3 dni temu
Czy da się stworzyć politykę wodną, która nie tylko działa na papierze, ale rzeczywiście wpływa na życie ludzi? Eksperyment odporności na wodę pokazuje, iż tak — o ile odważymy się zmienić sposób myślenia, projektowania i współpracy.
Unia Europejska od lat walczy z rozbieżnością między polityką wodną a jej praktycznym wdrażaniem w terenie. Aby zmniejszyć tę lukę, EU Policy Lab zainicjowało wyjątkowy projekt badawczy – eksperyment odporności wodnej.
Celem było nie tylko przetestowanie nowych metod, ale także zbadanie, jak decyzje podejmowane w Brukseli rezonują w lokalnych społecznościach Europy.
To, co wyróżnia ten eksperyment, to połączenie trzech kluczowych elementów: projektowania partycypacyjnego, spostrzeżeń behawioralnych oraz pracy terenowej.
Dzięki temu udało się stworzyć platformę, na której spotkali się obywatele, naukowcy, decydenci i interesariusze, by wspólnie poszukiwać bardziej odpornych na kryzysy rozwiązań wodnych.
System, który uczy się od ludzi
Zespół badawczy przyjął podejście systemowe i przekrojowe, odchodząc od skupiania się wyłącznie na zapisach prawnych.
Zamiast tego skoncentrowano się na strukturach organizacyjnych, które mają realny wpływ na zarządzanie wodą w UE. Wykorzystując metody projektowania dla polityki oraz wiedzę z zakresu psychologii i socjologii, stworzono przestrzeń dla kreatywnego myślenia i otwartości.
W praktyce oznaczało to m.in. zastosowanie narzędzi wizualnych i grywalizacji w pracy z decydentami, co pozwoliło wyjść poza tradycyjny schemat myślenia liniowego. Jednocześnie badano, jak obywatele postrzegają wodę i jakie znaczenie przypisują jej w codziennym życiu.
Jedna z najbardziej poruszających historii, zebranych w ramach projektu, mówi o tym, jak kontakt z wodą pomaga zachować spokój i równowagę psychiczną:
„Bycie blisko wody, rzek, jezior, morza, uspokaja mnie i relaksuje. […] Woda płynie i może przybierać dowolną formę — to mnie inspiruje”.
Spośród wszystkich opowieści zebranych w UE, aż 37 proc. dotyczyło zdrowia i dobrostanu, z czego 70 proc. miało pozytywny wydźwięk. To pokazuje, jak silne więzi emocjonalne łączą ludzi z wodą i jak bardzo temat ten wykracza poza technokratyczny język polityki.
Lokalne laboratoria zmiany
Eksperyment nie ograniczał się do poziomu teoretycznego. W pięciu krajach: Danii, Chorwacji, Włoszech, Litwie i Portugalii powstały tzw. laboratoria innowacji. Każde z nich skupiło się na innym aspekcie odporności wodnej, zapraszając do współpracy lokalne społeczności, organizacje i przedstawicieli władz.
W Chorwacji przeprowadzono badanie dotyczące roli społeczności w odtwarzaniu krajobrazów rzecznych. Tamtejszy lider zauważył:
„Mam wrażenie, iż w ogóle nie prowadzi się rozmów. Mieszkańcy i grupy aktywistów często przyjmują agresywny ton, co z kolei sprawia, iż decydenci się chowają. […] Nikt nie zdecydował się zapukać i powiedzieć: „cześć, oto co się dzieje…’”
To zdanie pokazuje, jak głęboko zakorzenione są bariery komunikacyjne i jak potrzebne są przestrzenie dialogu, które łączą działania oddolne z odgórnymi strategiami.
Woda w oczach mediów
Równolegle z pracą terenową prowadzono monitoring mediów w sześciu językach urzędowych UE. Korzystając z narzędzia Europe Media Monitor, badano, w jaki sposób temat wody jest obecny w prasie i mediach internetowych.
Zidentyfikowano pięć głównych tematów związanych z wodą, od suszy po konflikty o zasoby. Wyniki te pomogły zrozumieć, jak media kształtują społeczne postrzeganie problemów wodnych, a także jakie luki informacyjne wymagają uzupełnienia.
Gry i dane: jak decydenci uczą się współpracy
Na poziomie europejskim przeprowadzono serię warsztatów z decydentami politycznymi. W ich trakcie testowano nowe metody pracy i podejmowania decyzji. Kluczowym elementem była tzw. „poważna gra” Water Reflections, w której uczestnicy wcielali się w różne role, podejmowali wspólne decyzje i uczyli się, jak wygląda zarządzanie wodą z różnych perspektyw.
Zastosowanie gier i wizualizacji pozwoliło wyjść poza suchą analizę i umożliwiło głębsze zrozumienie problemów z wdrażaniem polityk. Uczestnicy warsztatów ćwiczyli nie tylko planowanie, ale i słuchanie — co w polityce bywa umiejętnością zaniedbywaną.
Trzy klucze do wodnej odporności
W wyniku eksperymentu zidentyfikowano trzy obszary, które mają decydujące znaczenie dla skutecznej polityki wodnej:
- Sposób, w jaki formułujemy problem – już sama narracja wpływa na to, jak go postrzegamy i jak szukamy rozwiązań.
- Kultura organizacyjna – wewnętrzne praktyki w instytucjach takich jak Komisja Europejska mają ogromny wpływ na kształtowanie i wdrażanie polityk.
- Znaczenie wiedzy lokalnej – integracja doświadczeń z regionów i kooperacja między szczeblami zarządzania zwiększają skuteczność i budują zaufanie.
Osiem kroków do zmiany
Na podstawie obserwacji opracowano osiem propozycji działań transformacyjnych. Skierowane są one zarówno do decydentów, jak i całych wspólnot – wewnątrz i poza Komisją Europejską. Propozycje te nie wymagają rewolucji, ale mają za zadanie uzupełniać tradycyjne metody o nowe narzędzia i umożliwiać szybszą wymianę informacji zwrotnej.
To propozycja innego stylu pracy: opartego na współwłasności zamiast kontroli, na słuchaniu zamiast narzucaniu. W świecie, gdzie wyzwania klimatyczne i ekologiczne coraz częściej się przenikają, taka zmiana podejścia może być kluczem nie tylko do zarządzania wodą, ale do tworzenia bardziej odpornej Europy.
