Wydanie 125, 24.03.2023

1 rok temu

„Bywają noce tak pełne udręk, iż nazajutrz należałoby zmienić nazwisko, bo nie jest się już tym samym, co pierwej.”

Jeśli podoba się Wam nasza praca, to tutaj znajdziecie Patronite naszego projektu. Listę naszych patronów możecie znaleźć tutaj.

Dla czytelników newslettera: To wydanie najprawdopodobniej przekracza objętość narzuconą przez serwis Gmail, więc nie wyświetli się w całości w skrzynkach pocztowych w tym serwisie. Możecie rozwinąć pełną treść maila na skrzynce lub otworzyć wersję webową – wystarczy kliknąć numer wydania w mailu.

Polska

Chciał kupić tabletki dla konia, farmaceutka wezwała policję bo myślała, iż chce je wykorzystać do aborcji. Na warszawskiej kolei panuje chaos. Rząd obiecał wsparcie kobietom w ciąży powikłanej i zawodzi (kolejny raz). Osoby z niepełnosprawnościami zawiesiły protest w Sejmie.

„Stowarzyszenie Tolerado wygrało w sądzie z fundacją Pro – Prawo do Życia, odpowiedzialną m.in. za tzw. homofobusy, czyli jeżdżące w wielu miastach polski pojazdy, na których powierzchni znajdowały się treści obraźliwe w stosunku do osób LGBT+.” [Noizz]
„Anna została oskarżona o kradzież i z dnia na dzień wyrzucona z pracy w Amazonie, choć do dziś nie wie, co i kiedy miałaby ukraść. Przedstawiciele amerykańskiego giganta mieli przymuszać ją do podpisania dokumentów, strasząc wysoką karą i nie pozwalając skorzystać z toalety, dopóki nie przystanie na ich warunki.” [Onet]
„Mamy przełomową umowę Polska-Izrael w sprawie wizyt młodzieży – ogłosił wiceszef MSZ Paweł Jabłoński. To wynik ustaleń ze spotkania ministrów SZ obu państw – Zbigniewa Raua i Eliego Cohena. Bez zgody strony polskiej, młodzieży nie będą towarzyszyli uzbrojeni agenci. Izraelczycy będą spotykać się też z rówieśnikami z Polski. Cohen na spotkaniu wyraził również nadzieję, iż »ambasador Polski powróci do Izraela«.” [Interia]
Pewnie macie dość słuchania o aferach PiSu. Można mieć wrażenie, iż nie ma dnia bez informacji o kolejnej willi czy grancie dla popleczników obecnej władzy. Na odtrutkę polecamy Wam audycję o… aferze FOZZ. Na pewno słyszeliście tę nazwę wielokrotnie ale czy naprawdę wiecie coś o niej? Polecamy zanurzyć się w historii polskich afer razem z prof. Antonim Dudkiem.

Czy Karol Wojtyła wiedział o przypadkach pedofilii wśród podległych mu księży i przenosił ich na inne parafie? Papież Franciszek mówi, iż wszyscy wiedzieli. Czym była sprawa bostońska, która zmieniła tak wiele? Dlaczego kościół nie poddał się lustracji i jakie to ma dla nas wszystkich konsekwencje? Jak blokowano publikacje księdza Tadeusza Isakowicza-Zaleskiego? O jego przeszłych doświadczeniach i ostatnich wydarzeniach opowiada w podcaście Kultury Liberalnej

Wojna w Ukrainie

W obecnej sytuacji nasi sąsiedzi Ukraińcy potrzebują naszej pomocy być może bardziej niż do tej pory. jeżeli chcecie wspomóc ich finansowo, to tutaj znajdziecie listę zrzutek i organizacji, które polecamy.

Atak Rosji na Ukrainę – aktualny stan wydarzeń przedstawia Ośrodek Studiów Wschodnich.
Premier Japoni był z niezapowiedzianą wizytą w Ukrainie. A prezydent Putin odwiedził Krym i Mariupol.
Mogliście już słyszeć o ambitnym europejskim planie zakupu amunicji dla Ukrainy. Politico przedstawia artykuł, który przypomina na czym to ma polegać jak i wskazuje na pierwsze niepokojące sygnały, które mogą wskazywać na potencjalne problemy. [Politico]
„17 marca br. Międzynarodowy Trybunał Karny (MTK) wydał nakazy aresztowania prezydenta Rosji Władimira Putina i komisarz do spraw praw dzieci w jego biurze (odpowiednika polskiego rzecznika praw dziecka) – Marii Lwowej-Biełowej.” [Polski Instytut Spraw Międzynarodowych]
„Nadlatujący rosyjski dron brzmi jak młynek do kawy albo zabawka. Jestem niewidomy. Przeżyłem rosyjską okupację, ale jej nie widziałem. Przerażała mnie swoimi dźwiękami, zapachami i dotykiem wojny. Opowieść Jurija z Debrowej koło Buczy” [OKO.press]
14 marca, na wniosek Rosji, zwołano posiedzenie Rady Bezpieczeństwa ONZ w sprawie „rusofobii jako czynnika utrudniającego rozwiązanie kryzysu ukraińskiego”. Jednym z zaproszonych gości był prof. Timothy Snyder. Na jego stronie możecie przeczytać transkrypcję jego wystąpienia, w którym obala argumenty przedstawiane zwykle przez stronę rosyjską gdy mówi ona o rusofobii. [Timothy Snyder @ Substack]

