Wydanie 174, 01.03.2024

6 miesięcy temu

Jeśli podoba się Wam nasza praca, to tutaj znajdziecie Patronite naszego projektu. Listę naszych patronów możecie znaleźć tutaj.

Dla czytelników newslettera: To wydanie najprawdopodobniej przekracza objętość narzuconą przez serwis Gmail, więc nie wyświetli się w całości w skrzynkach pocztowych w tym serwisie. Możecie rozwinąć pełną treść maila na skrzynce lub otworzyć wersję webową – wystarczy kliknąć numer wydania w mailu.

Polska

Rusza śledztwo ws. Ryszarda Czarneckiego – mógł wyłudzić z UE ponad 200 tys. euro. Sienkiewicz: tantiemy z internetu w ustawie prawo autorskie. prawo autorskie. Jacek Majchrowski, prezydent Krakowa, usłyszał zarzuty niedopełnienia obowiązków. Likwidacja PAP wpisana do Krajowego Rejestru Sądowego.

Zastanawialiście się, jak wychodzi nowemu rządowi naprawa państwa? Nie musicie bazować na wyrywkowych newsach, gdyż Doniesienia z putinowskiej Polski co miesiąc tworzy zestawienia różnych kwestii do naprawy i pokazuje, czy w którejś z nich nastąpił jakiś progres. [Doniesienia z putinowskiej Polski]
„W poniedziałek przed komisją śledczą do spraw afery wizowej zeznawał Edgar Kobos, były współpracownik wiceszefa MSZ w rządzie PiS Piotra Wawrzyka. – W mojej ocenie kierownictwo polityczne Zjednoczonej Prawicy usiłowało tuszować aferę wizową – powiedział podczas jawnej części przesłuchania. Później przesłuchanie Kobosa odbywało się za zamkniętymi drzwiami, trwało 4,5 godziny.” [TVN24]
A co działo się przed komisją ds. wyborów kopertowych? Pierwsze zeznawała prokuratorka Ewa Wrzosek o czym pisze Gazeta a potem doszło do wyłącznie przewodniczącego komisji z obrad, o czym przeczytacie w artykule Polsat News. [Gazeta], [Polsat News]
„- Dariusz Korneluk został zarekomendowany na stanowisko prokuratora krajowego – przekazała wiceminister sprawiedliwości. – Pan prokurator został najlepiej oceniony przez zespół – dodała Maria Ejchart.” Jak wyglądało przesłuchanie kandydatów oraz kim jest rekomendowany prokurator pisze Wirtualna Polska. [Wirtualna Polska]
„Została zamordowana – to jedno dzisiaj jest pewne. Nie wiadomo jednak, przez kogo i w jakich dokładnie okolicznościach. Nikt za tę zbrodnię nie odpowiedział.” Mija kolejna rocznica śmierci Jolanty Brzeskiej, działaczki na rzecz praw lokatorów. Z tej okazji przypominamy tekst sprzed kilku lat. [Polityka]
Czy rząd PiS dał pieniądze (w teorii na portal informacyjny) prawicowemu influencerowi związanemu z kontem Visegrad24? Na to pytanie można odpowiedzieć innym pytaniem: czy dzik sra w lesie? [OKO.press]
Przekleństwa Daniela Obajtka i maseczki dla Watykanu. Onet ma serię artykułów o Danielu Obajtku i Orlenie.
- „Pandemia koronawirusa nabierała w Polsce tempa, zbierając śmiertelne żniwo, ale w szpitalach czy DPS-ach brakowało niezbędnych maseczek, odzieży ochronnej czy płynu do dezynfekcji. Gdy materiały te już się znalazły, zamiast do polskich medyków, w szczycie pierwszej fali COVID-19 trafiły do Watykanu. Papieżowi miał je obiecać prezydent Andrzej Duda, prowadzący wówczas kampanię przed wyborami prezydenckimi. W realizacji tej misji pomógł mu ówczesny szef Orlenu Daniel Obajtek.” [Onet]
- Te dwa artykuły (możliwe, iż za paywallem) skupiają się na tajnej operacji CBA o kryptonimie „Vampiryna”. To dzięki materiałom z tego śledztwa, do których dotarł Onet wiadomo o wysłaniu maseczek do Watykanu. Dzięki nim wiadomo jednak dużo więcej m.in to jak wyglądała polityka wewnętrzna PiS na czym skupia się zwłaszcza drugi artykuł. [Onet #1], [Onet #2]
„Odpolitycznienie spółek skarbu państwa wybrzmiało w programach prawie wszystkich komitetów wyborczych, które startowały w październikowych wyborach. Czy są jakieś widoki na zmiany, a jeżeli tak, to jak powinny wyglądać?”

Rocznica wybuchu wojny w Ukrainie

„24 lutego 2022 roku wybuchła pełnoskalowa wojna na Ukrainie. Film dokumentalny, który przygotowaliśmy opowiada o wydarzeniach drugiego roku wojny, od 24 lutego 2023 po luty 2024.

