2 tygodni temu
Wilk od wieków budzi w ludziach skrajne emocje – od podziwu po strach. W Unii Europejskiej jest gatunkiem chronionym, a jego obecność w lasach ma niebagatelne znaczenie dla ekosystemów. Jednak w ostatnim czasie coraz wyraźniej nasilają się społeczne obawy i niechęć, wobec tego drapieżnika. Generalny Dyrektor Ochrony Środowiska (GDOŚ) w swoim komunikacie przypomina o jego istotnej roli i apeluje o edukację opartą na faktach.
Wilk jest gatunkiem chronionym
Wilk w Polsce zyskał status gatunku chronionego w 1998 r., kiedy to wprowadzono zakaz jego odstrzału na terenie całego kraju. Wcześniej, od 1995 r., ochroną objęto wilki w województwach wschodnich, co było odpowiedzią na spadek ich populacji spowodowany intensywnymi polowaniami w XX w. w tej chwili wilk jest chroniony zarówno polskim prawem, jak i unijnymi regulacjami, w tym Dyrektywą Siedliskową. Szacuje się, iż w Polsce żyje ponad 3 tys. osobników, głównie w lasach wschodniej i południowej części kraju.
Pomimo obowiązującej ochrony prawnej, w ostatnich tygodniach Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska odnotowuje wzmożoną presję społeczną i narastającą falę negatywnych narracji dotyczących wilka. Jak podkreśla GDOŚ, niechęć ta wynika często z utrwalonych mitów i braku rzetelnej wiedzy na temat biologii oraz rzeczywistego zachowania tego gatunku, a nie z potwierdzonych faktów. Instytucja jednoznacznie wskazuje, iż wszelkie działania podejmowane na szkodę wilków są nie tylko nieakceptowalne, ale także sprzeczne z krajowymi i unijnymi zasadami ochrony przyrody.
Rola wilków w ekosystemie
Wilki to prawdziwi strażnicy przyrody – jako drapieżniki szczytowe trzymają w ryzach ekosystemy, w których żyją. Są na samym szczycie łańcucha pokarmowego, co oznacza, iż żadne inne zwierzę na nie poluje. Żywiąc się zwierzętami kopytnymi, takimi jak jelenie, łosie, sarny czy dziki, ograniczają ich populację i zmieniają wzorce ich zachowań. To uruchamia coś w rodzaju efektu domina, który naukowcy nazywają kaskadą troficzną. Dzięki temu rośliny – drzewa, krzewy, trawy – mają szansę na rozrost, co z kolei wspiera różnorodność gatunków zależnych od tych siedlisk – od ptaków śpiewających, takich jak pleszka amerykańska czy lasówka pomarańczowogłowa, po małe ssaki i owady.
Przykładem szeroko udokumentowanego wpływu obecności wilków na równowagę ekosystemu jest przypadek Parku Narodowego Yellowstone w Stanach Zjednoczonych. Po ponownym wprowadzeniu wilka w 1995 roku zaobserwowano znaczący wzrost liczebności wierzb, osik oraz innych gatunków roślin nadrzecznych. Ograniczenie presji żerowania ze strony łosi pozwoliło na regenerację zniszczonej wcześniej roślinności, co z kolei przełożyło się na poprawę stanu koryt rzecznych, stabilizację brzegów oraz zwiększenie dostępności siedlisk dla ryb – w tym gatunków anadromicznych, takich jak łosoś i pstrąg.
Odwrotną sytuację zaobserwowano w Olympic National Park, gdzie brak obecności wilka doprowadził do nadmiernego wzrostu populacji łosi. Ich intensywne żerowanie spowodowało degradację roślinności przybrzeżnej, nasiloną erozję brzegów rzek oraz poszerzenie ich koryt. W rezultacie zmniejszyła się dostępność siedlisk tarłowych dla ryb i nastąpiły istotne zmiany w funkcjonowaniu całego ekosystemu rzecznego.
Zwierzęta te dbają także o zdrowie stad, wyłapując słabsze, chore czy stare osobniki. To może ograniczać rozprzestrzenianie się chorób, takich jak przewlekła wyniszczająca choroba (CWD) u jeleniowatych. Zostawiona przez nie padlina jest pożywieniem dla innych zwierząt – kruków, orłów czy niedźwiedzi – szczególnie zimą, gdy jedzenia jest mało. W szerszym ujęciu, wilki mają choćby wpływ na klimat: mniej roślinożerców to więcej roślin, a więcej roślin to więcej pochłanianego dwutlenku węgla. W ten naturalny dla nich sposób wspierają bioróżnorodność i równowagę.
Jak zachować się, gdy spotkamy wilka?
Jeśli zobaczysz rannego wilka, nie zbliżaj się do niego. Najlepiej oddal się na bezpieczną odległość i zrób zdjęcie. Następnie poinformuj o zdarzeniu gminę lub regionalnego dyrektora ochrony środowiska. Dla ułatwienia identyfikacji miejsca, w którym przebywało zwierzę, warto zaznaczyć je na mapie lub dokładnie opisać lokalizację. W przypadku bezpośredniego spotkania zachowaj spokój i nie panikuj. Staraj się go odstraszyć – możesz pomachać rękoma lub zagwizdać. Wilki nie atakują ludzi bez powodu i stają się agresywne wyłącznie w samoobronie.
Aby nie zachęcać wilków do odwiedzania terenów zamieszkałych, zabezpieczaj pojemniki na odpady przed dostępem zwierząt, zamykaj wejścia i bramy. Ograniczając dostęp do jedzenia, zmniejszasz ryzyko ich pojawienia się w pobliżu domu.
Jeśli zwierzę stwarza realne zagrożenie dla zdrowia lub życia ludzi, należy także powiadomić najbliższy komisariat policji lub straż gminną, jeżeli funkcjonuje na danym terenie. W przypadkach pośredniego zagrożenia RDOŚ może wydać zgodę na płoszenie, niepokojenie lub odłów zwierzęcia. W sytuacjach wyjątkowych i pilnych – gdy zagrożenie jest realne, udokumentowane, a oczekiwanie na pisemne zezwolenie byłoby zbyt czasochłonne – GDOŚ może wydać zgodę na zabicie w formie ustnej.
zdj. główne: Vincent van Zalinge / Unsplash