Europa

Czeska rozgrywka jądrowa na ostatniej prostej. Rdzenna ludność Finlandii chce sama o sobie decydować. Protokół irlandzki przeszedł głosowanie w Wielkiej Brytanii. Wybory samorządowe na Litwie – konserwatyści tracą popularność.

Odbyła się pierwsza tura wyborów prezydenckich w Czarnogórze. DW pisze, iż w drugiej turze najprawdopodobniej spotka się obecny prezydent Milo Djukanovic z byłym ministrem rozwoju Jakovem Milatovićem. Artykuł Euronews, opublikowany jeszcze przed głosowaniem opisuje szczegółowo sytuację polityczną w tym kraju i pokazuje co stoi na szali tych wyborów. [DW], [Euronews]
Rząd we Francji przetrwał. W głosowaniach na uzyskał wotum zaufania. Oznacza to, iż reforma emerytalna wejdzie w życie mimo braku głosowania francuskiego parlamentu (jak to było możliwe pisaliśmy w poprzednim wydaniu). Protesty we Francji przez cały czas realizowane są a wystąpienie telewizyjne prezydenta Macrona raczej nie uspokoi nastrojów. [The Guardian]
„Rosyjska inwazja na Ukrainę i seria napięć w relacjach kosowsko-serbskich przełożyły się na zwiększone zainteresowane państw Unii Europejskiej i Stanów Zjednoczonych stabilnością Bałkanów Zachodnich. Ich obawy dotyczą przede wszystkim bezpieczeństwa regionalnego w kontekście nierozwiązanych sporów (kwestia Kosowa czy kształtu instytucjonalnego Bośni i Hercegowiny), które mogą być podsycane i wykorzystywane przez Rosję.” [Ośrodek Studiów Wschodnich]
Wbrew zapewnieniom z roku 2021, brytyjski rząd bez konsultacji społecznych nakazał publicznym szpitalom przesłać poufne dane medyczne amerykańskiej firmie Palantir. Serwis OpenDemocracy pisał o tym kilka lat temu i wraca do tego tematu obecnie. [OpenDemocracy]
„15 marca Węgrzy obchodzą rocznicę Wiosny Ludów. Jednym z najważniejszych haseł towarzyszących tej walce (w latach 1848–1849) było »Za naszą i waszą wolność«. Po 175 latach nie ma śladu po tej narracji.” Dominik Héjj ma tekst o tym jak w tej chwili wygląda polityka zagraniczna Węgier w sprawie wojny w Ukrainie i stara się opisać z czego to może wynikać. [Nowa Europa Wschodnia]
„17 marca Bundestag uchwalił nowelizację ordynacji wyborczej, która przewiduje zmniejszenie liczby posłów z 736 w tej chwili do 630 po wyborach w 2025 r. Zasadniczy element reformy sprowadza się do rezygnacji z przyznawania tzw. mandatów nadwyżkowych oraz mandatów wyrównawczych.” [Ośrodek Studiów Wschodnich]
„Feministyczna polityka zagraniczna RFN. (…) Po pierwsze, celem jest globalne przestrzeganie i promocja praw kobiet i dziewcząt na całym świecie. Po drugie, resort będzie dążył do zrównania możliwości uczestnictwa kobiet oraz przedstawicieli grup określanych w dokumencie jako »marginalizowane« we wszystkich obszarach życia społecznego oraz w procesach decyzyjnych w Niemczech i za granicą. Po trzecie, resort będzie promował równy dostęp dla kobiet i przedstawicieli grup marginalizowanych do zasobów m.in. finansowych i naturalnych (np. wody), a także do edukacji.” [Ośrodek Studiów Wschodnich]

Bliski i Środkowy Wschód

Zjednoczone Emiraty Arabskie stworzyły konkurencję dla ChatGPT i jak utrzymują jest szybsza i tańsza. W Zatoce Omańskiej odbyły się wspólne ćwiczenia marynarek wojennych Iranu, Chin i Rosji. W wymianie ognia z izraelskimi siłami bezpieczeństwa w Zachodnim Brzegu Jordanu zginął członek palestyńskich milicji.