„24 lutego mijają dwa lata od rozpoczęcia pełnoskalowej rosyjskiej inwazji na Ukrainę. Tym razem nie podsumujemy mijającego tygodnia, ale porozmawiamy o broniącej się Ukrainie, zmianach, jakie w niej zaszły i najważniejszych wydarzeniach tych dwóch lat, biorąc pod uwagę trzy aspekty: polityczny, wojskowy i społeczny.”

„Czy Rosja wyciąga wnioski z tej wojny? Mówi się, iż Rosja nie jest ani tak silna, ani tak słaba, jak zwykło się uważać. Jaka jest więc kondycja rosyjskiej armii, jaki jest jej potencjał? I czy zmiany i plany, których rosyjskie władze dokonały w zarządzaniu wojskiem stanowią dla państw wschodniej flanki NATO istotne zagrożenie w przyszłości? Sara Nowacka o stan rosyjskiej armii pyta Annę Marię Dyner.” Polecamy podcast jak i analizę na ten temat dostępną w formie tekstowej. [Polski Instytu Spraw Międzynarodowych]

„W pierwszym magazynie Po prostu Wschód emitowanym na antenie Trójki rozmawiamy o drugiej rocznicy rosyjskiej agresji na pełną skalę na Ukrainę. Choć tak naprawdę ta wojna rozpoczęła się jeszcze w 2014 roku od aneksji Krymu i działań Rosji w Zagłębiu Donieckim. Trwa zatem już niemal 10 lat.Moimi gośćmi byli: Olga Popowycz, Fundacja Ukraiński Dom, Michał Potocki, Dziennik Gazeta Prawna, prof. Agnieszka Legucka, PISM, Uczelnia Vistula”

„Mijają dwa lata od rosyjskiej napaści na Ukrainę, a nad Kijowem zbierają się czarne chmury – Rosjanie kilka dni temu zdobyli Awdijiwkę, prezydent Zełenski odwołał swojego głównego dowódcę, a Stany Zjednoczone coraz mniej chętnie wspierają ukraińską armię. Co dzieje się na froncie? Co będzie dalej? Jaką rolę ma do odegrania Polska? Jak powinniśmy ułożyć relacje z Ukrainą? W tym odcinku autorzy i autorka ”Tygodnika„ postarają się odpowiedzieć na te pytania. Występują: Antonina Palarczyk, Wojciech Konończuk, Wojciech Pięciak. Na podkast zaprasza Krzysztof Story.”

Jeśli ciągle Wam mało podsumowań, to Miłosz Szymański ma 2 i pół godzinny (sic!) odcinek o drugim roku wojny w Ukrainie.

Jeśli macie już dość słuchania i chcielibyście poczytać, to Reuters jak i The Guardian mają reportaże o tym, jak zmieniło się życie wielu mieszkańców Ukrainy w czasie 2 lat wojny. [Reuters], [The Guardian]

Wojna w Ukrainie

Atak Rosji na Ukrainę – aktualny stan wydarzeń przedstawia [Ośrodek Studiów Wschodnich].
„Samolot wczesnego ostrzegania i kontroli przestrzeni powietrznej Bierijew A-50 (NATO: Mainstay) został strącony dziś wieczorem w pobliżu Morza Azowskiego, na północ od Krasnodaru. Z nagrania, które pojawiło się w sieci, wynika, iż w stronę samolotu odpalono kilka pocisków rakietowych.” Rosjanie utrzymują, iż zestrzelenie to wynik pomyłki ich własnej obrony przeciwlotniczej. Ukraiński wywiad podał, iż zestrzelenie to ich sprawka. Z miejsca upadku wraku do linii frontu jest około 215 km. [Konflikty]
„W obliczu odzyskiwania przez Rosję inicjatywy na kilku odcinkach frontu i dwa lata po rozpoczęciu wojny na pełną skalę w Paryżu odbyła się konferencja poświęcona wsparciu dla Ukrainy. Z inicjatywy Francji przedstawiciele państw zachodnich omówili dalszą koordynację działań w zakresie zwiększenia wsparcia wojskowego, a w ciągu 10 dni ma być przedstawiony konkretny plan przekazywania amunicji.” [Polski Instytu Spraw Międzynarodowych]
„Władze Ukrainy potraktowały trwającą wojnę jako okazję do przeprowadzenia szybkiej transformacji infrastruktury kolejowej na zachodzie kraju. Proces ten ma zarówno zwiększyć w krótkim czasie przepustowości linii kolejowych prowadzących do UE, jak i spowodować przejęcie przez miejscowe huby logistyczne istotnej części wartości dodanej z operacji przeładunkowych w handlu kolejowym.” [Ośrodek Studiów Wschodnich]
„Ukraińskie służby specjalne polują na Rosjan za granicą, powiedział Politico Andrij Jusow, urzędnik ukraińskiego wywiadu wojskowego HUR.” [Politico]
„Kościół prawosławny w Kijowie unieważnił medal przyznany Viktorowi Pylypenko, ukraińskiemu medykowi bojowemu, który służył w bitwie o odparcie inwazji Władimira Putina, po tym, jak kościół odkrył, iż jest gejem. Decyzja ta nie spodobała się innym ukraińskim żołnierzom i ochotnikom wojskowym, którzy zaczęli publicznie wyrzekać się tego samego odznaczenia, które wcześniej otrzymali od kościoła.” [Politico]

