W związku z trwającą falą upałów przypominamy o piciu napojów, a tygodnik polecamy czytać w cieniu. Pamiętajcie też, żeby pić dużo napojów.

Jeśli podoba się Wam nasza praca, to tutaj znajdziecie Patronite naszego projektu. Listę naszych patronów możecie znaleźć tutaj.

Dla czytelników newslettera: To wydanie najprawdopodobniej przekracza objętość narzuconą przez serwis Gmail, więc nie wyświetli się w całości w skrzynkach pocztowych w tym serwisie. Możecie rozwinąć pełną treść maila na skrzynce lub otworzyć wersję webową – wystarczy kliknąć numer wydania w mailu.

Polska

• Wielu ludzi ciekawi jak wygląda faszystowski kraj, a pewnie większość z obecnych 40 milionów polaków nie zdaje sobie sprawy, iż codziennie może to obserwować na żywo. Pierwsze policja podeptała godność kobiety (obecnie jest to tłumaczone, iż chodziło o jej zdrowie i bezpieczeństwo, a nie konserwatywną politykę antyaborcyjną), a teraz cała machina państwowa została uruchomiona żeby ją zdyskredytować i dalej pognębić. [TVN24], [OKO.press]

• „Czy w sprawie Mariki Zbigniew Ziobro przekroczył kolejną granicę? Co oznacza wypuszczenie z więzienia dwojga skazanych za rozbój neofaszystów? Czy osoby LGBT+ w Polsce mają kolejny powód do strachu?”

• Chociaż rocznica zbrodni na Wołyniu wypadała w zeszłym tygodniu to ciągle wychodzą materiały związane z tym tematem. Bardzo polecamy te dwie rozmowy.

  • „Wspólnie z dr. Łukaszem Adamskim, wicedyrektorem Centrum Mieroszewskiego, rozmawiamy o tym, jak przebiegła 80. rocznica rzezi wołyńskiej, czy Ukraińcy mogą myśleć o polityce historycznej, gdy spadają na nich rosyjskie bomby i dlaczego głównodowodzący ukraińskiej armii Walerij Załużny jest większym bohaterem niż Stepan Bandera.”

  • „Jak mówić o rzeziach dokonywanych przez Ukraińców w 1943 roku na Wołyniu pod kierunkiem UPA, organizacji uznawanej dziś za symbol walki narodowowyzwoleńczej Ukrainy w chwili, gdy ten kraj walczy o przetrwanie z imperialną potęgą Rosji? A może: czy w ogóle mówić?” Rozmowa Dariusza Rosiaka z Grzegorzem Motyką, polskim historykiem zajmującym się kwestią stosunków polsko-ukraińskich.

• „Za publikację w »Studiach z Prawa Wyznaniowego« tyle, co za publikację w »«Nature«. Ministerstwo nauki »bez żadnego trybu« dosypało punktów czasopismom głównie teologicznym, ale nie tylko. Naukowcy i naukowczynie załamują ręce. Wyliczamy kurioza i dziwne decyzje” jeżeli nie wiecie, dlaczego te śmieszne punkty są ważne dla naukowców w Polsce, to to też jest wytłumaczone w artykule. [OKO.press]

  

Wojna w Ukrainie

• Atak Rosji na Ukrainę – aktualny stan wydarzeń przedstawia Ośrodek Studiów Wschodnich i Konflikty.pl.

• Ukraina ponownie dokonała ataku na most krymski. [Reuters]

• Rosyjska gra z Zachodem: Moskwa wycofuje się z umowy zbożowej + Rosyjska gra rynkiem żywnościowym [Ośrodek Studiów Wschodnich], [Ośrodek Studiów Wschodnich#2]

• Ukraińskie dzieci to nie jedyne cele rosyjskich akcji deportacyjnych. Według śledztwa Telegraphu Rosja porywa seniorów oraz osoby niepełnosprawne. Pozbawia je obywatelstwa i zmusza do oddawania krwi. [Ukrinform]

• Lubicie lody Ben & Jerry's, bo wam smakują, a właściciele są bardzo progresywni? A czy wiecie, iż właściciele prowadzili kampanię przeciwko przyjęciu Polski do NATO? Teraz obwiniają za wojnę w Ukrainie nie Putina tylko Zachód i są przeciwni dozbrajaniu Ukrainy. [Politico]

Europa

Białorusini nie chcą stać się nagrodą pocieszenia Putina. Kolejny sukces Brexitu, UE zaczęła używać argentyńskiej nazwy Falklandów – Malwiny.