Ze względu na brak przedłużenia licencji przez turecki urząd regulujący rynek mediów, niemiecki DW zamyka swoje tureckie biura. Nie jest to pierwszy przykład braku wolności mediów w Turcji. w tej chwili jednak sytuacja jeszcze się pogarsza, a w tle są wybory zapowiedziane na 14 maja, w których urzędujący prezydent Erdogan walczy o utrzymanie się na stanowisku i nie stroni od brudnych zagrywek. [Al-Monitor]
Izraelski parlament zatwierdził ustawę, kontra znaczenie ogranicza okoliczności, w których może dojść do odwołania premiera z jego funkcji. Ma to być zabezpieczenie premiera Netanjahu, który oskarżony jest w sprawach korupcyjnych. W odpowiedzi na ustawę Izraelczycy wyszli na ulice wyrazić swoje niezadowolenie. W wyniku protestów aresztowanych zostało 75 osób. [DW], [The Guardian]
W Syrii doszło do ataku drona na obiekty Zachodniej koalicji, w wyniku której zginęła jedna osoba. Dron został zidentyfikowany jako irański. W ramach odwetu Amerykanie dokonali ataku na obiekty operującej w Syrii grupy „powiązanej z irańskim Korpusem Strażników Rewolucji Islamskiej”. [Al-Monitor]
W środkowej części Jemenu doszło do wznowienia walk między rebeliantami Huti oraz siłami rządowymi. Zginąć miało kilkanaście osób. Dzieje się to po trwającym od kwietnia zeszłego roku rozejmie i po normalizacji stosunków saudyjsko-irańskich, które mogą wnieść porcję stabilności do tego pogrążonego w obecnej odsłonie wojny domowej już od 2014 roku kraju. Jednak są też dobre informacje – doszło do wymiany jeńców między stronami konfliktu, co może być pierwszą jaskółką zwiastującą poprawę sytuacji. [Al-Monitor], [DW]
Podczas obchodzonego w Iranie perskiego nowego roku (Nouruz) przemowę wygłosił najwyższy przywódca Ali Chamenei. W odpowiedzi z wielu balkonów i okien w największych miastach rozległy się okrzyki wzywające do obalenia go. Irańczycy od ponad pół roku protestują przeciwko rządzącym, a wymierzony w nich aparat represji się nie zatrzymuje. [Al-Monitor]
Afgańska kobieca reprezentacja piłkarska od przejęcia władzy przez talibów przebywa i rozgrywa mecze na uchodźstwie w Australii. Nie jest jednak uznawana przez FIFA. Została usunięta z jej rankingów. [DW]

Azja

19 marca odbyły się przyspieszone wybory parlamentarne w Kazachstanie. Ośrodek Studiów Wschodnich ma podcast jeszcze sprzed samych wyborów, z którego się dowiecie dlaczego prezydent zdecydował się na przyspieszone wybory oraz jak wygląda (zmieniająca się ostatnio) sytuacja polityczna w tym kraju. Radio Free Europe ma za to dla was wynik wyborów (partia prezydencka wygrała zgodnie z oczekiwaniami) oraz jakie wnioski można z nich wyciągnąć. [Radio Free Europe]
„Wizyta Xi Jinpinga w Rosji była jednym z najważniejszych wydarzeń międzynarodowych ostatnich tygodni. W filmie omówimy różne aspekty tej wizyty, włączając w to relacje Chiny-Rosja, cele wizyty, oraz spotkanie Xi Jinping-Putin.”

Pisaliśmy już o znaczeniu trzeciej kadencji Xi Jinpinga jako przewodniczącego Chińskiej Republiki Ludowej ale jeżeli ciekawi was ten temat to polecamy zapoznać się z analizą Ośrodka Studiów Wschodnich. [Ośrodka Studiów Wschodnich]

Zastanawiacie się pewnie co tam w Pakistanie, czy aresztowano Imrana Khana czy nie? Kiedy polityk stawił się w sądzie 18 marca to sąd cofnął nakaz aresztowania a w tym samym czasie zwolennicy polityka ścierali się z policją przed budynkiem sądu. Za to 23 marca dowiedzieliśmy się, iż wbrew wyrokowi pakistańskiego sądu najwyższego państwowa komisja wyborcza nie zorganizuje przyspieszonych wyborów w prowincji Pendżab. Więcej o tym pisze The Guardian. [Al-Dżazira], [The Guardian]

