Wydanie 161, 01.12.2023

9 miesięcy temu

Jeśli podoba się Wam nasza praca, to tutaj znajdziecie Patronite naszego projektu. Listę naszych patronów możecie znaleźć tutaj.

Dla czytelników newslettera: To wydanie najprawdopodobniej przekracza objętość narzuconą przez serwis Gmail, więc nie wyświetli się w całości w skrzynkach pocztowych w tym serwisie. Możecie rozwinąć pełną treść maila na skrzynce lub otworzyć wersję webową – wystarczy kliknąć numer wydania w mailu.

Polska

• „Tymczasowy rząd Mateusza Morawieckiego nie ma żadnego politycznego sensu poza próbą sprowokowania i ośmieszenia nowej większości. Ale to próba nieudolna. Z czterech powodów ten złośliwy trolling obróci się przeciwko trollom.” [OKO.press]

• „Włamywacze z ransomwarowego gangu »RA World« opublikowali informację o ataku na firmę ”ALAB laboratoria„, popularne w kraju laboratorium diagnostyczne. W udostępnionym pliku, który pobrało już 100 osób, znajduje się 54 000 wyników badań pacjentów. Wyciek jest poważny, nie tylko dlatego, iż wyniki badań medycznych opisują stan zdrowia poszczególnych pacjentów, ale także ze względu na to jak wiele danych osobowych znajduje się w udostępnionych plikach.” jeżeli obawiacie się, iż Wasze dane mogły zostać wykradzione polecamy przeczytać artykuł serwisu [Niebezpiecznik].

• „Klucz do zrozumienia polskiej nauki leży w tym, iż składa się ona z równoległych sektorów. Na pozór wyglądają identycznie, ale działają zupełnie inaczej, a te same pojęcia mają w nich różne znaczenia.” Chociaż artykuł Polityki jako punkt wyjścia bierze osobę pana Czarnka to opisuje w interesujący sposób jak podzielona jest polska nauka i polskie środowisko naukowe. [Polityka]

• „Jakie zmiany instytucjonalne czekają Unię Europejską wobec planów rozszerzenia i jak wobec propozycji tych zmian powinna ustosunkować się Polska? Na ile realne są wewnętrzne reformy UE oraz jakich obszarów dotyczą? Łukasz Pawłowski rozmawia z dr hab. Moniką Sus oraz ambasadorem Janem Truszczyńskim.” Dłuższa audycja o proponowanych zmianach w Unii Europejskiej, której uczestnicy szczegółowo mówią o jej poszczególnych elementach.

• Dotychczasowy Rzecznik Praw Dziecka zdawał się pełnić swoją funkcję w najlepszym wypadku bezobjawowo. TokFM przygotowało reportaż o tym, jak szkodliwa była to postać. Na zachętę polecamy artykuł opisujący podejrzaną sprawę gdzie działał nie na rzecz dziecka ale zdaje się, iż przeciwko niemu. [TokFM]

• Na szczęście wraz z nowym rozkładem sił w parlamencie będzie też nowy Rzecznik Praw Dziecka. A adekwatnie rzeczniczka: Monika Horna-Cieślak. Polecamy wywiad z nią w [OKO.press].

• „Polska z kretesem przegra sprawę o związki partnerskie. Czy rząd Tuska wykona wyrok ETPCz? (…) Wyrok w sprawie związków partnerskich jeszcze nie zapadł, a ludzie zaangażowani w walkę o prawa osób LGBT+ już świętują. Skąd wiedzą, co orzeknie Trybunał w Strasburgu? I skąd wiedzą, iż rząd Tuska nie zignoruje wyroku? Posłuchaj!”

---

Wojna w Ukrainie

• Atak Rosji na Ukrainę – aktualny stan wydarzeń przedstawia [Ośrodek Studiów Wschodnich].