Europa

„Macron wywołał panikę, mówiąc o żołnierzach NATO w Ukrainie. To nie był przypadek” Co powiedział dokładnie Macron? Czy miał rację? Analityk OSW w wypowiedzi dla serwisu Gazeta przekonuje, iż Macron miał rację. Sam Macron mimo fali krytyki też jest przekonany o słuszności tej wypowiedzi, o czym pisze Politico. [Gazeta], [Politico]
„29 lutego Władimir Putin wygłosił ponaddwugodzinne orędzie do Zgromadzenia Federalnego. Myślą przewodnią wystąpienia była konsolidacja społeczeństwa poprzez przedstawienie inwazji na Ukrainę jako wojny obronnej oraz wspólnego wysiłku Rosjan, sił zbrojnych i władzy, który musi zakończyć się sukcesem. Alternatywą dla zwycięstwa jest w tym ujęciu utrata przez Rosję suwerenności (pojęcie to przewijało się przez całe wystąpienie), a w konsekwencji – upadek państwa.” [Ośrodek Studiów Wschodnich]
10 marca odbędą się przyspieszone wybory parlamentarne w Portugalii. Kim jest nowy szef partii rządzącej, który liczy na to, iż uda mu się wygrać z rosnącą w siłę prawicą? jeżeli chcecie się dowiedzieć, to Politico ma artykuł właśnie o tym. [Politico]
„26 lutego Tamás Sulyok, dotychczasowy przewodniczący Trybunału Konstytucyjnego (TK), został wybrany przez parlament na nowego prezydenta Węgier. W tajnym głosowaniu poparło go 134 posłów (na 198 zasiadających w tej chwili w jednoizbowym Zgromadzeniu Narodowym), czyli cała koalicja rządząca Fidesz–KDNP, dysponująca większością ponad dwóch trzecich głosów. Sulyok zastąpi Katalin Novák, która 10 lutego ogłosiła rezygnację w następstwie skandalu związanego z ułaskawieniem osoby skazanej za tuszowanie pedofilii.” [Ośrodek Studiów Wschodnich]
„Na Białorusi w ostatnich dniach odbywały się wybory parlamentarne oraz do rad lokalnych. Alaksandr Łukaszenka i jego reżim przeprowadził tzw. wybory bez udziału obserwatorów. Czy miały miejsce w związku z tym protesty na Białorusi? Jak wyglądają wyniki? Czy oznaczają one jeszcze większy skręt Białorusi w kierunku Rosji? Jak największa partia może wpłynąć na Łukaszenkę i relacje Rosja-Białoruś? Na te i inne pytania odpowiada Kamil Kłysiński, ekspert OSW.” Linkujemy również do tekstowej wersji analizy autorstwa Kamila Kłysińskiego oraz Piotra Żochowskiego. [Ośrodek Studiów Wschodnich]

„W dzisiejszym odcinku opowiadamy o tym, jak wygląda sytuacja gospodarka i polityczna u naszych sąsiadów, Czechów. Dlaczego Czechy wciąż nie podniosły się po pandemii? Jak wyglądają ich wyniki gospodarcze? Dlaczego wielu Czechom opłaca się jeździć na zakupy dla Polski? Do jakich politycznych konsekwencji może doprowadzić stan gospodarki? Na te i inne pytania odpowiada Krzysztof Dębiec, ekspert OSW.” Linkujemy również do tekstowej wersji komentarza autorstwa Krzysztofa Dębca. [Ośrodek Studiów Wschodnich]

Doszło do spotkania Grupy Wyszehradzkiej. Tak jak można było się spodziewać do żadnego przełomu nie doszło a Węgry i Słowacja ciągle są niezbyt skore do pomocy Ukrainie. [Euronews]
„Unijny urząd ds. zwalczania nadużyć finansowych OLAF bada zarzuty «poważnego uchybienia» ze strony pracowników Europejskiego Banku Inwestycyjnego w związku z pożyczką w wysokości 200 mln euro udzieloną portowi lotniczemu w Budapeszcie w 2018 r., zgodnie z wewnętrznym dokumentem dotyczącym dochodzenia, z którym zapoznał się Politico.” [Politico]
„W mediach od kilku lat krąży informacja, iż w Hiszpanii porzuca się 50 tysięcy chartów rocznie. Ale czy ta liczba jest prawdziwa? I dlaczego problem jest tak wielki właśnie w tym kraju?” Reportaż gdzie usłyszymy głos zarówno sportowego stowarzyszenia myśliwych, weterynarzy, fundacji ratujących charty i nie tylko, autorstwa Macieja Okraszewskiego z Działu Zagranicznego.