Afryka

W Ugandzie przegłosowano prawo zakazujące pod karą więzienia identyfikowania się jako część społeczności LGBTQ. Osobom z tej społeczności grozi teraz co najmniej 10 lat w więzieniu lub w ekstremalnych przypadkach choćby kara śmierci o czym pisze Axios. Za to Foreign Policy pisze o wpływie amerykańskich ewangelikanów na te drakońskie ustawy. Są to te samo społeczności, które w samych Stanach Zjednoczonych lobbują za ustawami które ograniczają prawa osób transpłciowych. A Open Democracy ma dla Was wywiad z jednym z dwóch parlamentarzystów, którzy głosowali przeciwko temu drakońskiemu prawu. [Axios], [Foriegn Policy], [Open Democracy]
„Wojsko amerykańskie przeprowadza pierwsze ćwiczenia morskie z siłami Afryki Zachodniej. (…) W ćwiczeniach wzięło udział ok. 350 żołnierzy, w tym służby z Wybrzeża Kości Słoniowej, Ghany i Nigerii nad Zatoką Gwinejską. Obszar ten stał się w ostatnich latach globalnym centrum piractwa, choć według Rady Bezpieczeństwa ONZ od 2021 roku spadła tam liczba odnotowywanych ataków.” [Reuters]
Tydzień temu pisaliśmy o tym jak Sekretarz stanu Stanów Zjednoczonych Antony Blinken odwiedził Afrykę a spieszymy was poinfromować iż wiceprezydentka Stanów Zjednoczonych – Kamala Harris – też planuje wizytę w Afryce. [CNN]
Branża telekomunikacyjna w Etiopii była opanowana przez monopol państwowego Ethio Telecom do października 2022 roku. Wtedy Safaricom wszedł na rynek i przyniósł świeży powiew konkurencji. Eksperci branżowi powiedzieli Rest of World, iż wejście nowego gracza na rynek zmusiło dawnego monopolistę do poprawy swoich usług i cen. [Rest of World]

Ameryka Łacińska

Czego Ameryka Łacińska i Karaiby mogą się nauczyć obserwując zaangażowanie Chin w Afryce. [The Global Americans]
Mieszkańcy Peru i Ekwadoru przeżyli trudne chwile. Wszystko z powodu silnego trzęsienia ziemi, które miało miejsce 19 marca. Zjawisko przyczyniło się do śmierci kilkunastu osób oraz do rozległych zniszczeń. [The Guardian]
Serwis Americas Quarterly ma dla Was wywiad z Mauro Vierią – jednym z czołowych dyplomatów i obecnym ministrem spraw zagranicznych Brazylii. W wywiadzie jest mowa o relacjach z Chinami, USA, potrzebie wielostronnej współpracy z państwami i organizacjami międzynarodowymi oraz wielu innych sprawach. [Americas Quarterly]

Ameryka Północna

„Za swoją działalność trafił do więzienia. Grożono mu śmiercią, podkładano bomby pod jego klinikę, do pracy chodził w kamizelce kuloodpornej. Henry Morgentaler przez 20 lat toczył walkę z kanadyjskimi władzami o prawo do aborcji i ją wygrał. Urodził się sto lat temu w Łodzi” [OKO.press]
Stan Dakota Południowa jest kolejnym, który wbrew opinii specjalistów, zabronił leczenia afirmującego płeć dla osób niepełnoletnich. W wielu przypadkach może to oznaczać de facto przymusową detranzycję trans nastolatków. O tym jak wygląda sytuacja rodzin dotkniętych tym drakońskim prawem pisze [Vice].
Pewnie się zastanawiacie czy Donald Trump został już aresztowany w Nowym Jorku i czy wywołało to protesty. Prokurator stanowy twierdzi, iż narracja jaką Trump kolportował w internecie więcej miała wspólnego z kreowaniem popularności prze byłego prezydenta niż faktami. Jednocześnie prokurator ten oskarża republikanów o próby wpływania na jego śledztwo wobec Trumpa, o czym przeczytacie w serwisie The Guardian. [The Hill], [The Guardian]