• Niemiecka koalicja rządząca uzgodniła tekst „strategii wobec Chin”. Choć w dokumencie opisano Chiny jako „partnera, konkurenta i systemowego rywala”, to ciężar dokumentu przeniesiony jest na rywalizację, przede wszystkim gospodarczą. Strategia jest co prawda stonowana i mówi o de-riskingu (obniżaniu ryzyka) w miejscu postulowanego de-couplingu (zwijaniu powiązań gospodarczych), jednak jest to znacząca zmiana w porównaniu do rządów Angeli Merkel. [Ośrodek Studiów Wschodnich]

• Hiszpania szukając rozwiązań mających pomóc z suszą sięga po średniowieczne metody. Prowadzone są prace nad przywróceniem do użyteczności Acequias, sieci kanałów wodnych stworzonych przez Maurów tysiąc lat temu. [The New York Times], [BBC]

• Fale ciepła poprzedniego lata są odpowiedzialne za 61 tysięcy nadmiarowych zgonów w Europie. Większość tych osób miała wcześniej istniejące problemy zdrowotne takie jak choroby serca lub płuc. Organizm zwyczajnie nie był w stanie funkcjonować w wysokiej temperaturze. [The Guardian]

• Ekstremalne zjawiska pogodowe ostatnio występują coraz częściej. Fale upałów, wjątkowo intensywne deszcze. Eksperci klimatyczni są zgodni – tych zjaiwsk może jedynie przybywać. Należy zatem się przyzwyczaić i adaptować. [BBC]

• Fiona Scott Morton, amerykańska ekonomistka zrezygnowała z funkcji głównej ekonomistki ds. konkurencji przy Komisji Europejskiej. Decyzję podjęła pod wpływem krytyki dotyczącej jej wcześniejszego zatrudnienia w Amazonie i Apple'u oraz braku europejskiego pochodzenia. Głównym krytykiem był prezydent Francji. Scott Morton jest uznawana za jedną wiodących ekonimistek zajmujących się przemysłem oraz konkurencją. [The Guardian]

• Frans Timmermans ogłosił, iż będzie się ubiegał o stanowiska lidera koalicji wyborczej Socjalistów i Zielonych w listopadowych wyborach parlamentarnych w Holandii. Oznaczałoby to jego rezygnację ze stanowiska wiceprzewodniczącego Komisji Europejskiej odpowiedzialnego za Europejski Zielony Ład. [Politico]

• „Kaukaz Południowy przechodzi głębokie przemiany geopolitycznych tożsamości. Utarte schematy percepcji – prozachodnia Gruzja, prorosyjska Armenia, ambiwalentny Azerbejdżan – w obliczu konsekwencji rosyjskiej agresji w Ukrainie przechodzą do archiwum przeszłości. Zmienia się również wewnętrzne postrzeganie wyobrażonego regionu oraz miejsca w nim poszczególnych państw. Z perspektywy Zachodu najważniejsze staje się więc przewartościowanie przyjętych kategorii poznawczych.” [Nowa Europa Wschodnia]

Bliski i Środkowy Wschód

Po raz pierwszy od 14 lat Binjamin Netanjahu odwiedzi Turcję. Irak wydalił szwedzkiego ambasadora w odpowiedzi na to, iż w Sztokholmie wydano zgodę na spalenie koranu. Wcześniej tłum zaatakował ambasadę. W Izraelu przez cały czas trwają masowe protesty przeciwko zmianom w wymiarze sprawiedliwości.

• Turecka gospodarka jest w przewlekłym, wręcz permanentnym kryzysie. Jej waluta spadła do rekordowo słabych notowań i przebija kolejne bariery. W rozmowie o tureckiej gospodarce i jej problemach gośćmi są rozmowy są dr Karolina Wanda Olszowska z Instytutu Badań nad Turcją i Instytutu Jagiellońskiego oraz Wojciech Białek analityk OANDA TMS Brokers.

• Wiedząc o problemach z gospodarką Recep Tayyip Erdoğan odwiedził trzy państwa Zatoki Perskiej w poszukiwaniu środków na inwestycje w Turcji. Odwiedził Arabię Saudyjską, Zjednoczone Emiraty Arabskie oraz Katar. Wraca z tego wyjazdu z umowami na dostawę dronów Bayraktar do Arabii Saudyjskiej oraz z porozumieniem handlowym na sumę 50 mld dolarów z ZEA. [Al-Monitor #1], [Al-Monitor #2]

• W kontekście wyżej opisanej wizyty, w szerszej perspektywie o relacjach między Turcją, a państwami zatoki pisze [DW].

