Wydanie 167, 12.01.2024

11 miesięcy temu

Tyle się dzieje w Polsce i na świecie, iż nie ma czasu w długie wstępy. Zapraszamy do czytania.

Jeśli podoba się Wam nasza praca, to tutaj znajdziecie Patronite naszego projektu. Listę naszych patronów możecie znaleźć tutaj.

Dla czytelników newslettera: To wydanie najprawdopodobniej przekracza objętość narzuconą przez serwis Gmail, więc nie wyświetli się w całości w skrzynkach pocztowych w tym serwisie. Możecie rozwinąć pełną treść maila na skrzynce lub otworzyć wersję webową – wystarczy kliknąć numer wydania w mailu.

Awantura o Wąsika i Kamińskiego

Mieliśmy już przygotowane artykuły do sekcji o zatrzymaniu Wąsika i Kamińskiego to prezydent Duda nagle stwierdził, iż znowu ich ułaskawi. To, iż nie szanuje naszej pracy nas nie dziwi (w końcu nie wie o naszym istnieniu) ale to, iż podanie tej informacji chyba nie było skoordynowane z politykami PiS, którzy właśnie rozpoczynali marsz domagający się m.in ich uwolnienia jest dziwne. Więcej o samym marszu przeczytacie w artykułach OKO.press i Krytyki Politycznej.

• „Andrzej Duda ogłosił, iż «wszczyna postępowanie ułaskawieniowe» wobec Mariusza Kamińskiego i Macieja Wąsika. – Nie można dać się nabrać na tę zagrywkę polityczną, która ma dalej wzmacniać PiS. Nie chodzi tu o żadne skuteczne ułaskawienie – stwierdza w rozmowie z tokfm.pl prof. Mikołaj Małecki, prawnik z Uniwersytetu Jagiellońskiego.” [TokFm]

• „Obaj panowie są już w więzieniu. Pytanie, jak długo w nim posiedzą i czy taka wersja rozwoju zdarzeń była z nimi uzgodniona? Prezydent wygłosił płomienną mowę w ich obronie, ale… nie ułaskawił. Mieli służyć PiS-owi do mobilizowania elektoratu, który jakoś nie bardzo z nimi trzyma” [OKO.press]

• Za co adekwatnie zostali skazani Wąsik i Kamiński? Za walkę z korupcją, jak mówią politycy PiS? Oczywiście, iż nie. Bliżej jednozdaniowego podsumowania jest przekraczanie uprawnień w celu zniszczenia politycznego rywala (będącego przy okazji ówczesnym koalicjantem samego PiSu). [Konkret24], [OKO.press]

• Politycy PiS ciągle nazywają Wąsika i Kamińskiego „więźniami politycznymi” czasami porównując go do Andrzeja Poczobuta, który siedzi właśnie w białoruskim więzieniu. Onet przedstawia stanowisko Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka, która protestuje wobec takiego nadużywanie tego określenia gdyż trywializuje to co prawdziwi więźniowie polityczni przechodzą. jeżeli zaś chcecie dowiedzieć się kim dokładnie jest Andrzej Poczobut, za co jest prześladowany przez białoruski reżim oraz wysłać mu kartkę do więzienia, to zajrzyjcie na stronę przygotowaną przez dziennikarza Bartosza Wielińskiego i serwis Patronite. [Uwolnić Andrzeja Poczobuta! @ Patronite], [Onet]

• „«Więźniowie polityczni» z PiS i ich ofiary. Jedna z nich pyta: Czy moja żona nie płakała?” To, iż Wąsik i Kamiński nie są więźniami politycznymi nie znaczy, iż nie ma przypadków, które być może kwalifikują się do tej kategorii. Całkiem przypadkiem są to często ludzie, których ścigał rząd PiS. [Gazeta Wyborcza (TWARDY PAYWALL)]

Polska

Grzegorz Braun może stracić immunitet. ABW zatrzymuje działaczy antysytemowych, którzy mieli planować zamach stanu. KRRiT nie chce się podzielić abonamentem z TVP i Polskim Radiem.

