Wydanie 159, 17.11.2023

1 rok temu

Ślachetne zdrowie, Nikt się nie dowie, Jako smakujesz, Aż ~~się zepsujesz~~ nie zapomnisz się zaszczepić na grypę. Zapraszamy do lektury nowego Tygodnika.

Jeśli podoba się Wam nasza praca, to tutaj znajdziecie Patronite naszego projektu. Listę naszych patronów możecie znaleźć tutaj.

Dla czytelników newslettera: To wydanie najprawdopodobniej przekracza objętość narzuconą przez serwis Gmail, więc nie wyświetli się w całości w skrzynkach pocztowych w tym serwisie. Możecie rozwinąć pełną treść maila na skrzynce lub otworzyć wersję webową – wystarczy kliknąć numer wydania w mailu.

Polska

Obrady nowego Sejmu pobiły rekordy oglądalności, zarówno wtelewizji jak i w internecie. Co działo się w czasie tych obrad? Poza wybraniem nowych marszałków i wicermarszałków to niewiele. TVN24 ma podsumowanie najciekawszych wydarzeń (ze zdjęciami). PiS oraz partyjny aparat medialny narzeka, iż ich kandydaci nie zostali wybrani na wicemarszałków Sejmu i Senatu krzycząc o łamaniu demokracji i dobrych zwyczajów. Warto przypomnieć sobie co o demokratycznych partiach mówili tydzień temu politycy PiS a teraz narzekają, iż najbardziej kontrowersyjni kandydaci nie zdobyli poparcia w głosowaniu. [TVN24]
„Najwyższa Izba Kontroli przedstawiła raport na temat katastrofy na Odrze z 2022 roku. Wynika z niego, iż służby nie były zupełnie przygotowane na tego rodzaju zagrożenie. Gdy pojawiły się informacje o śniętych rybach, władze zareagowały z opóźnieniem i wbrew przepisom.” [Gazeta]
„Łukasz Mężyk, twórca i właściciel serwisu dla polityków i dziennikarzy 300polityka.pl – promujący teksty prawicowych publicystów i wspierający medialnie rząd prawicy – tylko w roku 2023 otrzymał co najmniej 1,5 miliona zł ze spółek Skarbu Państwa. Po wyborach serwis zmienił front i cytuje głównie teksty dziennikarzy mainstreamowych.” [Press]
Wiemy, iż pewnie chcecie powiesić pisowców na drzewach ale to chyba nie jest najlepszy sposób przywrócenia praworządności. Prezes Fundacji Helsińskiej przekonuje, iż choćby potraktowanie wszystkich neo-sedziow tak samo nie jest dobrym wyjściem. Jak żyć? [Onet]
„Akademia Mazowiecka w Płocku od października kształci studentów na nowo otwartym kierunku lekarskim, który uzyskał pozytywną opinię Polskiej Komisji Akredytacyjnej. Prorektor uczelni jest członkiem PKA, zasiada w zespole ds. nauk medycznych i nauk o zdrowiu, rozpatrującym wnioski uczelni w sprawie spełniania warunków do prowadzenia kierunku lekarskiego.” interesujące czy pojęcie konfliktu interesów przyjmie się kiedykolwiek w Polsce? [Rynek Zdrowia]
Co z tą aborcją? Możecie o tym przeczytać zarówno w tekście Interii gdzie wypowiada się dr hab. Mikołaj Małecki, karnista z Uniwersytetu Jagiellońskiego jak i w dłuższym tekście na profilu Doniesienia z Putinowskiej Polski. [Interia], [Doniesienia z putinowskiej Polski @ Facebook]
„Na Podlasiu, we wsi Stare Masiewo kierowca wojskowej ciężarówki śmiertelnie potrącił żubra. Według wojskowych zwierzę miało nagle wybiec na drogę i kierowca nie zdążył zahamować.” Polecamy z tej okazji wywiad z prof. Rafałem Kowalczykiem z Instytutu Biologii Ssaków Polskiej Akademii Nauk w Białowieży. [Gazeta]
Zagłada, katoendecja i egzorcyzmy
- „Życzyłbym sobie, żeby ci, którzy niszczyli życie naukowe, nie mogli udawać, iż nic się nie stało. Ktoś jednak przejmował lub niszczył czyjś wieloletni dorobek, zwalniał, szantażował, uczestniczył w seansach nienawiści – mówi prof. Dariusz Libionka, redaktor naczelny rocznika »Zagłada Żydów«.” [Krytyka Polityczna]
- „Pośmiertne zwycięstwo Romana Dmowskiego z perspektywy Grossa polega na tym, iż PiS wygrał w wyborach w 2015 r., ponieważ Polacy są w większości endekami, żywiącymi archetypiczne uczucie obrzydzenia i pogardy wobec Innego.” [Krytyka Polityczna]
- Na popularnej platformie streamingowej triumfy święci film o egzorcyście papieża. Równocześnie ukazuje się po polsku nowy podręcznik dla egzorcystów. Wydawało się, iż fala egzorcyzmowania już się przez polski Kościół przetoczyła. Czy właśnie powraca? I czy duchowość skoncentrowana na demonach i opętaniach jest zdrowa? Polecamy podkast oraz artykuł na stronie [Tygodnika Powszechnego (miękki paywall)].

