Wydanie 131, 05.05.2023

1 rok temu

Jeśli podoba się Wam nasza praca, to tutaj znajdziecie Patronite naszego projektu. Listę naszych patronów możecie znaleźć tutaj.

Dla czytelników newslettera: To wydanie najprawdopodobniej przekracza objętość narzuconą przez serwis Gmail, więc nie wyświetli się w całości w skrzynkach pocztowych w tym serwisie. Możecie rozwinąć pełną treść maila na skrzynce lub otworzyć wersję webową – wystarczy kliknąć numer wydania w mailu.

Polska

Zmarł Paweł Smoleński, jeden z najwybitniejszych polskich reporterów. Nowa stara partia Zbigniewa Ziobry miała swoją konwencję. Prokuratura rozgrywa sprawę prokurator Ewy Wrzosek i Pegasusa.

• Na Jasnej Górze – czyli w miejscu, w którym co kilka tygodni występują na ambonie funkcjonariusze rządzącej partii, osoby biskupie zaapelowały o to, żeby nie mieszać Kościoła katolickiego w zbliżającą się kampanię wyborczą. [Onet]

• Jarosław Kaczyński chce chronić dzieci przed seksualizacją. Czy jego plan polega na usunięciu lekcji religii ze szkoły i promowaniu edukacji seksualnej, która by pomogła bronić się najmłodszym przed drapieżcami seksualnymi (tymi w sutannach jak i bez)? Niestety zapowiada się na kolejną odsłonę walki ze środowiskiem LGBTQ oraz próbę wprowadzenia ustawy Lex Czarnek – ograniczającej jakąkolwiek kontrolę rodzicielską nad edukacją. [OKO.press]

• „Sztuczna inteligencja została wykorzystana do napisania raportu, który ocenia możliwość konsolidacji uniwersytetów Wrocławskiego z Medycznym – alarmuje prof. Jerzy Marcinkowski, dyrektor Instytutu Informatyki UWr. – Istotne fragmenty są pianą słowną wygenerowaną przez ChatGPT – zaznacza. Tymczasem Uniwersytet w Kielcach, który opracował raport, ma za niego dostać przeszło milion złotych.” [Gazeta Wyborcza (TWARDY PAYWALL)]

• „Jeśli nie weźmie się pod uwagę, iż część terenów została do Rzeczpospolitej włączona przemocą, zapomni się o pacyfikacjach ukraińskich wsi czy akcji polonizacyjnej i rewindykacyjnej, to trudno będzie zrozumieć przyczyny konfliktu polsko-ukraińskiego podczas II wojny światowej.” Polecamy wywiad z autorami książki Sploty. O Ukraińcach z Polski. Wbrew temu co może sugerować cytat, mowa jest nie tylko o dawnej historii, ale także tym, jak wpływa ona ciągle na obecną politykę. [Krytyka Polityczna]

---

Wojna w Ukrainie

• Atak Rosji na Ukrainę – stan wydarzeń z początku tygodnia przedstawia Ośrodek Studiów Wschodnich.

• „Świat obiegły informacje o tym, iż miał miejsce atak dronów na Kreml. Ukraina zaprzecza, iż stoi za tymi wydarzeniami. Czy atak na Kreml to tak naprawdę rosyjska prowokacja? Czemu miałby służyć taki atak dronów? Jak to może wpłynąć na wydarzenia na Ukrainie? Czy użyta może zostać broń jądrowa? Rosja po raz kolejny straszy użyciem broni atomowej. Czy wojna Rosja-Ukraina może się zmienić po tym wydarzeniu? Czy rzeczywiście był to zamach na Putina? Na te i inne pytania odpowiadają dyrektor OSW Wojciech Kononczuk i Piotr Zochowski, ekspert ds. polityki bezpieczeństwa i służb specjalnych.”

