1 miesiąc temu
Wstęp
W dniach 7-9 czerwca 2024 r. na Węgrzech i w pozostałych państwach członkowskich Unii Europejskiej odbyły się wybory do Parlamentu Europejskiego. To, iż na Węgrzech wygra koalicyjna partia konserwatywnego Fideszu i chadeckiej partii KDNP, było do przewidzenia. Jednak nikt nie spodziewał się, jak wysoki wynik uzyska nowa na węgierskiej scenie politycznej partia TISZA.
Fidesz i KDNP rządzą Węgrami od 2010 r. i od tego czasu stanowią większość w parlamencie narodowym. W ostatnich wyborach parlamentarnych koalicja objęła 135 ze 199 miejsc, co daje Orbánowi większość potrzebną do forsowania reform konstytucyjnych [1].
Wybory do Parlamentu Europejskiego w 2019 r.
W 2019 r., czyli w poprzednich wyborach do Parlamentu Europejskiego, FIDESZ w kolacji z KDNP uzyskał 52,5 proc. głosów i 13 miejsc w europarlamencie. Koalicja Demokratyczna (DK) uzyskała drugi największy wynik – 16,05 proc. głosów i 4 mandaty. Na trzecim miejsce uplasował się Ruch Momentum z wynikiem 9,93 proc. głosów i 2 mandatami. Ostatni mandat przypadł Koalicji MSZP-Dialog, która zdobyła 6,61 proc. głosów.
Wybory do Parlamentu Europejskiego w 2024 r.
W tegorocznych wyborach do PE również wygrała koalicja FIDESZ-KDNP, ponieważ zdobyła 44,8 proc. głosów, co daje jej 11 z 21 mandatów. Drugie miejsce z wynikiem prawie 30 proc. głosów i 7 mandatami zajęła TISZA, na czele której stoi Péter Magyar. TISZA daleko w tyle zostawiła działające od dawna partie opozycyjne. Koalicja DK-MSZP-Dialog zdobyła 8 proc. głosów i 2 mandaty, a ostatni mandat przypadł Nacjonalistycznemu Ruchu Nasza Ojczyzna [2].
Wszystkie ugrupowania straciły część swojego poparcia na rzecz nowej na węgierskiej scenie politycznej partii. FIDESZ stracił prawie 8 proc. głosów i 2 mandaty. Sojusz DK-MSZP-Dialog otrzymał jedynie 8 proc. głosów i 2 mandaty, a partia Momentum nie przekroczyła choćby progu wyborczego.
Wykres 1. Wyniki wyborów na Węgrzech w 2019 r.
Źródło:https://www.results.elections.europa.eu/pl/wyniki-krajowe/wegry/2019-2024/posiedzenie-inauguracyjne/
Wykres 2. Wynik wyborów do PE na Węgrzech w 2024 r.
Źródło: https://www.results.elections.europa.eu/pl/wyniki-krajowe/wegry/2024-2029/
Péter Magyar był w przeszłości powiązany z węgierskim rządem. Jest on także byłym mężem węgierskiej minister sprawiedliwości Judit Varga. która w lutym 2024 r. wraz z prezydent Węgier Katalin Novák, poddała się do dymisji po ułaskawieniu mężczyzny skazanego za pomoc w tuszowaniu sprawy o wykorzystywanie seksualne w domu dziecka [3]. Po wybuchu afery ułaskawieniowej Magyar udzielił wywiadu, w którym mocno skrytykował rząd Orbana, zarzucając mu m.in. korupcję.
Od tego momentu ponownie stało się głośno o partii TISZA, która formalnie została zarejestrowana już w 2021 r., a kandydaci z jej list mieli startować w wyborach parlamentarnych w 2022 r. Jednak z uwagi na podejście partii do kwestii finansowania, nie doszło to do skutku. Przewodniczący, Attila Szabó, ogłosił, iż partia będzie się samofinansować i nie zamierzają ubiegać się o dotacje państwowe. Ugrupowanie nie uzbierało jednak wystarczającej ilości środków, aby wystartować w wyborach.