• „Ukraina nie odniosła sukcesu w tegorocznej ofensywie. Tymczasem Rosja powoli spycha Ukraińców do defensywy, jednocześnie wciąż wzmacniając swój potencjał militarny. Na Zachodzie widać pierwsze oznaki zmęczenia tym konfliktem. Jakie scenariusze są możliwe w nadchodzących miesiącach? Czy Rosja rozpocznie kolejną, wielką ofensywę? Czy Ukraina może jeszcze zwyciężyć? Tłumaczy ekspert OSW, Andrzej Wilk.”

The Economist miało nie tak dawno temu szczery wywiad z generałem Załużnym a AP News ma wywiad z prezydentem Zełeńskim. Mówi w nim o potrzebach swojego kraju jak i porażce tegorocznej kontrofensywy. [AP News]

Pisaliśmy o tym, iż generał Załużny udzielił wywiadu The Economist. Czy miał być to początek jego kariery politycznej? Czy między nim a prezydentem Zełeńskim trwa konflikt? O tym co dzieje się w ukraińskiej polityce usłyszycie w zeszłotygodniowej Depeszy PISM. (Pozostałe segmenty audycji mówią o zamieszaniu w OpenAI oraz nowym prezydencie Argentyny.)

Blokady na granicy polsko-ukraińskiej ciągle realizowane są a obecny dwutygodniowy rząd (jak i wcześniejszy rząd PiS) nie jest zainteresowany rozwiązaniem tego konfliktu. Słowacki sektor transportowy też zablokował przejście graniczne z Ukrainą. Czego domagają się protestujący? Czy Rosja stoi za protestami? Czy protestujący zarzucają ukraińskiemu sektorowi transportowemu to co sami robili względem innych państw EU? Na te pytania stara się odpowiedzieć Krytyka Polityczna. Piotr Pogorzelski w swojej rozmowie mówi o stratach jakie polscy przedsiębiorcy ponoszą w wyniku tego protestu. Oraz o tym, iż mimo zapewnieniom protestujących pomoc humanitarna oraz dostawy potrzebne w czasie wojny są zatrzymywane na granicy. [Krytyka Polityczna]

Odbył się szczyt Organizacji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie. Biorąc pod uwagę, iż uczestniczył rosyjski minister spraw zagranicznych Ukraina i kilka innych państw zbojkotowało ten szczyt. Inni uczestnicy bojkotowali przemówienie Ławrowa, który po wygłoszeniu oświadczenia mocno krytycznego wobec OBWE opuścił posiedzenie. Radio Free Europe ma artykuł o rosyjskich wpływach w OBWE.

Ukraińskie władze poinformowały, iż żona Kyryło Budanowa – szefa ukraińskiego wywiadu – znajduje się w szpitalu z powodu otrucia. Oczywiście Rosja jest podejrzewana o jej otrucie. [The Guardian]

„Trauma przerodziła się w artystyczną dojrzałość. Kryzys społeczny rozwinął ukraińskie kino. Czym są lata 90. dla Ukrainy? To coś więcej niż dekada. To symbol, słodko-gorzki mit, który tkwi głęboko w pamięci zbiorowej. Najmłodsze pokolenie twórców kina i literatury postanowiło o nim opowiedzieć.” [Nowa Europa Wschodnia]

---

Europa

Grecja po raz pierwszy przetestuje głosowanie korespondencyjne w wyborach do PE. Rosja zakazuje funkcjonowania "międzynarodowemy ruchowi LGBTQ". We Francji ministrowie przestawią się z WhatsAppa na francuską alternatywę. Hiszpański minister twierdzi, iż KE nie ma zastrzeżeń co do planów amnestii dla katalońskich separatystów.

• „Do wyborów w Parlamencie Europejskim Unia przyjmie nowy Pakt Migracyjny. Wbrew twierdzeniom polskiej prawicy, nie chodzi w nim o obowiązkową relokację, ale o solidarność z takimi państwami jak Polska czy Włochy. Do granic zewnętrznych Unii przybywa coraz więcej migrantów i uchodźców. Jak decyzje Polski dotyczące migracji wpływają na niemieckich wyborców?” jeżeli nie interesowaliście się wcześniej o co chodzi z europejskim Paktem Migracyjnym to ten podcast świetnie wytłumaczy dlaczego wiele państw chce żeby powstał i co się z nim wiąże.