• „Frontmani PiS-owskiej propagandy walczą dziś o utrzymanie się w mediach (…) Przez pół roku kursu nie odnaleźli ani jednego przykładu dezinformacji w mediach kontrolowanych przez PiS. Na wykładach część z nich otwarcie wspierała za to partię Kaczyńskiego i atakowała Unię Europejską – za pieniądze z unijnego grantu” [Frontstory]

• Pamiętacie 1 Sasina? Wybory kopertowe to rok 2020 a wydaje się jakby to było całą epokę temu. Dzięki komisji śledczej badającej te niedoszłe wybory oraz koszty jakie w związku z nimi poniesiono możecie sobie o tym wszystkim przypomnieć. Przed komisją zeznawał Jarosław Gowin, a o tym co mówił przeczytacie w artykule [OKO.press].

• Co tam w sporze prawnym o media publiczne? Mogliście słyszeć, iż KRS odmówiło wpisania do rejestru nowego prezesa i członków rady nadzorczej TVP. W artykule serwisu Wirtualne Media możecie przeczytać o tym więcej, w tym komentarz adwokata Piotra Zemły, nowego przewodniczącego rady nadzorczej TVP. Ale upraszczając temat, to istotne będzie czy zostanie wpisany do KRS likwidator TVP, gdyż to jest aktualny stan w jakim działają media publiczne. Czy tak się stanie z TVP? Nie wiemy. Ale kilka rozgłośni Polskiego Radia już oficjalnie postawiono w stan likwidacji i wpisano likwidatora do KRS. [Wirtualne Media],

• „Czy Mariusz Kamiński i Maciej Wąsik powinni siedzieć? Jak żyć w stanie dwuprawia? Czy dojdzie do rozwiązania Sejmu? Rozmowa z Ewą Siedlecką.” jeżeli wszystkie sprawy, o których czytaliście wcześniej nie brzmią całkiem jednoznacznie, to polecamy Wam ten podcast. Ewa Siedlecka w prosty sposób stara się opisać jak odróżnić prawo od bezprawia, chociaż zaznaczamy, iż nie zawsze jest to szybkie i łatwe.

• Co odpowiada za powolne dogorywanie rybaków poławiających na Bałtyku? Winna jest Bruksela, industrializacja także tej gałęzi przemysłu czy może powody związane ze stanem przyrody? A może wszystko po trochu? Polecamy bardzo interesujący reportaż polskiego autora w anglojęzycznym czasopiśmie. [New Lines Magazine]

• „Głośne antysemickie wyskoki polityków Konfederacji w ubiegłym roku mogły wydawać się nagłą i zaskakującą erupcją agresji, związaną m.in. z dyskusją o przyjmowaniu uchodźców czy walką polityczną przed wyborami. Nic bardziej mylnego: polski antysemityzm od dekad wzmacniały instytucje państwa, i jak wspomina w rozmowie z nami prof. Jan Grabowski, ofiara jednego ze wspomnianych incydentów – działo się to zarówno w czasach PRL, jak i podczas wybielającej historię narodową i szczególnie szkodliwej z tego punktu widzenia prezydentury Bronisława Komorowskiego.”

---

Wojna w Ukrainie

• Atak Rosji na Ukrainę – aktualny stan wydarzeń przedstawia Ośrodek Studiów Wschodnich.

• „Wojna na Ukrainie dziś trwa już prawie dwa lata, jednak to w ostatnich dniach zanotowano największe ataki rakietowe od lutego 2022 roku. Co mogą zmienić te ataki? Jak wybuchy w Kijowie wpłyną na możliwości, jakimi dysponuje armia ukraińska? Jak przebiegł atak na Ukrainę, który przeprowadziła rosyjska armia? Na te i inne pytania odpowiada Jakub Ber, analityk OSW.”

