do 17 marca odbyły się tzw. ”wybory„ w Rosji. Ich rezultat pozostaje zupełnie niewiarygodny. Na pytanie dlaczego Putin tak bardzo potrzebował wyborczych fałszerstw odpowiada analityczka OSW, Maria Domańska.”

• „Świeżo »ponownie wybrany« prezydent Rosji, Władimir Putin, otrzymał wreszcie swoje pierwsze – i jak dotąd jedyne – gratulacje od europejskiego przywódcy: premiera Węgier Viktora Orbána.” [Politico]

• „12 marca prezydent Rumunii Klaus Iohannis oficjalnie zgłosił swoją kandydaturę na sekretarza generalnego NATO. O stanowisko to ubiega się także premier Holandii Mark Rutte. Decyzja w sprawie następcy Jensa Stoltenberga ma być zatwierdzona przez sojuszników na lipcowym szczycie NATO w Waszyngtonie.” [Polski Instytut Spraw Międzynarodowych]

• Kącik Słowacki

  • „Zaplanowana na 23 marca pierwsza tura wyborów prezydenckich będzie przede wszystkim starciem kandydata przeważającej części obozu władzy – przewodniczącego parlamentu Petera Pellegriniego – oraz reprezentującego liberałów i centroprawicę byłego szefa dyplomacji Ivana Korčoka.” [Ośrodek Studiów Wschodnich]

  • „W sobotę 23 marca na Słowacji odbędzie się pierwsza tura wyborów prezydenckich. Można z góry założyć, iż wygra ją Peter Pellegrini, którego partia Głos – Socjalna Demokracja pozostaje w koalicji rządzącej ze skorumpowanym, quasi-alt-leftowym i nacjonalistycznym SMER-em premiera Roberta Ficy.” Na łamach Krytyki Politycznej możecie za to przeczytać, co Ziemowit Szczerek ma do powiedzenia o słowackich wyborach. [Krytyka Polityczna]

  • Więcej o wyborach prezydenckich, dryfie Słowacji w stronę Rosji jak i kontrowersyjnych reformach nowego słowackiego rządu znajdziecie w najnowszym odcinku podcastu Czechostacja. Dziennikarz Jakub Medek rozmawia z Filipem Harzerem, dziennikarzem portalu Seznam Zpravy o tym, co dzieje się u naszego południowego sąsiada.

• Premier Irlandii podał się do dymisji z powodów osobistych. Euractiv podsumowuje to, co wiemy o tej sprawie – ale nie wiemy zbyt wiele. Politico za to skupia się na tym, kto może zostać kolejnym premierem Irlandii. [Euractiv], [Politico]

• UE wyraziła zgodnę na otwarcie negocjacji akcesyjnych z Bośnią i Hercegowiną. Przywódcy 27 państw członkowskich, mimo ogromu wyzwań stojących przed Bośnią na jej ścieżce do członkowstwa we Wspólnocie, dali zielone światło do rozpoczęcia rozmów na poziomie kolejnych obszarów negocjacji. [AP News]

• „W styczniu br. Rada Europy (RE) wykluczyła delegatów Azerbejdżanu z prac jej głównego plenarnego organu, Zgromadzenia Parlamentarnego (ZP), motywując to poważnymi naruszeniami praw człowieka i zasad tej organizacji. Pociągnęło to za sobą zapowiedzi władz Azerbejdżanu, iż w razie utrzymania tej decyzji państwo to może całkiem opuścić RE. Organizacja nie powinna ustępować przed szantażem ze strony żadnego z członków, ale wskazane byłyby próby szukania rozwiązań obniżających napięcie między nią a Azerbejdżanem. Opuszczenie RE przez Azerbejdżan w praktyce uniemożliwiłoby jego mieszkańcom i poszkodowanym przez niego obywatelom innych państw dochodzenie ich praw i odszkodowań przed Europejskim Trybunałem Praw Człowieka.” [Polski Instytut Spraw Międzynarodowych]