• „W tym odcinku omawiamy kryzys na granicy Finlandia-Rosja. Ta sytuacja jest porównywana do tego co znamy, jako kryzys migracyjny na granicy polsko-białoruskiej. Czy to co się dzieje w Finlandii to reakcja na wejście Finlandii do NATO? Dlaczego Rosja wywołuje kolejny kryzys tego rodzaju? Jak zamierza odpowiedzieć Finlandia? Granica już teraz jest coraz bardziej domykana. Jednak co nas czeka dalej? Na te i inne pytania odpowiada Jacek Tarocinski, ekspert OSW. ” Materiał OSW jest z zeszłego tygodnia i od czasu jego nagrania Finlandia zamknęła całą swoją granicę z Rosją. [BBC]

Bliski i Środkowy Wschód

• Kącik palestyńsko-izraelski

  • Chociaż początkowy rozejm między Hamasem a Izraelem miał trwać tylko 4 dni to udało się go kilkukrotnie przedłużyć. Jednak po czwartkowym zamachu Hamasu w Izraelu, negocjacje na temat przedłużenia o kolejny dzień były znacznie utrudnione. Według ostatnich doniesień w piątek rano wznowiono działania zbrojne w Strefie Gazy. [Euronews], [Konflikty]

  • „W zamian za zakładników Izrael uwolni kobiety i nieletnich. Skąd w więzieniach palestyńskie dzieci? Co roku około 500-700 palestyńskich dzieci i nastolatków jest zatrzymanych i sądzonych przez izraelskie sądy wojskowe. Ich najczęstszym przewinieniem jest rzucanie kamieniami. Traktowanie palestyńskich dzieci jak młodych terrorystów sankcjonują izraelskie nakazy wojskowe.” Mówiąc o osobach uwolnionych przez Izrael w ramach wymiany media lubiły skupiać się na tych, które rzeczywiście dokonały jakichś przestępstw. Mało kto skupił się na zadaniu pytania dlaczego tak dużo nieletnich jest w izraelskich więzieniach bez wyroku. Właśnie to tym jest artykuł [OKO.press].

• Afganistan doświadczony jest dekadami wojen i braku stabilności. Nakłada się na to kryzys klimatyczny, na który słaby gospodarczo Afganistan nie jest przygotowany. O skutkach zachodzących zmian, jak próbują sobie z nimi radzić władze, o wykluczeniu Talibów z COP28 i społeczności międzynarodowej opowiada w podkaście outriders Jagoda Grondecka i Paweł Szypulski.

• „Wybory prezydenckie w Turcji 2023 sprawiły, iż Recep Tayyip Erdoğan będzie sprawował swój urząd przez kolejną kadencję. Co zmieni się w tureckiej polityce zagranicznej? Czy Turcja jest lojalnym członkiem NATO? Jak wyglądają relacje Turcja-Rosja? Co z relacjami Turcja-USA? Jak na to wpływa sprawa F16? Jak Turcja wspiera Ukrainę i jak ustosunkowuje się do sytuacji w Izraelu? Na te i inne pytania odpowiadają Krzysztof Strachota i Adam Michalski, eksperci OSW.” Podcast został nagrany 25 października 2023 roku.