Europa

• „Górnictwo morskie, przed rozwojem którego od dawna przestrzegają naukowcy i aktywistki, staje się faktem. Przynajmniej w Norwegii.” Krytyka Polityczna ma mocno krytyczny artykuł o działaniu Norwegii a Nature (też dość krytycznie) skupia się na analizie naukowej tego procederu. [Krytyka Polityczna], [Nature]

• Francja ma nowy rząd, który ma być sposobem prezydenta Macrona na świeży start po tym jak poprzedni napotkał na wiele trudności. Nowym premierem będzie Gabriel Attal, który w wieku 34 lat jest najmłodszą osobą na tym stanowisku. Co się zmieni we francuskim rządzie, co pozostanie po staremu i jakie to ma znaczenie dla Francji i Europy stara się opisać portal [France 24].

• Czy Radzie Europejskiej będzie przewodniczył Viktor Orban? Co kurde? Nie, skąd ten pomysł! Niestety jest to realna możliwość ponieważ obecny szef chce zrezygnować ze stanowiska żeby startować w wyborach do Parlamentu Europejskiego. O oburzeniu jakie ten pomysł wywołał pisze Politico. Za to Romanian Insider donosi, iż rumuński prezydent Klaus Iohannis jest zainteresowany objęciem tej funkcji. [Politico], [Romania Insider]

• „Czym jest węgierski Urząd Ochrony Suwerenności? Na jaki kompromis jest gotowy Budapeszt w sprawie pomocy finansowej UE dla Ukrainy? Jaki obraz wroga tworzą władze Węgier? O tym wszystkim rozmawiam z Dominikiem Héjjem, autorem książki Węgry na nowo.”

• „Ten odcinek to podsumowanie najnowszych informacji wokół Naddniestrza oraz trendów dotyczących tego parapaństwa. W jakiej w tej chwili kondycji znajduje się Naddniestrze? Jaką politykę wobec państwa nieuznawanego przyjmuje Mołdawia? Jaki wpływ na sytuację w Naddniestrzu ma wojna na Ukrainie? Na te i inne pytania odpowiada Kamil Całus, ekspert OSW.”

• Niemcy zmieniają politykę względem Arabii Saudyjskiej i wyrazili zgodę na eksport uzbrojenia. Na ten moment są to rakiety do systemów obrony przeciwlotniczej IRIS-T. Jest to pierwszy tego typu kontrakt od skandalu związanego z zabójstwem saudyjskiego dziennikarza Dżamala Chaszukdżiego, gdzie tropy śledztw prowadziły do księcia koronnego i de facto władcy kraju Muhammada ibn Salmana. W tle kontraktu wojna Hamasu z Izraelem oraz kontrakt na samoloty Eurofighter Typhoon. [Konflikty]

• „Niemieccy rolnicy protestują, blokując drogi w miastach i główne szlaki komunikacyjne w kraju. Dlaczego do tego doszło? Czy na tych protestach może skorzystać radykalna prawica? Tłumaczą Anna Kwiatkowska i Kamil Frymark z Zespołu niemieckiego OSW. Zapraszamy do słuchania!”

• Zastanawialiście się kiedyś czy Słowacja mogła być imperium? Zapraszamy na drugą część podcastu o historii tego kraju.

• „Centroprawicowy rząd Grecji niedługo przedstawi przepisy zezwalające na małżeństwa cywilne osób tej samej płci, pomimo zastrzeżeń ze strony własnych ustawodawców i wpływowego kościoła prawosławnego w kraju, powiedział w środę premier Kyriakos Mitsotakis.” [AP News]

• Jak Estonia wprowadziła równość małżeńską?