Lider partii TISZA jest nadzieją dla części Węgrów i zapowiedzią nowej ery w węgierskiej polityce. Zdaje sobie z tego sprawę również i Orban, który w wywiadzie telewizyjnym przyznał, iż ,,wybory były trudne, ponieważ musieli pokonać zarówno starą, jak i nową opozycję”. Zdaniem premiera celem tych wyborów było spowolnienie, a następnie zatrzymanie europejskiego pociągu zmierzającego ku wojnie. Co w jego opinii udało się na Węgrzech, ponieważ z wyników jasno wynika, iż węgierska opinia publiczna poparła jego rząd w wysiłkach na rzecz wyjścia Węgier z wojny [4]. Zdaniem Magyara natomiast wyniki wyborów są ,,Waterloo władzy Orbana i początkiem jej końca” [5].
Wynik partii TISZA może zaskakiwać, biorąc pod uwagę fakt, iż ugrupowanie zostało zarejestrowane w wyborach do PE dopiero 11 kwietnia. Magyar miał kilka miesięcy nie tylko na przeprowadzenie kampanii, ale również jej przygotowanie. W tym czasie zorganizował ,,Marsz pokoju” – jedną z największych od lat demonstrację przeciwko obozowi władzy. Pojawili się na niej przedstawiciele różnych pokoleń – od młodych uczniów i studentów, przez rodziny z dziećmi, po emerytów. Dziesiątki tysięcy uczestników dało wyraz swojemu niezadowoleniu z obecnej polityki rządu, maszerując wspólnie przez ulice Budapesztu. Magyar na tej właśnie demonstracji przedstawił zamiar utworzenia partii, która wystartuje do PE [6]. Przez cały czas trwania kampanii zachęcał Węgrów do wzięcia udziału w wyborach za pośrednictwem Facebooka. Opublikował również na nim program swojej partii. Wśród 12-punktowego programu znalazły się takie postulaty, jak zwiększenie pomocy socjalnej czy obniżenie podatku VAT. Punkty skupiały się głównie na poprawie warunków życia obywateli.
Przed wyborami przeprowadzono pierwszą od 18 lat debatę polityczną w telewizji publicznej. Ostatnie takie wydarzenie miało miejsce w 2006 r. W emitowanej na kanale MTVA debacie wzięli udział kandydaci do PE z 11 różnych partii, a w tym Peter Magyar. Mimo powszechnego przekonania wśród oglądających, iż debata była niesprawiedliwa i nie odbyła się w takiej formule, jakby chciano, jest nadzieją na nową rzeczywistość, w której w telewizji publicznej można usłyszeć krytykę skierowaną w rząd [7].
Wybory samorządowe
9 czerwca poza wyborami do PE odbyły się również wybory samorządowe, w których wygrał FIDESZ. Partia zdobyła największy wynik we wszystkich 19 komitetach (okręgach administracyjnych), a 15 z 25 stanowisk burmistrzów w miastach powiatowych objęły osoby startujące z list FIDESZu. Prezydentem Budapesztu pozostał Gergely Karácsony z opozycyjnej partii Dialog na rzecz Węgier [8]. Jego kontrkandydatem był Dávid Vitézy, były wiceminister transportu w rządzie Victora Orbána. Gdy po raz pierwszy ogłoszono wyniki, okazało się, iż Karácsony zwyciężył zaledwie 342 głosami. Vitézy podważył ten wynik i domagał się ponownego przeliczenia głosów. Po ponownym sprawdzeniu głosów, które początkowo uznano za nieważne, okazało się, iż Karácsony dalej ma większość, ale tym razem prowadzi zaledwie 41 głosami. Ten wynik nie usatysfakcjonował jednak jego kontrkandydata, który domagał się trzeciego liczenia głosów. Gdy ponownie przeliczono wszystkie głosy, okazało się, iż większością 293 głosów dalej prowadzi Karáscony. Vitézy ostatecznie zaakceptował ten wynik, Węgierska Narodowa Komisja Wyborcza (NVI) ogłosiła wyniki wyborów, a Gergely Karácsony oficjalnie rozpoczął po raz drugi sprawowanie urzędu prezydenta Budapesztu [9].
