Jeśli podoba się Wam nasza praca, to tutaj znajdziecie Patronite naszego projektu. Listę naszych patronów możecie znaleźć tutaj.

Dla czytelników newslettera: To wydanie najprawdopodobniej przekracza objętość narzuconą przez serwis Gmail, więc nie wyświetli się w całości w skrzynkach pocztowych w tym serwisie. Możecie rozwinąć pełną treść maila na skrzynce lub otworzyć wersję webową – wystarczy kliknąć numer wydania w mailu.

Polska

• „26-letni Dmytro Nikiforenko zmarł 30 lipca 2021 r. podczas interwencji policji we wrocławskiej izbie wytrzeźwień. Trafił tam po zakrapianej imprezie na budowie, gdy nie robiąc nikomu krzywdy, po prostu zasnął w autobusie.” Już w 2021 roku dziennikarze pisali o przemocy policji w tej sprawie. Teraz Onet dotarł do nagrań z tego zajścia i zobaczenie, jak policjanci katują człowieka, jest jednak wstrząsające. [Onet]

• „Zagrażają innym, ale przede wszystkim sobie. Wnioski w sprawie setek nieletnich zalegają w komisji kierującej do młodzieżowych ośrodków wychowawczych. W tym czasie część nastolatków ucieka z domów, innych trzeba natychmiast wypuszczać z policyjnej izby dziecka. Ich demoralizacja tylko przybiera na sile. Wszystko przez reformę Zbigniewa Ziobry.” [TokFM]

• „Osoby z niepełnosprawnościami z dużych miast będą musiały same załatwić sobie transport do lokalu wyborczego. Przez zmianę przepisów przewóz z domu na głosowanie należy się tylko niepełnosprawnym z gmin, w których nie ma komunikacji publicznej. – Czy nie jest przypadkiem tak, iż pozbawia się nas konstytucyjnego prawa do udziału w wyborach? – słyszymy.” [TokFM]

• Jarosław Kuisz oraz Andrzej Stankiewicz i Katarzyna Skrzydłowska-Kalukin rozmawiają o ostatnich dniach kampanii wyborczej – komentarze po Marszu Miliona Serc.

• Jeśli jest Wam mało dyskusji o wyborczej polityce, to Polityka Insight ma odcinek podcastu dokładnie o tym. Joanna Sawicka, Wojciech Szacki i Andrzej Bobiński rozmawiają o ostatnich wydarzeniach w tym o warszawskim marszu.

• Witold Jurasz: „politycy PiS lekceważą nie mnie, ale Państwa”. O co chodzi? Do podcastu Raport Międzynarodowy zostali zaproszeni przedstawiciele każdej partii. Wszyscy już byli (lub będą). Oprórcz PiSu. W monologu (zamiast rozmowy) Witold Jurasz komentuje ostatnie lata polityki zagranicznej PiSu. Ocena nie tak niska/wysoka, jak możecie się spodziewać. [Onet Audio - podkast]

• „W Polsce przez 30 lat nam mówiono, iż nie działa wysokość kary, a jej nieuchronność. Otóż okazało się to bzdurą – mówił w TOK FM Łukasz Zboralski, odnosząc się do zeszłorocznego zaostrzenia prawa drogowego. A i tak – zdaniem redaktora naczelnego portalu brd24.pl – 2,5 tys. zł mandatu za skrajnie szybką to jazdę za mało.” Artykuł oczywiście odnosi się do sprawy Sebastiana M. podejrzanego o spowodowanie 16 września śmiertelnego wypadku na A1. [TokFM]

Wojna w Ukrainie

• Atak Rosji na Ukrainę – aktualny stan wydarzeń przedstawia [Ośrodek Studiów Wschodnich].

• W Stanach Zjednoczonych spiker Izby Reprezentantów został usunięty ze swojej funkcji (więcej o tym w dziale Ameryka Północna), a jest to powód do zmartwień dla władz Ukrainy. Dlaczego? Politico opisuje, jak wsparcie dla Ukrainy stało się elementem wewnętrznej polityki w USA i jakie może mieć to skutki dla walczącego kraju. [Politico]

• W rosyjskim ataku rakietowym na kawiarnię zlokalizowaną na Charkowszczyźnie zginęło co najmniej 51 osób. [AP News]