Bliski i Środkowy Wschód

• Rozpoczą się proces w spraiwe ludobójstwa dokonywanego przez Izrael w Strefie Gazy. Sprawę do Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości wniosła Republika Południowej Afryki. „Ludobójstwo nigdy nie jest ogłaszane z wyprzedzeniem, ale sąd dysponuje materiałem dowodowym z ostatnich 13 tygodni, który bezspornie ukazuje wzorzec postępowania i powiązane z nim zamiary, które uzasadniają wiarygodne twierdzenie o aktach ludobójstwa” – powiedziała przed sądem południowoafrykańska prawniczka Adila Hassim. Izrael komentuje oskarżenia jako bezpodstawne. [The Guardian #1], [The Guardian #2]

• Po tym jak w amerykańskim ataku zginął jeden z dowódców pro-irańskiej bojówki szyickiej, Irak wznawia dążenia do wyrzucenia wojsk amerykańskich z kraju. Z jednej strony procedura wydaje się prosta, wszak Amerykanie są w Iraku na zaproszenie tamtejszego rządu. Czy jednak Bagdad się zdecyduje na ten krok? To już nie jest takie oczywiste. w tej chwili w Iraku stacjonuje około 2,5 tysiąca żołnierzy z USA, którzy zajmują się głównie doradztwem i szkoleniem. [DW]

• Afgańscy Talibowie intensywnie prowadzą prace przy realizacji kanału Qosh Tepa. Prace planistyczne trwały jeszcze podczas obecności amerykańskiej w kraju, jednak realizacja ruszyła w 2022, już po po dojściu Talibów do władzy. Ma on czerpać wodę z rzeki Amu-daria i zamienić ponad 500 tysięcy hektarów pustyni w tereny uprawne. Tym samym zwiększyć się ma bezpieczeństwo żywnościowe kraju. Regulacja dostępu do zasobów wodnych z których czerpią również środkowoazjatyccy sąsiedzi zdaje się dążyć do dyplomatycznego uregulowania. [Nowa Europa Wschodnia]

• W odpowiedzi na kolejne ataki bojowników Hutich na statki handlowe, USA oraz Zjednoczone Królestwo rozpoczęły ataki powietrzne na cele w Jemenie. Po tym gdy operacja morska „Prosperity Guardian” oraz ostrzeżenia kierowane w kierunku jemeńskich bojowników nie przyniosły oczekiwanych efektów zdecydowano się na eskalację. Jakie przyniesie to efekty i jak wpłynie na samych Hutich? Czas pokaże, a my będziemy Was o tym na bieżąco informować. [Tomasz Rydelek @ Substack], [Konflikty]

• Pamiętacie wirusa Stuxnet i jego atak na irańskie instalacje jądrowe, gdzie uszkodził on znaczącą ilość wirówek do wzbogacania uranu? Holenderski de Volkskrant opisuje historię holenderskiego inżyniera, który zainfekował tym wirusem irańskie instalacje jądrowe. Historia rodem z filmu. Dodatkową płaszczyzną sprawy jest pytanie, czy rząd holenderski wiedział o udziale swojego obywatela w sprawie tego kalibru. Tekst po niderlandzku, jednak automatyczne tłumaczenia dają radę. [de Volkskrant]

• Jordania zaatakowała cele na terenie Syrii. Ma to związek z wojną z przemytnikami. narkotyków i syntetycznym captagonem, którym syryjski reżim zalewa okoliczne rynki. [Al-Monitor]

• Iran porwał kolejny (sic!) tankowiec w cieśninie Ormuz. Jednostka jest powiązana z USA, a statek tym razem przewoził on ładunek ropy z Iraku do Turcji. [The Guardian]

Azja

• W niedzielę realizowane są (w końcu!) wybory prezydenckie na Tajwanie. Bardzo dużo o nich pisaliśmy przez ostatni rok. Tak dużo iż trudno polecić jeden określony materiał z wcześniejszych wydań. Dlatego polecamy nową rozmową dr. Michała Lubiny w podcaście Kultury Liberalnej, która tłumaczy dlaczego te wybory są takie ważne. A jeżeli potrzebujecie szybkiej ściągawki, to artykuł CNN może wam wystarczy. [CNN]