Co wydarzyło się po wyborach?
Peter Magyar ogłosił, iż obejmie mandat w PE, choć wcześniej zapowiadał, iż tego nie zrobi. Swoją decyzję argumentuje tym, iż w ten sposób będzie w stanie lepiej pomóc swojej partii, zwiększy swój wpływ na węgierską politykę i będzie miał szansę na stanie się istotną osobą w Europejskiej Partii Ludowej (EPL), do której przystąpiła TISZA [10].
Victor Orbán spotkał się z szefową włoskiego rządu Giorgią Meloni i oświadczył, iż FIDESZ nie przystąpi do Europejskich Konserwatystów i Reformatorów. Jako powód wskazał przystąpienie do frakcji antywęgierskiej rumuńskiej partii AUR. Premier Węgier ogłosił natomiast powstanie nowej prawicowej grupy pod nazwą Patrioci dla Europy (PdE) [11]. Grupa jest sojuszem trzech partii – węgierskiego Fideszu, czeskiego ruchu ANO i Wolnościowej Partii Austrii (FPÖ). Patrioci zostali trzecią największa grupą w Parlamencie Europejskim [12].
Tabela 3. Partie wchodzące w skład grupy Patrioci dla Europy.
| Partia | Państwo |
| Zjednoczenie Narodowe | Francja |
| Fidesz/Chrześcijańsko-Demokratyczna Partia Ludowa (KDNP) | Węgry |
| Liga | Włochy |
| ANO | Czechy |
| VOX | Hiszpania |
| Partia Wolności | Holandia |
| Wolnościowa Partia Austrii | Austria |
| Interes Flamandzki | Belgia |
| Przysięga i Kierowcy | Czechy |
| Czega | Portugalia |
| Głos Rozsądku | Grecja |
| Duńska Partia Ludowa | Dania |
| Łotwa na Pierwszym Miejscu | Łotwa |
Źródło: opracowanie własne na podstawie: https://www.osw.waw.pl/pl/publikacje/analizy/2024-07-23/patrioci-dla-europy-radykalna-prawica-pod-egida-orbana
1 lipca Węgry rozpoczęły rotacyjną prezydencję w Radzie Unii Europejskiej. Priorytety Budapesztu na najbliższe 6 miesięcy to walka z nielegalną imigracją, poprawa unijnej konkurencyjności oraz wzmocnienie europejskiej polityki obronnej [13]. Dzień po objęciu prezydencji Victor Orbán rozpoczął serię zagranicznych wizyt, których celem jest zakończenie wojny w Ukrainie. Po raz pierwszy od wybuchu wojny odwiedził Kijów i spotkał się Wołodomyrem Zełenskim. Przywódcy rozmawiali m.in. o prawach mniejszości węgierskiej na Zakarpaciu, o wojnie ukraińsko-rosyjskiej i sposobach na jej zakończenie. Orbán zachęcał Kijów do zawieszenia broni, sugerując, iż może to przyśpieszyć negocjacje pokojowe [14]. Trzy dni po tej wizycie Premier Węgier udał się do Moskwy i spotkał się z Władimirem Putinem, ponieważ jak sam twierdzi celem jego ,,misji pokojowej” jest poznanie stanowisk obu walczących stron. Wizyta ta została skrytykowana przez Kijów oraz europejskich polityków, w tym przewodniczącą Komisji Europejskiej Ursulę von der Leyen [15]. Politycy zarzucili mu, iż nie ma odpowiedniego mandatu do negocjowania z Rosją w imieniu Unii Europejskiej. Kolejnym przystankiem był Pekin, gdzie Orbán spotkał się z Xi Jinpingiem, ponieważ, w jego opinii Chiny są „kluczową siłą do osiągnięcia pokoju między Rosją a Ukrainą” [16]. W trakcie spotkania Prezydent Chin wyraził nadzieję, iż obie strony konfliktu jak najszybciej zasiądą do negocjacji pokojowych. Premier Węgier spotkał się także z Donaldem Trumpem, z którym rozmawiał ,,o sposobach na Ukrainę”. W swoich mediach społecznościowych nazwał spotkanie ,,misją pokojową 5.0”, twierdząc, iż Trump rozwiąże ten problem [17].