Shamima Begum straciła ostatecznie brytyjskie obywatelstwo. Jest to nastolatka, która w wieku 15 lat została przekonana do dołączenia do ISIS i ucieczki w region bliskiego wschodu. Jacob Rees-Mogg jest jednym z bardziej prawicowych brytyjskich polityków (był m.in zwolennikiem Brexitu) ale na łamach magazynu The Spectator przekonuje, iż Shamima Begum nie powinna stracić obywatelstwa. Nie dość, iż ta decyzja tworzy dwie kasty brytyjczyków (ci, którzy mogą być pozbawieni obywatelstwa oraz ci, którzy nie mogą) to jeszcze jest to abdykacja państwa od egzekwowania prawa, które wymaga także karania obywateli popełniających przestępstwa. [The Spectator (miękki paywall)]

Bliski i Środkowy Wschód

„Co najmniej kilkadziesiąt, a być może ponad sto osób zginęło w tłumie, który otoczył ciężarówki wiozące dostawy pomocy humanitarnej do Strefy Gazy”. Hamas oskarża Izrael o otwarcie ognia do bezbronnego tłumu, Izrael mówi o ofiarach stratowania i udostępnia nagranie z drona obrazujące panujący przy rozładunku żywności chaos. Sytuacja humanitarna jest na tyle zła, iż USA rozważa zrzuty ładunków z samolotów. W całej napiętej sytuacji wypowiedzi izraelskich rządzących wskazują na dążenie do ofensywy na Rafah, czyli ostatni niezajęty jeszcze obszar Strefy Gazy (który w tej chwili jest jednym wielkim obozem uchodźców). Doszło również do niecodziennej sytuacji – grupy powiązane z radykalnymi osadnikami z Zachodniego Brzegu próbowały wtargnąć do Strefy Gazy poprzez jedno z przejść granicznych. Jest to odczytywane jako manifestacja ich poglądu, iż Strefę Gazy należy zasiedlić Izraelczykami. [Konflikty]
Amerykański sekretarz stanu Antony Blinken skrytykował izraelskie osiedla na Zachodnim Brzegu. „Są także niezgodne z prawem międzynarodowym. Nasza administracja podtrzymuje stanowczy sprzeciw wobec ekspansji osadnictwa i naszym zdaniem to tylko osłabia, a nie wzmacnia bezpieczeństwo Izraela”. [Reuters]
Napięcia na granicy izraelsko-libańskiej ciągle trwają. Przegląd sytuacji w regionie przygotowany przez [Konflikty].
Premier Palestyny Mohammed Sztajeh złożył rezygnację ze stanowiska na ręce prezydenta, Mahmuda Abbasa. Ten rezygnację przyjął, ale poprosił premiera o pozostanie na stanowisku do czasu uformowania nowego rządu. Premier mówiąc o rezygnacji umotywował ją zmianami następującymi ze względu na wojnę Hamas-Izrael oraz wynikającą z tego konieczność powołania nowego rządu i nowego uregulowania kwestii polityki palestyńskiej. [DW]
Oś Oporu to termin, który przewija się w doniesieniach dotyczących bliskowschodniej rywalizacji i określenie anty-amerykańskiego frontu w regionie. Kto go tworzy, jaki ma potencjał, jaka jest historia relacji i co adekwatnie łączy jego członków? Jakie są cele Iranu i jego sojuszników? Polecamy półgodzinny materiał od Pulsu Lewantu, który jest jakościowym opracowaniem na ten temat.

„W ostatnich dniach pojawiły się niepokojące doniesienia, jakoby Ruch Huti miał uszkodzić kable podmorskie na Morzu Czerwonym. Źródłem tej informacji są media izraelskie. Operator jednego z nich – SEACOM/Tata TGN-Eurasia – potwierdził wystąpienie problemów technicznych. Na niektórych odcinkach kable mają być na głębokości około 100 metrów. Sprzęt do przeprowadzenia takiej operacji Huti mogli pozyskać od Iranu lub własnymi kanałami.” [Konflikty]
Niemiecka marynarka wojenna bierze udział w misji na Morzu Czerwonym i zaliczyła pierwszą wpadkę. Wystrzeliła w kierunku amerykańskiego drona dwie rakiety przeciwlotnicze. Na szczęście nie doszło do strącenia – rakiety chybiły bądź eksplodowały zbyt wcześnie. „Według dostępnych informacji błąd nastąpił w nocy. Amerykański bezzałogowiec, którym okazał się MQ-9 Reaper, operował w rejonie działań operacji Prosperity Guardian bez włączonego transpondera systemu identyfikacji swój-obcy. Uniemożliwiało to oczywiście szybkie ustalenie, czy UAV należy do sił koalicji czy do Hutich. Ta druga opcja oznaczałaby, iż stanowi zagrożenie dla samej fregaty i żeglugi międzynarodowej.” [Konflikty]
Iran kontynuuje wzbogacanie uranu. Ze zgromadzonego w tej chwili materiału może w krótkim czasie skonstruować przynajmniej trzy głowice jądrowe, a w dalszym horyzoncie zdublować tę ilość. W tym czasie inspektorzy Międzynarodowej Agencji Energii Atomowej nie mają dostępu do irańskich obiektów jądrowych i nie są możliwe kontrole i potwierdzenie ilości deklarowanych przez Teheran. [Konflikty], [DW]