Wojna w Ukrainie

Atak Rosji na Ukrainę – aktualny stan wydarzeń przedstawia Ośrodek Studiów Wschodnich.
„Ukraina znalazła się w trudnej sytuacji po nieudanej ofensywie. Główny dowódca wojsk ukraińskich, generał Załużny nakreślił propozycję strategii, która mogłaby przynieść Ukrainie zwycięstwo. Opowiada o niej Jakub Ber, analityk OSW. Zapraszamy do słuchania!”
Ukraina żyła ostatnio skandalem związanym z naukowczynią i byłą parlamentarzystką skrajnie prawicowej partii, która odmawiała obywatelom Ukrainy nie mówiącym po ukraińsku przynależności do narodu. Poparcia jej udzielił ukraiński student z okupowanego Krymu ale w wyniku upublicznienia jego danych przez naukowczynię (sic!) został on aresztowany przez rosyjskiego okupanta. w tej chwili toczy się w sprawie jej działań śledztwo a władze wyższej uczelni, na której pracowała zerwały z nią współpracę. [The Kyiv Independent]
Zaskoczymy Was tym, iż topowy niemiecki dziennikarz, który regularnie wybielał Rosję i Putina otrzymywał w tajemnicy pieniądze z Rosji? [The Guardian]
„Cezary Smorszczewski – znany biznesmen, były wiceszef Orlenu – przejął milionową inwestycję w Słowenii, z której w czasie inwazji na Ukrainę zaczęli się wycofywać Rosjanie” [Frontstory]
Dwie wcześniejsze historie mają wspólny element – ujrzały światło dzienne dzięki temu, iż anonimowe źródło ujawniło ogromną ilość dokumentów z cypryjskich instytucji finansowych. Śledztwo prowadzone przez dziennikarzy na podstawie tych dokumentów zostało nazwane przez Międzynarodowe Konsorcjum Dziennikarzy Śledczych (ICIJ) Cyprus Confidencial. W pierwszym linku znajdziecie artykuł, który odpowiada na podstawowe pytania związane z tym śledztwem a drugi link przedstawia artykuły jakie do tej pory powstały. [ICIJ #1], [ICIJ #2]
„Na skutek wojny wywołanej rosyjską agresją dochodzi do degradacji środowiska oraz wzrasta zagrożenie ekologiczne na Ukrainie. Będzie ono miało istotny wpływ na tempo i powodzenie procesu odbudowy państwa. Rewitalizacja i naprawa szkód środowiskowych wywołanych wojną będą procesem rozłożonym na dziesięciolecia, jednak pewne prace – rozminowywanie terenu, eliminowanie zagrożeń chemicznych i biologicznych – powinny być i częściowo są podejmowane już teraz.” [Polski Instytut Spraw Międzynarodowych]
Jeśli macie dostęp do The Atlantic, to polecamy artykuł Anne Applebaum o tym dlaczego zachodnim państwom powinno zależeć na pokonaniu Rosji. [The Atlantic (TWARDY PAYWALL)]

Europa

Niemcy – ustawa o finansowaniu fundacji partyjnych. Szwecja rezygnuje z programu fundowania dostępu do szkół prywatnych. Błędna transkrypcja podsłuchów doprowadziła do rezygnacji premiera w Portugalii. Napięte stosunki Węgier z USA – wszystkie karty na Trumpa.