• Czy UE jest mniej chętna na przyjęcie Ukrainy do wspólnoty? Tak dziennikarze Politico interpretują różne wydarzenia i wypowiedzi z ostatniego czasu. Piszą o tym w artykule skupiającym się na spotkaniu Europejskiej Wspólnoty Politycznej, które odbędzie się w Grenadzie. [Politico]

• Na pewno słyszeliście, iż po pełnoskalowym ataku Rosji na Ukrainę wielu obywateli tego kraju porzuciło język rosyjski na rzecz ukraińskiego. Jak to wpłynęło na literaturę tego kraju? The Guardian ma właśnie o tym artykuł. [The Guardian]

Europa

• W Manchesterze odbyła się konferencja Torysów. Poza transfobicznymi komentarzami oraz zapowiedzią stopniowego wprowadzania zakazu kupna papierosów premier Rishi Sunak ogłosił anulowanie wielkiego projektu kolejowego. jeżeli zastanawiacie się, dlaczego jest to takie ważne dla mieszkańców Wielkiej Brytanii, to artykuł Al-Dżaziry stara się to wytłumaczyć. [Al-Dżazira]

• „W ciągu ostatniego tygodnia władze Kosowa ujawniły kolejne dowody mające świadczyć o zaangażowaniu Serbii w przygotowanie ataku uzbrojonej grupy Serbów na kosowską policję we wsi Banjska 24 września.” [Ośrodek Studiów Wschodnich]

• „Ukrainosceptyczna, a może choćby prorosyjska partia SMER-SD wygrała wybory parlamentarne na Słowacji. Co to oznacza dla polityki zagranicznej Bratysławy, szczególnie wobec Kijowa – o to pytam politologa, europeistę Cezarego Paprzyckiego z Uniwersytetu Warszawskiego.” Piotr Pogorzelski z kanału Po Prostu Wschód ma odcinek podcastu o wyborach na Słowacji. jeżeli jest Wam mało, to Miłosz Szymański też ma krótkie podsumowanie wyników.

• W Norwegii we wrześniu 2023 r. zarejestrowano 10 tysięcy samochodów, z czego aż 87% to samochody w pełni elektryczne, a kolejne 6% to hybrydy ładowane z sieci (plug-in). Jest to nowy rekord wysokości wskaźnika rejestracji samochodów bateryjnych. [Clean Technica]

• Litwa jest państwem, które wyjątkowo mocno i otwarcie postawiło na współpracę z Tajwanem. Z tego powodu Chińska Republika Ludowa usiłowała gospodarczo ukarać Litwinów. w tej chwili jednak władze Tajwanu staraja się promować współpracę gospodarczą z Litwą. [Euroactiv]

• „Czy jesteśmy skazani na reformę Unii Europejskiej? W związku z planami rozszerzenia UE wraca dyskusja o reformie Wspólnoty. Raport, który powstał na zlecenie francuskiego i niemieckiego rządu, prezentuje katalog reform niezbędnych do przyjęcia nowych państw. Na temat postulatów, które znalazły się w raporcie, Tomasz Zając rozmawia z Jolantą Szymańską.” Wspominaliśmy wcześniej o tym raporcie, a teraz polecamy wam analizę ekspertów Polskiego Instytutu Spraw Międzynarodowych na ten temat.

• Górski Karabach

  • „Azerbejdżan nie weźmie udziału w wynegocjowanym przez UE spotkaniu w Hiszpanii, gdzie prezydent Ilham Alijew miał rozmawiać ze swoim ormiańskim odpowiednikiem na temat przyszłości Górskiego Karabachu. (…) Azerbejdżańska agencja informacyjna APA podała, iż Baku rozgniewała decyzją Francji, ogłoszoną we wtorek, o dostarczeniu Erewanowi sprzętu wojskowego.” [The Guardian]

  • „Azerbejdżan w dwa dni wygrał konflikt, który podzielił go z Armenią ponad 100 lat temu. Stawką był Górski Karabach – jedyna prowincja poza granicami Armenii, gdzie Ormianie stanowili większość. Już niedługo, bo przez górskie drogi uciekają dziesiątki tysięcy ludzi. Azerowie przejmą opustoszałe terytorium. Czy na tym się zatrzymają? Skąd bierze się ich dominacja wojskowa? Jaka jest szansa na stabilizację w regionie? Jakie jeszcze zmiany go czekają poza końcem sporu o Karabach? I czy armeński premier utrzyma stanowisko po takiej porażce?”