Obecnie Budapeszt mierzy się z konsekwencjami decyzji podjętej na początku lipca. Dotyczyła ona rozszerzenia programu łagodzącego przepisy wizowe dla obywateli państw trzecich, w tym Białorusi i Rosji. Węgierski program wiz pracowniczych, czyli tzw. karta narodowa, umożliwia obywatelom państw trzecich przemieszczanie się w strefie Schengen oraz pracowanie na terenie Węgier przez dwa lata bez specjalnych zezwoleń i dokumentów. Europosłowie domagają się pociągnięcia Budapesztu do odpowiedzialności, proponując zawieszenie członkostwa Węgier w strefie Schengen oraz sugerując państwom członkowskim by nie uznawały węgierskich wiz i wprowadziły kontrole na graniach tego kraju. Swój apel europosłowie argumentują tym, iż decyzja Węgier o liberalizacji przepisów dla Rosjan i Białorusinów może zagrozić funkcjonowaniu strefy Schengen i wpłynąć na bezpieczeństwo obywateli [18].
Wnioski
Największymi przegranymi wyborów do PE są ugrupowania istniejące na węgierskiej scenie politycznej o wiele dłużej niż TISZA. Partie opozycyjne DK-MSZP-Dialog oraz nacjonalistyczny Ruch Nasza Ojczyzna łącznie zdobyły jedynie 3 mandaty [19].
Wyniki wyborów świadczą o rosnącym niezadowoleniu Węgrów z polityki Orbána. Fidesz stracił 2 miejsca w PE oraz 8 punktów procentowych w poparciu na rzecz partii obecnej na scenie politycznej od kilku miesięcy. Rozpoczynają one także nowy początek w polityce tego kraju. Magyar na pewno nie zwolni w swoich staraniach o zdominowanie Fideszu. Będzie miał do tego okazję w najbliższych wyborach parlamentarnych, które odbędą się jesienią 2026 r. Na weryfikację potencjalnej siły ugrupowania trzeba jednak jeszcze poczekać.
Orbán natomiast wykorzystuje prezydencję Węgier w RUE do kreowania swojego wizerunku jako jedynego lidera w UE, który potrafi rozmawiać z obiema stronami konfliktu – Moskwą i Kijowem, a także do stworzenia pozoru, iż reprezentuje on całą Unię Europejską. Jego działania spotykają się z silną krytyką ze strony europejskich polityków i wywołały w UE dyskusję, jak postępować z Węgrami przez resztę prezydencji, która kończy się 31 grudnia 2024 r. [20].
Bibliografia:
[1] Walker N., Hungary: 2022 general election, https://commonslibrary.parliament.uk/research-briefings/cbp-9519/, [dostęp: 12.06.2024].
[2] https://www.results.elections.europa.eu/pl/wyniki-krajowe/wegry/2024-2029/ [dostęp: 12.06.2024].
[3] Hungary’s Viktor Orbán stumbles in EU election, Politico, https://www.politico.eu/article/eu-european-election-results-2024-hungary-viktor-orban-fidesz-party-peter-magyar-tisza-party/ [dostęp: 12.06.2024].
[4] Orbán Viktor: A béke- és háborúpárti küzdelemben 1-0-ra mi vezetünk Európában, Hirado, https://hirado.hu/belfold/cikk/2024/06/11/orban-viktor-a-beke-es-haboruparti-kuzdelemben-1-0-ra-mi-vezetunk-europaban [dostęp: 12.06.2024].
[5] Hungary’s Viktor Orbán stumbles in EU election, Politico, https://www.politico.eu/article/eu-european-election-results-2024-hungary-viktor-orban-fidesz-party-peter-magyar-tisza-party/ [dostęp: 26.06.2024].
[6] Nowy pretendent do Viktora Orbána prowadzi ogromną demonstrację w Budapeszcie, The Guardian, https://www.theguardian.com/world/2024/apr/06/protest-march-budapest-hungary-peter-magyar-viktor-orban-government[dostęp: 14.06.2024].