AP News donosi, iż Pedro Sánchez został wybrany kolejny raz na premiera Hiszpanii. Udało się to dzięki poparciu partii regionalnych w zamian za amnestię dla katalońskich separatystów. Hiszpańska prawica i skrajna prawica są oburzone i protestują. W The Guardian znajdziecie felieton hiszpańskiej dziennikarki o tym, iż postępowanie Sáncheza może przyczynić się do utraty zaufania obywateli do polityków. [AP News], [The Guardian]
A propos katalońskich separatystów to OCCRP (międzynarodowy kolektyw dziennikarzy piszących o korupcji i przestępczości zorganizowanej) ma odcinek podcastu przybliżający rosyjskie wpływy na nieuznawane referendum niepodległościowe w Katalonii w 2017 roku.
Po drugiej stronie kanału La Manche
- Premier Wielkiej Brytanii dokonał kilku zmian w swoim rządzie. Najgłośniej mówi się o powrocie Davida Camerona do aktywnej polityki. Na szczegółowe analizy jego wpływu jeszcze przyjdzie czas, na razie ogólne podsumowanie składu nowego rządu przeczytacie w The Conversation. BBC pisze o nowej ministerce powołanej do walki z ideologią woke (niektórzy polscy pseudonaukowi blogerzy bardzo chcą żeby czytać to „łołk”). [The Conversation], [BBC]
- Jedną z osób, które straciły pracę jest Suella Braverman. Była ministerka spraw wewnętrznych (nazywana czasami w Polsce Korwinem w spódnicy) była bardzo kontrowersyjną postacią, która nie cieszyła się popularnością. Po stracie pracy napisała list otwarty do premiera Sunaka, w którym oskarża go o słabość. [AP News]
- Dlaczego Suella Braverman jest niepopularną postacią? Powodów jest wiele a jednym z nich jest pomysł by Wielka Brytania wysyłała uchodźców przybyłych na wyspy do Rwandy cedując wszelkie decyzje związane z uchodźcami na ten kraj. AP News pisze, iż najwyższa władza sądownicza w Wielkiej Brytanii uznała ten pomysł za nielegalny. The Guardian ma długi tekst, który szczegółowo opisuje ten pomysł, zarówno to jak powstał oraz co dokładnie było z nim nie tak. [AP News], [The Guardian]
- Rząd Rishiego Sunaka mimo wyroku ciągle chce wysłać uchodźców do Rwandy. Premier publicznie mówi, iż nie ugnie się przed wyrokami zagranicznych sądów chociaż mówi o wyroku, który został wydany przez sąd brytyjski. [AP News]
„Komisja Europejska zarekomendowała rozpoczęcie negocjacji akcesyjnych z Ukrainą i Mołdawią oraz -warunkowo- z Bośnią i Hercegowiną. Nadała też status państwa kandydującego Gruzji. Na ile była to decyzja polityczna, a na ile podyktowana rzeczywistymi postępami tych państw w eurointegracji oraz zagrożeniem ze strony Rosji. Moim gościem jest profesor Agnieszka Cianciara z Instytutu Studiów Politycznych Polskiej Akademii Nauk.”
Niemiecki Trybunał Konstytucyjny obradujący w Karlsruhe orzekł, iż rząd nie może przenosić niewykorzystanych środków z funduszy związanych z walką z pandemią na obecne lata. Powoduje to lukę w planach finansowania inwestycji na 60 mld €. 15 mld z tej puli miało wesprzeć inwestycję Intela w fabrykę półprzewodników. Rodzi to niemały problem dla niemieckiego rządu, który walczy ze stagnacją gospodarczą. [Reuters]
Kącik francusk
- „Przez ponad 200 lat Francja robiła wszystko, żeby wyeliminować z użycia swoje języki regionalne. Czy mianowanie pierwszego człowieka, dla którego francuski nie jest mową ojczystą, na przewodniczącego najważniejszej instytucji językowej w kraju, może zmienić tę sytuację? O stanie języków regionalnych we Francji opowiada dr hab. Monika Kostro z Instytutu Romanistyki na Wydziale Neofilologii Uniwersytetu Warszawskiego.”
- „O zamorskich terytoriach Francji słyszymy niewiele, niekiedy niemal wcale. Ale Francja to nie tylko tereny stanowiące część Europy, ale także jej terytoria zależne, leżące w różnych zakątkach świata, w tym na Indo-Pacyfiku. Zapraszamy dziś na podróż w te mniej znane zakamarki Francji, których dotyczy kolejny odcinek cyklu Fokus PISM!”
- Po tym jak Azerbejdżan zajął Górski Karabach Francja obiecała dostawy wojskowe dla Armenii. Właśnie pierwsze wozy opancerzone docierają do Armenii. [Caspian News]
Czy mieszkańcy globalnego południa widzą Europę tak jak przywódcom europejskim się wydaje? Czy przekłada się to na sympatie polityczne? Think tank Europejska Rada Spraw Zagranicznych pisze o dużym badaniu opinii publicznej przeprowadzonym na całym świecie i tym jakie wnioski Europa powinna z niego wyciągnąć. [Europejska Rada Spraw Zagranicznych]
Islandzki wulkan Fagradalsfjall wciąż niepokoi swoich sąsiadów. „Chociaż aktywność sejsmiczna na półwyspie Reykjanes utrzymuje się od czterech dni na stabilnym poziomie, to ryzyko erupcji jest wciąż duże – poinformowało w środę Islandzkie Biuro Meteorologiczne. W środę odnotowano przeszło tysiąc wstrząsów, mieszkańcy Grindaviku ponownie zostali wezwani do ewakuacji.” [TVN 24]