  • „Operacja militarna Azerbejdżanu zakończyła istnienie Górskiego Karabachu. Zamieszkujący to parapaństwo Ormianie uciekli do Armenii. Dlaczego emigracja osiągnęła tak masową skalę? Jakie może mieć konsekwencje polityczne dla Armenii? Opowiada analityk OSW, Wojciech Górecki.”

• Chociaż w swoim najnowszym newsletterze także porusza temat Górskiego Karabachu to chcemy zwrócić Waszą uwagę na fragment dotyczący tego co właśnie dzieje się w Gruzji. [Przegląd Agnieszki Filipiak]

• Po tym, jak KE zapowiedziała śledztwo w sprawie chińskich aut elektrycznych i państwowych subsydiów, jakie ich producenci otrzymują, Chiny zapowiedziały obronę gospodarczych interesów swoich producentów, co może być zrozumiane jako zapowiedź wojny handlowej. [Politico]

• „Tragiczna śmierć Prigożyna przypomniała, iż wrogowie reżimu Putina często kończą w niewyjaśnionych okolicznościach. Politkowska, Litwinienko, Bieriezowski i wielu innych. Dlaczego reżim korzysta z tak brutalnych metod? Kto jeszcze może paść ofiarą długich rąk Kremla? Tłumaczy Maria Domańska, analityczka OSW.”

Bliski i Środkowy Wschód

• Niewiele ponad rok temu w wyniku interwencji irańskiej policji moralnej zmarła Mahsa Amini, co wywołało falę protestów. Protesty zdławiono, władze nie wykazały żadnych ustępstw, prawo o zakrywaniu włosów zaostrzono, a policja moralna wróciła na ulice. I ma kolejny „sukces” – pobito kolejną kobietę. 16-letnia Armita Geravand została pobita przez policjantów, w efekcie czego zapadła w śpiączkę. Dziennikarze zbierający informacje o zdarzeniu są zatrzymywani, a jej rodzina nie jest dopuszczana do wizyt w szpitalu. [DW]

• Amerykanie zestrzelili w północno-wschodniej Syrii uzbrojonego tureckiego drona, który operował pół kilometra od oddziałów USA. Tureckie ministerstwo obrony powiedziało, iż dron nie należał do sił zbrojnych Turcji, ale do tureckiej agencji wywiadowczej. To pierwszy przypadek celowego zestrzelenia statku powietrznego sojusznika z NATO w wykonaniu USA w historii. Przedstawiciele Ameryki i Turcji po incydencie odbyli rozmowy, które określono jako „owocne”. [The Guardian], [Konflikty]

• Do powyższego incydentu doszło, gdyż turcja prowadzi w północnej Syrii operację przeciwko bojówkom Partii Pracujących Kurdystanu oraz powiązanych z nimi organizacjami. Amerykanie podchodzą do operacji krytycznie i wzywają do deeskalacji. Kurdowie syryjscy to siła, na której USA oparło swoje działania przeciwko ISIS na terenie tego państwa. [Voice of America]

• W zachodniej części Syrii, w mieście Hims doszło do ataku z wykorzystaniem drina na uroczystości na akademii wojskowej. Zginęło ponad 100 osób. Kilka minut przed atakiem uroczystość opuścił minister obrony Syrii. O atak oskarżono grupy terrorystyczne nie wymieniając jednak żadnej konkretnej nazwy. [DW]

• „W Izraelu od stycznia 2023 r. realizowane są największe w historii państwa protesty społeczne. Manifestanci sprzeciwiają się zapowiedzianym przez rząd reformom sądownictwa, a w szczególności – zamiarom ograniczenia kompetencji Sądu Najwyższego. Łączna liczba uczestników tych wystąpień wyniosła dotąd 6–7 mln. Mają one charakter oddolny, niezależny od opozycji partyjnej i przyciągają środowiska o różnej (nieraz sprzecznej) orientacji światopoglądowej. Zarazem jednak – pomimo masowej skali demonstracji – biorący w nich udział stanowią aktywną mniejszość społeczeństwa, zaś badania opinii publicznej dotyczące oceny protestów wykazują dużą rozbieżność stanowisk w tej sprawie.” [Ośrodek Studiów Wschodnich]