Oceania

Jeśli zastanawiacie się jakie środowiska wspierają ruch chcący ograniczyć prawa osób transpłciowych to w Australii podczas protestu ruchu anty-trans część uczestników wykonała gest nazistowskiego pozdrowienia. Odbyło się na schodach rządowego budynku więc zdjęcia ze zdarzenia obiegły świat. [The Guardian]
„Wyspy Salomona przyznały chińskiej spółce państwowej wielomilionowy kontrakt na modernizację międzynarodowego portu w Honiarze w ramach projektu finansowanego przez Azjatycki Bank Rozwoju, powiedział w środę urzędnik tego wyspiarskiego kraju. Odkąd Wyspy Salomona nawiązały pakt bezpieczeństwa z Pekinem w zeszłym roku, Stany Zjednoczone i ich sojusznicy, w tym Australia, Nowa Zelandia i Japonia mają ciągle obawy, iż Chiny mają ambicje zbudowania bazy marynarki wojennej w regionie.” [Reuters]

Ekonomia i gospodarka

„16 marca Komisja Europejska opublikowała aktualne założenia Europejskiego Banku Wodoru (European Hydrogen Bank, EHB), w ramach którego miałby zafunkcjonować nowy mechanizm wsparcia dla rozwoju rynku H2 w Europie.” [Biznes Alert]
W branży IT było w ciągu zeszłego roku sporo zwolnień. Dla migrantów przebywających w Stanach Zjednoczonych na wizie pracowniczej typu H-1B jest to wyjątkowo stresujący okres gdyż jeżeli stracą pracę to mają 60 dni na znalezienie nowego pracodawcy lub opuszczenie kraju. Rest of World ma dla was reportaż właśnie o takich pracownikach. [Rest of World]

Nauka i technologia

W jaki sposób odczuwamy zapach? Pierwsze odwzorowanie 3D ludzkiego receptora zapachu oferuje pewne wskazówki. To odkrycie może posunąć naprzód nasze zrozumienie tego, jak ludzkie białka węchowe rozpoznają specyficzne zapachy, w tym intensywny zapach dojrzałego sera. [Nature]
Jeśli myśleliście, iż astronauci nie muszą się martwić tym, iż będzie od nich wymagane żeby w kosmosie zjedli także warzywka do obiadu to mamy dla was informacje, iż być może się to zmieni. [Astronomy]
W szczycie pandemii koronawirusa mogliście słyszeć o iwermektynie jako cudownym leku na tą chorobę. Oczywiście nie ma dowodów, iż ten lek o działaniu przeciwpasożytniczym miał takie działanie ale nie powstrzymało to wielu antyszczepionkowców od korzystania z niego. Teraz Vice pisze o tym jak niektórzy rodzice podają ten lek swoim dzieciom ze spektrum autyzmu licząc, iż je wyleczą. [Vice]
Naukowcy badający nasza kulturę zajmują się także grami komputerowymi. Co jednak mają zrobić jeżeli wydawca gier usunie je nagle ze swojego sklepu internetowego? O problemach z tym związanych pisze [ArsTechnica].
„To pewne: zdołaliśmy już poważnie zmienić klimat naszej planety a nasze emisje gazów cieplarnianych (przede wszystkim dwutlenku węgla) wciąż rosną. Międzyrządowy Zespół ds. zmiany klimatu (IPCC) przedstawił ostatni, czwarty tom Szóstego raportu podsumowującego.” [Nauka o Klimacie]
Czy w eksperymencie można poświęcić życie kilku osób dla ratowania setek czy też tysięcy? Co jest adekwatnie złego w klonowaniu człowieka? I od jak dawna tak adekwatnie towarzyszy nam etyka w nauce? Na te i wiele innych pytań odpowiada w Radiu Naukowym doktor Joanna Różyńska, specjalistka bioetyki z Centrum Bioetyki i Bioprawa UW.

Idee, kultura, społeczeństwo

„Przez stulecia różne historie fabularne wykorzystywały zewnętrzną odmienność, by przekazać wewnętrzne potworności. Jako ktoś, kto korzysta z wózka inwalidzkiego, nauczyłem się, iż nie można po prostu wyedytować kilku obelg czy brzydkich słów, by to naprawić – często jest to głęboko zakorzenione w historii.” [The Guardian]
Nie jesteście może ciekawi skąd wzięły się nazwy różnych wyrobów alkoholwych?

„Najbardziej znanym elementem ramadanu jest iftar, pierwszy posiłek spożywany po zachodzie słońca. Ale w świecie arabskim nie mniej popularny jest mosalsalat, wspólne oglądanie produkowanych specjalnie na ten okres seriali. O tym, co króluje na małych ekranach podczas ramadanu opowiada Dalia Nazmi z Katedry Arabistyki i Islamistyki Uniwersytetu Warszawskiego, tłumaczka języka arabskiego.”

Idź do oryginalnego materiału