• U wybrzeży Jemenu piraci zaatakowali statek towarowy należący do obywatela Izraela, a bojownicy Huti wystrzelili dwa pociski balistyczne dostarczone im z Iranu w kierunku amerykańskich okrętów operujących w rejonie. Chybili o 10 mil. [Konflikty]

• Gen. Pat Ryder, rzecznik prasowy Pentagonu powiedział, iż od rozpoczęcia rozejmu w Strefie Gazy nie odnotowano ataków na bazy amerykańskie w Iraku i Syrii. [Departament Obrony Stanów Zjednoczonych]

• „Antyasadowskie protesty w syryjskiej Suwaydzie nie ustają, napędzane zawirowaniami gospodarczymi. Protesty w południowej Syrii, która historycznie była bastionem rządu, utrzymują się wśród powszechnych konfliktów gospodarczych w rozdartym wojną kraju.” [Al-Monitor]

• Kolejne zmiany kulturowe w Arabii Saudyjskiej. Tamtejsze władze odpowiedzialne za transport oświadczyły w niedzielę, iż można już przewozić zwierzęta domowe jak psy czy koty w środkach transportu publicznego. [Al-Monitor]

Azja

• „Fenomenalny skok cywilizacyjny, pozycja drugiego supermocarstwa świata oraz jednego z najważniejszych graczy politycznych i gospodarczych − dla Chin to wciąż za mało. Na drodze do »wielkiego odrodzenia narodu chińskiego« stoi niezależny Tajwan.” Polecamy fragment najnowszej książki Michała Lubiny. [Kultura Liberalna]

• Foxconn to tajwańska firma produkująca podzespoły elektroniczne dla wielu światowych marek, w tym dla Apple. Rest of World opowiada o zmaganiach firmy w osiągnięciu wskaźników produkcyjnych znanych z ich fabryk z Chin w Indiach, a dokładniej w mieście Sunguvarchatram. Pierwsze iPhone'y były produkowane tam od 2019 roku, ale dopiero iPhone 15 był pierwszym flagowcem, który wyprodukowano w Indiach od samego początku dystrybucji modelu. [Rest of World]

• Kotlina Fergańska to płaski i żyzny obszar w górzystej na ogół Azji Środkowej. Rozgranicza on 3 państwa – Kirgistan, Tadżykistan i Uzbekistan. I chociaż wydaje się, iż ten teren jest gdzieś na końcu świata, to ogniskują się wokół niego układy światowej polityki i interesy największych jej graczy. Od rzucania kamieniami przez rzekę graniczną do wielkiej szachownicy prowadzi Miłosz Szymański z podcastu Za Rubieżą.

• W Indiach w końcu uratowano górników, którzy byli uwięzieni pod ziemią 17 dni. O historii, którą żyły Indie pisze [Al-Dżazira].

• Amerykanie budują w regionie Pacyfiku wielki mur antychiński. Będzie się on składał nie z cegieł i kamieni ale środków rażenia dalekiego zasięgu rozmieszczonych na terenach państw tego regionu. Te państwa do zgody na goszczenie tego typu instalacji przekonała najpewniej polityka Pekinu. [Konflikty]

• W Chinach wybuchł skandal polityczno-kulinarny związany z przyrządzeniem smażonego ryżu w rocznicę śmierci syna Mao. Brzmi absurdalnie? Trzeba dodać, iż to trzeci raz (sic!) kiedy zdarza się to bohaterowi tego wydarzenia. Co interesujące nie jest to pierwszy polityczno-kulinarny skandal w tym kraju, o którym piszemy. [The Guardian],

Afryka

• Przewrót wojskowy? W Afryce? Bardziej prawdopodobne niż się Wam może wydawać! Tym razem jednak chcemy Wam donieść jedynie o próbie puczu, do którego miało dojść w Sierra Leone. [AP News]

• Oficjalnie znamy już nowego prezydenta Madagaskaru. Sąd Najwyższy tego kraju oddalił wszystkie pozwy podważające wynik wyborów i ogłosiły dotychczasowego prezydenta wygranym. [Reuters]

• „Afryka jest jedynym kontynentem, na którym żadna z największych światowych federacji mieszanych sztuk walki nie zorganizowała jeszcze ani jednej gali. Czy może to zmienić człowiek, który zawsze wygrywa swoje walki wbrew wszelkim przewidywaniom? O szansach na rozwój MMA w Afryce opowiada Dominik Durniat z Konfrontacji Sztuk Walki.”