• Mija pięć lat od zamordowania i poćwiartowania w saudyjskim konsulacie w Stambule saudyjskiego dziennikarza Dżamala Chaszukdżiego. Jego artykuły były krytyczne wobec polityki następcy tronu, który według raportów amerykańskich służb najprawdopodobniej miał wiedzę i wyraził zgodę na zabójstwo dziennikarza. Chaszukdżi miał również amerykańskie obywatelstwo, pisał dla The Washington Post. Mimo skandalu, który wywołało jego zabójstwo, jego rodzina nie jest ani o krok dalej w poszukiwaniu sprawiedliwości. Saudyjski reżim trzyma się dobrze, a ropa naftowa zapewnia mu niezmienne bogactwo i wpływy. [DW]

• W kolejnym odcinku historii Arabii Saudyjskiej od Za Rubieżą na tapet wzięty został de facto rządzący w tej chwili krajem, książę koronny Muhammad ibn Salman. O jego pozycji startowej w monarchii, zdobywaniu wpływów, uwięzieniu kilkuset członków rodziny w luksusowym hotelu, brutalnym morderstwie dziennikarza Dżamala Chaszukdżiego oraz o ambicjach tego młodego władcy, urodzonego w 110 lat po swoim dziadku.

• Arabia Saudyjska dodała na swoje mapy wyspy Tiran i Sanafir leżące na morzu czerwonym, kilka kilometrów od Egipskiego kurortu Szarm el-Szejk. Wyspy w przeszłości należały do Arabii Saudyjskiej, jednak w 1949 roku zostały oddane pod kontrolę Egiptu ze względów obronnych (w 1948 roku Izrael ogłosił niepodległość). Podczas wojen Izraelsko-Arabskich Izrael dwukrotnie zajmował te wyspy, ostatecznie wróciły one do Egiptu i stacjonowały tam międzynarodowe siły pokojowe. W 2016 roku po długich negocjacjach Egipt ogłosił oddanie wysp Saudom. Decyzja ta wywołała protesty. Teraz wyspy trafiają pod administrację Saudyjską. [Middle East Eye]

• W 2015 roku Egipt ogłosił, iż wybuduje nową stolicę, 40 kilometrów od Kairu. Od tego czasu kontrowersyjny megaprojekt prezydenta al-Sisiego nabiera kształtu, The Atlantic przygotował fotoreportaż ukazujący skalę oraz postępy w budowie nowego centrum administracyjnego Egiptu. [The Atlantic]

• „Skąd wzięli się Arabowie i kim byli przed pojawieniem się islamu? Jaki wpływ na rozwój świata arabskiego miała religia monoteistyczna? Dlaczego Arabowie pamiętają tak dobrze okres krucjat? Czy islam miał swoje oświecenie? Co powiedział Napoleon na widok piramid? I kto narysował granice współczesnego świata arabskiego? Na wszystkie te pytania znajdą Państwo odpowiedzi w 1. odcinku »Opowieści arabskich Jana Natkańskiego«.”

• Kim są Druzowie? O tej dość niezwykłej grupie religijnej pisaliśmy nie tak dawno w kontekście wydarzeń w Izraelu, Libanie czy Syrii. Polecamy półgodzinną rozmowę z prof. Łukaszem Fyderkiem z Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Azja

• Czy Beyonce zaczęła brać aktywny udział w malezyjskiej polityce? Nie, skąd ten pomysł!? Chociaż jeżeli Was ciekawi, dlaczego niektórzy malezyjczycy tak pomyśleli, to polecamy artykuł w serwisie [Semafor].

• Wirus polio występuje w naturze tylko w Pakistanie i Afganistanie. Władze Pakistanu chcą doprowadzić walkę z nim do końca i rozpoczęły akcję zaszczepienia 44 milionów dzieci. [AP News]

• Starcia na granicy Afganistanu i Pakistanu doprowadziły do zaostrzenia stosunków między tymi dwoma państwami. Władze Pakistanu ogłosiły, iż planują wydalenie nielegalnych migrantów. Może to dotyczyć 1,7 miliona Afgańczyków zamieszkałych w tym kraju. [BBC]

• „Bezpieczeństwo ważniejsze od dobrobytu. Polityczne konsekwencje problemów gospodarczych ChRL. Rosnące strukturalne problemy chińskiej gospodarki wywołują napięcia społeczne, osłabiają pozycję KPCh w prowincjach i zagrażają realizacji planów politycznych Xi Jinpinga. W obawie przed utratą kontroli władze wykluczają deregulację gospodarki, co zwiększyłoby jej efektywność, i wzmocnienie klasy średniej, a więc poprawę konsumpcji.” [Polski Instytut Spraw Międzynarodowych]