Azja

„Bengaluru stoi w obliczu poważnego niedoboru wody w tym roku, na kilka miesięcy przed szczytem lata, zmuszając wielu mieszkańców «indyjskiej Doliny Krzemowej» do racjonowania zużycia wody i płacenia prawie dwukrotnie wyższej ceny, aby zaspokoić swoje codzienne potrzeby.” [Reuters]
„Wysiłki Japonii na rzecz odbudowy przemysłu półprzewodników nabierają rozpędu, gdy coraz więcej tajwańskich firm produkujących chipy rozszerza swoją działalność w tym kraju – nie tylko po to, by wesprzeć nową fabrykę TSMC, która otwiera nowy zakład, ale także podekscytowana perspektywami japońskiego sektora.” [Reuters]
W Polsce narzekamy regularnie na smog, ale przecież nasze miasta tylko okazjonalnie lądują na liście miast z najgorszymi zanieczyszczeniami powietrza. Szczyt tej listy to w znakomitej większości miasta w Azji. Jak wygląda życie i zdrowie osób, które w ramach pracy przebywają dużo na „świeżym” powietrzu? Rest of World postanowił to zbadać, dzięki czemu możecie przeczytać ich reportaż na ten temat. [Rest of World]
Dużo się mówi o konflikcie NATO z Rosją, ale co z Chinami? Jaki jest stosunek tego państwa do paktu obronnego i w jaki sposób zmieniał się na przestrzeni ostatnich lat? Właśnie o tym rozmawiają eksperci PISM Łukasz Jasiński i Marcin Przychodniak.

„Chiny, Rosja i Kambodża na szczycie listy reżimów atakujących krytyków na uchodźstwie. Według raportu, wśród pięciu największych sprawców ponadnarodowych represji w ubiegłym roku znalazły się również rządy Mjanmy i Turkmenistanu.” [The Guardian]

Afryka

„Parlament Ghany przegłosował kontrowersyjną ustawę mającą na celu poważne ograniczenie praw osób LGBTQ, co zostało potępione przez obrońców praw człowieka. (…) Projekt ustawy przewiduje karę więzienia dla osób uczestniczących w aktach seksualnych LGBTQ, a także dla tych, którzy promują prawa gejów, lesbijek lub innych niekonwencjonalnych tożsamości seksualnych lub płciowych.” [Al-Dżazira]
„Prezydent Senegalu Macky Sall powiedział podczas poniedziałkowego dialogu narodowego, iż wybory odbędą się przed rozpoczęciem pory deszczowej w okolicach lipca i powtórzył swoje zobowiązanie do opuszczenia urzędu przed wygaśnięciem mandatu w kwietniu. Jednak 16 kandydatów w wyborach odmówiło wzięcia udziału w dialogu, nalegając, aby data wyborów została ustalona tak szybko, jak to możliwe, zgodnie z nakazem sądowym wydanym na początku tego miesiąca.” AP News pisze o sporze wokół wyborów prezydenckich w Senegalu, a Al-Dżazira donosi, iż siły policyjne, które zostały użyte niedawno przeciwko protestującym obywatelom, zostały wyszkolone za pieniądze UE. [AP News], [Al-Dżazira]
„Pracownicy rządowi Nigerii i inni pracownicy związkowi rozpoczęli we wtorek nowy ogólnokrajowy strajk, który grozi zamknięciem kluczowych usług, podczas gdy ludzie są wściekli z powodu rosnącej inflacji i nasilającego się kryzysu gospodarczego.” [AP News]
„Ciężka strzelanina wybuchła w stolicy Czadu, Ndżamenie, w środę, zaledwie kilka godzin po ogłoszeniu długo oczekiwanej daty wyborów w tym środkowoafrykańskim kraju. Rząd Czadu powiedział, iż jego siły bezpieczeństwa odparły członków opozycyjnej Partii Socjalistycznej bez Granic (PSF), którzy przeprowadzili atak na państwowe siły bezpieczeństwa na początku środy po kłótni z członkiem partii.” [Al-Dżazira]