Izrael, Hamas, Gaza

Co w tej chwili dzieje się w Gazie? Serwis Konflikty ma podsumowanie wydarzeń z czwartku, a serwis Reuters ma osobną sekcję dla newsów związanych z tym konfliktem. [Konflikty], [Reuters]
Przedstawiamy Wam dwa polskie komentarze na temat obecnej sytuacji w Strefie Gazy. Pierwszy z nich, to rozmowa Dariusza Rosiaka z Konstantym Gebertem z sobotniego wydania Raportu o stanie świata. Gebert nie ukrywa swojego wychylenia w stronę Izraela, ale stara się neutralnie przedstawić całą sytuację (polecamy, ale ostrzegamy). Drugim materiałem jest rozmowa Jakuba Bodzionego z Mateuszem Lachowskim, który w tej chwili przebywa właśnie w Strefie Gazy. Spojrzenie bliższe palestyńskiej ulicy. [Kultura Liberalna]

Od ilu lat trwa konflikt Izraelsko – Palestyński? Od października, od lat '90, od 1948 roku czy od 3 tysięcy lat? Jan Natkański, w rozmowie z Agatą Kasprolewicz (w następnym numerze Tygodnika będzie część druga) przybliża początek historii państwa Izrael i konfliktu Żydów z Arabami, a później Palestyńczykami. W odcinku między innymi informacje skąd się wzięli Żydzi w Palestynie, czym była Wojna Jom Kippur oraz co łączy Hamas i Organizację Wyzwolenia Palestyny.

Hasło „From river to the see” wywołuje w tej chwili wiele kontrowersji gdy pojawia się na pro-palestyńskich protestach gdyż utożsamia się je z chęcią całkowitego zniszczenia państwa Izrael. Co jednak z sytuacjami gdy podobne (albo prawie identyczne) hasła głoszą Żydzi, w tym także izraelscy politycy? The New Yorker ma dla Was wywiad z Daniellą Weiss – osobą uznaną z jedną z kluczowych postaci związanych z nielegalnym osadnictwem na Zachodnim Brzegu. To trochę szokujące do jakich ekstremalnych poglądów przyznaje się pani Weiss w tym wywiadzie – w tym do chęci zagarnięcia przez Izrael obszarów w tej chwili będących częścią sąsiednich państw. [The New Yorker]

„Niemcy to dobre miejsce, by być Żydem. Chyba że, tak jak ja, jesteś Żydem, który krytykuje Izrael” Polecamy felieton Deborah Feldman o tym, iż wielu polityków w tej chwili utożsamia Izrael (a adekwatnie politykę prowadzoną przez obecny prawicowy rząd) ze wszystkimi Żydami, także tymi, którzy sprzeciwiają się tej polityce. [The Guardian]

Władze Izraela oskarżyły fotoreporterów uwieczniających konflikt z Hamasem o współpracę z organizacją terrorystyczną. Oskarżenie miało opierać się na analizie organizacji HonestReporting zajmującej się ponoć nadzorem nad mediami. Gdy jednak pojawiły się wątpliwości co do tez HonestReporting, to stwierdziła ona, iż jedynie „zadawała pytania”. [AP News]

Ikonicznym i wieloletnim przewodniczącym Organizacji Wyzwolenia Palestyny był Jasir Arafat. W swojej działalności, przeszedł on długą drogę od terrorysty do dyplomaty. Urodzony i dorastający przed powstaniem państwa Izrael Arafat, stał na czele OWP od 1969 do swojej śmierci w 2004 roku. Czy pokój za Arafata był możliwy? Czy rzeczywiście było tak blisko porozumienia, iż uzasadnione było nagrodzenie Arafata nagrodą Nobla (razem z Szimonem Peresem i Icchakiem Rabinem)? I gdzie w jego historii spotkamy urzędującego premiera Bibiego oraz Hamas? Opowiada o tym Miłosz Szymański z podcastu „Za rubieżą”.