[7] Węgry: Pierwsza debata wyborcza od 20 lat, Euractiv, https://www.euractiv.pl/section/eurowybory/news/wegry-pierwsza-debata-wyborcza-od-20-lat/ [dostęp: 14.06.2024]
[8] Węgry: Wybory samorządowe: dotychczasowy burmistrz Budapesztu wygrywa zaledwie 324 głosami, WNP, https://www.wnp.pl/rynki-zagraniczne/wegry-wybory-samorzadowe-dotychczasowy-burmistrz-budapesztu-wygrywa-zaledwie-324-glosami,843534.html [dostęp: 26.06.2024].
[9] Węgry: Burmistrz Budapesztu w końcu wyłoniony. Trzeba było liczyć głosy trzy raz, Euractiv, https://www.euractiv.pl/section/demokracja/news/wegry-burmistrz-budapesztu-w-koncu-wyloniony-trzeba-bylo-liczyc-glosy-trzy-razy/ [dostęp: 2.08.2024].
[10] Węgry: Nowy lider opozycji jednak obejmie mandat do PE, Euractiv, https://www.euractiv.pl/section/eurowybory/news/wegry-nowy-lider-opozycji-jednak-obejmie-mandat-do-pe/, [dostęp: 8.07.2024].
[11] Patrioci Orbana trzecią siłą w PE, PAP,https://www.pap.pl/aktualnosci/patrioci-orbana-trzecia-sila-w-pe, [dostęp: 8.07.2024].,
[12] Patrioci dla Europy: radykalna prawica pod egidą Orbána, Ośrodek Studiów Wschodnich, https://www.osw.waw.pl/pl/publikacje/analizy/2024-07-23/patrioci-dla-europy-radykalna-prawica-pod-egida-orbana [dostęp: 2.08.2024].
[13] Priorytety prezydencji węgierskiej, Hungarian Presidency Council of the European Union, https://hungarian-presidency.consilium.europa.eu/en/programme/priorities/ [dostęp: 8.07.2024].
[14] Dobre miny do złej gry. Wizyta Orbána w Kijowie, Ośrodek Studiów Wschodnich, https://www.osw.waw.pl/pl/publikacje/analizy/2024-07-04/dobre-miny-do-zlej-gry-wizyta-orbana-w-kijowie [dostęp: 2.08.2024].
[15] Premier Węgier Orban spotyka się z rosyjskim Putinem podczas wizyty w Moskwie potępionej przez Ukrainę i przywódców UE, CNN, https://edition.cnn.com/2024/07/05/europe/orban-meets-putin-russia-ukraine/index.html [dostęp: 2.08.2024].
[16] „Misja pokojowa” Orbana. Kolejny przystanek: Pekin, Euractiv, https://www.euractiv.pl/section/bezpieczenstwo-i-obrona/news/misja-pokojowa-orbana-kolejny-przystanek-pekin/ [dostęp: 2.08.2024].
[17] https://x.com/PM_ViktorOrban/status/1811570519818269128
[18] Could Hungary be suspended from Schengen?, Verfassungsblog, https://verfassungsblog.de/ [dostęp: 9.08.2024].
[19] Wybory na Węgrzech: zwycięstwo Fideszu przyćmione sukcesem nowej opozycji, Ośrodek Studiów Wschodnich, https://www.osw.waw.pl/pl/publikacje/analizy/2024-06-13/wybory-na-wegrzech-zwyciestwo-fideszu-przycmione-sukcesem-nowej [dostęp: 14.06.2024].
[20] Samozwańcza „misja pokojowa” Orbána na starcie unijnej prezydencji Węgier, Ośrodek Studiów Wschodnich, https://www.osw.waw.pl/pl/publikacje/analizy/2024-07-12/samozwancza-misja-pokojowa-orbana-na-starcie-unijnej-prezydencji#:~:text=Orb%C3%A1n%20wykorzysta%C5%82%20prezydencj%C4%99%20W%C4%99gier%20w,jaskrawej%20sprzeczno%C5%9Bci%20ze%20stanowiskiem%20Brukseli.