• W okupowanej części Gruzji, Abchazji, dobiega końca proces wypierania ze szkół języka gruzińskiego. Pomimo tego, iż Gruzini stanowią 18% ludności tego terytorium, a w regionie Gali stanowią niemal 100% mieszkańców, zakazano właśnie nauczania w języku gruzińskim w szkołach. [Nowa Europa Wschodnia]

Bliski i Środkowy Wschód

• „Wojna Izrael-Hamas ma swoje skutki nie tylko na Bliskim Wschodzie. Na całym świecie dochodzi do aktów przemocy, zarówno skierowanym przeciwko osobom pochodzenia żydowskiego, jak i osobom pochodzenia arabskiego. Do jakich przypadków już doszło i czego możemy spodziewać się w przyszłości? Na te i inne pytania odpowiada ekspert OSW, Marek Matusiak.”

• Kryzys żywnościowy w Strefie Gazy prowadzi do klęski głodu wśród jej mieszkańców. O tym, jak dostarcza jest tam pomoc humanitarna, z czego wynikają kłopoty z transportem, gdzie i jak jest ona kontrolowana oraz gdzie najbardziej przeszkadzają izraelskie działania, opisuje opatrzony wieloma grafikami i mapami artykuł od [The Guardian].

• „W czasie trwającej od 7 października wojny przeciwko Hamasowi armia izraelska (IDF) objęła działaniami większość Strefy Gazy.(,,) W Gazie działa aktualnie cztery–pięć izraelskich brygad (w szczycie działań – 20). Stacjonują one w mieście Chan Junus oraz w przebitym w poprzek Strefy korytarzu, który izoluje jej północną część. Od początku operacji IDF stracił 250 żołnierzy, a zabił 32 tys. Palestyńczyków, łącznie cywilów i bojowników.” Nie ma, póki co, widoku na szybkie zakończenie konfliktu. [Ośrodek Studiów Wschodnich]

• Od kilku tygodni słyszymy o tym, jak Izrael planuje zbrojne uderzenie na pozostające do tej pory poza strefą walk, miasto Rafah. W tym mieście na południu Strefy Gazy schronili się uchodźcy z północy regionu, gdzie trwały walki. O negatywnych skutkach ataku na Rafah ostrzegają Izrael jego przeciwnicy jak i sojusznicy. AP News przygotował artykuł, w którym odpowiada na pytanie o źródło tak wielkiej determinacji izraelskiego kierownictwa do przeprowadzenia tego ataku, a także o to, jakie są reakcje sojuszników oraz czy realne jest rozpoczęcie operacji w najbliższym czasie. [AP News]

• Ogłoszona 17 marca umowa o wsparciu UE dla Egiptu o wartości 7,4 mld euro ma zapobiec destabilizacji państwa w związku z trwającym kryzysem finansowym. Nie odnosi się to jednak do jednych z głównych przyczyn kryzysu, czyli korupcji i roli wojska w państwowej gospodarce, co ograniczy jej pozytywny wpływ na sytuację finansową tego kraju. Jest też pomocą dla kolejnego po Tunezji i Libii państwa regionu uwarunkowaną ograniczeniem migracji, co zachęca innych autorytarnych przywódców do instrumentalizacji tego zjawiska w polityce wobec Unii. [Polski Instytut Spraw Międzynarodowych],

• „Bahrajn kreuje się na oazę pokoju i ostoję religijnej wolności na Bliskim Wschodzie. Ale to pokój oparty na strachu.” O sytuacji w kraju, w którym większość jego mieszkańców wyznających islam czuje się dyskryminowana, opowiada Anna Mikulsk. [Dział Zagraniczny],

• Turecki bank centralny dokonał kolejnego wzrostu stóp procentowych. Skok wyniósł aż 5 punktów procentowych, przez co stopy wynoszą w tej chwili 50%. Jeszcze w czerwcy 2023 roku stopy procentowe wynosiły 8,5%. W Turcji przez cały czas utrzymuje się wysoka inflacja sięgająca w tej chwili ponad 60%. [Reuters]