• Nie tylko na Tajwanie realizowane są ważne wybory. W ostatnią niedzielę odbyły się wybory w Bangladeszu, które wygrała rządząca premierka. Nie było to trudne ponieważ cała opozycja w ramach protestu przeciwko nadużyciom władzy w tym nadużyciom wyborczym. O wyniku wyborów przeczytacie w artykule BBC. PISM ma analizę sytuacji politycznej w tym kraju, która została opublikowana zaraz przed wyborami. A jeżeli interesuje was jak to się stało, iż jedna kobieta będzie rządzić 4 kadencję tym krajem, to polecamy dłuższy podcast Miłosza Szymańskiego. [BBC], [Polski Instytut Spraw Międzynarodowych]

• „Ubiegły rok obfitował w inicjatywy mające wzmocnić trójstronną współpracę pomiędzy Japonią, Koreą Południową oraz USA. (…) Czy sojusz Japonii, Korei Płd. oraz USA jest naturalny? Które państwo jest jego motorem? Z czego wynikają trudności w relacjach Japonii i Korei Południowej? Jakie sprawy łączą te kraje, a jakie dzielą? Jak wygląda ich kooperacja handlowa? W jakim stopniu gospodarki Korei i Japonii są uzależnione od Chin? Czy przyłączają się do deriskingu? Czy działania Korei Północnej wpływają na Koreę Południową i Japonię, by zacieśniać relacje?”

Afryka

• „Dowódca wojskowy Czadu mianował byłego przywódcę opozycji i działacza prodemokratycznego, Success Masrę, na stanowisko premiera w nowo powołanym rządzie przejściowym. O sytuacji wewnętrznej mówił dr Jędrzej Czerep.”

• „Etiopia, wschodnioafrykańska potęga, to jednocześnie najludniejsze państwo na świecie bez dostępu do morza. Teraz chce to zmienić. Premier Abiy Ahmed w noworocznym prezencie dla kraju podpisał umowę na wynajęcie na 50 lat 20 kilometrów linii brzegowej Morza Czerwonego. Problem w tym, iż drugą stroną tego układu jest Somaliland, państwo którego niezależności nie uznaje choćby sama Etiopia. Czy Etiopia doczeka się wymarzonego portu, a Somaliland wymarzonej niepodległości?” Opowiadają Wojciech Jagielski i Krzysztof Story.

• Śmigłowiec należący do ONZ wylądował awaryjnie po usterce silnika na terenie będącym poza kontrolą rządu. Następnie został zaatakowany przez ekstremistyczną organizację terrorystyczną asz-Szabab. Jedna osoba zginęła podczs próby ucieczki, a 5 pozostałych zostało zatrzymanych przez terrorystów. Rząd Somali poinformował, iż pracuje nad uwolnieniem zakładników. [The Guardian], [Reuters]

• „Minister spraw wewnętrznych Burundi ogłosił w czwartek, iż kraj zawiesza stosunki dyplomatyczne z Rwandą, zamyka granicę i deportuje obywateli Rwandy, twierdząc, iż jest to odpowiedź na rzekome wsparcie sąsiada dla grupy rebeliantów, która atakuje Burundi. «(Prezydent Rwandy) Paul Kagame to zły sąsiad… Zawiesiliśmy z nim wszelkie stosunki, dopóki nie odzyska rozumu. Udziela schronienia przestępcom, którzy destabilizują Burundi» – powiedział minister spraw wewnętrznych Martin Niteretse podczas spotkania z funkcjonariuszami bezpieczeństwa w prowincji Kayanza w pobliżu granicy z Rwandą.” [AP News]

• Interesują was wojny magów? Właśnie odbywa się jedna w Kościele katolickim. Papież ogłosił, iż można błogosławić pary jednopłciowe (proszę nie mylić tego z akceptacją społeczności LGBTQ) na co hierarchowie z różnych państw zaczęli wydawać odgłosy niezadowolenia. Biskupi reprezentujący Afrykę i Madagaskar opublikowali właśnie oświadczenie, w którym sprzeciwiają się decyzji papieża. Polscy biskupi też zareagowali na nią niezbyt przychylnie. [AP News]

Ameryka Łacińska

• Gangi przerywają audycje telewizyjną. Gangi starają się przejąć kontrolę nad uniwersytetem. Co się dzieje w Ekwadorze? W 13 minutowej rozmowie Tomasza Surdela w podcaście Podróż bez paszportu dowiecie się wszystkiego czego potrzebujecie.