Bliski i Środkowy Wschód

Francuskie władze wydały międzynarodowy nakaz aresztowania prezydenta Syrii Baszara al-Asada, jego brata i dwóch generałów jego armii, w związku z domniemanym współudziałem w zbrodniach wojennych i zbrodniach przeciwko ludzkości. Mowa tutaj o ataku chemicznym z 2013 r., przeprowadzonym na zajęte przez rebeliantów przedmieścia Damaszku. [Le Monde]
„Sąd Najwyższy Organizacji Narodów Zjednoczonych nakazał w czwartek rządowi syryjskiemu «podjęcie wszelkich środków w ramach swoich uprawnień», aby zapobiec torturom, w sprawie, w której Holandia i Kanada oskarżają Damaszek o wieloletnią kampanię torturowania własnych obywateli.” W tym samym czasie, prezydent Syrii wydał dekret udzielający amnestii i zmniejszający kary za kilka kategorii przestępstw. Podobne amnestie miały miejsce w przeszłości, a obecna została ogłoszona w rocznice zamachu stanu z 1970 roku, który wyniósł jego ojca, Hafiza al-Assada do władzy. [AP News #1], [AP News #2]
Duża delegacja Talibów przybyła do Iranu, Celem wizyty są rozmowy o handlu, transporcie, infrastrukturze łączącej oba państwa, jak również o migracji Afgańczyków do Iranu oraz dostępie do zasobów wodnych. [Iran International]
W Iranie, od wybuchu nowej odsłony wojny izraelsko-palestyńskiej, przeprowadzono 114 egzekucji więźniów. Od początku roku dokonano ich 649. Jest to liczba najwyższa od 8 lat. [Al-Monitor]
Międzynarodowa Agencja Energii Atomowej poinformowała, iż Iran zwiększył ilość wzbogaconego uranu. Na koniec października Iran miał mieć 128,3 kg wzbogaconego do 60% czystości, co oznacza wzrost o 6.7 kg od końca września. Uran wzbogacony do 60% to etap, z którego już tylko względnie łatwy krok do uzyskania uranu wzbogaconego do 90%, który jest potrzebny do budowy broni jądrowej. [AP News]
Unia Europejska ogłosiła osiągnięcie porozumienia ze Zjednoczonymi Emiratami Arabskimi, w wyniku którego ZEA mają zaprzestać reeksportu pewnych grup towarów do Rosji. Chodzi oczywiście o technologie podwójnego zastosowania – produkty i technologie cywilne, które mogą być wykorzysytwane do zwiększania/odtwarzania potencjału rosyjskiej armii podczas trwającej w tej chwili wojny w Ukrainie. Źródła zapoznane z tematem donoszą, iż podobny krok rozważa drugie państwo wymieniane na czele państw umożliwiających reeksport przedmiotowych towarów do Rosji, czyli Turcja. [Al-Monitor]
Turecka parlamentarna komisja spraw zagranicznych rozpoczęła rozpatrywanie wniosku o zatwierdzenie przystąpienia Szwecji do NATO. Sprawa nie została jednak rozstrzygnięta i ma być procedowana na następnych posiedzeniach komisji, w niesprecyzowanym terminie. Jak zapowiedział jej przewodniczący, na następną sesję może zostać zaproszony ambasador Szwecji w celu przedstawienia dodatkowych wyjaśnień. [AP News]
W wyniku toczącej się wojny między Izraelem a Hamasem, Izrael zawiesił pozwolenia na pracę wydane Palestyńczykom. W samym sektorze budownictwa miało ich pracowac 90 tysięcy. Izraelski przemysł, osłabiony dodatkowo mobilizacją 300 tysięcy Izraelczyków, nie czeka na mannę z nieba i podejmuje realne kroki. Stara się ściągnąć z Indii choćby 100 tysięcy pracowników. Czy mu się uda? [DW]

Azja

Przy okazji odbywającego się w San Francisco szczytu Wspólnoty Gospodarczej Azji i Pacyfiku doszło do spotkania przewodniczącego Xi Jinpinga z Joe Bidenem. Jako podsumowanie spotkania można wymienić kilka punktów. Oba państwa widzą potrzebę i chcą kontynuować wysiłki na rzecz ograniczenia emisji CO2. Osiągnięto porozumienie względem ograniczenia handlu fentanylem i jego prekursorami, których źródłem są Chiny, a które powodują kryzys opioidowy w USA. Po napiętym okresie w relacjach przywrócona zostanie komunikacja wojskowa. Rozmowy będa kontynuowane. I co równie ważne, kolejne pandy mogą pojawić się w amerykańskich zoo. Dyplomacja pand przez cały czas ma się dobrze. [BBC]
„W dzisiejszym odcinku porozmawiamy o tym jak wyglądają relacje: Rosja-Indie. Opowiemy jak ta relacja się narodziła i jak Indie współpracowały z ZSRR w czasie zimnej wojny. Opowiemy jak te relacje wyglądały na początku prezydentury Putina i jak wyglądają teraz. Na wszystkie pytania odpowiadają: Witold Rodkiewicz i Filip Rudnik- eksperci OSW.”

„W ubiegłym roku podpisano umowę, w której wyniku Chiny uzyskały dostęp do części bazy Ream w Kambodży. Ujawnione fragmenty porozumienia nie były imponujące, do tego Phnom Penh cały czas zarzeka się, iż nie ma mowy o stałej chińskiej obecności wojskowej. Regularnie ujawniane komercyjne zdjęcia satelitarne pokazują jednak coś innego. Baza jest sukcesywnie rozbudowywana i o ile Kambodża nie planuje równie poważnej rozbudowy marynarki wojennej, wszystko wskazuje na przystosowywanie Ream do potrzeb chińskiej floty.” [Konflikty]

Chiny rozbudowują swoje zdolności lotniskowcowe. Droga przed nimi długa, a ich cele są ambitne. Co słychać u chińskich lotniskowców? Co porabiają Liaoning i Shandong, a także gdzie i kiedy powstanie Fujian? [Konflikty]

„W dniach 1–2 listopada prezydent Francji Emmanuel Macron, któremu towarzyszyło kilkudziesięcioro przedstawicieli wielkiego biznesu francuskiego, złożył oficjalne wizyty w Kazachstanie i Uzbekistanie.” Krótką analizę francuskich ambicji w tym regionie (zarówno gospodarczych jak i kulturalnych) przeczytacie w tekście [Ośrodka Studiów Wschodnich].