Azja

• Pakistańskie siły powietrzne zaatakowały cele w Afganistanie, w efekcie czego śmierć poniosło 8 osób. Celem były bazy pakistańskich talibów ukrywających się po afgańskiej stronie granicy. Był to atak odwetowy za zamach samobójczy, w wyniku którego zginęło 7 pakistańskich żołnierzy. [AP News]

• Bank Centralny Japonii ogłosił przełomowy krok i podniósł stopy procentowe. Miało to miejsce pierwszy raz od 17 lat. Japonia od lat walczy z uciążliwą deflacją i jej bank centralny uciekał się do niekonwencjonalnych sposób pobudzenia gospodarki, takich jak ujemne stopy procentowe. Szerzej sprawę opisuje [CNBC].

• „Zakres (i granice) wpływów gospodarczych Chin. Podczas gdy gospodarcza polityka Pekinu zmieniła strategiczne kalkulacje wielu krajów, chińskie wpływy nie są przesądzone.” The Diplomat przedstawia ciekawą perspektywę dotyczącą tego, jak bardzo Chiny mogą wpływać na inne państwa regionu dzięki gospodarki. [The Diplomat]

• „Zwolennicy antykorupcyjnego bojownika i jednego z najbardziej wpływowych indyjskich polityków ostatniej dekady protestowali w piątek przeciwko jego aresztowaniu, które według partii opozycyjnych jest częścią represji rządu premiera Narendry Modiego przed wyborami krajowymi.” [AP News]

• „Sytuacja gospodarcza na pogrążonej w długach Sri Lance zaczęła się stopniowo poprawiać po najgorszym kryzysie gospodarczym dwa lata temu, poinformował Międzynarodowy Fundusz Walutowy. Inflacja spadła z najwyższego poziomu 70 procent w 2022 r. do 5,9 procent w zeszłym miesiącu, a gospodarka kraju rozwinęła się w drugiej połowie ubiegłego roku po półtorarocznym spadku, podał w czwartek MFW.” [Al-Dżazira]

• „Dla wielu Chińczyków są »ważniejsze rzeczy« niż zjednoczenie Tajwanu. Pekin nie wykluczył użycia siły w celu aneksji Tajwanu, ale wśród Chińczyków nie ma apetytu na wojnę.” [Al-Dżazira]

Afryka

• W niedzielę odbędą się wybory w Senegalu i z tej okazji Al-Dżazira przedstawia krótkie podsumowanie 12 lat rządów ustępującego prezydenta. jeżeli chcecie się dowiedzieć o tym, kto może zostać kolejnym przywódcą tego kraju, to polecamy artykuł z poprzedniego wydania Tygodnika. [Al-Dżazira]

• W Sudanie trwa ciągle wojna domowa, a kryzys humanitarny narasta z tego powodu. Al-Dżazira informuje o ostrzeżeniach ONZ związanych z tym kryzysem, a AP News pisze o pomocy humanitarnej, jaką zadeklarowały Stany Zjednoczone. [Al-Dżazira], [AP News]

• „Kenijscy lekarze zaprzestali w czwartek udzielania pomocy w nagłych wypadkach w szpitalach publicznych, eskalując ogólnokrajowy strajk, który trwa już drugi tydzień.” [AP News]

• „Kryzys w Nigrze kolejny raz zaskoczył obserwatorów. Początkowo twarde sta­no­wisko Wspólnoty Gospodarczej Państw Afryki Zachodniej (ECOWAS) w tej chwili zostało odwrócone o 180 stopni. Są­sied­nia Nigeria zniosła wszystkie sankcje wymierzone w nigerską juntę, de facto wracając do kontaktów sprzed zamachu stanu. Jednocześnie Niamey ogłasza wyrzucenie amerykańskich sił z kraju, co zamiast być demons­tra­cją nie­za­leż­ności, będzie prezentem dla grup terrorystycznych działających w Sahelu.” [Konflikty], [Polski Instytut Spraw Międzynarodowych]