Ameryka Łacińska

„Walka z wykluczeniem społecznym, głodem i biedą, zrównoważony rozwój i transformacja energetyczna oraz reformy systemu globalnego zarządzania są głównymi tematami brazylijskiej prezydencji w G20. Dla rządu prezydenta Luli da Silvy, który stoi na czele państwa od stycznia ub.r., jest to okazja do wzmocnienia globalnego znaczenia Brazylii, m.in. jako obrońcy interesów państw rozwijających się. Rozbieżności między członkami G20 w kwestiach wizji zmian globalnego porządku, podejścia do konfliktów czy zielonej transformacji utrudnią realizację planów Brazylii w ramach grupy.” [Polski Instytu Spraw Międzynarodowych]
„Jak wynika z dwóch badań opublikowanych przez wiodące międzynarodowe instytucje finansowe, exodus prawie 8 milionów migrantów z Wenezueli, którzy uciekli przed ubóstwem i chaosem politycznym, pobudza gospodarki innych państw Ameryki Południowej.” [The Guardian]
„Bolsonaro wydaje się być skończony. Bolsonarismo żyje dalej.” Redaktor naczelny Americas Quarterly opisuje swoje wnioski z dużego protestu zorganizowanego przez Jaira Bolsonaro w São Paulo. [Americas Quarterly]
„Panel ekspertów ds. praw człowieka wspieranych przez ONZ oskarżył w czwartek rząd Nikaragui o systematyczne łamanie praw człowieka «równoznaczne ze zbrodniami przeciwko ludzkości», oskarżając szereg wysokich rangą urzędników w rządzie prezydenta Daniela Ortegi.” [AP News]

Ameryka Północna

„Ksiądz oskarżony o molestowanie Inuickich dzieci w Kanadzie nie zostanie wydalony z Kościoła Katolickiego” O tym, dlaczego księdzu udaje się unikać sprawiedliwości, pisze [The Guardian].
„Naukowiec przekazywał tajne informacje do Chin – wynika z raportu kanadyjskiego wywiadu. Według raportu, Xiangguo Qiu potajemnie współpracował z Wuhaśkim Instytutem Wirusologii i stanowił «zagrożenie dla bezpieczeństwa gospodarczego Kanady».” [The Guardian]
„Mitch McConnell, najdłużej urzędujący lider Senatu w historii, który utrzymał swoją władzę w obliczu dramatycznych zawirowań w Partii Republikańskiej przez prawie dwie dekady, ustąpi z tego stanowiska w listopadzie.” AP News pisze o tym, z czego może wynikać ta decyzja jak i o tym, czym McConnell wsławił się w polityce. Niestety można założyć, iż jego sukcesor na tej funkcji będzie słabszy politycznie i prawdopodobnie jeszcze trudniej będzie mu oprzeć się wpływom Donalda Trumpa. [AP News]
Mimo tego, iż politycy partii republikańskiej zapewniali, iż nie są przeciwko zabiegom in vitro, to i tak zablokowali senacki projekt ustawy chroniącej dostępu do tej procedury na poziomie krajowym. To, iż niektórzy politycy partii republikańskiej mają dzieci z in vitro a jednocześnie są za regulacjami, które ograniczą lub całkowicie zablokują dostęp do tej procedury nie powinno dziwić. Jednocześnie politycy stanu Alabama (gdzie zapadł wyrok ograniczający dostęp do in vitro) pracują nad prawem, które może przywrócić dostęp do tego zabiegu, o czym pisze Politico. [AP News], [Politico]
„Środowa decyzja Sądu Najwyższego Stanów Zjednoczonych o rozpatrzeniu roszczeń Donalda Trumpa, iż nie może on być ścigany za swoje wysiłki zmierzające do unieważnienia wyborów w 2020 r., oznaczała bezpośrednie wkroczenie sądu w wybory prezydenckie w 2024 roku. Decyzja o rozpatrzeniu sprawy i opóźnieniu jego procesu karnego w Waszyngtonie była bez wątpienia jednym z największych dotychczasowych zwycięstw prawnych Trumpa.” Ciekawe, czy gdyby prezydent Biden ogłosił, iż (bezprawnie) wyśle sędziów sądu najwyższego do obozu karnego, to czy wpłynęłoby to na ich wyrok dotyczący immunitetu prezydenta przeciwko oskarżeniom karnych. [The Guardian]
„Europą wstrząsnęły ostatnio deklaracje Donalda Trumpa, iż jeżeli Rosja zaatakuje kraje NATO, Ameryka nie przyjdzie im z pomocą, o ile wcześniej nie «zapłacą» tego, co rzekomo są Stanom «winni». (…) Nie znaczy to jednak, iż poglądy Trumpa są w dzisiejszej Partii Republikańskiej jakimś wyjątkiem – wręcz przeciwnie. Dzisiejsza Partia Republikańska nie jest już partią Ronalda Reagana czy Johna McCaina – przywiązaną do idei kolektywnego bezpieczeństwa międzynarodowego, którego symbolem jest NATO. W partii rośnie w siłę izolacjonizm spod znaku «America First», «Ameryka przede wszystkim» – i można powiedzieć, iż Republikanie wracają do korzeni. W dzisiejszym odcinku opowiadamy o historii amerykańskiego izolacjonizmu, ze szczególnym uwzględnieniem XX wieku. Dowiecie się dlaczego USA nie przystąpiły do Ligi Narodów, za to przyjmowały szereg ustaw o neutralności; o tym co łączyło słynnego lotnika Charlesa Lindbergha z Henrym Fordem, a co Geralda Forda z Johnem F. Kennedym.”