W ramach rehabilitacji ofiar stalinowskiego reżimu obecne władze Kazachstanu odtajniają archiwa KGB. Jak możecie się domyślać, nie jest to w smak władzom Rosji. [Radio Free Europe]

„Morze Aralskie, jeszcze w połowie XX wieku czwarte największe jezioro na świecie, dziś jest prawie całkowicie wyschnięte. Mimo to tysiące ludzi wciąż woli mieszkać na jego nieistniejącym wybrzeżu, niż szukać szczęścia gdzieś indziej.” Reportaż do odsłuchania w serwisie Spotify, lub do przeczytania na stronie Dział Zagraniczny. [Dział Zagraniczny]

W związku ze spadającą w Japonii dzietnością niektórzy mieszkańcy tego kraju uczestniczą w tradycyjnej ceremonii religijnej ze swoimi psami, a nie dziećmi. [Reuters]

Afryka

„ONZ ostrzega przed klęską humanitarną w Sudanie. W trwającej od kwietnia w tym kraju wojnie domowej zginęło już ponad 10 tysięcy ludzi, a ponad połowa populacji potrzebuje pomocy humanitarnej. W centrum konfliktu znajduje się Darfur na zachodzie Sudanu – prowincja, która przed 20 laty była miejscem okrutnych zbrodni wojennych popełnianych przez arabskie milicje wobec czarnych, lokalnych mieszkańców regionu. Jakie są korzenie tego konfliktu, dlaczego organizacje afrykańskie i ONZ są bezradne wobec okrucieństwa tej wojny?”
„W państwach Sahelu doszło w ostatnich latach do kilku zamachów stanu. Pozycja Unii Europejskiej w regionie została osłabiona. Co Unia może zrobić żeby ją poprawić? Po co chce się angażować w tej części Afryki? Opowiada Łukasz Maślanka, analityk OSW. Zapraszamy do słuchania!” Tydzień temu w dziale Europa blokowaliśmy do tekstowej wersji raportu OSW o współpracy państw EU z państwami Sahelu. Teraz mamy dla Was rozmowę na ten temat.
W czwartek odbyły się wybory prezydenckie w Madagaskarze. Al-Dżazira ma artykuł, który ukazuje sylwetki kandydatów oraz skomplikowaną sytuację polityczną w tym kraju. [Al-Dżazira]
Tydzień temu pisaliśmy dużo o drugiej turze wyborów prezydenckich w Liberii. Chociaż głosowanie odbyło się we wtorek to jeszcze nie znamy pełnych wyników. Na moment pisania tego wydania zostało policzone 85% głosów i prowadzi kandydat opozycyjny Joseph Boakai z 50.6% głosów. [BBC]

Ameryka Łacińska

„Tysiące osób maszerowało w poniedziałek wieczorem w stolicy Meksyku, domagając się sprawiedliwości dla Jesúsa Ociela Baeny, wpływowej osoby LGBTQ+, który został znaleziony martwy w domu w centrum Aguascalientes po otrzymaniu gróźb śmierci.” [AP News]
Kolumbia wprowadziła nowe prawo, które obciąży produkty ultra przetworzone produkty spożywcze dodatkowym podatkiem. The Guardian pisze zarówno o tym jak takie produkty wpływają na zdrowie współczesnych społeczeństw oraz jakich efektów oczekuje Kolumbia. [The Guardian]
„Chociaż Ameryka Łacińska ma ten przywilej, iż znajduje się z dala od punktów zapalnych na świecie, region ten nie uniknął globalnej polaryzacji wywołanej wojną między Izraelem a Hamasem, która doprowadziła do gorącej i coraz bardziej jadowitej debaty publicznej. Dzieje się tak po części dlatego, iż w wielu krajach podziały w związku z konfliktem na Bliskim Wschodzie przebiegają głównie wzdłuż krajowych podziałów politycznych – w przeciwieństwie do wojny na Ukrainie, gdzie lewica i prawica zajmują w dużej mierze podobne stanowiska.” [Americas Quarterly]
W niedzielę jest druga tura wyborów prezydenckich w Argentynie. CNN pisze o kandydatach, a jeżeli to Wam nie wystarczy, to możecie przejrzeć poprzednie wydania Tygodnika gdyż dużo o tym pisaliśmy. [CNN]