• Algieria ogłosiła, iż najbliższe wybory prezydenckie odbędą się we wrześniu. Urzędujący w tej chwili 78-letni prezydent Abd al-Madżid Tabbun nie ogłosił, czy będzie ubiegał się o reelekcję. Ogłoszenie jest zaskakujące o tyle, iż pierwotnie spodziewano się wyborów w grudniu i nie jest jasne, z czego wynika zmiana kalendarza. Tabbun doszedł do władzy w 2019 roku po ustąpieniu pod wpływem masowych protestów urzędującego od 20 lat Abd al-Aziza Butefliki. Wybory w 2019 roku miały niską frekwencję, a sam Tabbun był oskarżany o powiązania z układem oligarchicznym swojego poprzednika. [AP News]

• Od listopada 2020 roku w Etiopii trwała wojna. Armii rządowej przewodził wtedy Abiy Ahmed, premier Etiopii, nagrodzony kilka ponad rok wcześniej Pokojową Nagrodą Nobla. O historii najnowszej Etiopii, jej wojnach i czasie pokoju usłyszycie w przekrojowym materiale z odpowiednią dawka kontekstu w podcaście Miłosza Szymańskiego.

Ameryka Łacińska

• „Nowa polityka zagraniczna Gwatemali może zacząć się od Stanów Zjednoczonych. Prezydent Arévalo stara się ponownie wprowadzić swój kraj na arenę międzynarodową, a jego pierwsza podróż do Stanów Zjednoczonych może nadać ton powstającej się administracji.” [Americas Quarterly]

• NPR pisze o tym, jak na Kubie wybuchły protesty związane z brakiem prądu czy produktów spożywczych. The Guardian informuje o tym, iż według kubańskiego rządu to Stany Zjednoczone stoją za tymi protestami. [NPR], [The Guardian]

• Nie tylko rządowi Donalda Tuska mija 100 dni rządów. Także nowemu prezydentowi Argentyny mija ten początkowy okres. Al-Dżazira i Americas Quarterly podsumowują dotychczasowe rządy skrajnie prawicowego prezydenta. Obydwa podsumowania są dość krytyczne, ale nie są to identyczne artykuły, więc polecamy przeczytać obydwa. [Americas Quarterly], [Al-Dżazira]

• O różnych śledztwach przeciwko byłemu prezydentowi Brazylii już pisaliśmy. Teraz do kolekcji dodajemy kolejne – związane z nieprawidłowościami związanymi z działaniami w czasie pandemii koronawirusa. Byłoby to choćby zabawne, gdyby prezydent oskarżany o próbę zorganizowania siłowego przejęcia władzy, został pierwsze skazany za sfałszowanie własnego certyfikatu covidowego. [AP News]

• „W miarę zbliżania się wyborów, rząd Wenezueli aresztuje przeciwników politycznych rzekomo powiązanych ze spiskami przestępczymi” [AP News]

Ameryka Północna

• Mieszkańcy stanu Teksas nie mają od prawie tygodnia dostępu do serwisu pornograficznego PornHub. Chociaż ma to związek z legislacją, jaką władze stanowe ustanowiły (a to, czy nie łamie ona prawa federalnego, jest kwestią sporną), to niedawną blokadę dla mieszkańców tego stanu wprowadził sam serwis, który nie zamierza się dostosować do obowiązków, jakie nałożył na niego stan Teksas. Variety pisze, iż w związku z blokadą mieszkańcy stanu masowo zaczęli szukać informacji o serwerach VPN – dzięki, którym mogliby blokadę ominąć. [The Texas Tribune], [Variety]

• „Trudno wskazać na początek kampanii, bo toczy się ona adekwatnie nieprzerwanie, ale State of the Union, czyli orędzie o stanie państwa to z pewnością jej istotny etap. Dla Joego Bidena było szansą na pokazanie, iż wystarczy mu energii i sprawności na kolejne cztery lata, a data urodzenia nie jest problemem. O czym mówił prezydent? Co było niezwykłego w tym – dorocznym przecież – wystąpieniu głowy państwa? Czy przeskoczył poprzeczkę, którą wyjątkowo nisko zawiesili mu przeciwnicy?” Podkast amerykański ma odcinek o niedawnym orędziu o stanie państwa, jakie wygłosił Joe Biden.