• „Zażegnanie pogłębiającego się kryzysu gospodarczego stanowi priorytet rządu skrajnie liberalnego prezydenta Javiera Mileia, który objął władzę w Argentynie 10 grudnia 2023 r. Skala wyzwań i brak większości parlamentarnej skomplikują realizację jego planów, w tym dolaryzacji gospodarki i likwidacji banku centralnego. W polityce zagranicznej Milei zapowiada m.in. nadanie priorytetu relacjom z USA I Izraelem. Choć anulował decyzję poprzedniego rządu o dołączeniu do BRICS, wątpliwe, by ograniczył relacje z takimi kluczowymi partnerami jak Chiny.” Zainteresowanym sytuacją w Argentynie polecamy analizę PISM jak i krótki artykuł Americas Quarterly. [Polski Instytut Spraw Międzynarodowych], [Americas Quarterly]

• W niedzielę prezydent elekt Bernardo Arévalo obejmuje oficjalnie funkcję prezydenta. W redakcji nie jesteśmy pewni czy establishment polityczny nie będzie znowu próbował go przed tym powstrzymać ale na razie jedyną istotną informacją z tego kraju jest ogłoszenie przez Arévalo swojego gabinetu politycznego. [AP News]

Ameryka Północna

• Słyszeliście może newsy o Żydach w tunelach pod Nowym Jorkiem? Możliwe, iż choćby widzieliście filmik z tym związany. O co chodzi? Czy kryje się za tym jakaś straszna, ukrywana przez władze historia? Historia jest zdecydowanie dziwna ale jak tylko pojawiła się w mediach społecznościowych to zaczęto dorabiać do tego różne teorie spiskowe, które autor artykułu serwisu Forward porównuje do oskarżeń o rytualne mordy dokonywane przez Żydów. [Forward]

• Stan Texas od kwietnia 2022 roku przeprowadza operację wysyłania autobusami nielegalnych migrantów do dużych amerykańskich miast takich jak Chicago, Nowy Jork czy Denver gdyż są one rządzone przez Demokratów. Działania te kosztowały jak na razie 100 mln dolarów. Fotoreportaż na ten temat możecie przeczytac w serwisie [Reuters].

• W czwartek odbyły się mowy końcowe w jednym z procesów jakie toczą się przeciwko Donaldowi Trumpowi. Wyroku w tej sprawie w tej chwili nie ma ale w zamian proponujemy wam dłuższy artykuł serwisu Politico pod tytułem „50-letnia kampania Donalda Trumpa przeciwko rządom prawa”. [Politico]

Oceania

• Na Papui-Nowej Gwinei, w czasie gdy trwał strajk policjantów, w innej części stolicy doszło do rozruchów z kradzieżami ze sklepów. W ich wyniku śmierć poniosło co najmniej 8 osób. Powodem strajku policjantów były niespodziewane niższe o choćby 50% wynagrodzenia za ostatni miesiąc, czego nikt im nie zapowiadał. Ministerstwo, po przeanalizowaniu sprawy oświadczyło iż sytuacja wynika z błędu systemu i wynagrodzenia zostaną wyrównane. [BBC]

• „Problem z chińskimi cłami na australijskie wina. Jakie wina produkuje się w Australii i Chinach? Na czym polega spór pomiędzy krajami?”