• Chińska grupa Evergrande od kilku lat znajdowała się na granicy upadku. Chociaż chińskie władze nie interweniowały bezpośrednio, żeby ratować firmę, która mogła by zatopić chińską gospodarkę, inwestorzy i komentatorzy zastanawiają się, czy tak będzie dalej. Co się zmieniło? Władze rozpoczęły śledztwo kryminalne wobec właściciela firmy. [Reuters]

• Pisaliśmy o tym, iż Indie wprowadzą parytet w parlamencie, a teraz mamy dla Was tekst o tym, z jakimi nierównościami w dostępie do internetu borykają się dziewczynki i kobiety w tym kraju. [Rest of World]

• Dlaczego wygrana opozycyjnego kandydata na Malediwach jest ważna? Ponieważ sygnalizuje słabość Indii w regionie Oceanu Indyjskiego i najprawdopodobniej zwrot pro-chiński w polityce tego kraju. [Al-Dżazira]

• 29 września w Berlinie odbył się pierwszy szczyt przywódców w formacie Azja Centralna–Republika Federalna Niemiec (C5+RFN). Tematem rozmów były m.in. energetyka (w tym zasoby naturalne), ochrona klimatu i środowiska, przyczynianie się do wzrostu kooperacji w Azji Centralnej oraz wzmocnienie kontaktów międzyludzkich. [Ośrodek Studiów Wschodnich]

Afryka

• Islamscy bojownicy w Mali rozpoczęli blokadę Timbuktu, odcinając dostęp do dróg w sierpniu, a następnie odcięli szlaki rzeczne i powietrzne w ofensywie, która ponownie umieściła miasto na linii frontu dżihadystycznej rebelii. Junta wojskowa (z pomocą rosyjskich najemników) nie może sobie poradzić z dżihadystami, chociaż właśnie to obiecywali. [Reuters]

• Denis Mukwege, lekarz zajmujący się pomocą ofiarom gwałtów wojennych, który otrzymał za to pokojową Nagrodę Nobla, ogłosił, iż będzie kandydował w najbliższych wyborach prezydenckich w Demokratycznej Republice Konga. [BBC]

• „Główna partia opozycyjna Ugandy poinformowała, iż jej lider Bobi Wine został zatrzymany po powrocie do kraju z podróży zagranicznej, ale policja stwierdziła później, iż jedynie towarzyszyła mu w dotarciu do domu. Piosenkarz i polityk przybył na międzynarodowe lotnisko Entebbe w czwartek rano po podróży do kilku krajów, w tym RPA.” [Al-Dżazira]

• „Po śmierci Jewgienija Prigożyna i Dmitrija Utkina stało się jasne, iż nadchodzą trudne czasy dla kierowanej przez nich Grupy Wagnera. Brak jednoznacznych następców i rozproszenie geograficzne bojowników sprawiły, iż trudno określić jasny model sukcesji. Zasięg i przedsięwzięcia, w które uwikłani są Wagnerowcy, wymusiły jednak na Kremlu działanie. (...) Wybrano o tego dwóch wojskowych o dopełniających się umiejętnościach – z jednej strony generała GRU, specjalistę od dywersji, a z drugiej negocjatora, który ujarzmił Inguszetię.” [Konflikty]

Ameryka Łacińska

• Ludność rdzenna Brazyli odniosła sukces przed krajowym Sądem Najwyższym, który zmienił zasady, na jakich można będzie wydalać ją z terenów przez nią zamieszkałych. O co tak naprawdę chodzi? O eksploatację złóż naturalnych, legalną jak i nielegalną. The Guardian ma długi artykuł, w którym tłumaczy zawiłości tej sprawy jak i sytuację w Brazylii. [The Guardian]

• „Nadal się nie poddali: Część gwatemalskiego establishmentu politycznego nieustannie próbuje powstrzymać Bernardo Arévalo, który został demokratycznie wybrany w sierpniu, przed objęciem urzędu 14 stycznia. Niedawny nalot na sąd wyborczy podkreśla, jak skoordynowane działania krajowe i międzynarodowe będą potrzebne w nadchodzących tygodniach, aby zapewnić przetrwanie demokracji w Gwatemali.” [Americas Quarterly]