„Joe Biden podpisał 21 lutego zarządzenie wykonawcze mające na celu wzmocnienie bezpieczeństwa teleinformatycznego w amerykańskich portach i przeznaczył miliardy dolarów na nową infrastrukturę. Te inwestycje następują w obliczu obaw, iż hakerzy z Chińskiej Republiki Ludowej mogą włamywać się do systemów zarządzających infrastrukturą portową (i nie tylko) i siać spustoszenie w łańcuchach dostaw.” [Konflikty]

Oceania

Pamiętaliście, jak pisaliśmy o tym, iż Chiny starają się wzmocnić swój wpływ na różne państwa w Oceanii? Reuters właśnie donosi, iż chińska policja pracuje na wyspie Kiribati. [Reuters]
„Rdzenni mieszkańcy Nowej Zelandii protestują przeciwko odbieraniu przyznanych im całkiem niedawno praw. Dlaczego strony konfliktu nie są tak oczywiste, jak się wydaje i co mają z nim wspólnego papierosy?”

Francuski bank Crédit Agricole wycofał się z finansowania projektu związanego ze skroplonym gazem ziemnym w Papui Nowej Gwinei. Jest to kłopotliwe zarówno dla rządu tego państwa, które liczyło na to, iż rozrusza to lokalną gospodarkę, jak i francuskiej firmy energetycznej TotalEnergies, która bierze udział w tym projekcie. [Papua New Guinea Post-Courier]

Ekonomia i gospodarka

„Nasz model żywnościowy jest zepsuty, a ukryte koszty zdrowotne i środowiskowe jego funkcjonowania są przeogromne. To główny wniosek z największego i najważniejszego w historii raportu na temat skutków tego, w jaki sposób produkujemy, sprzedajemy i konsumujemy żywność” Artykuł OKO.press opisuje co jest nie tak z tym jak w tej chwili produkujemy żywność a starszy tekst Krytyki Politycznej przypomina, iż polska żywność nie jest wcale taka super jak twierdzą protestujący rolnicy. [OKO.press], [Krytyka Polityczna]
Model Blacka-Scholesa-Mertona to nagrodzony nagrodą nobla model wyceny instrumentów pochodnych rynku finansowego. Pochodzi on pośrednio z fizyki, a w ekonomii stworzył wart miliardy dolarów rynek. O historii i znaczeniu modelu opowiada Veritasium.

„Czy w dniu agresji Rosji na Ukrainę dwa lata temu rozpoczęła się wielka migracja z Ukrainy do Polski? Czy wiemy, ilu Ukraińców przyjechało, a ilu zostało w Polsce? Czy te statystyki są tłoczone z danych czy wróżone z fusów? Jak zmieniała się natura migracji z Polski i do Polski? I czy Ukraińcy zabierają Polakom pracę? Gościem podcastu GRAPE | Tłoczone z danych jest ekonomista Paweł Kaczmarczyk. Zapraszają: Joanna Tyrowicz & Marcin Bojanowski.” [GRAPE]

Nauka i technologia

W tym roku mija 200 lat od opublikowania pierwszych doniesień naukowych związanych z dinozaurami. Serwis Nature przygotował kolekcję artykułów ze swoich czasopism, które poświęcone są właśnie tematyce dinozaurów. Chociaż są to artykuły naukowe, a nie popularnonaukowe, to możecie spróbować znaleźć coś, co Was zainteresuje w otwartym dostępie. Polecamy też tekst o dyskusji naukowców o tym, czy nie należy zmienić systemu nazewnictwa dinozaurów. Dlaczego? O tym przeczytacie w artykule. [Nature Collections], [Nature]
W dyskusji o nauce często używa się ostrych podziałów, a tak naprawdę są one jedynie przybliżeniami, które są stosowane, żeby ułatwić ludziom katalogowanie tego, co znajduje się wokół nas. Jedną z takich, wydawałoby się, jasnych kategorii jest „gatunek”. Jednak ostatnie badania genetyczne żyraf w Afryce pokazują, iż to, co uważamy za jeden gatunek, jest dużo bardziej zróżnicowane. [The New York Times (miękki paywall)]
„Od 2022 r. państwa członkowskie Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) negocjują nowy traktat – wstępnie nazwany Porozumieniem w sprawie pandemii. jeżeli zostanie on przyjęty, zmieni sposób, w jaki świat radzi sobie z zapobieganiem pandemiom, gotowością i reagowaniem na nie. Opinie na temat tego, co negocjatorzy powinni traktować priorytetowo, są różne. Jednak żadna kwestia nie przyciągnęła uwagi opinii publicznej tak bardzo, jak sprawiedliwość szczepień – ani nie zrobiła więcej, aby przyciągnąć kraje do stołu negocjacyjnego.” [Nature]
Pierwszy raz od 1972 amerykański lądownik księżycowy wylądował na powierzchni Księżyca. Chociaż misja była organizowana przez NASA, to sam lądownik został wyprodukowany przez firmę komercyjną. O tym, jak przebiegała misja jak i samo lądowanie, dowiecie się z artykułów Nature i serwisu Reuters. [Nature], [Reuters]
Dokonano dwóch odkryć związanych z wielorybami. Reuters informuje o tym, iż naukowcy zrozumieli w końcu, jak wieloryby takie jak humbaki śpiewają swoje „pieśni”. Za to The Guardian donosi, iż pierwszy raz uwieczniono, jak humbaki uprawiają seks (do zbliżenia doszło pomiędzy dwoma samcami). [Reuters], [The Guardian]
„W zeszłym miesiącu dyrektor generalny OpenAI, Sam Altman, w końcu przyznał to, o czym naukowcy mówią od lat – iż branża sztucznej inteligencji (AI) zmierza w kierunku kryzysu energetycznego. (…) Na dorocznym spotkaniu Światowego Forum Ekonomicznego w Davos w Szwajcarii Altman ostrzegł, iż następna fala generatywnych systemów sztucznej inteligencji będzie zużywać znacznie więcej energii niż oczekiwano, a systemy energetyczne będą miały trudności z radzeniem sobie z tym.” [Nature]
W ciągu ostatniego tygodnia po internecie krążyły obrazki wyśmiewające system sztucznej inteligencji firmy Google, który nie mógł sobie poradzić z wygenerowaniem np. postaci papieża niebędącego kobietą. Od razu można było trafić na komentarze, iż to wina politycznej poprawności (czy, jak to się teraz mówi, „ideologi woke”) ale czy naprawdę o to chodzi? Gary Marcus w swoim artykule opisuje szerzej ten problem oraz jego przyczyny. [Marcus on AI]
„Kamienna ściana odkryta pod falami u wybrzeży Bałtyku w Niemczech może być najstarszą znaną megastrukturą zbudowaną przez ludzi w Europie, twierdzą naukowcy.” [The Guardian]
„W tym odcinku mamy wyjątkowego gościa: jest nim prof. Jan Zalasiewicz, polsko-brytyjski paleobiolog, laureat wielu naukowych nagród, a także, co ważne, pierwszy przewodniczący Grupy Roboczej ds. Antropocenu. Ciała, które miało ustalić, czy żyjemy w zupełnie nowej geologicznej erze, w której planetę zmienia przede wszystkim człowiek.”

