Urzędnicy unieważniają dowody Polaków, a Polacy o tym nie wiedzą. Dowiadują się w urzędach i przy granicy

Tysiące Polaków może nieświadomie posługiwać się nieważnymi dowodami osobistymi. Wszystko przez przepisy, które pozwalają urzędom gminnym unieważniać dokumenty bez powiadamiania ich właścicieli. Problem jest na tyle poważny, iż zainteresował się nim Rzecznik Praw Obywatelskich.

Fot. Warszawa w Pigułce

Kiedy urząd unieważnia dowód bez wiedzy obywatela

Urzędy gminne mają prawo unieważnić dowód osobisty w przypadku zmian w rejestrze PESEL, takich jak korekta nazwiska, wykrycie błędnych danych czy zmiana statusu osoby w systemie. Co istotne, nie mają przy tym obowiązku informowania o tym obywatela. Ta sytuacja stwarza ryzyko nieświadomego posługiwania się nieważnym dokumentem tożsamości.

Rzecznik Praw Obywatelskich zwraca uwagę na nierówne traktowanie obywateli w kwestii informowania o unieważnieniu dokumentów. Gdy obywatel sam zgłasza zagubienie dowodu, natychmiast otrzymuje informację o jego unieważnieniu. Jednak w przypadku automatycznego unieważnienia przez urząd taka informacja nie jest przekazywana, mimo iż organy mają dostęp do danych kontaktowych poprzez rejestr PESEL.

Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji twierdzi, iż system powiadamiania obywateli funkcjonuje poprzez Państwowy Rejestr Danych Kontaktowych. Problem polega jednak na tym, iż nie wszyscy mają dostęp do tego systemu lub korzystają z Profilu Zaufanego, co sprawia, iż informacje o unieważnieniu mogą do nich nie dotrzeć.

Poważne konsekwencje dla obywateli

Nieświadome posługiwanie się nieważnym dowodem osobistym może prowadzić do szeregu problemów. Najbardziej dotkliwe konsekwencje to możliwość odmowy przekroczenia granicy w krajach Unii Europejskiej czy zatrzymanie podczas kontroli drogowej. Dodatkowo, nieważny dokument uniemożliwia załatwianie spraw w bankach i urzędach, w tym podpisywanie umów kredytowych czy realizację innych formalności.

Rzecznik Praw Obywatelskich już w 2022 roku alarmował o konieczności zmian w przepisach. Jego zdaniem, brak automatycznego powiadamiania obywateli o unieważnieniu dowodu stanowi poważne zagrożenie dla praw obywatelskich. RPO podkreśla, iż skoro organy dysponują danymi kontaktowymi obywateli, powinny być zobowiązane do informowania ich o unieważnieniu dokumentu.

Sytuacja wymaga wprowadzenia systemowych rozwiązań, które zagwarantują, iż każdy obywatel zostanie poinformowany o unieważnieniu swojego dowodu osobistego. Do tego czasu warto regularnie sprawdzać ważność swojego dokumentu, szczególnie przed planowanymi podróżami zagranicznymi czy załatwianiem ważnych spraw urzędowych.