Ameryka Północna

Burmistrz Nowego Jorku ma problemy. FBI prowadzi śledztwo związane z nadużyciami dotyczącymi pieniędzy w czasie jego kampanii wyborczej oraz wpływami zagranicznymi (co ciekawe, chodzi o Turcję). [CNN]
Czy przemówienie Trumpa, w którym nazywa przeciwników szkodnikami, których należy się pozbyć za wszelką cenę brzmi jak pewien wąsaty polityk z Europy lat 30? Prezydent Biden uważa, iż tak i głośno to mówi, co przeczytacie w artykule Reutersa. Za to Axios pisze, iż środowisko polityczne Trumpa prześwietla tysiące zwolenników, których chce umieścić na wszystkich poziomach władzy po tym jak Trump wygra kolejne wybory prezydenckie. Chcą być pewni, iż ci ludzie są absolutnie wierni Trumpowi i każde jego polecenie wykonają bez zawahania. [Reuters], [Axios]
Amerykańskie samorządy w różny sposób zakazywały umieszczania w bibliotekach publicznych książek przedstawiających postacie LGBTQ. Jednak miasto Murfreesboro ze stanu Tennessee dokonało tego dzięki prawa które zakazuje „publicznego homoseksualizmu”. [The Pink News]
Jak konflikt pomiędzy Izraelem a Hamasem wpływa na amerykańską politykę? Podkast amerykański postanowił odpowiedzieć na to pytanie. Skupiają się na podziałach w Partii demokratycznej, gdyż właśnie tam pojawia się najwięcej rozbieżnych opinii o tym konflikcie.

Oceania

Pisaliśmy wielokrotnie, iż stosunki między Chinami a Australią był ostatnimi latami dość napięte. Jednak ostatnimi czasy państwa te starają się znormalizować stosunki między sobą. Podróż premiera Australii do Chin 2 tygodnie temu jest jednym z gestów, które o tym świadczą. W Raporcie o stanie świata z 11 listopada jest rozmowa z Michałem Boguszem z OSW na temat tej wizyty.

Stan Australia Zachodnia oferuje właścicielom mieszkań wynajmowanych krótkoterminowo 10 tysięcy dolarów australijskich (~26 tysięcy PLN), którzy przejdą na najem długoterminowy. To nie jedyna z regulacji wprowadzanych i testowanych w Australii w kontekście kryzysu dostępności nieruchomości na wynajem. [The Guardian]

Ekonomia i gospodarka

„»Babciowe«, rodzinny PIT, a może obie opcje jednocześnie? Między innymi przed takim dylematem stoją politycy obecnej opozycji, planując wspólne rządy, biorąc pod uwagę zarówno stan finansów publicznych, jak i potrzeby społeczeństwa. Sprawdziliśmy, które rozwiązanie wydaje się być bardziej opłacalne – i dla kogo.” [Interia]
„W dzisiejszym odcinku Julia Cydejko i Robert Tomaszewski rozmawiają o energetycznych wątkach, które pojawiły się w umowie koalicyjnej, o pomysłach na zarządzanie energetyką i środowiskiem oraz o nowej obsadzie ministerstw.”
„Centralny Port Komunikacyjny był jednym z kardynalnych punktów pisowskiej polityki »wstawania z kolan«. Partie opozycyjne krytykowały projekt za megalomanię, a dziś stoją przed dylematem, co z nim zrobić. Trudno o rzeczową dyskusję nad projektem rozjechanym przez walec polaryzacji. Spójrzmy więc na argumenty.” [Krytyka Polityczna]

Nauka i technologia

Jeśli w zalewie shortów, shotów i innych kilkusekundowych materiałów potrzebujecie czegoś spokojnego, to mamy specjalny film (tylko dla Was!). Kurzgesagt prezentuje historię naszej planety, Całą. 4,5 miliarda lat w godzinnym filmie. Nikt nie mówi, iż macie to obejrzeć na raz :)

Kolumbia rozpoczyna kampanię sterylizacji swoich hipopotamów. Są one gatunkiem inwazyjnym, który rozgościł się w lokalnych rzekach, po tym jak hipopotamy uciekły po śmierci Pablo Escobara, znanego przestępcy narkotykowego z jego prywatnego zoo. Co o tym podejściu sądzą naukowcy? [Nature]

„Wrażliwe informacje zdrowotne przekazane do badań medycznych przez pół miliona obywateli Wielkiej Brytanii zostały udostępnione firmom ubezpieczeniowym pomimo obietnicy, iż tak się nie stanie.” [The Guardian]

Czy szczury śnią o przebiegniętych labiryntach? Odpowiedzi na to pytanie jeszcze nie znamy ale naukowcy przeprowadzili eksperymenty związane z innymi aspektami zapamiętywania odwiedzonych przez szczury miejsc. [Science]

Chcecie wiedzieć jak ekstremiści mogą wykorzystywać nowe narzędzia wykorzystujące „sztuczną inteligencję” oraz dlaczego może być to problem dla serwisów chcących moderować takie treści? Wired ma podsumowanie istniejących i potencjalnych problemów. [Wired]