• Wymazywanie kobiet z afgańskiej edukacji trwa. w tej chwili prowadzone są egzaminy wstępne na studia. Nie zostały do nich dopuszczone kobiety. Co za tym idzie, żadna z nich nie rozpocznie w tym roku studiów w Afganistanie. [ANI]

• O polityce zagranicznej Arabii Saudyjskiej i de facto rządzącego nią następcy tronu Muhammada ibn Salmana w ostatnich latach mówi się coraz więcej. Królestwo nie trzyma się kurczowo współpracy z Zachodem i Amerykanami, ale wykonuje coraz więcej ruchów na boki. Jak powinniśmy postrzegać Arabię Saudyjską? Czy można na nią liczyć w trudny momencie? Jak przekonuje redakcja The Guardian, poleganie na Saudach może okazać się śmiertelnym błędem. [The Guardian]

• W Iranie, 10 miesięcy po śmierci Mahsy Amini, wydarzeniu, które wywołało masowe i kilkumiesięczne protesty na ulice miast wraca policja obyczajowa. Porusza się ona w nieoznakowanych samochodach, a jej funkcjonariusze mają na mundurach kamery rejestrujące ich pracę. Przypominamy, iż Mahsa Amini zmarła po zatrzymaniu przez policję obyczajową za niewłaściwie noszenie hidżabu. [The Guardian]

Azja

• „Jedyny kandydat na kolejnego premiera Tajlandii nie uzyskał wystarczającej liczby głosów parlamentarnych, aby utworzyć rząd. Komentarz dr Mateusza Chatyna z Uniwersytetu Łódzkiego.”

• Indie wprowadziły zakaz eksportu białego ryżu innego niż odmiana basmati. Indie są w tej chwili największym eksporterem ryżu, odpowiedzialnym za 40% światowego rynku. Zakaz ma na celu obniżenie cen na rynku wewnętrznym. Eksperci twierdzą, iż decyzja rządu Indii może doprowadzić do wzrostu cen ryż na globalnym rynku. [CNBC]

• Indie zamierzają powołać Narodową Fundację Badawczą. Celem agencji ma być seed, grow and promote „sianie, rozwijanie i promowanie” nauki przy pomocy prawie 6 mld dolarów w ciągu 5 lat. [Nature]

• Powstała jedna lista opozycji. Ale nie w Polsce, tylko w Indiach. 26 partii zdecydowało o stworzeniu sojuszu wyborczego o nazwie Indian National Developmental Inclusive Alliance, w uproszczeniu INDIA. [BBC]

• W lipcu 2021 roku rząd Chin rozpoczął akcję walki z prywatnymi korepetycjami. Cel był dwojaki: zmniejszenie obciążenia rodzin, w tym przepracowanych uczniów i rodziców walczących o opłacenie czesnego, oraz ograniczenie tego, co rząd uznał za „nieuporządkowaną ekspansję kapitału” w branży, która stała się warta 100 mld USD. Akcja przyniosła odwrotny skutek i stworzyła czarny rynek korepetycji. [The Strait Times]

• Singapur był do tej pory znany z stabilności rządów, a brak skandali był powodem do dumy. W zeszłym tygodniu jeden z ministrów został aresztowany w związku z zarzutami o korupcję, a w poniedziałek dwójka parlamentarzystów zrezygnowała z powodu romansu. Eksperci twierdzą, iż może to spowodować spadek poparcia dla rządzącej People's Action Party (PAP), która jest u władzy od 1959 roku. [BBC]

Afryka

• Opozycja w Kenii kolejny raz protestuje przeciwko podwyżce podatków i podniesieniu kosztów życia. Al-Dżazira opisuje dokładnie sprawę, zarówno doniesienia o osobach zastrzelonych przez służby porządkowe jak i aresztowaniach działaczy opozycyjnych. [Al-Dżazira]

• Putin nie zostanie aresztowany na szczycie państw BRICS w RPA. Zdecydował o udziale dzięki wideopołączenia, więc władze RPA (które mają przyjazne stosunki z Rosją) nie będą stały przed dylematem czy wykonać międzynarodowy nakaz aresztowania. [The Guardian]

• „Izrael uznał suwerenność Maroka nad spornym terytorium Sahary Zachodniej, poinformował marokański rząd i biuro izraelskiego premiera.” [Al-Dżazira]

