W lasach pojawiły się trujące grzyby. Eksperci apelują: lepiej ich nie zbierać!

Wraz z nadejściem wiosny, wielu miłośników grzybobrania z niecierpliwością wyrusza do lasów w poszukiwaniu pierwszych okazów. Jednak wśród pojawiających się grzybów kryje się piestrzenica kasztanowata (Gyromitra esculenta) – silnie trujący gatunek, który swoim wyglądem może zmylić choćby doświadczonych grzybiarzy. Niewłaściwa identyfikacja tego grzyba może prowadzić do poważnych konsekwencji zdrowotnych, a choćby śmierci.

Piestrzenica kasztanowata a smardz jadalny – niebezpieczne podobieństwo

Piestrzenica kasztanowata jest często mylona ze smardzem jadalnym (Morchella esculenta), cenionym za swoje walory smakowe. Oba gatunki pojawiają się w tym samym czasie – od kwietnia do czerwca – i preferują podobne siedliska, co zwiększa ryzyko pomyłki. Jednakże, podczas gdy smardz jest delikatnym przysmakiem, piestrzenica zawiera gyromitrynę – toksynę o potencjalnie śmiertelnym działaniu.

Jak rozpoznać piestrzenicę kasztanowatą?

Piestrzenica kasztanowata charakteryzuje się następującymi cechami:

• Kapelusz: Nieregularny, pofałdowany, przypominający fałdy mózgu, o barwie od żółtobrązowej do ciemnobrązowej.
• Trzon: Krótki, często ukryty w ściółce, o barwie białawej lub kremowej.
• Wnętrze owocnika: Puste, z licznymi komorami.

Dla porównania, smardz jadalny posiada:

• Kapelusz: Stożkowaty lub jajowaty, z regularnymi, siateczkowatymi wgłębieniami, przypominającymi plaster miodu, w kolorach od szarobrązowego do żółtobrązowego.
• Trzon: Wyraźnie widoczny, biały lub kremowy, gładki.
• Wnętrze owocnika: Całkowicie puste.

Toksyczność piestrzenicy kasztanowatej

Spożycie piestrzenicy kasztanowatej jest niezwykle niebezpieczne. Zawarta w niej gyromitryna po spożyciu metabolizuje do monometylohydrazyny (MMH), substancji toksycznej dla układu nerwowego, wątroby i nerek. Objawy zatrucia mogą obejmować:

• Nudności i wymioty
• Bóle brzucha
• Biegunkę
• Zawroty głowy
• Drgawki
• Śpiączkę

Co więcej, toksyczne opary mogą uwalniać się podczas gotowania piestrzenicy, co oznacza, iż choćby inhalacja może prowadzić do zatrucia. Gyromitryna jest również uważana za substancję rakotwórczą.

Występowanie piestrzenicy kasztanowatej w Polsce

Piestrzenica kasztanowata jest szeroko rozpowszechniona w Polsce. Preferuje lasy iglaste, zwłaszcza sosnowe, gdzie rośnie na piaszczystych glebach, często w pobliżu pni drzew i między ich korzeniami. Spotykana jest zarówno na terenach nizinnych, jak i w niższych partiach górskich.

Kontrowersje wokół spożycia piestrzenicy kasztanowatej

Mimo jednoznacznych dowodów na toksyczność, w niektórych krajach piestrzenica kasztanowata jest traktowana jako przysmak. Tradycyjne metody przygotowania obejmują wielokrotne gotowanie i suszenie, mające na celu redukcję zawartości gyromitryny. Jednak badania wskazują, iż te procesy nie eliminują całkowicie toksyn, a ryzyko zatrucia pozostaje wysokie.

Zalecenia dla grzybiarzy

• Unikaj zbierania grzybów o niepewnej identyfikacji: jeżeli nie jesteś absolutnie pewien, iż grzyb jest jadalny, pozostaw go w lesie.
• Konsultuj z ekspertami: W razie wątpliwości skonsultuj swoje znaleziska z doświadczonymi grzybiarzami lub specjalistami.
• Pamiętaj o ochronie gatunkowej: W Polsce smardz jadalny jest objęty ochroną częściową, co oznacza zakaz jego zbierania w lasach państwowych.

Wiosenne grzybobranie może być przyjemnym doświadczeniem, ale niesie ze sobą ryzyko związane z obecnością trujących gatunków, takich jak piestrzenica kasztanowata. Jej podobieństwo do smardza jadalnego sprawia, iż łatwo o tragiczny błąd.