Ekonomia i gospodarka

• „Już 15 stycznia rozpocznie się Światowe Forum Ekonomiczne 2024. Hasło tegorocznego spotkania to Rebuilding Trust (odbudowa/odbudowując zaufanie). Globalni liderzy spotkają się jak co roku w szwajcarskim Davos, gdzie będą dyskutować na temat wyzwań stojących przed gospodarkami. Kto będzie uczestniczył w spotkaniu, o czym będą rozmowy i w końcu czyje zaufanie chcą odbudować jego uczestnicy?” [Obserwator Gospodarczy]

• Federalna Administracja Lotnicza wszczęła postępowanie wyjaśniające w sprawie awarii Boeinga 737 MAX. W samolocie używanym przez Alaska Airlines w trakcie lotu odpadły drzwi, pilotom udało się wylądować z niewielkimi obrażeniami pasażerów. To wydarzenie wzmacnia podejrzenia co do problemów z kontrolą jakości w produktach Boeinga. [Reuters]

• Na co mają wpływ ataki Hutich na Morzu Czerwonym? Okazuje się, iż na produkcję Tesli w Niemczech. The Guardian pisze o tym jak zaburzenie łańcuchów dostaw wpłynęło na europejską fabrykę producenta samochodów elektrycznych. [The Guardian]

Nauka i technologia

• Czy mówienie ludziom żeby sami sprawdzili newsy, które według nas są nieprawdziwe jest dobrym pomysłem? Naukowcy właśnie to zbadali i okazuje się, iż jeżeli ludzie będą samodzielnie sprawdzali nieprawdziwe artykuły dzięki wyszukiwarek, to będą bardziej skłonni do tego żeby w te artykułu uwierzyć. Dlaczego? Ponieważ wyszukiwarki często podsuwają niskiej jakości źródła, które utwierdzają szukających w już posiadanych przekonaniach. [Nieman Journalism Lab]

• Jeśli liczyliście na szybkie wylądowanie astronautów z NASA na księżycu, to mamy dla was złą wiadomość. W związku z awarią statku kosmicznego prywatnej firmy, który miał służyć w tej misji NASA, wszystkie elementy planu zostały przesunięte w czasie. [AP News], [Nature]

• Jaki jest las każdy widzi. Ale jaki las był i jaki powinien być? Odpowiedź na to pytanie już nie jest taka oczywista. O historii lasu, o działalności ludzkiej w Puszczy Białowieskiej, o zmieniającym się lesie, ułudzie pierwotności, gospodarce leśnej, przedsiębiorstwie Lasów Państwowych i o człowieku w lesie oraz wokół niego opowiada z pasją prof. Andrzej Bobiec z Instytutu Nauk Rolniczych, Ochrony i Kształtowania Środowiska na Uniwersytecie Rzeszowskim.

• Zastanawialiście się kiedyś dlaczego mocz jest żółty? Okazuje się, iż naukowcy też ponieważ do teraz nie było do końca pewne co odpowiada za ten kolor. [Healthline]

• Czy OpenAI korzystało z materiałów objętych prawami autorskimi bez zgody właścicieli tych praw do trenowania swoich modeli sztucznej inteligencji? Nie wiemy ale się domyślamy. Chociażby dlatego, iż teraz lobbują rząd Wielkiej Brytanii za tym żeby być wyłączonym z obowiązku przestrzegania prawa autorskiego. [The Guardian]

Idee, kultura, społeczeństwo

• „Kultura łemkowska, pomimo prób jej wymazania, nigdy się nie skończyła. Historyk sztuki i kurator Michał Szymko opowiada o wystawie poświęconej współczesnej sztuce łemkowskiej.” [Krytyka Polityczna]

• „Na świecie jest dziś więcej łososi, niż kiedykolwiek w historii. Dlaczego więc coraz trudniej złowić je w rzekach, dlaczego śpiewają o nich wielkie gwiazdy popu i czy dziko żyjące osobniki da się jeszcze uratować przed katastrofą?”