Prezydent Rosji Władimir Putin powinien być sądzony w Hadze za zbrodnie wojenne, powiedział ukraiński prezydent podczas niespodziewanej wizyty w Holandii. [Politico]

„Kontrofensywa wojsk ukraińskich to temat, którym w ostatnich tygodniach zajmuje się propaganda Putina. W tym odcinku programu «Przegląd rosyjskiej propagandy» zajmiemy się tym, co propaganda Putina mówiła, a co pomijała w ostatnich tygodniach. Co mówiła rosyjska propaganda o świętach wielkanocnych? Czy kontrofensywa Ukrainy jest omawiana w rosyjskich mediach? O Władlenie Tatarskim, o tym z kim walczy Rosja na Ukrainie, o międzynarodowym nakazie aresztowania Władimira Putina, o groźbach w kierunku Polski- o tym w przeglądzie rosyjskiej propagandy opowie Katarzyna Chawryło – ekspertka OSW.”

Europa

Kontrowersje wokół rozmieszczenia niemieckiej brygady na Litwie. Europejska policja aresztuje ponad 100 osób podejrzanych o działalność mafijną.

• W Wielkiej Brytanii odbywały się 4 maja wybory lokalne. Zarówno torysi jak i laburzyści starają się tonować nastroje. Pierwsi licząc na mniejsze straty niż niedawne sondaże wskazywały, drudzy biorąc pod uwagę, iż ich zwycięstwo może nie być całkowite. O tym, jak wyglądała lokalna polityka, pisze Politico. BBC za to informuje o pierwszych wynikach tych wyborów. [Politico], [BBC]

• „74-letni brytyjski dżentelmen wjedzie wytwornym powozem do starego kościoła, gdzie kilku innych starszych brytyjskich dżentelmenów w złoconych sukniach ogłosi go cesarzem, patriarchą i głową państwa, ponieważ Bóg tak powiedział.” – o absurdach koronacji pisze [The Guardian].

• Nie ma obowiązku cieszenia się z koronacji Karola ale najwyraźniej niewskazane jest publiczne okazywanie innych uczuć niż pozytywne. O tym, jak policja wysyła niepokojące listy do osób, które mogą urządzać protesty w czasie ceremonii, pisze [The Guardian].

• „Pomysł na gospodarkę obiegu zamkniętego na razie nie wypalił: śmieci z plastiku wciąż albo rozwozimy po świecie, wyrzucamy na składowiska albo spalamy. Europa tonie w plastiku. A przemysł tworzyw sztucznych robi wiele, żeby tego nie zmienić” [Frontstory]

• „Trudno sobie wyobrazić Kaukaz Płd. bez wpływów rosyjskich. Wojna w Ukrainie sprawia jednak, iż osłabienie pozycji Rosji w regionie jest coraz bardziej realne. Czy to Zachód a nie Moskwa doprowadzi do historycznego pokoju Armenii z Azerbejdżanem? Czy Gruzja natomiast otrzyma w tym roku status kraju kandydującego do UE?” [Agnieszka Filipiak @ Substack]

• „Już 9-letnie dzieci na Białorusi uczy się posługiwania bronią. Celem, jaki ma Łukaszenka, jest indoktrynacja już od najmłodszych lat. Militaryzacja wychowania na Białorusi postępuje. O tym jak wygląda dziś życie na Białorusi i jak Białoruś próbuje ideologizować szkolnictwo opowiadają Piotr Żochowski i Kamil Kłysiński.”

• „W dzisiejszym odcinku spojrzymy na Rosję z perspektywy pism wybitnego polskiego pisarza politycznego Włodzimierza Bączkowskiego. Tworzył on w okresie międzywojennym oraz tuż po II wojnie światowej, jednak jego pisma są dziś zadziwiająco aktualne. O Włodzimierzu Bączkowskim i jego spojrzeniu na Rosję opowiada Wojciech Konończuk, dyrektor OSW.”