Tymczasem geologiczne określenie, kiedy zaczyna się antropocen, może być trudniejsze, niż się to naukowcom do tej pory wydawało. Nature informuje o tym, iż mikroplastiki przenikają do starszych warstw gleby, co oznacza, iż nie można za ich pomocą wyznaczać granic tej nowej epoki. [Nature]

Idee, kultura, społeczeństwo

Czy zastanawialiście się kiedyś nad tym, czy dobrze żywicie Waszego zwierzaka? Byliście kiedyś sfrustrowani tym, iż nagle przestawał jeść karmę, którą do tej pory zajadał ze smakiem? O tym właśnie jest długi reportaż/esej w The Guardian. O tym oraz także o tym, jak powstaje jedzenie dla zwierząt oraz co w nim powinno adekwatnie być. [The Guardian]
W słowackiej części Tatr można spotkać nosiczy (słow. nosič) – osoby, które na własnych plecach wnoszą zaopatrzenie do schronisk położonych wysoko w górach. Słowackie schroniska są zlokalizowane wyżej niż te w polskiej części Tatr (np.: Chata pod Rysami 2250 m n.p.m., Téryho chata 2015 m n.p.m.) i dowiezienie do nich bagażu na 4 kołach nie jest możliwe. DW zrealizowało niedługi film dokumentalny o ich fenomenie, jako ostatnich górskich tragarzach w Europie.

„W młodości nazywano go głupcem, a jednak zwyciężał w starciach z miażdżącą przewagą liczebną wroga oraz walcząc na wielu frontach jednocześnie, otoczony przez nieprzyjaciół. Jaki był sekret geniuszu Nobunagi – jednego z najważniejszych wodzów w historii Japonii?” [Histmag]
„Wzajemna kooperacja może być korzystna, ale dlaczego jest bardziej powszechna u ludzi niż u innych zwierząt społecznych, jest zagadką. Badanie modelowe i eksperymentalne wskazuje warunki potrzebne do ewolucji wzajemności.” [Nature]
„Wśród tematów wielokrotnie podejmowanych przez artystów na przestrzeni wieków znajdziemy m.in. historie dwóch biblijnych bohaterek, które podstępem zabiły wrogów Izraela: Judyta odcięła głowę śpiącemu Holofernesowi, zaś Jael przebiła skroń śpiącego Sisery. Obrazy Artemisii Gentileschi, słynnej XVII-wiecznej malarki, należą do wyjątkowych przykładów.” [Ilustracje do podcastu]

Dacie Wiarę, iż buddyzm był obecny na terenach, z którymi dzisiaj go nie kojarzymy? Chyba tak – przecież w 2001 roku talibowie wysadzili ogromne pomniki buddy znajdujące się w Afganistanie – kraju, którego z buddyzmem raczej nie łączymy. W 46. odcinku bloga Dasz Wiarę zapraszamy na podróż śladem buddyjskich misjonarzy. [Dasz Wiarę?]

Idź do oryginalnego materiału