Oceania

• Fidżi jednak pozostanie przy kontrowersyjnej umowie policyjnej z Chinami. Do przeglądu umowy wezwał w zeszłym roku premier Fidżi Sitiveni Rabuka. Minister spraw wewnętrznych Pio Tikoduadua twierdzi, iż porozumienie zostało „przywrócone” po tym, jak Fidżi zbadało jego kontrowersyjne założenia. Porozumienie podpisano w roku 2011, gdy Fidżi rządzili wojskowi i umożliwia ono wymianę danych wywiadowczych, szkolenie policyjne dla funkcjonariuszy z Fidżi w Chinach, a także służbę Chińczyków w fidżyjskiej policji. [The Guardian]

• W Papui-Nowej Gwinei miały miejsce wywołane ulewnymi deszczami powodzie i osuwiska. Zginęły co najmniej 23 osoby, ale może to nie być ostateczna liczba ofiar. Najbardziej dotknięte kataklizmem są regiony górskie w centrum kraju. Przystąpiono do usuwania szkód, jednak na chaosie wywołanym żywiołami korzystać mają rabusie, którzy szabrują niestrzeżone mienie. [Radio New Zealand]

• „Australia ma zapewnić 4,6 mld dolarów australijskich (3 mld USD) brytyjskiemu przemysłowi, aby wesprzeć budowę okrętów podwodnych o napędzie atomowym w ramach umowy AUKUS z Wielką Brytanią i Stanami Zjednoczonymi oraz zapewnić, iż nowe okręty dotrą na czas.” [Al-Dżazira]

Ekonomia i gospodarka

• „Według Komisji Nadzoru Finansowego, w końcu grudnia 2023 roku cały polski sektor bankowy odnotował 27,9 mld zł zysku netto. Rok wcześniej to było 10,7 mld zł, niemal trzykrotnie mniej. W dotąd rekordowym roku 2014 zyski na koniec grudnia sięgały 15,9 mld zł.” Skąd wzięły się te rekordowe zyski, tłumaczy podcast Ekonomia i cała reszta.

• W debacie publicznej pojawiły się zarzuty, jakie mają zostać skierowane wobec prezesa NBP w celu postawienia go przed Trybunałem Stanu. Czy doszło do złamania konstytucji? Czy jeżeli doszło, to da się to udowodnić? Nie wiemy. Nie wie też tego Mikołaj Raczyński, ale postanowił on ułatwić laikom zrozumienie, co takiego dokładnie zarzuca się Adamowi Glapińskiemu. [*Follow the economy*]

• „Departament Sprawiedliwości i grupa prokuratorów generalnych złożyła w czwartek obszerny pozew antymonopolowy przeciwko Apple, oskarżając firmę o wartości 2,6 biliona dolarów o naruszenie prawa antymonopolowego poprzez kontrolowanie iPhone'a i podnoszenie kosztów dla konsumentów, programistów, artystów i innych.” O tym, co dzieje się właśnie w Stanach Zjednoczonych, pisze [Politico].