Bliski i Środkowy Wschód

Prezydent Iranu Ebrahim Raisi składa oficjalną wizytę w Syrii – po raz pierwszy od wybuchu wojny domowej w 2011 roku. W tym czasie jego siły zbrojne dokonały przymusowego zatrzymania kolejnego tankowca, a jego rząd oskarża wrogów Islamskiej Republiki o wzniecanie strachu związanego z rzekomymi zatruciami dziewczyn w wieku szkolnym, których tak adekwatnie miało nie być.

• W Jordanii na zaproszenie jordańskiego ministra spraw zagranicznych doszło do spotkania ministrów spraw zagranicznych Arabii Saudyjskiej, Egiptu oraz Iraku z ich odpowiednikiem z Syrii. Tematem rozmów było przywrócenie Syrii do struktur Ligii Arabskiej. Po spotkaniu strony wydały oświadczenie, w którym mówią o wsparciu dla rozwiązania konfliktu, w wyniku którego Syrię opuszczą wszystkie przebywające w niej nielegalnie zagraniczne oddziały oraz będą wspierały bezpieczny i dobrowolny powrót uchodźców do ojczyzny. W Jordanii żyje w tej chwili około miliona uchodźców, a w Iraku ich liczba wynosi 250 tysięcy. [Al-Monitor]

• Po zabójstwie i poćwiartowaniu dziennikarza Dżamala Chaszukdżiego, świat zdawał się zdystansować do Arabii Saudyjskiej. Jednak miliardy wydawane na PR oraz gwiazdy sportu powoli zacierają tamte wydarzenia i naprawiają wizerunek państwa na arenie międzynarodowej, a prawa człowieka są w Arabii Saudyjskiej ciągle łamane (o czym wielokrotnie tutaj pisaliśmy). O strumieniu pieniędzy, który zasypuje dziury w wizerunku, pisze redakcja [The Guardian]

• Po 82 dniach protestu głodowego palestyński więzień zmarł w Izraelskim więzieniu. Chader Adnan był członkiem organizacji Islamski Dżihad, był oskarżony o działania terrorystyczne. [DW]

• W Turcji dokonano uroczystego otwarcia elektrowni jądrowej Akkuyu. Jest to pierwsza elektrownia jądrowa w Turcji. Przez swoją strukturę właścicielską kontrolę nad nią mają jednak Rosjanie. O tureckiej elektrowni i energetyce przeczytacie w artykule [Ośrodka Studiów Wschodnich].

• Syryjscy Kurdowie zwracają się do Zjednoczonych Emiratów Arabskich, by złagodzić napięcia z Asadem. Rzekoma podróż do stolicy ZEA szefa Syryjskich Sił Demokratycznych Mazlouma Kobane, której emiraccy urzędnicy zaprzeczają, odbyła się tuż przed tym, jak w zeszłym miesiącu dokonano na niego ataku dronowego, w którym głównym podejrzanym jest Turcja. [Al-Monitor]

• ONZ pozostanie w Afganistanie, na razie by pomagać milionom Afgańczyków w potrzebie, mimo restrykcji talibów wobec żeńskiego personelu międzynarodowego organu – powiedział sekretarz generalny ONZ Antonio Guterres. Guterres rozmawiał z mediami po odbyciu zamkniętych rozmów ze światowymi mocarstwami w Katarze na temat sposobów radzenia sobie z islamskimi władcami Afganistanu. O tym, dlaczego ONZ nie może sobie pozwolić na odłączenie się od talibów, przeczytacie w [DW]

• Turcja zamyka niebo dla lotów do Armenii. Jest to reakcja na armeński pomnik upamiętniający operację Nemesis. Jej celem było atakowanie ottomańskich urzędników i oficjeli odpowiedzialnych za cały wachlarz represji stosowanych wobec Ormian, w efekcie których doszło do ludobójstwa tej nacji. [AP News]

• Z okazji zbliżających się wyborów Turcja walczy również ze społecznością LGBTQ. Na 10 dni przed wyborami w Turcji prezydent Recep Tayyip Erdogan oświadczył w czwartek, iż społeczność LGBTQ jest „najsilniejszym prądem zagrażającym przyszłości narodów zachodnich”. Gdzieś to już słyszeliśmy. [Al-Monitor]