„Naukowcy twierdzą, iż brak działań w związku z kryzysem klimatycznym «kosztuje życie i źródła utrzymania» ze względu na ekstremalne upały, brak bezpieczeństwa żywnościowego i choroby zakaźne. Ósmy roczny raport na temat zdrowia i zmian klimatycznych sporządzony przez zespół Lancet Countdown pokazuje, iż w niewielkim stopniu uwzględniono wcześniejsze ostrzeżenia. Świat, twierdzi, «idzie w złym kierunku» i ostro krytykuje dalsze inwestycje w paliwa kopalne.” [The Guardian]

„Najnowszy amerykański bombowiec wzniósł się w powietrze! B-21 Raider wystartował 10 listopada przed godziną 7.00 rano czasu lokalnego (16.00 czasu polskiego) z pasa przy słynnej Fabryce 42 w kalifornijskim Palmdale. Film opublikowany na Twitterze pokazuje Raidera lecącego z wysuniętym podwoziem z F-16 w roli samolotu towarzyszącego. niedługo w internecie pojawiły się także zdjęcia.” Sylwetka następcy B-2 Spirit, z płatowcem również w układzie latającego skrzydła, ma w sobie coś majestatycznego. [Konflikty]

Jelita nie są naszym drugim mózgiem. Jednak ich wpływ na nasz organizm jest nie do przecenienia. O nerwie błędnym, syntezie neuroprzekaźników przez mikrobiotę, diecie dla mikrobioty i o wielu innych aspektach naszych trzewi opowiada prof. Aneta Brzezicka, kierowniczka Centrum Badań Neuropoznawczych w Instytucie Psychologii Uniwersytetu SWPS.

Idee, kultura, społeczeństwo

Niewiarygodna historia spisku przeciwko George'owi Sorosowi. Jak dwóch żydowsko-amerykańskich konsultantów politycznych pomogło stworzyć największą na świecie antysemicką teorię spiskową. I jak doradzali i pomagali oni wygrać wybory Viktorowi Orbanowi oraz Binjaminowi Netanjahu. [Buzzfeed News]
”Waży 280 kilogramów, wykonana ponad 400 lat temu z wapienia biogenicznego, po raz pierwszy w swojej historii została zdemontowana i poddana wnikliwym badaniom. Rzeźba Chrystusa Frasobliwego, stojąca na wysokości 26 metrów, wieńczyła kopułę kaplicy Boimów we Lwowie. Od 24 października 2023 r. jest centralnym eksponatem wystawy To czego nie widać, w warszawskiej galerii Okno na Kulturę.” O polsko-ukraińskiej współpracy w konserwacji zabytków, a także o renowacji wspomnianej powyżej figury pisze Nowa Europa Wschodnia. [Nowa Europa Wschodnia]
WIślica w roku 2018 została najmniejszym miastem Polski (po roku straciła ten tytuł na rzecz Opatowca). W tym liczącym 500 osób miasteczku znajduje się potężna bazylika kolegialna,będąca dowodem jak w czasach Władysława Jagiełły gotyk przenikał się w Polsce ze sztuką bizantyńską. Nie opuszczając Wiślicy, wpatrując się w sztukę sakralną obecną w bazylice można odwiedzić Syrię, Egipt, Bałkany, Ruś, Litwę i Split oraz Kotor. W tę fascynująca podróż zabierają nas Adam Balcer oraz Paweł Sulik w podcaście „Babel. Rzeczpospolita multi-kulti.”
Jak zmienił się internet i jego wpływ na nasze życie przez ostatnią ponad dekadę? Od protestów przeciwko ACTA z 2012 roku, poprzez coraz większa penetrację naszego życia przez urządzenia elektroniczne, technologie oraz kolejne media. O prywatności, regulacjach, konsekwencjach. Fundacja Panoptykon w swoim podcaście gości profesora Mirosława Filiciaka, który zajmuje się w swojej pracy naukowej między innymi badaniem gier komputerowych czy też wpływem nowych mediów na kulturę.
W latach 1953-1956 Katowice zostały przemianowane na Stalinogród. Dlaczego padło na stolicę przemysłowego województwa? Kto to zaproponował? Kto i dlaczego przegłosował? Odpowiedzią na część tych i podobnych pytań jest: nie wiadomo. Histmag zaprasza do artykułu opisującego ten dziwny epizod z życia Katowic i naszego kraju. [Histmag]
Andrzej Lepper to postać z względnie nieodległej, ale jednak historii. Jego samobójcza śmierć sprawiła, iż wokół jego osoby rozpoczęło się tworzenie legendy niewygodnego, niepokornego, uczciwego polityka, który mówił jak jest i dlatego go zabito. Dzisiaj polecamy dwa materiały – jeden od prof. Antoniego Dudka (skupiający się na karierze politycznej), a drugi od internetowego twórcy Koroluka (skupiający się bardziej na kontrowersjach, mitach i legendach), które opisują jak to adekwatnie z tym Lepperem było.

Idź do oryginalnego materiału