• „Junta Nigru podpisała dekret unieważniający ustawę z 2015 r., która została uchwalona w celu ograniczenia przemytu migrantów podróżujących z państw afrykańskich przez najważniejszy szlak migracyjny w Nigrze w drodze do Europy.” [France24]

Ameryka Łacińska

• W niedzielę w Wenezueli odbędzie się referendum, w którym obywatel będą decydowali czy uznają terytorium należące do Gujany za teren należący do Wenezueli. O co chodzi? O pieniądze, a adekwatnie ropę naftową. Mieszkańcy Esequibo (tak nazywa się obszar Gujany, do którego roszczą sobie pretensje wenezuelczycy) jak i władze Gujany są zaniepokojone. AP News ma artykuł zarówno o wenezuelskim referendum jak i historii sporu terytorialnego między tymi dwoma państwami. Americas Quarterly udostępniła swoje łamy MSZ Gujany, który przedstawia perspektywę swojego państwa. [AP News], [Americas Quarterly]

• Skąd się wzięła Wenezuela? jeżeli się nad tym zastanawialiście (a jeżeli nie, to w sumie w niczym nie przeszkadza), to podcast Za Rubieżą opowiada o tym gdy w 1499 roku Europejczycy wpłynęli do Zatoki Wenezuelskiej, skąd wzięła się jej nazwa, jak wyglądała jej kolonizacja oraz jak wyglądała jej walka o niepodległość. A jak niepodległość w tej części świata, to głównym bohaterem sporej części tego odcinka jest Simón El Libertador Bolívar.

• Paragwajczycy mają własną aferę San Escobar. A adekwatnie aferę Zjednoczonych Stanów Kailasy – fikcyjnego państwa założonego przez indyjskiego guru. O co chodzi z państwem, którego nie ma i dlaczego jeden z paragwajskich urzędników musiał stracić pracę pisze [AP News].

• „Państwa Globalnego Południa mają jasne stanowisko, co do reakcji Izraela wobec Strefy Gazy. Skąd ono wynika?” Dr Joanna Gocłowska-Bolek z Uniwersytetu Warszawskiego opisuje dlaczego różne państwa regionu mają tak różne podejście do konfliktu na Bliskim Wschodzie.

• „Dlaczego Argentyńczycy zagłosowali za ultraliberalną rewolucją?” jeżeli po kilku ostatnich tygodniach mało Wam jeszcze informacji o Argentynie to Tygodnik Powszechny omawia niedawne wybory prezydenckie.

Ameryka Północna

• W wydaniu 144. pisaliśmy o nowym kanadyjskim prawie zobowiązującym internetowych gigantów do płacenia portalom informacyjnym za możliwość umieszczania linków do newsów. W ramach protestu Google i Facebook usunęły całkowicie newsy dostęp do newsów dla kanadyjskich użytkowników. Teraz Google ogłosił porozumienie z rządem Kanadyjskim i przywrócenie poprzedniej funkcjonalności swoich serwisów. [The Verge]

• Kim był Henry Kissinger i dlaczego tak wielu ludzi cieszy się z informacji o jego śmierci? Na te pytania stara się odpowiedzieć artykuł magazynu Rolling Stone zatytułowany „Henry Kissinger, War Criminal Beloved by America’s Ruling Class, Finally Dies”. jeżeli macie ochotę poczytać coś po polsku to OKO.press ma artykuł Artura Domosławskiego z dość podobnym tytułem. [Rolling Stone], [OKO.press]

• Co by nie robił Joe Biden to nastroje w jego kampanii prezydenckiej są w najlepszym razie umiarkowane pozytywne. Jednak dzięki Trumpowi to wszystko może się zmienić na lepsze. Zapowiedź byłego prezydenta, iż po powrocie do pracy zlikwiduje państwowy system medyczny Obamacare może tchnąć nowe życie w kampanię prezydencką Joe Bidena. [Politico]