• Czy w Haiti w końcu zapanuje spokój? Trudno powiedzieć ale zatwierdzenie wysłania sił ONZ do tego państwa w celu wsparcia lokalnych sił bezpieczeństwa może w tym pomóc. AP News opisuje decyzję ONZ zwracając uwagę na różne wątpliwości związane z całą sytuacją. Al-Dżazira ma artykuł o tym, dlaczego właśnie Kenia zdecydowała się przewodniczyć tej misji ONZ. [AP News], [Al-Dżazira]

Ameryka Północna

• „Indie poinformowały Kanadę, iż muszą usunąć 41 dyplomatów ze swojej ambasady w Delhi w związku z trwającym sporem dyplomatycznym dotyczącym kanadyjskich oskarżeń o udział Indii w zabiciu przywódcy sikhijskich separatystów.” [The Guardian]

• Republikanie usunęli w głosowaniu Kevina McCarthy’ego z funkcji spikera Izby Reprezentantów, co jest sytuacją bezprecedensową w historii Stanów Zjednoczonych. Co do tego doprowadziło? Co dalej? Na co dokładnie to wpłynie (poza środkami na pomoc dla Ukrainy)? Vox stara się odpowiedzieć na wszystkie Wasze pytania. [Vox]

• Nowy tydzień, nowy proces Donalda Trumpa – tym razem chodzi o oszustwa związane z wyceną jego nieruchomości. BBC przygotowało artykuł z 5 najważniejszymi rzeczami, jakie należy wiedzieć o tym procesie. [BBC]

• „Zabieramy się wreszcie za temat, o który prosiliście od dawna: kryzys opioidowy. Z powodu przedawkowania opioidów – oksykodonu, heroiny czy fentanylu – co roku umiera w Stanach więcej ludzi, niż ginie od broni palnej albo w wypadkach samochodowych. Szacuje się, iż w ciągu dwóch ostatnich dekad umarły z tego powodu setki tysięcy Amerykanów – znacznie więcej, niż straciło życie w czasie wojny w Wietnamie.” Podkast amerykański zabrał się wreszcie za temat kryzysu opioidowego, serdecznie polecamy.

• Jeśli myślicie, iż w Polsce minister Czarnek prowadzi ostrą wojnę ideologiczną, to możecie być zaskoczeni tym, jak dużo książek jest usuwanych z amerykańskich bibliotek i szkół. W Stanach Zjednoczonych odbywa się właśnie Tydzień Zakazanych Książek, coroczne wydarzenie poświęcone cenzurze literatury. [The Present Age]

  

  ALA’s “Censorship By The Numbers”

Oceania

• „Australia ponownie dołączy do Globalnego Funduszu Klimatycznego, z którego wyszła w 2018 r. (…) Zielony Fundusz Klimatyczny (GCF), największy na świecie, został utworzony w ramach przełomowego porozumienia paryskiego w sprawie zmian klimatu z 2015 r. i do tej pory zatwierdził projekty o wartości prawie 13 mld USD w 128 krajach.” [Al-Dżazira]

• W Australii rozpoczęły się wstępne głosowania w referendum w sprawie przyznania głosu w parlamencie rdzennej ludności. jeżeli nie pamiętacie, jakie są szczegóły tego pomysłu, to artykuł BBC stara się je zwięźle podsumować i przedstawia aktualną sytuację w kraju. [Al-Dżazira], [BBC]

Ekonomia i gospodarka

• Transformacja energetyczna i związane z tym inwestycje w źródła OZE oraz bateryjne magazyny energii nabierają rozpędu. Potrzeba do tego góry materiałów, na które popyt światowy mocno rośnie. Jak Europa planuje poradzić sobie z zabezpieczeniem dostaw tych surowców? I jak może zadbać o swoją niezależność w tym obszarze? [Wysokie Napięcie]

• „Czy możemy już mówić o tym, iż energetyka jądrowa przeżywa renesans? Informacje dobiegające do nas z całego świata to potwierdzają. Coraz więcej państw planuje zbudowanie nowych reaktorów. Jakie moce powstaną na całym świecie?” [Obserwator Gospodarczy]

• Czy Google będzie wspierać aktualizacjami swój telefon Pixel tak długo, jak Apple wspiera iPhone’a? Nie możemy być tego pewni, ale nowe prawo przegłosowane w stanie Kalifornia, które mówi o tym jak długo firmy mają udostępniać części zamienne jak i aktualizacje sprawia, iż niektórzy tego właśnie się spodziewają. [The Verge]

• Wielka Brytania wpisała projekt Xlink (budowa podmorskiego kabla łączącego UK z Marokiem) na listę projektów o znaczeniu ogólnokrajowym, co ma pomóc w jego realizacji. Kabel ma mieć 3800 kilometrów i ma służyć głównie importowi energii z Maroka, która będzie produkowana przede wszystkim z energii słońca oraz również wiatru. [Reuters]

Nauka i technologia

• Czy BigCzekolada zrujnowała czekoladę? Od czego zależy jej smak? Co musi stać się z kakao, żeby można było zrobić z niego czekoladę? na te i inne pytania odpowiada Ann Reardon w swoim materiale.

