2 dni temu
Giorgia Meloni chce wykorzystać silne powiązania gospodarcze Włoch z Azją Centralną, by zapewnić Europie wpływy w regionie położonym w kluczowym miejscu – między Chinami a Rosją.
Premier Włoch chętnie określa się mianem europejskiej budowniczki mostów. Starała się pełnić rolę łącznika między Unią Europejską a prezydentem USA Donaldem Trumpem w trudnych relacjach handlowych, a choćby próbowała tchnąć nowe życie w projekt mostu nad Cieśniną Mesyńską, mającego połączyć włoski kontynent z Sycylią.
Teraz Giorgia Meloni podejmuje próbę zbudowania kolejnego „mostu” – tym razem łączącego UE z Azją Centralną. Podczas dwudniowej wizyty w Uzbekistanie i Kazachstanie podpisała umowy handlowe i o współpracy o łącznej wartości ponad 7 mld euro – z czego aż 4 mld przypadają na porozumienia zawarte z prezydentem Kazachstanu Kasymem-Żomartem Tokajewem.
Wizyta zakończyła się w piątek (30 maja) szczytem Włochy – Azja Centralna w stolicy Kazachstanu, gdzie Meloni spotkała się z przywódcami wszystkich pięciu republik Azji Centralnej.
Jej podróż pozycjonuje Włochy jako najważniejszy kanał przekazu unijnych interesów, pozwalający promować współpracę w obszarach energii, surowców, infrastruktury i dyplomacji.
Wpisuje się to również w szersze cele Brukseli, które obejmują zacieśnianie relacji z regionem odciętym od morza, położonym między Chinami a Rosją, a także dywersyfikację dostępu do ziem rzadkich i kluczowych surowców mineralnych, których w Azji Centralnej nie brakuje.
Energia w centrum uwagi
Włochy są trzecim co do wielkości partnerem handlowym Kazachstanu – po Chinach i Rosji – a fundamentem tej relacji jest sektor energetyczny.
Świadczy o tym skala wymiany: z 20 mld euro rocznego handlu między oboma krajami aż 18 miliardów w 2024 roku pochodziło z ropy i produktów pokrewnych, wskazuje Davide Cancarini, badacz Azji Centralnej z Mediolanu.
Włoski gigant energetyczny Eni prowadzi działalność na dwóch największych kazachskich złożach: Karaczaganak i Kaszagan. W 2022 roku Włochy importowały prawie 28 proc. kazachskiej ropy, z czego większość trafiała przez Triest do Niemiec i Austrii.
Choć mówi się o potrzebie dywersyfikacji, ropa i gaz przez cały czas dominują. W środę (27 maja) podpisano kontrakty petrochemiczne o wartości 180 mln euro pomiędzy kazachskim funduszem majątkowym Samruk Kazyna a włoskimi firmami Maire i Ansaldo Energia.
– Kiedy rozpoczęliśmy współpracę z Kazachstanem, głównym jej obszarem były ropa i gaz – mówi Marco Benetta, dyrektor stowarzyszenia handlowego Włochy – Kazachstan. – Teraz jednak rośnie zainteresowanie rolnictwem, turystyką i przetwórstwem surowców – dodaje.
Przed przyjazdem do Astany Meloni podpisała w Samarkandzie w Uzbekistanie umowy o wartości około 3 mld euro, obejmujące surowce, komunikację, naukę, innowacje i bezpieczeństwo. Towarzyszyli jej przedstawiciele firm Ansaldo Energia, Simest i Danieli, którzy później byli z nią także w Kazachstanie.
Eni jest też jedną z nielicznych zachodnich firm działających w Turkmenistanie – od 2008 roku zainwestowała tam ponad 2 miliardy dolarów.
W zgodzie z interesami UE
Wizyta Meloni nie przeszła w Europie bez echa – Unia liczy, iż wykorzysta długoletnią obecność Rzymu w regionie do promowania swoich szerszych interesów.
– Celem Meloni jest przede wszystkim wzmocnienie już i tak silnych więzi Włoch z krajami Azji Centralnej, ale jej wizyta ma też na celu promowanie szerszych interesów strategicznych Europy, mimo braku formalnego mandatu – powiedziało źródło bliskie włoskiemu rządowi w rozmowie z EURACTIV.
Włochy były pionierem w regionie. – To właśnie Włochy jako pierwsze państwo europejskie zorganizowały dialog w formacie „1+5” w 2019 roku, kiedy ówczesny szef włoskiego MSZ Luigi Di Maio zaprosił do Rzymu ministrów spraw zagranicznych wszystkich pięciu państw Azji Centralnej, przypomina Eleonora Tafuro Ambrosetti, analityczka think tanku ISPI z Mediolanu.
Wizyta Meloni stanowi kontynuację tamtego impulsu – ale idzie jeszcze dalej. – Rzym chce przenieść relacje na wyższy poziom, angażując osobiście Meloni w dyplomację Azji Centralnej, aby rozwijać więzi w regionie niezależnie od działań UE – zauważył Cancarini.
Mimo tej narodowej narracji co do strategii Meloni ma wspólny interes z Brukselą. – Cele są tożsame: ograniczenie geograficznych i strategicznych wpływów Rosji poprzez poszukiwanie alternatywnych szlaków przez Azję Centralną – dodał.
„Obiecujące i fascynujące wyzwanie”
Jednym z kluczowych celów Europy w regionie jest przyspieszenie rozwoju Transkaspijskiego Międzynarodowego Szlaku Handlowego (TITR), znanego również jako Środkowy Korytarz. Trasa ta łączy Chiny z Europą przez Azję Centralną i Morze Kaspijskie, całkowicie omijając Rosję.
W kwietniu UE przeznaczyła 3 mld euro na rozwój tego szlaku. Włochy otwarcie popierają projekt, a Meloni, po przybyciu do Astany, nazwała go „chyba najbardziej obiecującym i fascynującym wyzwaniem ze wszystkich”.
– To bardzo atrakcyjny projekt dla Rzymu, który postrzega Środkowy Korytarz jako bezpieczniejszą i szybszą alternatywę wobec Rosji i chce maksymalnie wykorzystać tę szansę dla swoich firm – podkreśliła Ambrosetti.
Włochy wcześniej podpisały memorandum z Chinami w ramach Inicjatywy Pasa i Szlaku zapoczątkowanej w 2011 roku. Ich politykę wobec Azji Środkowej często postrzegano jako powiązaną z dostępem do chińskiego rynku. Po formalnym wycofaniu się Rzymu z inicjatywy w 2023 roku zaangażowanie Włoch w regionie jednak tylko się pogłębiło – także na polu wojskowym.
W marcu minister obrony Kazachstanu Rusłan Żaksyłykow odwiedził Włochy w celu otrzymania kontaktów zapoczątkowanych przez wizytę włoskiego ministra obrony Guida Crosetto w Uzbekistanie w 2022 roku. Szef włoskiego MON spotkał się wówczas z prezydentem Szawkatem Mirzijojewem.
Z kolei Turkmenistan od 2008 roku kupuje broń od Włoch. Były prezydent Gurbanguly Berdimuhamedow również spotykał się z przedstawicielami włoskiego koncernu zbrojeniowego Leonardo.