• Pamiętacie jak premier Kanady oskarżył władze Indii o zamordowanie kanadyjskiego obywatela? Tym razem władze Stanów Zjednoczonych oskarżają Indie o planowanie morderstwa amerykańskiego obywatela. Możecie przeczytać o tym w artykule The Guardian lub na stronie Departamentu Sprawiedliwości Stanów Zjednoczonych. [The Guaridan], [Departament Sprawiedliwości Stanów Zjednoczonych]

• „Prohibicja kojarzy się nam z szalonymi latami dwudziestymi, tajnymi spelunami na zapleczach i gangami przemytników alkoholu. Ale jak doszło do tego, iż w 1920 roku wprowadzono obowiązujący w całym kraju zakaz produkcji, importu i sprzedaży alkoholu?” Podkast amerykański zaprezentował pierwszą część audycji o prohibicji.

Oceania

• Pamiętacie jak rząd Nowej Zelandii wprowadził prawo uniemożliwiające przyszłym pokoleniem kupno papierosów? Przyszedł nowy, konserwatywny rząd i to zmienił. Dlaczego? Żeby mieć pieniądze w budżecie na obniżki podatków. Więcej pisze [The Guaridan].

Ekonomia i gospodarka

• W sejmie procedowana jest ustawa, która ma realnie odblokować inwestycje w elektrownie wiatrowe na lądzie. Zapisy te są elementem ustawy mrożącej ceny energii dla odbiorców końcowych na rok 2024. Wbrew alarmom aktywistów ustawa nie przewiduje wywłaszczeń pod farmy wiatrowe o czym z prawniczką rozmawia Jakub Wiech w serwisie Energetyka24. [Wysokie Napięcie], [Energetyka24]

• „Małe modułowe reaktory jądrowe mają być przyszłością pozyskiwania energii. Jednak ostatnie wydarzenia mogą sugerować, iż kryzys w branży SMR rozkwita, a zaplanowane projekty mogą nie zostać zakończone. Jest to tym bardziej rozczarowujące, ponieważ polskie firmy zdecydowały się na podjęcia innowacyjnego wyzwania i zainwestowanie we własne reaktory SMR.” [Obserwator Gospodarczy]

Klimat i przyszłość

• Rozpoczął się szczyt klimatyczny COP28.

  • Jeśli macie czas tylko na jeden artykuł to Voice of America ma przekrojowy artykuł, który skrótowo opisuje przed czym ostrzegają naukowcy, kto będzie na szczycie a kogo zabraknie oraz co może uda się osiągnąć. [Voice of America]

  • The Guardian ma dłuższy tekst który skupia się na tym co może nam grozić i jakie zmiany w polityce klimatycznej mogą nam teraz pomóc. [The Guardian]

  • „Prawie wszystkie państwa świata zdecydowały w czwartek w Dubaju o utworzeniu funduszu pomocy krajom zmagającym się z powodziami, upałami i suszami spowodowanymi zmianami klimatycznymi, co uznano za istotny przełom pierwszego dnia konferencji klimatycznej ONZ, COP28 – informuje Associated Press.” [TVN24]

  • France24 ma artykuł o 5 osobach uczestniczących w COP28, które warto obserwować. [France24]

  • Oczywiście szczyt klimatyczny to także okazja dla lobbystów do powalczenia o interesy swoich mocodawców. The Guardian donosi, iż lobby rolnicze będzie promowało przemysł mięsny jako zrównoważony klimatycznie. [The Guardian]

• Serwis Vox przygotował listę 50 osób, które w różny sposób walczą z problemami jakie stoją na drodze ludzkości. Na liście są zarówno aktywiści, naukowcy jak i filozofowie którzy zajmują się tematami takimi jak kryzys klimatyczny, prawa zwierząt czy sztuczna inteligencja. [Vox]