• Przyszła jesień, liście zaczynają spadać z drzew, a naukowcy zaczynają dostawać nagrody Nobla. Tak jak w zeszłym roku polecamy materiały Uniwersytetu Warszawskiego, który prowadzi dłuższe rozmowy o każdej przyznanej nagrodzie jak i udostępnia krótsze omówienia. Materiały do znalezienia zarówno na ich stronie jak i kanale w serwisie Youtube [Uniwersytet Warszawski], [Centrum Współpracy i Dialogu UW @ Youtube]]

• Nagroda Nobla w dziedzinie medycyny lub fizjologii trafiła do Katalin Kariko i Drew Weissmana, których nagrodzono za prace nad technologią umożliwiającą stworzenie szczepionki mRNA przeciw COVID-19. Nature ma artykuł skupiający się właśnie na technologii mRNA oraz zmianom w medycynie, do których może ona doprowadzić. [Nature]

• „Wysoce skuteczna szczepionka przeciwko malarii została zalecona do powszechnego stosowania przez Światową Organizację Zdrowia. Szczepionka R21/Matrix-M, opracowana przez Uniwersytet Oksfordzki, jest dopiero drugą szczepionką przeciwko malarii rekomendowaną przez WHO. Jest to pierwsza szczepionka, która osiągnęła 75% skuteczności.” [The Guardian]

• Czy wielkie modele językowe są w stanie stworzyć model fizycznego świata? Wbrew temu, co twierdzi niedawno opublikowane badanie, Gary Marcus pozostaje sceptyczny. [Marcus on AI]

• Zaprzeczenie zmianom klimatu i katastrofie klimatycznej przybiera ostatnio nowe formy. adekwatnie formy nie są nowe, ale kiedy zwykłe zaprzeczanie rzeczywistości widocznej gołym okiem nie jest efektywne, to lobbyści skupiają się na innych argumentach. [Vox]

Idee, kultura, społeczeństwo

• „»Tu byłem!« Spodziewalibyście się, iż rodzaju zwyczaj (którego dziś nie pochwalamy) jest bardzo stary? Takie napisy na piramidach starożytnego Egiptu ryli pierwsi zwiedzający. Bo dla nich – choć sami byli ze starożytności – piramidy też już były stare.”

• Pensje, tantiemy, sztuczna inteligencja. Strajk amerykańskich scenarzystów dobiegł końca. Co udało się wynegocjować i jakie to może mieć konsekwencje, przedstawią Wam niezastąpione Napisy Końcowe w swoim ostatnim lajwie (jeśli potrzebujecie konkretny punkt, to przewińcie do ok. 5:20). Jest też poruszony temat tzw „afery pedofilskiej” polskich jutuberów.

• „Kolejny rok z rzędu ocieplenie klimatu powoduje niższe zbiory chmielu i jęczmienia, zmniejsza się też dostępność wody – czyli podstawowych składników do wytwarzania piwa. Czy to oznacza, iż w przyszłości stanie się ono towarem luksusowym, a regionalne odmiany zanikną? O tym, jak branża piwowarska próbuje sobie radzić z wyzwaniami katastrofy klimatycznej, opowiada Piotr Sosin – piwowar koncepcyjny z browaru Trzech Kumpli i wiceprezes Polskiego Stowarzyszenia Browarów Rzemieślniczych.”

• W 2015 roku przez świat przetoczyła się afera Cambridge Analytica, która dotyczyła mikrotargetowania reklam w wyborach prezydenckich w Stanach Zjednoczonych. Od tego czasu minęło 8 lat, które w świecie technologii wydają się wiecznością. Jakie technologie, algorytmy czy też sztuczna inteligencja są wykorzystywane w wyborach na świecie w tej chwili i jakie niesie to za sobą zagrożenia? O wpływie algorytmów na wybory rozmawia fundacja Panoptykon.