• Turecka gwiazda muzyki pop Gulsen (Gulsen Colakoglu) została skazana w środę przez sąd w Stambule na 10 miesięcy więzienia w zawieszeniu za żart o szkołach religijnych. [Al-Monitor]

Azja

• „Społeczeństwo Korei Południowej ma opinię homogenicznego: wszyscy tutaj mają to samo pochodzenie, imigracja jest na wyjątkowo niskim poziomie. Podziały przebiegają tu wzdłuż linii, które dla nas, na Zachodzie, są nieoczywiste.” [Nowa Europa Wschodnia]

• „Cóż tam, panie, w polityce? [s]Chińcyki[s] Pakistańczyki trzymają się mocno!?” Okazuje się, iż nie. Jagoda Grondecka opisuje dla OKO.press skalę kryzysu politycznego w Pakistanie, o którym już kilkukrotnie wspominaliśmy na łamach Tygodnika. [OKO.press]

• „Chiny coraz częściej zabraniają ludziom opuszczania kraju, w tym zagranicznym menedżerom, co jest szokującym sygnałem, ponieważ władze twierdzą, iż kraj jest otwarty na biznes po trzech latach ścisłych ograniczeń COVID-19.” [Reuters]

• „Prezydent Joe Biden przyjął w poniedziałek w Białym Domu prezydenta Filipin Ferdinanda Marcosa Jr. w ramach kontynuacji wysiłków na rzecz wzmocnienia bezpieczeństwa i stosunków gospodarczych w regionie w obliczu obaw o coraz bardziej asertywną postawę Chin.” [CNN]

Afryka

• Kanclerz Niemiec Olaf Scholz wybrał się w podróż do Afryki. Zamierza omówić konflikt w Sudanie, zasygnalizować swoje wsparcie dla procesu pokojowego w Etiopii i zbadać współpracę w zakresie zielonego wodoru z Kenią. [Reuters]

• Jak wygląda sytuacja w Sudanie? Stan z czwartku przedstawia Al-Dżazira. [Al-Dżazira]

• Wojna domowa w Sudanie wywróciła do góry nogami nie tylko życie mieszkańców, ale także naukowców. Nature rozmawia z nimi i opisuje, jakie badania najpewniej zostały utracone. [Nature]

Ameryka Łacińska

• „Ucieleśniał marzenie o rewolucji ludowej i demokratycznej. Stał się jednym z symboli współczesnych satrapii. Organizacje międzynarodowe oskarżają prezydenta Nikaragui Daniela Ortegę i jego żonę Rosario Murillo, wiceprezydentkę, o zbrodnie przeciw ludzkości. Jak do tego doszło?” O tym, co dzieje się w Nikaragui, donosiliśmy wielokrotnie. Teraz polecamy Wam reportaż Artura Domosławskiego, który spogląda na to z szerszej perspektywy. [OKO.press]

• Mało kto pamiętał o wyborach prezydenckich, które odbyły się w Paragwaju w ostatnią niedzielę. Członkowie naszej redakcji byli szczerze zaskoczeni, gdy przeczytali o tym, iż kandydat rządzącej od wielu lat konserwatywnej partii wygrał wybory prezydenckie. Nie dość, iż nikt nie pamiętał o wyborach, to dodatkowo nikt nie zdawał sobie sprawy z tego, iż „różowa fala” w polityce nie dotyczy tego kraju. Na szczęście, jeżeli ktoś jest interesujący sytuacji politycznej w tym kraju, to artykuł Americas Quarterly zwięźle tłumaczy, co się tam dzieje. Za to Al-Dżazira pisze o protestach, jakie wybuchły po ogłoszeniu wyniku wyborów. [Americas Quarterly], [Al-Dżazira]

• „Wprowadzenie upraw soi na masową skalę, umożliwiło Paragwajowi stały rozwój. Kraj płaci jednak z niego oddawaniem ziemi w ręce obcokrajowców, wysiedleniami ludności i masowym wylesianiem. O pułapkach paragwajskiego rolnictwa opowiada Wojciech Ganczarek, autor książki «Sprzedani. Reportaże z peryferii».”