• Wiecie, iż Węgry mają prezydenta? adekwatnie to prezydentkę, Katalinę Novak. Miała ona właśnie wystąpienie na konferencji poświęconej prawom kobiet, która odbyła się w Rwandzie. Wiele innych uczestniczek było oburzonych jej obecnością, gdyż jest ona zaciekłą przeciwniczką aborcji. [The Guardian]

• Unia Europejska zawarła z Tunezją umowę związaną z walką z nielegalną migracją. Elementem tej umowy jest 1 miliard euro jaki zostanie przekazany temu państwu, mimo obiekcji wielu polityków mówiących o upadku demokratycznych standardów w tym kraju. Drugi artykuł The Guardian mówi o tym, iż mimo tej umowy to władze Tunezji zaprzeczają temu, iż staną się centrum recepcyjnym dla wszystkich afrykańskich migrantów wydalonych z UE. [The Guardian #1], [The Guardian #2]

• W co najmniej 17 krajach samobójstwo jest kryminalizowane, co stanowi problem w opiece nad zdrowiem psychicznym. Ghana właśnie stała się jednym z czterech państw, które w tym roku zmieniły przepisy tego dotyczące. [The Guardian]

• Pisaliśmy wielokrotnie o wojnie domowej w Sudanie. Tym razem nie mamy dla was doniesień z frontu tylko długi reportaż, który przedstawia perspektywę zwykłego obywatela. [The Guardian]

Ameryka Łacińska

• Pierwszy raz od 8 lat odbył się szczyt Unii Europejskiej i państw Ameryki Łacińskiej. Zarówno problemy z oświadczeniem jednoznacznie potępiającym Rosję za atak na Ukrainę jak i pewne problemy w dyskusjach związanych z kontaktami gospodarczymi sprawiły, iż dziennikarze Politico krytycznie podchodzą do tego szczytu. [Politico]

• „Światowy Program Żywnościowy nie będzie w stanie nakarmić 100 000 Haitańczyków w tym miesiącu, ponieważ agencja ONZ nie ma wystarczających funduszy, aby zaspokoić rosnące potrzeby humanitarne w ogarniętym kryzysem karaibskim kraju.” [The Guardian]

• The Guardian informuje o kolejnych problemach związanych z suszą i tym jak wpływa ona na dostęp do wody pitnej w Urugwaju. jeżeli chcecie o tym temacie się więcej dowiedzieć to w wydaniu 136. prezentowaliśmy odcinek podcastu Działu Zagranicznego, który szczegółowo tłumaczył ten problem. [The Guardian]

• „Rząd Stanów Zjednoczonych nałożył sankcje na 10 gwatemalskich urzędników, w tym kilku oskarżonych o podważanie demokracji i atakowanie dziennikarzy, podczas gdy kraj walczy z trwającym kryzysem wyborczym.” [Al-Dżazira]

Ameryka Północna

• Według badań na temat wpływu zmian klimatu na gospodarkę Kanada znajduje się w znacznie lepszej pozycji, niż kraje położone bliżej równika. Wydłużyłyby się sezony rolnicze, a warunki do życia byłyby mniej wymagające. Jednak ostatnie ekstremalne zjawiska pogodowe oraz rekordowe pożary lasów pokazują, iż potencjalne korzyści mogą zostać zniwelowane. [The New York Times]

• Trzy lata temu Patrick Braxton został wybrany na pierwszego Czarnego burmistrza Newbern w Alabamie. Poprzednia administracja jednak nie pozwoliła mu objąć urzędu i sprawuję władzę, jak gdyby nigdy nic. Tuż po wyborach Braxton usłyszał, iż miejscowość nie jest gotowa na Czarnego burmistrza. Tymczasem 85% populacji miasta to Afroamerykanie. [Capital B]

• Przez lata maile przeznaczone dla amerykańskiej armii trafiały do adresy mailowe w Mali. Przyczyną była literówka zmieniająca domenę z .mil do .ml. W niektórych mailach były dane wrażliwe. [BBC]

• Prokurator generalny stanu Michigan postawiła zarzuty 16 członkom partii Republikańskiej, którzy byli fałszywymi elektorami w 2020 roku. Wśród zarzutów jest fałszerstwo oraz konspiracja w celu sfałszowania wyborów. [AP News]