• Chcemy zwrócić Waszą uwagę na jedną osobę z listy serwisu Vox. Hannah Ritchie zajmuje się kryzysem klimatycznym a adekwatnie walką z klimatycznym defetyzmem. Widząc regularnie newsy o ekstremalnych zjawiskach pogodowych łatwo wpaść w marazm i uznać, iż nie warto nic robić bo nie ma to sensu. Hannah Ritchie właśnie z tym walczy, pokazując iż jeżeli spojrzy się na dane to wcale nie trzeba być takim pesymistą. [Vox]

Nauka i technologia

• Czy duże modele językowe (które stoją za sukcesem narzędzi typu Chat GPT) przechowują w swojej pamięci dane na których się uczyły? Czy to ma znaczenie? Dlaczego naukowcy się tym interesują? Jak można wyciągnąć te dane z dużych modeli językowych? jeżeli jesteście ciekawi odpowiedzi na te pytania to polecamy popularnonaukowy artykuł naukowców, którym udało się wyciągnąć z ChataGPT trochę jego danych treningowych. Tekst stara się nie być zbyt hermetyczny ale jeżeli macie jakieś problemy ze zrozumieniem to być może tekst na stronie IBM o tym jak działają duże modele językowe Wam pomoże. [Extracting Training Data from ChatGPT], [IBM]

• „Powracające rakiety SpaceX tworzą jasne, świecące »dziury« na niebie. Sztuczne zorze polarne mogą stanowić problem dla astronomów i systemów komunikacyjnych.” [Gizmodo]

• „Historia krajobrazu potrafi zrekonstruować dawny świat, dowiedzieć się jak wpłynął na niego człowiek, gdzie dawniej istniały osady. Jak więc wyglądała na przykład Polska jakiś tysiąc lat temu?” O wielu różnych technikach, o tym, co można odczytać, ze starych map i nazw miejscowości, a także co kryją jeziora opowiadają prof. Michał Słowiński, dyrektor Instytutu Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN, oraz historyk dr Tomasz Związek z tego samego instytutu.

• Nauka nie zawsze jest nudna, a przynajmniej nie musi być. Scientific American opisuje 5 najgłośniejszych oszustw związanych z archeologią. Poza samymi oszustwami bardzo interesujące są mechanizmy psychologiczne jakie oszuści wykorzystywali żeby przekonać innych, iż to co prezentują jest prawdą. [Scientific American]

• Pewien pingwin śpi około 11 godzin dziennie. Zanim zaczniecie mu zazdrościć to informujemy Was, iż te 11 godzin to zsumowane mikrodrzemki długości do 4 sekund w jakie zapada ten nielot. Więcej o tym jakie zwyczaje związane ze snem ma ten pingwin przeczytacie w Nature. [Nature]

• Od 18 lat naukowcy słyszą pewnego wieloryba dziobowatego z Cross Seamount, niedaleko Hawajów. Jest to potencjalnie nowy gatunek jednak nigdy go nie widzieli. O tej historii poszukiwań i nasłuchów przeczytacie w Hakai Magazine. [Hakai Magazine]

Idee, kultura, społeczeństwo

• Miliony ludzi oglądały mistrzostwa świata w krykiecie, które zakończyły się niedawno. Jednak nie w Polsce czy kontynentalnej Europie? Gdzie jest krykiet popularny i dlaczego właśnie tam? Jak długo się gra jedną partię tej gry? Czy można mówić o upolitycznieniu tej gry? Na te i inne pytania znajdziecie odpowiedź w rozmowie z Krzysztofem Zalewskim z Instytutu Boyma.

• Wybory w 2001 roku wygrała na niespotykaną wcześniej skalę Lewica. Bazowała ona na schyłku uginającego się pod kolejnymi skandalami AWSu oraz mającym miejsce rok wcześniej zwycięstwie w wyborach prezydenckich Aleksandra Kwaśniewskiego. O tym kto wyszedł z pomysłem zmiany ordynacji wyborczej na taką, która osłabi pozycję największego ugrupowania i dlaczego wywodzący się z lewicy prezydent ją podpisał opowiada prof. Antoni Dudek.