Ameryka Północna

• „Według Departamentu Skarbu, Stany Zjednoczone osiągnęły w styczniu limit zadłużenia wynoszący 31,4 biliona dolarów i mogą mieć problemy z płaceniem rachunków do początku czerwca, jeżeli Kongres nie podniesie do tego czasu limitu. Brak działania może spowodować bezprecedensowy brak spłaty, co zdaniem ekspertów może wstrząsnąć rynkami finansowymi i wpędzić kraj w recesję.” Reuters przygotował artykuł pełen infografik, który pomoże lepiej zrozumieć, o co chodzi z amerykańskim limitem zadłużenia. [Reuters]

• Konserwatyści w Stanach Zjednoczonych chcą bronić dzieci przed „ideologią gender” (chociaż tam się trochę inaczej nazywa) i są gotowi do tego użyć całego dostępnego im aparatu państwowego przymusu. Gdy przychodzi do obrony dzieci przed śmiercią w strzelaninie czy zabezpieczeniem ich przed wykorzystaniem do nielegalnej pracy, to nagle okazuje się, iż nie mogą nic zrobić. Pełen imposybilizm, jak by powiedział Jarosław Kaczyński.

  The Guardian pisze o tym, jak w sieci McDonald's 12 latki obsługiwały frytkownicę choćby o 2 w nocy i nie dostawały za to żadnej zapłaty (sic!). Za to artykuł NPR wskazuje na to, iż skłamaliśmy wcześniej. Konserwatyści nie tyle nie chcą dzieci bronić przed pracą, co wręcz chcą umożliwić firmom łatwiejsze zatrudnianie dzieci. [The Guardian], [NPR]

• Okazuje się, iż nie tylko broń palna czy wypadki samochodowe grożą dzieciom w drodze do szkoły. W Hammond w stanie Indiana największym zagrożeniem są pociągi towarowe zatrzymane na przejściach kolejowych. Co jest w tym niebezpiecznego? Otóż dzieci, żeby zdążyć do szkoły, przechodzą pod lub nad pociągiem nie wiedząc czy nagle nie ruszy on z miejsca. [ProPublica]

Oceania

• Premier Nowej Zelandii Chris Hipkins ogłosił w Londynie, iż umowa o wolnym handlu z Wielką Brytanią, która ostatecznie zniesie cła na wszystkie eksportowane do tego kraju, wejdzie w życie pod koniec maja. [Radio New Zealand]

Ekonomia i gospodarka

• Microsoft był jeszcze nie tak dawno uważany za jedną z bardziej przyjaznych wielkich firm sektora nowych technologii. Ale coraz częściej przyjmuje wrogie stanowisko wobec państwowych regulatorów na całym świecie. [Politico]

• „Stopy procentowe EBC [Europejskiego Banku Centralnego – przypis redakcja] wzrosły o 25 punktów bazowych. Była to najmniejsza podwyżka w obecnym cyklu zacieśniania polityki pieniężnej. Jak to interpretować? Czy w strefie euro także zakończył się cykl podwyżek (w analogii do USA)? Czy może stopy procentowe jeszcze wzrosną?” [Obserwator Gospodarczy]

• Czy macie dość słuchać o energetyce jądrowej w Niemczech? My też, ale będziemy o tym pisać, bo to cholernie istotny i smutny temat. Niemcy wygasiły swoje ostatnie elektrownie jądrowe. Czemu? Niemcy mają swoją odpowiedź. Nasza brzmi: nie wiemy, ale to głupie. Polecamy nowy odcinek Raportu na dziś Dariusza Rosiaka, w którym redaktor rozmawia na ten temat z doktor Anną Kwiatkowską.