Nauka i technologia

• „Pierwsza wątroba świni przeszczepiona człowiekowi wytrzymuje 10 dni. Świńskie narządy mogłyby zapewnić tymczasowy detoks osobom, których wątroby potrzebują czasu w regenerację lub które oczekują na ludzkich dawców.” [Nature]

• „Utrata węchu, bóle głowy, problemy z pamięcią: COVID-19 może wywoływać niepokojącą falę objawów neurologicznych, które utrudniają wykonywanie codziennych zadań. Nowe badania potwierdzają, iż u podstaw tych objawów może leżeć stan zapalny w mózgu.” [Nature]

• Priony zjadają nam mózgi. Może nie wszystkie i nie zawsze, ale kiedy się za to zabiorą, to nie ma ratunku (pomyślcie o chorobie szalonych krów mogącej wywołać chorobę Creutzfeldta-Jakoba). Wygląda na to, iż naukowcy dokonali pewnych postępów w walce z pewnymi wariantami choroby Creutzfeldta-Jakoba, o czym możecie przeczytać w dłuższym artykule za miękkim paywallem. Możecie też o tym przeczytać w pierwszej części ostatniego podcastu serwisu Science. [Science]

• „Nowy wymarły gatunek gigantycznego delfina odkryty w Peru na podstawie czaszki sprzed 16 milionów lat. Pebanista yacuruna jest największym delfinem słodkowodnym, jakiego kiedykolwiek znaleziono, ale jest bliżej spokrewniony z dzisiejszymi delfinami rzecznymi z Azji Południowej niż z tymi z Amazonii.” [Smitshonian Magazine]

• Dajcie dzieciom spać. Serio. „W przypadku młodszych dzieci uczęszczanie do szkoły na 8 rano nie kłóci się istotnie z ich rytmem dobowym. Problem zaczyna się pod koniec podstawówki, trwa w liceum i na studiach. Rytm dobowy młodzieży jest istotnie opóźniony w stosunku do dorosłych ludzi. Adolescent w warunkach naturalnych budzi się później i siedzi dłużej w nocy. Nie jest to fanaberia i nie wynika z lenistwa (jeśli pozostaje w sensownych granicach), ale z takiej właśnie fizjologii organizmu w tym okresie życia.” Zachęcamy do przeczytania całego tekstu. [Blog Szalonych Naukowców|Polityka]

Idee, kultura, społeczeństwo

• Darmowe komiksy fantastyczne z audiodeskrypcją, umożliwiającą czerpanie z tego rodzaju twórczości osobom niewidomym połączoną z pomocą potrzebującym? To właśnie robią Zapomniane Sny i na stronę ich najnowszego projektu Was zapraszamy. [Zapomniane Sny]

• „Odwiedzamy Haiti! Spotykamy Polaków w służbie kolonizatorów. Czytamy pierwszą konstytucję tego kraju gdzie jesteśmy wymieniani obok Niemców – interesujące z jakiego powodu? Wracamy do Rypina na Kujawach, gdzie urodził się król wyspy La Gonave i słuchamy zespołu Papa Dance, który najpierw nazywał się Papa Doc, tak jak krwawy dyktator Haiti. Z tego odcinka dowiesz się też, co wspólnego ma Matka Boska Częstochowska z afrykańską boginią Ezili Danto.” Niezawodni Adam Balcer i Paweł Sulik zabierają nas w pasjonującą podróż.

• „Antynatalizm zakłada niemoralność płodzenia bez względu na status, nie niechęć do dzieci” Krytyka Polityczna ma dla Was interesujący wywiad na temat tego, czym jest a czym nie jest antynatalizm. [Krytyka Polityczna]

• Maurycy Beniowski. Słowak, który pomagał Konfederacji Barskiej w walce o niezależność Polski. Zesłany na Sybir, po ucieczce przez Alaskę, Japonię, Tajwan, Madagaskar, a także walczące o niepodległość Stany Zjednoczone, miał ostatecznie wrócić do Europy. Ile z tej niezwykłej wyprawy jest prawdą, najpewniej nigdy się nie dowiemy. Faktem jest jednak, iż był postacią dalece nieprzeciętną.

• Czy Jezus może być gejem? W Hiszpanii burzę wywołał rzekomo homoerotyczny wizerunek Jezusa na plakacie promującym największe obchody Semana Santa w tym kraju. Od ostatniej takiej awantury, równo 40 lat temu, wiele się jednak zmieniło – na szkodę tamtejszego Kościoła, ale z korzyścią dla święta.