Oceania

• Wyspy Salomona niedługo odzyskają odpowiedni dostęp do internetu. 10 maja tajwański kuter rybacki, ignorując oznaczenia o zakazie zrzucania kotwicy, uszkodził światłowód obsługujący połączenia krajowe, pomiędzy wyspami. W efekcie część mieszkańców tego państwa miała spore problemy z dostępem do internetu. Jak poinformował prezes firmy zajmującej się obsługą i naprawą kabli, wszystko powinno wrócić do dawnej pracy w przyszłym tygodniu. Szczęściem w nieszczęściu jest, iż uszkodzeniu nie uległ światłowód międzynarodowy, obsługujący Wyspy Salomona, który jest oddalony od tego uszkodzonego o jedynie 50m. [RNZ]

Ekonomia i gospodarka

• „Chiny zainwestują 36 miliardów dolarów w Algierii w sektorach takich jak produkcja, nowe technologie, gospodarka oparta na wiedzy, transport i rolnictwo, powiedział w czwartek prezydent Algierii Abdelmadjid Tebboune.” [Reuters]

Nauka i technologia

• „Czy bierzesz udział w badaniach genetycznych? To może być zapisane w twoich genach. Nowe odkrycia mogą pomóc naukowcom lepiej zrozumieć dlaczego niektóre grupy ludzi chętniej biorą udział w badaniach, które łączą genomikę ze zdrowiem, zachowaniem i innymi cechami.” [Nature]

• „Jeśli nie jesz mięsa czy w ogóle produktów pochodzenia zwierzęcego i wystraszył cię wywiad z docentem Lisiakiem, polecam szereg badań naukowych, które przeczą jego tezom.” Autor bloga biokompost kolejny raz musi prostować nieścisłości i manipulacje na temat diety bezmięsnej jakie pojawiły się w Gazecie Wyborczej. [Krytyka Polityczna]

• Czy bardzo popularny słodzik aspartam jest rakotwórczy? Szum medialny wokół tej substancji sugerował, iż może tak być. Jednak to co ogłosiła Światowa Organizacja Zdrowia można podsumować określeniem „potrzeba więcej badań”. Nieoceniony dr. Damian Parol dokładnie tłumaczy co ogłoszono niedawno na temat tego słodzika i dlaczego nie jest to powód do niepokoju. [Damian Parol @ Facebook]

• „Naukowcy znaleźli fosfor – najważniejszy pierwiastek dla życia na księżycu Saturna. Jest to ostatni z sześciu niezbędnych dla życia pierwiastków wykrytych na Enceladusie, co daje najmocniejsze jak dotąd wskazanie, iż jego ocean nadaje się do zamieszkania.” [Smithsonian Magazine]

• „Medycyna jest nękana przez niewiarygodne badania kliniczne. Jak wiele badań jest sfałszowanych lub błędnych? Badania sugerują, iż w niektórych dziedzinach co najmniej jedna czwarta badań klinicznych może być problematyczna lub choćby całkowicie zmyślona, ostrzegają niektórzy naukowcy. Wzywają oni do wzmożonej kontroli.” Polecamy dłuższy artykuł [Nature].

• „Wraz ze wzrostem temperatury komary również się przemieszczają. Naukowcy obawiają się, iż może to oznaczać więcej malarii” [AP News]

• Wodór to jeden z pierwiastków, w którym upatrujemy pomocy w transformacji energetycznej. Jednak jego stosowanie stawia przed nami wyzwania. O pozyskiwaniu, magazynowaniu i zastosowaniach wodoru, a także o tym czym jest silicen i jak nam może pomóc opowiada w Radiu Naukowym profesor Krawiec, kierownik Katedry Fizyki Powierzchni i Nanostruktur w Instytucie Fizyki na UMCS w Lublinie.

Idee, kultura, społeczeństwo

• Jeżeli lubicie wielkie kinowe hity, blockbustery i megaprodukcje prosto z Hollywood, to może niedługo czekać Was smutny okres. Do strajku scenarzystów (o którym pisaliśmy już kilka numerów temu) dołączają amerykańscy aktorzy. Gwiazdy czerwonych dywanów, jak i osoby zarabiające poniżej granicy przyzwoitości razem strajkują przeciwko producentom. Czy chodzi o pieniądze? Bynajmniej, a przynajmniej nie bezpośrednio. Chodzi o AI i możliwości współczesnej technologii. Zapraszamy na livestream Napisów Końcowych, gdzie przez pierwsze 1,5h panowie wszystko ładnie wyjaśniają. [Krytyka Polityczna]